مطالعات توسعه اجتماعی - فرهنگی
سال:1394 | دوره:4 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

توسعه فرهنگی هم معلول و هم زمینه ساز توسعه است، به گونه ای که در پرتو آن، سایر ابعاد توسعه نیز زمینه بروز و ظهور پیدا می کنند و جامعه به سوی رشد و کمال رهنمون می گردد. در جامعه دینی و اسلامی که ماهیت ارزش های فرهنگی آن را آموزه های الهی تشکیل می دهد، دین و فرهنگ رابطه ای تنگاتنگ و در هم تنیده دارند، به بیان دیگر، اسلام به منزله دین جامع، مدعی پاسخ گویی به همه نیازهای بشر و دارای برنامه زندگی برای همه انسان هاست. بنابراین هدف پژوهش حاضر آن است که با بهره گیری از فضای معنوی و بینشی متون دینی و اسلامی چون نهج البلاغه و با استفاده از شاخص های راهبردی و مولفه های فرهنگی پیشنهادی از سوی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، به بررسی نظری اهداف و شاخص های توسعه و تعالی فرهنگی در پرتو سخنان امام علی (ع) بپردازد. در این زمینه با تکیه بر روش کتابخانه ای و اسنادی و با الهام از خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار امیرالمومنین (ع)، شاخص های توسعه فرهنگی تفسیر و تبیین و برجسته گردید. یقینا با جریان یافتن آموزه های دینی در فرهنگ مسلمانان، امت اسلامی عزت و شکوه واقعی خویش را احراز خواهد کرد و به مراحل عالی تری از پیشرفت و ترقی در ابعاد مادی و معنوی دست خواهد یافت.

شلوار جین از انواع پوشاک مردم پسند در ایران به شمار می رود و به جرات می توان گفت در حال حاضر مردان و زنان در سنین مختلف این لباس را می پوشند. ایرانیان مسجدرو از پوشیدن شلوار جین معنای خاصی در ذهن دارند و در عین حال، این پوشاک به نوعی دارای ارزش های آمریکایی و غربی است. این مقاله به سه ادعا پاسخ می دهد: 1- مسجدروها نیز از شلوار جین استفاده می کنند. 2- جین های مورد استفاده مسجدروها از نظر رنگ، مدل و برند با هم تفاوت دارد. 3- معانی مورد نظر جین پوشان مسجدرو از پوشش جین در نقاط مختلف متفاوت است.سوال مقاله حاضر این است که چرا مسجدروها که بخشی از جامعه مذهبی ایران هستند و ارزش های آنان در تضاد با ارزش های غربی است، از شلوار لی که نماد جامعه غربی و آمریکایی است، استفاده می کنند. این مقاله بر مبنای نظریه جان فیسک و بر اساس کتاب «برای درک فرهنگ عامه»، با بهره گیری از روش تحقیق کیفی و تکنیک مصاحبه عمیق انجام شده است. جامعه آماری از میان مسجدروهای دو منطقه در شرق و شمال غرب تهران انتخاب شده اند و در مصاحبه از محرک های آنان برای پوشیدن شلوار جین پرسیده شده است. افرادی که در مسجد جامع شهرک غرب حضور یافته بودند، بیش تر از شلوارهای جین برند اصلی استفاده می کردند اما کسانی که در مسجد رسالت حضور داشتند، بیش تر جین های قلابی می پوشیدند. معنای ضمنی جین برای کسانی که در مسجد جامع شهرک غرب حضور داشتند، بیش تر نشان از تشخص، به روز بودن و مدرن بودن داشت اما این لباس برای کسانی که در مسجد رسالت از آن استفاده می کردند، صرفا به این سبب که لباسی معمولی، جوان پسند و پردوام است، اهمیت داشت. در عین حال، این گروه ها به آمریکایی بودن جین توجه چندانی نشان ندادند.

هدف از نگارش مقاله حاضر، تبیین نظری و تجربی رابطه دینداری و مشارکت ورزشی است. این مطالعه از نوع پیمایشی است و جمعیت آماری آن را دانشجویان دانشگاه یزد در سال تحصیلی 94-1393 تشکیل می دهند. اطلاعات مورد نیاز برای سنجه های دینداری و مشارکت ورزشی با پرسش نامه از یک نمونه 372 نفری که بر اساس فرمول کوکران تعیین و به روش طبقه ای متناسب انتخاب شده اند، به دست آمده است. آزمون های اعتبار و پایایی موید اعتبار و پایایی بالای سنجه ها بوده اند. بر اساس یافته های تحقیق، میزان دینداری زنان بیش تر از مردان بوده است، اما مردان مشارکت ورزشی بیش تری نسبت به زنان داشته اند. از نظر آماری، دینداری رابطه مستقیم و معناداری با مشارکت ورزشی داشته است. در میان ابعاد دینداری نیز بعد اعتقادی دارای قوی ترین رابطه با متغیر مشارکت ورزشی بوده است. بر اساس یافته های رگرسیونی، ابعاد پنج گانه دینداری در مجموع، 32 درصد از تغییرات مشارکت ورزشی را تبیین می کنند.

متون توسعه نشان می دهد فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی در افزایش قدرت تصمیم گیری روستاییان، تقویت سرمایه اجتماعی، کاهش آثار و بلایای طبیعی، توانمندسازی فقرای روستایی، افزایش کیفیت زندگی و توسعه اجتماعی در مناطق روستایی ایفا می کند. هدف مقاله حاضر، بررسی نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه اجتماعی در مناطق روستایی شهرستان مشگین شهر است. این تحقیق از لحاظ هدف، توسعه ای و از لحاظ ماهیت، توصیفی و پیمایشی و نیز از نوع تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش، شامل همه روستاهای دارای دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی شهرستان مشگین شهر است. برای برآورد حجم نمونه از روش نمونه گیری کوکران با سطح اطمینان 95 درصد و احتمال خطای 5 درصد استفاده شده است. روش گردآوری داده ها برای پاسخ گویی به سوالات تحقیق نیز به دو صورت اسنادی (داده های ثانویه) و پیمایشی (داده های اولیه) و ابزار مورد استفاده در روش پیمایشی، پرسش نامه و مصاحبه بوده است. روایی صوری پرسش نامه از سوی پانل متخصصان مورد تایید قرار گرفت. مطالعه راهنما در منطقه مشابه جامعه آماری با تعداد 30 پرسش نامه صورت گرفته و با داده های کسب شده و استفاده از فرمول ویژه کرونباخ آلفا در نرم افزار SPSS، پایایی بخش های مختلف پرسش نامه تحقیق 0.78 تا 0.92 به دست آمده است. نتایج تحقیق نشان داده به جز متغیرهای عدالت اجتماعی، اختلافات و درگیری و تعاون اجتماعی، میان همه متغیرهای تحقیق و بهره گیری از خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات رابطه معنی داری وجود دارد. با توجه به نتایج پژوهش، در پایان تحقیق پیشنهادهای کاربردی ارائه شده است.

تحت تاثیر شهرنشینی، عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی گوناگونی سبک زندگی افراد را دچار تغییر و دگرگونی می کنند. این پژوهش با هدف شناسایی تاثیر شهرنشینی بر سبک زندگی ساکنان روستاهای تبدیل شده به شهر در شهرستان های خواف و رشتخوار در استان خراسان رضوی انجام شده است. مبانی نظری پژوهش حاضر بر اساس نظریه های ابن خلدون، بوردیو، گیدنز و چنی تدوین شده و روش انجام پژوهش پیمایشی است. نتایج به دست آمده نشان می دهد بیش تر تغییرات سبک زندگی در شهرهای نشتیفان و سلامی متاثر از عوامل فرهنگی و در شهر جنگل ناشی از عوامل اقتصادی بوده است. بر اساس آزمون فرضیه های تحقیق میان مشارکت اجتماعی، شبکه راه ها و وسایل ارتباطی، روحیه فردگرایی، هویت طبقاتی، امکانات فرهنگی و آموزشی، مصرف رسانه ای، سرمایه فرهنگی، مصرف گرایی، ایجاد بازار و مراکز خرید، تمایل به منافع سوداگرانه، کم رنگ شدن حمایت های مشترک، سطح رفاه اقتصادی افراد و سبک زندگی ساکنان روستاهای تبدیل شده به شهر، ارتباط معناداری وجود دارد.

هدف پژوهش حاضر، شناسایی و تبیین اثرات و پیامدهای زیست محیطی توسعه گردشگری انبوه در نواحی روستایی دهستان تمشکل از شهرستان تنکابن بر اساس نگرش جامعه میزبان، میهمان و مستندات عینی است. ناحیه مورد مطالعه این تحقیق با 18 نقطه روستایی، 2481 خانوار و 9024 نفر جمعیت در بخش نشتای شهرستان تنکابن قرار دارد. روش تحقیق از نوع پیمایشی مبتنی بر پرسش نامه است و برای نمونه گیری، از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است. 190 پرسش نامه سرپرست خانوارهای ساکن محلی از 9 روستای نمونه و 180 پرسش نامه از جامعه گردشگران تکمیل گردیده و داده های جمع آوری شده از طریق آزمون آماری پارامتری (آزمون T تک متغیره، زوجی و وابسته) مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که توسعه انبوه گردشگری و ضعف سیستم مدیریت محلی، پیامدهای منفی عمیقی همچون تخریب منابع طبیعی، تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ ها و افزایش آلودگی های محیطی، در نواحی روستایی مورد مطالعه در پی داشته است. افزون بر این، بر اساس نگرش ساکنان محلی (جامعه میزبان)، جامعه گردشگران (میهمان) و مستندات عینی، توسعه انبوه فعالیت های گردشگری در دهستان تمشکل، به دلیل فقدان برنامه ریزی و مدیریت کارآمد موجب بروز اثرات و پیامدهای نامطلوب زیست محیطی شده است.

شادکامی به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای روانی بشر و به دلیل تاثیرات زیادی که بر زندگی افراد دارد، همواره مورد توجه بوده است. شادی ماده اولیه تغییر، تحول و تکامل حیات اجتماعی انسان هاست و تحت تاثیر عوامل اجتماعی متعددی قرار دارد. یکی از این عوامل اجتماعی که بر سطح شادکامی جوانان اثرگذار است، سرمایه اجتماعی و ابعاد آن است. بنابراین، پژوهش حاضر درصدد بررسی رابطه میان سرمایه اجتماعی جوانان و میزان شادکامی آنان است. این پژوهش با استفاده از روش پیمایش در یک نمونه تصادفی 384 نفری از جوانان 18 تا 30 سال شهر تهران در سال 1393 انجام شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسش نامه محقق ساخته است که از اعتبار صوری و سازه (0.81= KMO) برخوردار و ضریب پایایی آن 0.73 است.نتایج حاصل از آزمون هم بستگی پیرسون نشان می دهد میان سرمایه اجتماعی و ابعاد آن و میزان شادکامی رابطه معنادار، مستقیم و مثبت وجود دارد. میزان مشارکت اجتماعی دارای قوی ترین رابطه (r=0.548) با شادکامی است و پس از آن اعتماد اجتماعی (r=0.435) و انسجام اجتماعی (r=0.331) قرار دارند. بر پایه نتایج این پژوهش، ابعاد سرمایه اجتماعی 25 درصد از تغییرات متغیر شادکامی را تبیین می کنند، به گونه ای که مشارکت اجتماعی بیش ترین تاثیر و انسجام اجتماعی کم ترین تاثیر را بر شادکامی دارد و در میان متغیرهای زمینه ای، سن و وضعیت تاهل نیز از رابطه معناداری با شادکامی برخوردارند.

موفقیت مداخله گری های توسعه به دلیل ماهیت پیچیده و چندبعدی و واکنش های مردمی در برابر تاثیرات آن ها، مستلزم توجه لازم به زمینه های اجتماعی آن اقدامات است. ارزیابی اثرات اجتماعی را می توان مدیریت گام به گام اثرات طرح های توسعه برای رسیدن به پایداری -به ویژه در ابعاد اجتماعی- نامید. هدف آن نیز دست یابی به سطحی از توسعه است که هزینه مداخلات برنامه ریزی شده را بر جوامع انسانی، به حداقل و منافع را به حداکثر رساند. مشارکت مردمی جایگاهی محوری در ارزیابی اثرات اجتماعی دارد و نشان می دهد مردم در چه شرایطی آماده اند در به ثمر رسیدن طرح های توسعه همکاری کنند. بنابراین ارزیابی مستلزم درک دیدگاه های افراد متاثر و زمینه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی این مداخلات است. این تحقیق ضمن بررسی فلسفه و مبانی نظری ارزیابی تاثیرات اجتماعی، به تحلیل نقش آن در توسعه مشارکت اجتماعی و توانمندسازی مردم، استفاده از اطلاعات و دانش کنش گران، گفتگو، مذاکره و شفاف سازی در مدیریت پروژه و مدیریت تضاد میان ذی نفعان پرداخته است. یافته ها نشان می دهد این رهیافت مشارکتی سعی در ایجاد تعامل سازنده در میان کنش گران نظام اجتماعی و افزایش قدرت اثرگذاری آن ها بر مناسبات محلی و ملی در برنامه های توسعه دارد که نتیجه شکل گیری چنین فضایی، توسعه ای انسانی و پایدارتر در اجتماع است.