مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

مشخصات نشــریه/اطلاعات دوره

نتایج جستجو

2558

نتیجه یافت شد

مرتبط ترین ها

اعمال فیلتر

به روزترین ها

اعمال فیلتر

پربازدید ترین ها

اعمال فیلتر

پر دانلودترین‌ها

اعمال فیلتر

پر استنادترین‌ها

اعمال فیلتر

تعداد صفحات

27

انتقال به صفحه

آرشیو

سال

دوره(شماره)

مشاهده شمارگان

مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources
مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources
مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources
مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources
مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources
مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources
مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources
مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources
نویسندگان: 

میرموسوی سیدعلی

نشریه: 

شیعه شناسی

اطلاعات دوره: 
  • سال: 

    1401
  • دوره: 

    20
  • شماره: 

    78
  • صفحات: 

    7-36
تعامل: 
  • استنادات: 

    0
  • بازدید: 

    63
  • دانلود: 

    16
چکیده: 

در جهان کنونی اهمیت «دولت-ملت» به منزله اصلی ترین واحد سیاسی، رو به کاهش، و گرایش به جهان وطنی روبه افزایش است. «جهان میهن­گرایی» در تمایز با ملی گرایی، به فراتر رفتن از عنصر «ملیت» در تعریف «هویت» و مرزبندی انسان ها و احساس دغدغه مشترک و یکسان به وضعیت همه آنها اشاره دارد و در پرتو آن مفهوم «شهروندی جهانی» مطرح می شود. این دیدگاه زمینه را برای همزیستی پیروان ادیان و مذاهب گوناگون فراهم می­کند و با این نگاه آنان می توانند در جوامعی با مذهب و ملیت متفاوت، راحت تر از گذشته زندگی کنند. شیعیان نیز با تجربه زیستن در کشورها و جوامع چندفرهنگی و متکثر به لحاظ مذهبی، به تعریفی جهان میهنانه از هویت خویش گرایش یافته اند و در عمل، جهان میهن گرایی شیعی را تحقق بخشیده اند. با وجود این، بحث از امکان طرح این دیدگاه در چارچوب باورها و سنت فکری شیعی چندان مدنظر قرار نگرفته است. مقاله حاضر با تمرکز بر این موضوع، می­کوشد شرایط امکان جهان میهن گرایی را در چارچوب سنت و آموزه های شیعی بررسی کند. از دیدگاه این مقاله با توجه به جایگاه بنیادین اصل «عدالت» در اندیشه شیعی، امکان پذیرش و شناسایی نوعی جهان میهن گرایی اخلاقی وجود دارد. تازه های تحقیق روند رو به رشد جهان میهن گرایی و اقتضاهای جهان میهنانه، نسبت آن با سنت و فرهنگ شیعه را به مسئله­ای قابل تأمل تبدیل کرده است. این مسئله با تقویت عنصر چندفرهنگی در جوامع که در پرتو مهاجرت رخ داده، اهمیت بیشتری یافته است. ایده جهان میهنی از پیشینه و پشتوانه­ای طولانی و استوار در سنت و فرهنگ اندیشه غربی برخوردار است، اما به آن اختصاص ندارد و در دیگر سنت ها و فرهنگ ها نیز می توان زمینه هایی برای آن یافت. برای مثال، در اندیشه ایرانشهری، برپایه برخی از آثار همانند منشور کورش، یا سخن سعدی در این باره را که «بنی آدم اعضای یکدیگرند»، می توان نشان دهنده چنین نگرشی دانست. با توجه به گونه های متفاوت جهان میهن گرایی از یک سو و چگونگی طرح آن از دیدگاه شیعه ابعادی گوناگون می یابد. شیعیان در پرتو زیستن در جوامع فرهنگی و تجربه نوعی جهان میهنی به آن گرایش یافته اند؛ زیرا با این نگرش می­توانند با هویت شیعی و فرهنگی خود راحت باشند و آن را به مثابه ابزاری برای غنی سازی درک عمومی درباره تشیع و شیعیان و در عین حال حفظ و پذیرش رواداری نسبت به افرادی با عناصر هویتی متفاوت، ترویج دهند. بر پایه این تجربه می توان در عمل از نوعی «جهان میهن­گرایی شیعی» نیز سخن گفت. با وجود این، به لحاظ نظری نسبت این نگرش با تعالیم و آموزه های شیعی تا کنون چندان موضوع بحث قرار نگرفته است. در مقاله حاضر کوشش شد تا از زاویه ای محدود تنها از جهان میهن گرایی اخلاقی و امکانِ طرح، پذیرش و تقویتِ آن در چارچوب سنت و تعالیم شیعی بحث شود. اما با توجه به جایگاه و اهمیت آموزه «مهدویت» در اندیشه شیعی و امکان نوعی جهان میهنی موعودگرایانه، از آن نیز بحث شد. در جهت پاسخ به پرسش اصلی مقاله، نخست گزارشی از پیشینه جهان میهن گرایی در تاریخ اندیشه سیاسی غرب ارائه و سپس انواع گوناگون آن در جهان معاصر بررسی شد. پس از آن با شمارش شش اصل بنیادینی که جهان میهن گرایی اخلاقی بر آن استوار است و نسبت آنها با تعالیم شیعی سنجش و ارزیابی شد. به طور خلاصه از دیدگاه مقاله حاضر شناسایی و پذیرش این اصول در چارچوب فقه و اجتهاد مصطلح چندان آسان نیست و با مانع روبه روست. اما در چارچوب دیدگاهی عدالت بنیاد و با پذیرش جایگاه پیشینی عدالت در فهم و استنباط احکام دینی، می­توان از این اصول پشتیبانی کرد و در راه طرح و تقویت نوعی جهان میهن گرایی اخلاقی گام برداشت.

شاخص‌های تعامل:   مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

بازدید 63

مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesدانلود 16 مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesاستناد 0 مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesمرجع 0
نشریه: 

شیعه شناسی

اطلاعات دوره: 
  • سال: 

    1401
  • دوره: 

    20
  • شماره: 

    78
  • صفحات: 

    37-66
تعامل: 
  • استنادات: 

    0
  • بازدید: 

    85
  • دانلود: 

    13
چکیده: 

هدف این پژوهش تکمیل و تصحیح مقادیر صفات چهارده معصوم‰ به مثابه موجودیت شخص در فرانمای تولید داده های ساختارمند متناسب با بافت اطلاعاتی ایرانی-اسلامی به منظور گسترش و حضور تشیع و امامان معصوم‰ در وب معنایی است. فرانمای تولید داده های ساختارمند یکی از راه حل های تحقق وب معنایی است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ شیوه اجرا، «کتابخانه ای» با رویکرد «تحلیلی» است. جامعه پژوهش شامل صفات چهارده معصوم‰ به منزله موجودیت شخص در فرانمای تولید داده های ساختارمند است. روش گردآوری داده ها، «اسنادی» و «مصاحبه» بوده است. نتایج نشان داد 31 صفت «شخص» در فرانمای تولید داده های ساختارمند با ویژگی های شناخته شده از چهارده معصوم‰ قابلیت انطباق داشت که ارزش صحیح آنها مشخص و ثبت گردید. این فرانما برای مراکز اطلاعاتی و منتشرکنندگان پیشینه های فراداده ای مرتبط با چهارده معصوم‰ در بافت اطلاعاتی ایرانی-اسلامی در شبکه جهانی قابل استفاده است. استفاده از این صفات و مقادیر آن موجب بهبود دسترس پذیری و نمایه پذیری محتوای پایگاه های اطلاع رسانی اعلام، پوشه های مستند نام های ملی و بین المللی، حوزه های کتاب شناختی و محتواهای دینی و به تبع آن شناخت بهتر دین اسلام و به ویژه مذهب تشیع و افزایش دانش در مباحث توحیدی و اعتقادی و مبانی اسلام خواهد شد. نشانه گذاری ارزش های شناسایی شده با صفات فرانما در بسترهای نحوی ایجاد داده های ساختارمند بیشتری در محیط شبکه جهانی را موجب شده، تحقق وب معنایی و بازیابی دانش مرتبط را به دنبال خواهد داشت. تازه های تحقیق پژوهش حاضر با هدف تکمیل و تصحیح ارزش صفات نوع شخص در بافت اطلاعاتی ایرانی-اسلامی و متناسب با چهارده معصوم‰ صورت گرفت. نتایج نشان داد که از 60 صفت درباره موجود موجودیت شخص در فرانمای تولید داده های ساختارمند، 31 صفت با ویژگی های چهارده معصوم‰ قابل کاربرد بود (جدول 1). این صفات برای توصیف و سازماندهی پیشینه های فراداده ای مبتنی بر چهارده معصوم‰ به کار می رود. همچنین ارزش تمام صفات مطابق با ویژگی های چهارده معصوم‰ از متون مکتوب و غیرمکتوب مرتبط استخراج و به همراه نوع مورد انتظار آن ارائه شد (جداول 2 تا 8). در مقایسه با پژوهش های پیشین، تا کنون پژوهشی که به تکمیل و گردآوری ارزش صفات چهارده معصوم‰ متناسب با بافت اطلاعاتی ایرانی-اسلامی در فرانمای تولید داده های ساختارمند بپردازد، شناسایی نگردید. ازاین رو، پژوهش حاضر با سایر پژوهش های مرتبط با حوزه فرانمای تولید داده های ساختارمند متفاوت است. پژوهش های مشابهی که اقدام به توسعه فرانما یا صفات (بومی سازی) کرده، پژوهش های الدائج (Aldaej, 2015) و الدائج و کراوس (Aldaej and Krause, 2015) بودند که فرانمای منابع بافت یادگیری مجازی را پیشنهاد دادند. همچنین پژوهش آقاده (1397) به طراحی افزونه ای برای پیشینه های مستند در فرانمای تولید داده های ساختارمند و فردحسینی و دیگران (1399) نیز به توسعه صفات نوع «کتاب» با استفاده از عناصر فراداده ای استانداردهای بافت میراث فرهنگی (الگوی مرجع کتابخانه ای) اقدام نمودند و محمدی استانی و دیگران (2022) به بومی سازی صفات نوع نسخه های خطی متناسب با بافت اطلاعاتی ایرانی-اسلامی پرداختند. دستاورد پژوهش حاضر شناسایی صفات مرتبط با چهارده معصوم‰ به عنوان موجودیت شخص متناسب با بافت اطلاعاتی ایرانی-اسلامی و همچنین شناسایی و ارائه ارزش این صفات است. این فرانما قابل کاربرد برای مراکزی است که پیشینه های فراداده ای مربوط به چهارده معصوم‰ در بافت اطلاعاتی ایرانی-اسلامی را بر روی شبکه جهانی منتشر کرده یا تمایل به آن دارند. طراحان تارنما هایی که بیشتر با موجودیت شخص سروکار دارند (مانند پایگاه های اعلام، فایل های مستند نام های ملی و بین المللی و حوزه های کتابشناختی) می توانند به منظور بهبود دسترس پذیری و نمایه پذیری محتوای خود، از این فرانما استفاده کنند. همچنین می توان از صفات چهارده معصوم‰ به منظور افزایش نقاط دسترسی و بهبود دسترس پذیری به محتواهای دینی و به تبع آن، افزایش شناخت بهتر دین اسلام و به ویژه مذهب تشیع استفاده کرد. این موارد میان صفات شخص در چهارده معصوم‰ با مباحث توحیدی و اعتقادی و مبانی اسلام ارتباط ایجاد می کند و همچنین آشنایی با سبک زندگی ایشان ایجاد و افزایش دانش را در پی دارد و با توجه به استفاده از زبان انگلیسی در این کار می تواند مرجع افراد بسیاری در سراسر جهان قرارگیرد. کاربرد چنین فرانمایی موجب ایجاد داده های ساختارمند بیشتر در محیط شبکه جهانی، تحقق وب معنایی، و بازیابی دانش مرتبط خواهد شد. نمونه (1)، بخشی از یک پیشینه مرتبط با صفات موجود شخص مربوط به حضرت علی (علیه السلام) را نشان می دهد که با صفات فرانمای تولید داده های ساختارمند در قالب داده های خرد نشانه گذاری شده است. Ali ibn Abi Talib September 28, 600 Ka'ba, Mecca Al-Hasan Al-Husayn Abbas Zaynab Umm Kulthum January 28, 661 Mosque of Kufa Imam, Amir al-Mu'minin peace be upon him Religious leader Fatima bt. Asad Abu Talib b. 'Abd al-Muttalib Ja'far Aqil Talib Fatima Umm al-Banin Asma male از دیگر نتایج بومی سازی و به کارگیری این فرانماها امکان بازنمون پیشینه های فراداده ای صفات شخص چهارده معصوم‰ در نمودار دانش[1] «گوگل» و نمایش ساختارمند آنها در سایر موتورهای کاوش شبکه جهانی است. فراهم کنندگان اطلاعات پیوسته و طراحان رسانه های شبکه جهانی به منظور نمایه پذیری و پیدانمایی محتواهای خود، به ویژه محتواهای بافت میراث فرهنگی مشتاق به استفاده از این فرانماها خواهند شد. بسیاری از دارندگان محتوا با صرف هزینه های زیاد و مشاوره با شرکت های فعال در این زمینه، خواهان قرار گرفتن در رتبه های بالای نتایج موتورهای کاوشگر شبکه جهانی هستند، در حالی که با رعایت و به کارگیری این فرانما و نشانه گذاری محتوا و اشیای محتوایی خود می توانند در نتایج موتورهای کاوشگر، با رتبه مناسب پدیدار شده و همچنین در نمودار دانش «گوگل» به صورت ساختارمند، پیدانمایی معنایی داشته باشند. از کاربردهای غیرمستقیم پژوهش حاضر، افزایش رضایت کاربران نهایی به علت افزایش ربط در نتایج جست وجو و نمایش معنادار پیشینه های فراداده ای چهارده معصوم‰ است که هدف نهایی هر موتور کاوشگر است و با استفاده از این فرانما محقق می گردد. از صفات چهارده معصوم‰ در بافت اطلاعاتی ایرانی-اسلامی می توان برای ایجاد نمایه (پروفایل) کاربردی فراداده ای[2] برای توصیف و سازماندهی پیشینه های مرتبط، به ویژه در محیط الکترونیکی استفاده کرد. با توجه به ضعف پایگاه های «ویکی پدیا»، «ویکی شیعه» و «ویکی فقه» در تبیین صفات معصومان‰، پیشنهاد می شود به ویژه پایگاه های اسلامی «ویکی شیعه» و «ویکی فقه» با استفاده از متخصصان، صفات مرتبط با ائمه معصوم‰ را تکمیل و از نشانه گذاری برای بهبود نمایه سازی و پیدانمایی معنایی استفاده کنند و پایگاه های گوناگون اسلامی می توانند از این ساختار به مثابه الگوی استاندارد استفاده نمایند. [1]. Knowledge Graph (KG). [2]. metadata application profile.

شاخص‌های تعامل:   مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

بازدید 85

مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesدانلود 13 مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesاستناد 0 مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesمرجع 0
نویسندگان: 

اثباتی اسماعیل

نشریه: 

شیعه شناسی

اطلاعات دوره: 
  • سال: 

    1401
  • دوره: 

    20
  • شماره: 

    78
  • صفحات: 

    67-98
تعامل: 
  • استنادات: 

    0
  • بازدید: 

    61
  • دانلود: 

    9
چکیده: 

دانش «قرائت» یکی از علومی است که درباره قرآن در میان مسلمانان شکل گرفت و به مرور زمان گسترش زیادی یافت. اهمیت قرآن نزد مسلمانان موجب اهمیت یافتن علوم مربوط به آن شد و علم قرائت هم از این قاعده مستثنا نیست. نقش شیعه در این دانش و میزان اهتمام آنان از جمله مواردی است که چندان مد نظر قرار نگرفته و ازاین رو گاهی بکلی نادیده انگاشته شده است. نوشتار پیش رو به شیوه «توصیفی تحلیلی» و با بهره گیری از اطلاعات کتابخانه ای از رهگذر معرفی مهم ترین قاریان شیعه در سه قرن نخست، درصدد تبیین بخشی از تلاش های شیعیان در این دانش است. بدین منظور کافی است به تلاش های امامان شیعه‰ در زمینه آموزش قرائت و تربیت شاگردان در این رشته اشاره شود، تا آنجا که برخی از مشهورترین قاریان مسلمان در زمره شیعیان یا شاگردان ائمه‰ به شمار آمده اند. علاوه بر آن شیعیان کتاب های متعددی در این زمینه به رشته تحریر در آورده اند. از سوی دیگر بر اساس پژوهش صورت گرفته، انگاره «شیعه بودن برخی از قراء مشهور مانند عاصم، حمزه و کسائی» که از دیرباز مطرح شده و در دوره های بعدی پذیرفته شده، به چالش کشیده شده و در نهایت، فهرستی از قاریان شیعی امامی (25 تن)، قاریان زیدی (5 تن) و قاریان متمایل به تشیع (9 تن) ارائه گردیده است.

شاخص‌های تعامل:   مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

بازدید 61

مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesدانلود 9 مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesاستناد 0 مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesمرجع 0
نشریه: 

شیعه شناسی

اطلاعات دوره: 
  • سال: 

    1401
  • دوره: 

    20
  • شماره: 

    78
  • صفحات: 

    99-122
تعامل: 
  • استنادات: 

    0
  • بازدید: 

    56
  • دانلود: 

    11
چکیده: 

تکاپوی جریان تشیع تا قرن چهارم با روندی نسبتاً رو به اقبال در جغرافیای شرق خلافت اسلامی (ایران) مواجه شد. تداوم مهاجرت سادات علوی به نواحی گوناگون این سرزمین و حضور توده ها ی جمعیتی شیعه، علما و شخصیت های تأثیرگذار در این جامعه، مقدمه نفوذ سیاسی-اجتماعی شیعه را فراهم ساخت و تحرکات آنها به تدریج در اشکال گوناگونی از کنش ها، مانند جنگ، قیام، دعوت و تشکیل دولت ظهور یافت. بررسی این موضوع که مهاجرت به مثابه یک عامل مهم در گسترش و تغییر جمعیت، چه تأثیر و تأثراتی در بافت جمعیت مقصد ایجاد کرده، مسئله ای پژوهش است. مهاجرت هویت جدیدی با همسازگاری فرهنگی به وجود آورد که یکی از دستاوردهای بدیع آن تشکیل اولین دولت-شهر شیعی در قم، در قرون اولیه هجری به منزله یک واحد مستقل از دیوان و مذهب غالب خلافت عباسی بود. این تحقیق کارکرد اجتماعی مهاجرت را یک متغیر مستقل و مؤثر در گسترش ایدئولوژی مهاجران در نظر گرفته و با بررسی نتیجه گرفته که در چهارچوب نظریه آنتونی گیدنز و در قالب الگوی «کوره ذوب»، این پدیده (مهاجرت) در ایجاد هویت جدید شهر قم تأثیر اجتماعی شگرفی گذاشته است. در نهایت غلبة شیعیان در این شهر به واسطه کنش های اجتماعی متقابل ناشی از تعامل و فرهنگ پذیری اولیه، استیلای سیاسی را برای سه سده حاکمیت در این منطقه تثبیت کرد. تازه های تحقیق تشیع با مهاجرت مهاجران وارد ایران شد و بازخورد حضور آنها در قالب فعالیت هایی همچون حکومت، جنبش، قیام و دعوت منعکس گردید. این پدیده اجتماعی اصلی ترین و مهم ترین عامل گسترش جریان تشیع در سرزمین های شرقی به شمار می آید که بستر اصلی همه تحولات بعدی در این منطقه را فراهم کرد. تعامل بین بومیان قم و قوم مهاجر (اشعریان) با میزان توفیق و قدرت یابی دولت-شهر جدید دارای ارتباط معناداری است که پذیرش بومیان و همراهی و گرایش به آنها از مرحله سکونت تا قدرت یابی را در پی داشته است. سازمایه های فرهنگی و اجتماعی مردم قم (شامل مهاجران و بومیان) بعد از مواجهه با یکدیگر، ظهور هویت جدیدی را موجب گردید که جامعه را تحت تأثیر خود قرار داده، هویت جدیدی را در قالب «دولت-شهر» ایجاد کرد. آنها در زندگی اجتماعی خود با الهام گیری از بومیان و توسعه الگوی زندگی آنان با مشارکت در مناسبات اجتماعی-اقتصادی و نظم بخشی به امور معیشتی (شامل حفر قنوات، احیای روستاها و احداث کاریز، کشاورزی، . . . ) جایگاه مناسبی برای خود کسب کردند. «دولت-شهر» تجربه بدیعی بود که اشعریان بعد از حضور در محیط میزبان (بر اثر تأثیر و تأثیر ناشی از این ارتباط) به آن دست یافتند. آنها این الگو را در کوفه و یمن تجربه نکرده بودند و بعد از پیوند با جامعه جدید و در شرایط ایجاد شده نو، آن را بنیان نهادند و مدیریت کردند. مرحله اولیه انتقال مهاجران اشعری که مقبول پذیرش و احترام بومیان قرار گرفت و منجر به سکونت آنها در منطقه شد تا زمان دستیابی به قدرت توسط آنها، مرحله مواجهه و کنش مثبت متقابل دو طرف و در بستر نظریه «کوره ذوب» بود که بر اثر تلفیق و تعامل فرهنگ و استفاده از ظرفیت های موجود (میزبان و مهمان) صورت پذیرفت.

شاخص‌های تعامل:   مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

بازدید 56

مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesدانلود 11 مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesاستناد 0 مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesمرجع 0
نشریه: 

شیعه شناسی

اطلاعات دوره: 
  • سال: 

    1401
  • دوره: 

    20
  • شماره: 

    78
  • صفحات: 

    123-146
تعامل: 
  • استنادات: 

    0
  • بازدید: 

    119
  • دانلود: 

    16
چکیده: 

بخش­های شمال شبه قاره در سده­های 12 و 13ق تحت فرمانروایی سلسله­ای از حاکمان شیعی، موسوم به «سلاطین اَوده» قرار داشت که قلمروی را مستقل از گورکانیان اداره می کردند. از ابتدای استقرار تشیع به وسیله کارگزاران امام علی7 در هند، دستاوردهای کانون شیعی اوده در جذب هندوها به تشیع بسیار چشمگیر بود. این مقاله با روشی «توصیفی-تحلیلی» می­کوشد تا اثبات کند که این رهاورد، نه فقط به سبب مزایای اقتصادی و اجتماعی بود که از تغییر کیش به تشیع عاید هندوها می­شد، بلکه به سبب قرابت هایی بود که ایشان میان مذاهب هندویی و شیعه ملاحظه می­کردند. هر سه شیوه دینداری رایج در میان هندوها (یعنی کرمه­مارگه، جنانه­مارگه و بهکتی مارگه) دارای شیوه­ای مشابه در تشیع بود و افرادی که تغییرکیش می­دادند مجبور به اتخاذ شیوه­ای جدید در دینداری نبودند. مؤلفه­های اعتقادی، آیینی و اخلاقی مشابهی نیز وجود داشت که فرایند پذیرش تشیع را برای هندوها دلپذیر می­ساخت؛ از جمله: تشابه جایگاه اوتاره­های هندویی با امامان شیعه‰، باور به ظهور منجی، اعتقاد به توسل، اجرای سنت­های تطهیر و پرهیز، اقدام به نذر و زیارت، مراسم دینی دسته­جمعی، و رفع برخی مرزهای طبقات اجتماعی. البته باید اذعان نمود که مساعی سلاطین اوده در جهت ترویج باورها، مناسک و اخلاق شیعی در آن دوران، تماس هندوها با مظاهر شیعی را آسان­تر ساخت و این امکان را برای بسیاری از آنها فراهم کرد تا تجربه­ای از تشیع حاصل کنند. تازه های تحقیق حاکمیت سلاطین شیعه بر قلمرو اوده در سده­های 12 و 13ق این زمینه را فراهم ساخت تا تشیع بتواند فارغ از تنگناهای سیاسی گورکانیان، آموزه­ها و مناسک خویش را به طور رسمی در شمال هند منتشر سازد. هندوهای ساکن در قلمرو اوده که مشتمل بر مذاهبی از ویشنویی، شیوایی و شکته بودند، در این دوره با مظاهر شیعی تماسی بیشتر یافتند و میزان گرایش آنها به مذهب شیعه افزایش یافت. مقاله حاضر با بررسی حول سه محور «باورها»، «آیین­ها» و «اخلاق دینی» در پی اثبات این فرضیه بوده است که برخورداری از چهارچوب و تجربه دینی مشابه در یک سنت جدید، می تواند مسیر را برای تغییر سازد. از دین قبلی هموار نماید. به تعبیر بهتر، هندوهایی که به تشیع گرایش یافتند، چه در شیوه دینداری خویش و چه در مؤلفه­های اعتقادی، آیینی و اخلاقی خویش، زمینه­ای مشابه با تشیع را تجربه کرده بودند. ازاین رو، پذیرش دین جدید علاوه بر مزایای اجتماعی که برای ایشان به ارمغان می­آورد، چندان متضمن دگرگونی اساسی در نوع دین­ورزی و مؤلفه­های درونی آن نبود. هندوهای قلمرو اوده ملاحظه می­کردند که هر سه شیوه عمده دینداری (یعنی کرمه مارگه، جِنانه مارگه و بهکتی­مارگه) دارای مابا­زایی در تشیع هستند؛ به این معنا که از میان شیعیان، دسته­ای دینداری خود را به عبادت در مساجد معطوف ساخته­اند، گروهی اندک اهل دروس حکمی و مدارس فلسفی اند، و شماری فراوان هم پایة دینداری خویش را بر ارتباط با امام­باره­ها، درگاه­ها و تکایا و محبت­ورزی بر ائمه‰ بنا نهاده­اند. ازاین رو هر فرد هندو که پیش تر به یکی از انواع دینداری مذکور وابسته بود، هنگام تغییر کیش نیز می­توانست به جریانی مشابه در تشیع بپیوندد. فارغ از شیوه دینداری، گستره اعتقادی شیعه نیز مؤلفه­هایی درخور توجه داشت که با بعضی اعتقادات هندویی مرادف بودند. از آن جمله می­توان به تشابه نسبت میان اوتاره­ها یا امامان شیعه‰ با الوهیت اشاره کرد؛ همچنین شباهت جایگاه شخصیت­های متعالی زنانه در شکته و تشیع و یا اعتقاد به ظهور موعود آخرالزمانی کلکی در ویشنویی و امام زمان7 در شیعه. برخلاف دیدگاه های رسمی اهل سنت که الوهیت را فارغ از تجلیات انسانی می دانستند، تشیع، هم در مقام نظر و هم در قالب مناسک، چنین اعتقادی داشت و امامان و قدیسان خویش را با آدابی خاص می ستود، بدیشان توسل می­جست و آنان را منجی خویش می دانست. به این مجموعه می­توان احترام و قداست جایگاه «گورو» در هندویی و روحانی دینی در شیعه را نیز افزود. این مشابهت­ها قطعاً از میزان تردیدهای یک هندو برای پذیرش شیعه می­کاست و برای او اطمینان­بخش بود که بعد از شیعه­شدن، آنچنان از فضای اعتقادی پیشین بدور نخواهد بود. شباهت­ها در حوزه مناسک هندویی و شیعی چه بسا آشکارتر بود. برای نمونه، گستره­ای از سنت های تطهیر و پرهیز، قرائت متون مقدس، توسل به قدیسان، زیارت، مناسک دسته­جمعی و رقص های آیینی رواج داشتند که به وسعت توسط شیعیان اجرا می شدند و در جزئیات خود از ابزارها، سبک­ها و مواد موجود در محیط هندی استفاده می­کردند. از این رو بسیاری از هندوها نظاره­گر و گاه همراه این گونه مراسم بودند و از جذابیت­های آنها بهرمند می­شدند. در این میان، هندوهایی نیز بودند که حضور در این مناسک، ایشان را به تشیع متمایل می­ساخت؛ زیرا تفاوتی بنیادین را میان آیین­های فوق الذکر با سنت­های مشابه هندویی ملاحظه نمی­کردند و البته چه بسا تجربه­ای عمیق­تر در فضای این مناسک جدید برای آنها حاصل می­شد. از دیدگاه اخلاقی، مهم ترین رهاورد حاکمان شیعه اوده برای هندوها، ارائه مذهبی بود که برخی از قوانین نظام طبقاتی (کاست­ها) در آن اعتبار نداشتند. البته این رهیافت سلاطین اوده را باید امتداد سیاست های سلاطین مسلمان گورکانی تلقی نمود که شودره­های بسیاری را به اسلام متمایل ساخت؛ زیرا آنها آسیب­پذیرترین و پایین­ترین لایه طبقات اجتماعی به شمار می­رفتند و با پذیرش اسلام، می­توانستند از مزایای طبقات دیگر نیز بهرمند شوند. به تصور نگارندگان این مقاله، ملاطفت جنبش­های تبلیغی صوفیان شیعی، همچون میرسیدعلی همدانی با عامه مردم، وجهه اخلاقی ارزنده­ای از تشیع در اذهان عمومی ایجاد نمود که در اقبال هندوها به شیعه مؤثر بود. با این اوصاف، برای بسیاری از هندوها که در شمال هند و تحت حاکمیت سلاطین اوده به شیعه گرایش یافتند، تحقق تشیع در این ناحیه، تنها یک میان پرده تاریخی در سیر دینداری ایشان به شمار می رفت؛ زیرا صور دینداری ایشان در ذات خویش چندان تغییر نیافت، بلکه تنها برخی از اسامی و عناوین دچار تغییر شدند و اسطوره­های قدیمی جای خود را به روایات جدید دادند.

شاخص‌های تعامل:   مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

بازدید 119

مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesدانلود 16 مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesاستناد 0 مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesمرجع 0
نشریه: 

شیعه شناسی

اطلاعات دوره: 
  • سال: 

    1401
  • دوره: 

    20
  • شماره: 

    78
  • صفحات: 

    147-178
تعامل: 
  • استنادات: 

    0
  • بازدید: 

    124
  • دانلود: 

    20
چکیده: 

هاینس هالم، شیعه شناسان برجسته آلمانی، در اواخر سده 20م پژوهش های چشمگیری درباره تشیع، به ویژه شکل گیری عقاید و تحولات تاریخی آن تا شکل گیری انقلاب ایران در سال 1357انجام داده است. پس از ترجمة این آثار به زبان های فارسی و عربی و جلب توجه پژوهشگران و شیعه پژوهان به آنها، آثار او به ویژه مشهور ترین پژوهش وی، تشیع (1988) در بوته نقد و بررسی قرار گرفت. این مقاله می کوشد افزون بر بازخوانی آثار هالم، رویکرد شیعه پژوهی وی و بستر شکل گیری آن، یعنی مطالعات شیعه شناسی در غرب سده بیستم را ارزیابی کند. پرسش اساسی این جستار آن است که رویکرد شیعه پژوهانه هالم از کجا نشئت گرفته و به چه مسائلی در این حوزه در فضای غرب پاسخ داده است. عمده فعالیت های پژوهشی هالم که حوزه تخصصی دانشگاهی وی را شکل داده، بر تلاش های عام وی در شناساندن تشیع، بر فضای دانشگاهی غرب تأثیر نهاده است. ازاین رو، بررسی دیدگاه های وی از این منظر و در نظر داشتن سهم متناسب آن ضروری به نظر می رسد. نیز گفتنی است که شیعه پژوهی هالم را نوعی واکنش علمی به رویدادهای سیاسی دهه های پایانی سده 20م در جهان اسلام و به ویژه خاورمیانه نیز می توان تفسیر کرد. تازه های تحقیق رویدادهای سیاسی و اجتماعی خاورمیانه در اواخر سده بیستم م واکنش های بسیاری را در سطح جهانی برانگیخت. بخشی از این واکنش ها در فعالیت های دانشگاهی و در قالب رشته های مطالعات اسلامی و شیعی نمود یافت. این واکنش علمی به رویدادی سیاسی سبب شد تا مجموعه ای از پژوهش ها درباره تشیع منتشر شود. در پی ترجمه برخی از آنها، فضای دانشگاهی در خاورمیانه-از جمله ایران-نسبت به نقد و رد آنها واکنش های بسیاری نشان داد. یکی از این پژوهش ها تشیع، اثر هاینس هالم بود که در ارزیابی از این اثر و نویسنده آن چند نکته مغفول مانده است. ازاین رو، فهمی جامع از رویکرد و روش وی حاصل نشده است. از آنچه در این مقاله گذشت، می توان دریافت که نخست در ارزیابی رویکرد شیعه پژوهانه هالم باید وضع کنونی هریک از فرقه های شیعی را مد نظر داشت؛ زیرا تعلق پژوهشگر به عصر حاضر بر دیدگاه های وی درباره فرقه ها اثر فراوانی گذاشته است. همچنین فعالیت های پژوهشی هالم را می توان در دو سطح عمومی و تخصصی دسته بندی کرد. دیدگاه وی در سطح عمومی پژوهش هایش با آنچه از وی در حوزه تخصصی منتشر شده، بسیار متفاوت است. هالم را می توان از برجسته ترین پژوهشگران تاریخ عقاید عرفانی و باطنی، به ویژه در حوزه اسماعیلیه دانست که این امر فعالیت های دیگر وی را در حوزه مطالعات شیعی تحت الشعاع قرار داده است. علاوه بر این، تأثیر دیدگاه های یولیوس ولهاوزن در رویکرد هاینس هالم به مطالعه شیعه امامیه را می توان به روشنی ملاحظه کرد؛ زیرا در سنت پژوهشی غرب، در کنار نقد و ارزیابی دیدگاه های پژوهشگران برجسته گذشته، تلاش بسیاری برای تکمیل و پرورش نظریه های آنان صورت می گیرد.

شاخص‌های تعامل:   مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

بازدید 124

مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesدانلود 20 مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesاستناد 0 مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resourcesمرجع 0
telegram sharing button
whatsapp sharing button
linkedin sharing button
twitter sharing button
email sharing button
email sharing button
email sharing button
sharethis sharing button