مجله غدد درون ریز و متابولیسم ایران
سال:1380 | دوره:3 | شماره:2 (مسلسل 10) |تعداد مقالات:11

به بهانه برگزاری ششمین همایش (کنگره) بین المللی بیماری های غدد درون ریز و متابولیسم، مناسب است که نظری به وضعیت بیماری های غدد درون ریز و متابولیسم در کشور داشته باشیم. در اینجا خلاصه ای از مطالعات و پژوهش های انجام شده در دو دهه گذشته و نیز چکیده ای از مقالات ارسال شده به همایش ششم آورده می شود.

اختلالات ناشی از کمبود ید به طور معمول در کشورهایی دیده میشود که مشکلات سو تغذیه ای نیز دارند. یکی از مهمترین مشکلات سو تغذیه، کمبود آهن است که میتواند بر متابولیسم غده تیرویید اثر کند و پاسخ به درمان ید مکمل (در نمک یددار) را مختل نماید. این مطالعه توصیفی ـ مقطعی با هدف بررسی غلظت فریتین سرم و همبستگی احتمالی آن با شیوع گواتر، ید ادرار و شاخص های مربوط به عملکرد تیرویید صورت گرفت. گروه هدف دانش آموزان 8 تا 10 ساله مدارس کشور بودند که از 26 استان به طور تصادفی با نسبت مساوی دختر و پسر انتخاب شدند. در سراسر کشور 36178 کودک از نظر شیوع گواتر مورد بررسی قرار گرفتند. یک نمونه خون و یک نمونه ادرار از یک دهم نمونه ها به طور تصادفی دریافت شده و اندازه گیری T4، T3، TSH، T3RU، فریتین و ید ادرار در آنها انجام گردید. یافته ها نمایانگر این بود که شیوع گواتر در شش استان، بیش از 50% در هفت استان 50-40% در سیزده استان دیگر کمتر از 40% میباشد. اما غلظت فریتین در میان جمعیت این سه دسته استان تفاوت آماری معنی داری نداشت. میانه دفع ید ادرار در چهار استان بیش از 50، در دو استان 40-30، در یازده استان 29-20 و در نه استان13-20μg/dL بود. میانگین فریتین سرم در استانهایی که میزان ید ادرار دانش آموزان آنها در حد مطلوب (13-20μg/dL) است، بیشتر از استانهایی است که میانه ید ادرار دانش آموزان آنها بالاتر از (20μg/dL) میباشد (P<0.001). همچنین بین دو گروه دانش آموزانی که غلظت فریتین کمتر و بالاتر از 10μg/L داشتند، از نظر شیوع گواتر (80% در مقابل 20%) تفاوت آماری معنی داری وجود دارد (P<0.0001). غلظت فریتین سرم همبستگی معنی داری با شاخصهای T3RU، T3،FT3l  نشان داد (P<0.05)، ولی همبستگی با T4،FT4l  وTSH  از نظر آماری معنی دار نبود. بنابراین یافته ها نشان میدهند در دانش آموزانی که غلظت فریتین سرم آنها پایین است، گواتر شایعتر میباشد، ولی تغییرات عمده ای در آزمونهای عملی تیرویید دیده نمیشود. پایین بودن فریتین ممکنست تاثیر نمک ید دار را در کاهش اندازه گواتر مختل نماید، لذا استفاده از نمکهای ید دار Dextran-coat در برنامه های کشوری مبارزه با اختلالات ناشی از کمبود ید میتواند مدنظر قرار گیرد.

مقدمه: این مطالعه به منظور بررسی اثر شیوه زایمان بر فعالیت محور هیپوفیز ـ تیرویید جنین طراحی شده است.مواد و روشها: در این مطالعه که در بیمارستان کوثر قزوین به اجرا در آمد، میزان هورمونهای تیروییدی سرم بند ناف سه گروه از نوزادان ترم بلافاصله پس از تولد مورد مقایسه قرار گرفت. نمونه ها از 30 نوزاد حاصل از زایمان واژینال، 30 نوزاد حاصل از سزارین اورژانسی پس از شروع دردهای زایمانی و 30 نوزاد حاصل از سزارین انتخابی قبل از شروع دردها گرفته شد. هیچ یک از مادران سابقه ابتلا به بیماری قبلی نداشته و همچنین یکسان سازی نمونه ها از نظر سن، تعداد حاملگی و سن حاملگی انجام شد. برای اندازه گیری سطح هورمونهای تیروییدی از روش رادیوایمونواسی استفاده شد.نتایج: میانگین سطح TSH سرم بند ناف نوزادان گروه زایمان واژینال یا سزارین اورژانسی به طرز معناداری کمتر از نوزادان حاصل از سزارین انتخابی بود (P<0.0001) (بترتیب 8/1±3/3، 2/3±0/9 و12.1±6.4μU/mL). میانگین سطح T3 و T4 سرم بند ناف در گروه سزارین انتخابی به طرز معناداری بیش از دو گروه دیگر بود(P<0.05) (T4 بترتیب 3/1±5/8، 4/2±4/7 و 7.4±1.3μg/dL و T3 به ترتیب 76±12، 62±20 و 51±16ng/dL).بحث: نتایج نشان میدهد که دردهای زایمانی سبب کاهش سطح هورمونهای تیروییدی میشوند. به نظر میرسد که این تطابق، محرکی برای افزایش ناگهانی T3 در نخستین ساعات پس از تولد نوزادان حاصل از زایمان پس از شروع دردهای زایمانی، که قبلا گزارش شده است، باشد.

هدف از این پژوهش بررسی تغییرات هورمونهای تیرویید در زنان مبتلا به پره اکلامپسی بود. در این مطالعه 39 بیمار مبتلا به پره اکلامپسی خفیف (17 نفر) و شدید (22 نفر) و 42 زن باردار سالم با حاملگی بیش از 20 هفته از نظر تغییرات FT4i، FT3ii، T3RUiii، T4iv، T3v، TSHvi، FT4lviii و TBGix مورد مقایسه قرار گرفتند. بیماران مبتلا به پره اکلامپسی خفیف در مقایسه با زنان باردار سالم دارای غلظت سرمی TSH بالاتر و میزان سرمی T4،FT3I  و FT4I پایین تر بودند (P<0.002)، اما بیماران مبتلا به پرهاکلامپسی شدید دارای غلظت سرمی FT4 و TSH بالاتر از زنان باردار سالم بودند. تغییرات مذکور از لحاظ آماری معنی دار میباشد (P<0.04). به نظر میرسد اختلال در عملکرد تیرویید در موارد خفیف پره اکلامپسی به صورت کاهش هورمون های تیرویید و افزایش TSH میباشد و با افزایش شدت توکسمی، میزان هورمونهای آزاد تیرویید افزایش معنی داری را نشان میدهند. جهت توجیه این یافته نقش عواملی نظیر تاثیر بیماریهای سیستمیک، افزایشhCGx ، اختلالات کبدی حاد، وجود اختلال قبلی تیرویید و سایر عوامل شناخته نشده را باید در نظر داشت. جهت پی بردن به نقش علت و معلولی این تغییرات در جریان پره اکلامپسی باید به بررسی و تحقیقات بیشتری پرداخت.

هورمونهای جنسی نقش مهمی در رشد اسکلت و حفظ تعادل استخوانی دارند، از آنجا که تاکنون اثرات استروژن در ترمیم بافت استخوانی بیشتر مورد مطالعه قرار گرفته است و اطلاعات مشابهی در مورد تستوسترون وجود ندارد، در تحقیق حاضر اثر هورمونهای جنسی نر روی بافت استخوانی و نحوه ترمیم استخوان مطالعه گردید. 60 راس موش صحرایی نر نژاد Wistar به وزن 250 الی 300 گرم و سن 12 الی 14 هفته به طور تصادفی در چهار گروه 15 راسی تقسیم شدند. گروه اول گنادکتومی نشده بودند و هورمون درمانی نیز نشدند؛ گروه دوم گنادکتومی نشده بودند ولی هورمون درمانی شدند. گروه سوم گنادکتومی شده بودند و هورمون درمانی نیز شدند و گروه چهارم گنادکتومی شده بودند ولی هورمون درمانی نشدند. در تمام گروهها سطح داخلی استخوان درشت نی سمت راست سوراخ گردید. موشهایی که هورمون درمانی شدند، روزانه و بصورت داخل صفاقی تحت تزریق هورمون تستوسترون به میزان یک میلی گرم برای هر کیلوگرم به مدت سه هفته قرار گرفتند. تمام موشها سه هفته پس از نقص استخوانی از طریق استنشاق اتر کشته شدند. پس از برداشتن بافت استخوانی از محل ترمیم و گذراندن مراحل ثبوت، کلسیم گیری، پردازش، برش گیری و رنگ آمیزی با دو روش "هماتوکسیلین و ائوزین" و "تریکروم ماسون"، بافت مورد مطالعه میکروسکوپی توصیفی و کمی قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روشهای آماری t-test و آنالیز واریانس استفاده شد. یافته های این تحقیق نشان داد که تزریق هورمونهای جنسی نر موجب افزایش سرعت ترمیم و افزایش تراکم بافت استخوانی در محل ضایعه میشود. در این گروه ها در بافت استخوانی، تعداد استئوبلاست ها افزایش (25/2±30/31) و تعداد استئوکلاست ها کاهش (1.90±0.9) یافته بود و هر دو از نظر آماری معنی دار بود (P<0.001). ضخامت پریوست در محل نقص استخوانی در گروه های تحت درمان با هورمون های جنسی نر افزایش چشمگیری نشان داد. تراکم الیاف کلاژن و عروقی خونی در بافت ترمیمی گروه های تحت هورمون درمانی بیشتر بود. قطر و وزن استخوان در گروه های تحت هورمون درمانی افزایش معنی دار نشان میداد (P<0.001). نتایج این تحقیق نشان میدهد که هورمون تستوسترون اثر مثبت در افزایش سرعت ترمیم در بافت استخوانی در موش های صحرایی نر دارد.

مقدمه: کم کاری و پرکاری تیرویید هر دو میتوانند اختلالات روانی ایجاد کنند، لیکن اثر بیماریهای روانی روی عملکرد تیرویید کمتر مشخص شده است. در بیماران با پسیکوز حاد آزمون های تیرویید به طور موقت مختل میشود. به طوری که T4 تام و T4 آزاد بترتیب در 35% و 20% موارد افزایش مییابد و مقادیر TSH و T3 متغیر است.مواد و روشها: تمامی مراجعه کنندگان مبتلا به انواع مختلف بیماریهای روانی حاد مورد بررسی قرار گرفتند. این افراد شامل 144 بیمار، 80 زن و 64 مرد با متوسط سنی بترتیب 69/10±88/27 و 19/9±69/27 سال برای زنان و مردان بود. بیماران از نظر نوع بیماری روانی، داروی مصرفی و وجود گواتر مورد ارزیابی قرار گرفتند و آزمونهای تیرویید در زمان حمله پسیکوز ارزیابی شدند. آزمایشهای تیرویید در کسانی که اختلال در عملکرد تیرویید داشتند، 3 هفته بعد مجددا تکرار گردید. نتایج: 5/14% بیماران (21 نفر) در زمان حمله بیماری TSH غیرطبیعی داشتند. TSH در 14 نفر مهار (TSH<0.3U/L، با میانگین 0.121±0.043) و در 7 بیش از حد طبیعی (TSH>5.5 mU/L، با میانگین 13.8±10.8) بود. میزان T4 در 13 بیمار (9%) غیرطبیعی بود که از این تعداد 12 نفر T4 بالا (T4>12.8μg/dL، با میانگین 85/3±16) و 1 نفر T4 پایین (T4<4.8μg/dL) داشتند. میزان T3 در 11 بیمار (8%) بیش از حد طبیعی (T3>3nmol/L، با میانگین5.8±3.08) گزارش گردید. در 10 بیمار(7%)FTl  غیرطبیعی بود که در 8 نفر FTl بیش از حد طبیعی (FTl>4.4، با میانگین 66/1±55/7) و در 2 نفر پایین تر از طبیعی (FTl<1.2، با میانگین 08/0±18/0) اندازه گیری شد. 7 بیمار در زمان تشخیص بیماری حاد روانی بیماری تیرویید (4 نفر پرکاری و 3 نفر کم کاری) داشتند که با کنار گذاشتن این افراد 14 نفر (7/9%) از بیماران با پسیکوز حاد TSH  غیرطبیعی (TSH در 10 نفر ساپرس و در 4 نفر بیش از حد طبیعی) داشتند و بترتیب T4، FTI،T3  در 8 نفر(5/5%)، 4 نفر (7/2%) و 7 نفر (5%) بالاتر از حد طبیعی بود. 3 هفته بعد از شروع حمله بیماری روانی، میزان آزمون های تیرویید همگی به حد طبیعی رسید.بحث: در این بررسی شیوع هیپرتیروکسینمی در بیماران پسیکوز حاد 7/2% بود که بسیار کمتر از سایر مطالعات میباشد. در برخورد با بیماران حاد روانی امکان پرکاری تیرویید به عنوان عامل مولد پسیکوز باید به طور جدی در نظر گرفته شود.

کمبود روی از علل کاهش رشد کودکان مبتلا به دیابت نوع یک میباشد. در این تحقیق 20  نوجوان دیابتی در سنین 15-11 سالگی که از نظر قد و وزن زیر صدک پنجم بودند و هنوز صفات ثانویه جنسی در آنها ظاهر نشده بود، جهت بررسی اثر مصرف روی در رشد وزنی و قدی انتخاب گردیدند. این کودکان بیماری زمینه ای دیگری از جمله عفونت ادراری و کم کاری غده تیرویید نداشتند. این بیماران بصورت تصادفی به دو گروه 10 نفری تقسیم شدند. به 10 نفر از آنها شربت سولفات روی به میزان 25 میلی گرم در روز بصورت خوراکی به مدت 6 ماه تجویز شد و 10 نفر دیگر به عنوان گروه شاهد در نظر گرفته شدند. قد، وزن، قندخون و HbA1C  بیماران در شروع و سپس هر 3 ماه اندازه گیری گردید. متوسط قندخون و HbA1C در هر دو گروه در ابتدای بررسی بترتیب 150±30mg/dL و 4/3±7/6% بود. سه ماه و شش ماه بعد از شروع بررسی، میزان قند و HbA1C به صورت زیر بود: 140±28mg/dL و 2±7% و 158±25mg/dL و 8/3±4/6%. با استفاده از فرمول SDS سرعت افزایش وزن و قد در هر گروه سنی محاسبه گردید. مقایسه گروه مصرف کننده روی و گروه شاهد نشان دهنده تاثیر مثبت روی بر سرعت افزایش وزن و قد در گروه مصرف کننده روی بود (P<0.001). بنابراین مصرف روی خوراکی در کودکان دیابتی که از نظر قد و وزن زیر صدک پنجم می باشند، پیشنهاد میگردد.

با توجه به شیوع بالای بیماری دیابت و اهمیت کنترل شاخص های بیوشیمیایی در بیماران دیابتی و با عنایت به تاثیر روزه داری بر شاخصهای موجود، این تحقیق بر روی بیماران دیابتی در اسلامشهر انجام شد. 49 دیابتی (30 زن و 19 مرد) بین سنین 32 تا 67 سال (متوسط 9±47 سال) که قبلا در منطقه اسلامشهر شناسایی شده و روزه میگرفتند، برای مطالعه انتخاب شدند. پرسشنامه فردی در ابتدای بررسی تکمیل گردید. نمونه های خون دو ماه قبل از ماه رمضان، هفته آخر و دو ماه بعد از ماه رمضان گرفته شد و آزمونهای قند، تری گلیسیرید، کلسترول، اسید اوریک، اوره و کراتینین با دستگاه اتوآنالیز RAXT انجام شد. اندازه گیری قد و وزن انجام و BMI محاسبه گردید. فشارخون در وضعیت نشسته اندازه گیری شد. نتایج بدست آمده با بکارگیری آزمون t زوج با یکدیگر مقایسه شدند. 63% افراد مورد بررسی دارای سابقه خانوادگی مثبت بودند. میانگین BMI قبل، هنگام و بعد از ماه رمضان بترتیب 8/4±6/29، 4/4±2/29 (P<0.005) و 29.1±14.3kg/m2 (P<0.001 در مقایسه با قبل) بود. میانگین فشارخون سیستولی قبل، هنگام و بعد از ماه رمضان بترتیب 23±139، 20±137 و 20±130 (P=NS) میلی متر جیوه بود. درصد فشارخون بالای 89 میلیمتر جیوه در هنگام ماه رمضان کمتر از قبل و بعد از ماه رمضان بود. میانگین قندخون ناشتا در هنگام ماه رمضان (202±76mg/dL) نسبت به قبل (163±53mg/dL، P<0.0001 و بعد از ماه رمضان (P<0.05) 186±60mg/dL افزایش نشان داد. تری گلیسیرید و کلسترول و اسید اوریک خون در هنگام ماه رمضان در مقایسه با قبل از ماه رمضان کاهش نشان دادند؛ بترتیب قبل و هنگام ماه رمضان (تری گلیسیرید 228±340، 243±130 میلی گرم در دسی لیتر P<0.005 و کلسترول 56±258، 43±222 میلیگرم در دسی لیتر P<0.0001 و اسید اوریک 2/1±9/4، 4/1±5/4 میلیگرم در دسی لیترP<0.003). درصد کلسترول غیرطبیعی در هنگام ماه رمضان به کمتر از نصف میزان آن در قبل از ماه رمضان تقلیل یافت. همچنین درصد تری گلیسیرید غیرطبیعی ماه رمضان کمتر از قبل و بعد از ماه رمضان بود. هیچ اختلاف آماری بین اوره و کراتینین خون قبل و هنگام ماه رمضان مشاهده نشد. یافته های مطالعه نشانگر آن است که روزه داری برای بیماران دیابتی نوع 2 که تحت کنترل باشند، نه تنها زیان آور نیست، بلکه دارای اثرات مفیدی مانند کم شدن وزن، کاهش فشارخون، کلسترول، تری گلیسیرید، اسیداوریک خون است که به نوبه خود باعث کنترل و بهبود بیماری می گردند.

مقدمه: هدف از این مطالعه، بررسی فراوانی ایجاد یا تشدید دیابت در بیماران پیوند کلیه شده در بیمارستان سینا و مقایسه آن با نتایج جهانی است. همچنین توانایی عوامل خطر پیشنهاد شده در تعیین میزان خطر ایجاد یا تشدید دیابت در این بیماران بررسی شد.مواد و روشها: پرونده 127 بیمار پیوند شده در سالهای 78-1376 در بیمارستان سینا که اطلاعات موجود در آنها برای حداقل یک سال پیگیری بیماران کافی بود، بررسی شد. بیماران به دو گروه کلی غیردیابتی و دیابتی قبل از عمل تقسیم شدند و از لحاظ پیدایش یا تشدید دیابت و نیز پراکندگی این عوارض در هر گروه بر حسب سن، جنس، سطوح خونی سیکلوسپورین، کلسترول، تری گلیسیرید، کراتینین، طول مدت دیالیز، وقوع رد حاد پیوند و نوع پیوند دهنده تعیین شد. بقای یک ساله پیوند نیز در هر گروه بررسی شد.نتایج: قبل از پیوند، 7 بیمار دیابتی و 120 بیمار غیردیابتی بودند. در گروه غیردیابتی، 14 نفر (7/11%) مبتلا به دیابت شدند. با افزایش سن، مدت دیالیز، سطوح خونی سیکلوسپورین، کلسترول، کراتینین و نیز در جنس زن، درصد پیدایش دیابت بالاتر بود. در گروه دیابتی، تمام بیماران تشدید دیابت داشتند. این بیماران دیابتی و نیز 14 بیمار گروه قبل مبتلا شده به دیابت در پایان یک سال عملکرد مطلوب کلیه داشتند و رد حاد پیوند در آنها دیده نشد. اهدا کننده پیوند در تمام آنها فرد زنده بود.بحث: فراوانی نسبی دیابت به دنبال پیوند و تشدید آن، بترتیب 7/11 درصد و 100 درصد بود. ممکن است بتوان از متغیرهای سیکلوسپورین، کلسترول، کراتینین، طول مدت دیالیز، سن و جنس به عنوان ملاکهای تعیین کننده افراد در معرض خطر پیدایش یا تشدید دیابت در بیماران استفاده کرد تا از این طریق تشخیص و درمان زود هنگام انجام شود، زیرا دیده شده است که در صورت تشخیص و درمان زود هنگام، سرنوشت پیوند در بیمار دیابتی و غیر دیابتی یکسان است. علاوه بر آن کنترل زود هنگام دیابت منجر به متوقف شدن سیر آترواسکلروز و تغییرات قلبی ـ عروقی تهدیدگر حیات بیمار خواهد شد.