مطالعات روابط بین الملل (پژوهشنامه روابط بین الملل)
سال:1398 | دوره:12 | شماره:45 |تعداد مقالات:6

فناوری های نوین و از جمله آنها پهپادها و سلاح های خودکار و خودگردان همیشه مورد بحث بوده است که کاربرد و استفاده آنها تابع کدام یک از قواعد حقوق بین الملل می باشد و آیا اصلا حقوق بین الملل کنونی توانایی پاسخ دهی به پیشرفت های علمی و نظامی و فناوری های نوین را دارا می باشد. این پژوهش بر این فرض استوار است و در پی بیان این موضوع است که فناوری های نوین همانند پهپادها تابع حقوق بین الملل بوده و نیازی به وضع و قانون گذاری جدید در این زمینه نمی باشد. این پژوهش پهپادها را در سه سطح حقوق بین الملل هوایی و معاهده شیکاگو، حقوق بشردوستانه بین الملل و قواعد مهم این حقوق و رژیم های چندجانبه کنترل صادرات مورد بررسی قرار داده و جایگاه پهپادها در هر کدام از این سه حوزه چگونه بوده است و نتیجه گیری نموده است که حقوق بین الملل کنونی توانایی نظارت و پیاده سازی بر پهپادها با قواعد کنونی در حوزه های سه گانه مورد اشاره را دارد.

طرح ابتکار کمربند-راه نقطه عطف شکل دهی به نظم اقتصادی جدید و مستقل از آمریکا در منطقه آسیای مرکزی به عنوان یکی از مناطق مورد توجه چین و روسیه برای شکل دهی به شراکت راهبردی میان دو کشور با هدف جلوگیری از گسترش نفوذ ایالات متحده آمریکا در این منطقه به شمار می رود. مقاله حاضر با روش کیفی با رویکرد تحلیلی-توصیفی و با روش کتابخانه ای گردآوری داده ها، پس از تبیین طرح ابتکار کمربند-راه و بررسی مناسبات چین و روسیه در منطقه آسیای مرکزی، به واکاوی ﺗ ﺄ ثیر ابتکار کمربند-راه بر مناسبات چین و روسیه در منطقه آسیای مرکزی می پردازد. در پاسخ به این پرسش که ﺗ ﺄ ثیر ابتکار کمربند-راه بر مناسبات چین و روسیه در آسیای مرکزی چیست؟ نگارندگان با ﺗ ﺄ کید بر رویکرد نومنطقه گرایی، معتقدند به رغم تردید روسیه نسبت به عملکرد چین در راستای ابتکار کمربند-راه در آسیای مرکزی، نظر به تحریم های اقتصادی غرب علیه روسیه و فشارهای ایالات متحده به چین در منطقه آسیای شرقی، طرح مذکور زمینه نزدیکی و همگرایی روابط روسیه و چین در آسیای مرکزی را فراهم اورده است.

طی چند سال اخیر، گسترش فعالیت گروه های نئوتروریستی در خاورمیانه، موجی از تهدیدات امنیتی متنوع در این منطقه ایجاد کرده است. هرچند اخبار موثقی مبنی بر تضعیف و انهدام هسته های سازمانی و لجستیکی این گروه ها در عراق و سوریه منتشر شده است، اما اسناد معتبری، حکایت از ادامه اقدامات پراکنده جریان های ﻣ ﺘ ﺄ ثر از داعش دارد. پیرامون ریشه های گسترش تروریسم پژوهش های متنوع و برای مقابله با اقدامات تروریستی، تدابیر متعدد دیده شده است. اما تجربه ﻣ ﺆ ثری از پژوهش ها و اقدامات مبتنی بر شناسایی ناامنی هویت در سطح منطقه ای در دسترس نیست. پژوهش حاضر به روش کیفی و با رویکرد توصیفی و تحلیلی به دنبال یافتن پاسخ این سوال است که؛ ناامنی هویتی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی چه ﺗ ﺄ ثیری بر گسترش نئوتروریسم در خاورمیانه داشته است؟ به باور نگارنده گان؛ ره گیری مطلق روایت بیوگرافیک توسط ایران و عربستان، ضمن ایجاد ناامنی هویتی برای هر دو کشور، موجب آغاز یا تشدید اضطراب ناشی از شرم در باور و رفتار منطقه ای این بازیگران، ره گیری سیاست کسب شرافت و در اثری ناخواسته، سبب گسترش نئوتروریسم در منطقه شده است.

تلاش آمریکا برای خروج ازتوافق هسته ای موسوم به برجام، برنامه ای بود که دونالد ترامپ از زمان شرکت در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سر داشت. در نهایت دولت ایالات متحده آمریکا رسماً از برجام خارج و بازگشت تحریم ها به صورت گذشته را اعلام کرد و برای انجام مجدد مذاکرات در صورت تمایل ایران اعلام آمادگی نمود. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که چه عواملی در خروج ایالات متحده آمریکا از برجام تاثیر گذار بوده اند. فرضیه مقاله از این قرار است: بنیادهای سیاست خارجی ترامپ، ثابت ماندن ماهیت تهدیدِآمیز از ایران بعد از برجام و ایجاد فهم و انگاره مشترک میان ایالات متحده، اسرائیل و عربستان بر سر تهدید دانستن ایران، تفسیر آن ها از نقش برجام در تقویت حضور منطقه ای ایران و نادیده انگاشته شدن این موضوع در متن برجام و از بعد داخلی، کنشِ پسابرجامی جمهوری اسلامی ایران را باید از جمله متغیرهای اساسی در تصمیم دونالد ترامپ بر خروج ایالات متحده از برجام دانست.

در چند دهه گذشته نظریه های انتقادی در سیاست بین الملل با این باور که نقصانهای تحلیلی این حوزه ریشه در تنگ نظری های تحلیلی جریان غالب دارد به نقد ابعاد اثبات گرایانه (یافت باورانه)، خردگرایانه، مادی گرایانه، و نگرش سلطه جویانه و استیلا طلبانه جریان رائج پرداختند و بر ضرورت تحول در جهان نگرشهای غرب محورانه نظریه های روابط بین الملل و مدخلیت بخشیدن به نگرشهای پسایافت باورانه، تأمل گرایانه، انگاره گرایانه و رهایی جویانه تاکید ورزیدند و منشا ناتوانی تحلیلی بسیاری از نظریات را به عوامل مذکور بازگرداندند. با این وجود کمتر به این مساله پرداخته اند که منشا و ریشه ابعاد این عوامل چالش برانگیز در چه مولفه ایی بنیادین نهفته است و نسبت آن با فرایند سکولار سازی این علم چیست؟ این نوشتار با این ایده که نگاه مادی گرایانه به روابط بین الملل، که میراث حاکمیت اقتدارورزانه نگرش سکولاریستی به این عرصه است، یکی از عوامل موثر در پیدایش چالش های تحلیلی تئوری های موجود روابط بین الملل می باشد، تلاش می کند تا سهم سکولاریسم در پیدایش نقصانهای مذکور را ترسیم نموده و نشان دهد که چگونه فرایند سکولارسازی علم روابط بین الملل، فرصت نگاه آزاداندیشانه به تحلیل واقعیتهای عینی را از نظریه های این علم بازستانده است و منشا آنچه نظریه های انتقادی بر جریان غالب خرد گرفته اند ریشه در فرایند سکولارسازی این گرایش دارد. همچنین بیان می دارد که جریانهای انتقادی خود بدلیل پایبندی به سکولاریسم از آفت آن مصون نمانده اند.

در بیست و پنج سال گذشته ثبات در محیط امنیتی آسیای مرکزی، همواره با پیچیدگی ها و چالش های فزاینده ای رو به رو بوده است. گرایش های ملی گرایانه با شدت و ضعف در جمهوری های آسیای مرکزی تجربه شده اند. در کنار این گرایش ها، پیدایش چالش های داخلی، دشواری های دوران استقلال، ضعف در دولت سازی و ملت سازی، سرریز مسایل پیرامونی، خلا ژئوپلیتیکی و سرانجام ورود قدرت های خارجی به ویژه پس از یازده سپتامبر، محیط امنیتی را در آسیای مرکزی با پیچیدگی های فزاینده ای روبه رو کرده است. در چنین بستری از همکاری ها و رقابت ها، مداخله ی بازیگران خارج از منطقه از مولفه های تاثیرگذار در محیط امنیتی این منطقه است که می توانند نقشی مثبت یا منفی در ثبات منطقه داشته باشند. با توجه به این مساله، نوشتار پس از تحلیل مجموعه امنیتی آسیای مرکزی در چارچوب موازین و مولفه های مکتب کپنهاگ، در پی پاسخ به این سوال است که «چه فرصت هایی برای نقش آفرینی ایران و ترکیه در مجموعه امنیتی آسیای مرکزی وجود دارد؟ ». برای پاسخ به این سوال محیط امنیتی آسیای مرکزی و نگرانی های کشورها با استفاده از الگوی تحلیلی مجموعه امنیتی بررسی شده و سپس با واکاوی علایق نظامی-امنیتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران و ترکیه، نتایج پژوهش در قالب فرصت های نقش آفرینی دو کشور در این محیط امنیتی استخراج و ارائه خواهد شد. پیشنهادهایی نیز با هدف بهره گیری ایران از فرصت ها در این منطقه ارائه شده است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است.