زراعت و فناوری زعفران
سال:1394 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:6

افزایش غلظت فلزات سنگین نظیر سرب، مس، نیکل و سایر فلزات سنگین در آب، خاک و هوا می تواند به دلیل تأثیر منفی بر کل بوم نظام باعث اثرات زیانباری برای سلامت همه موجودات زنده گردد. مهم ترین منبع این آلودگی ها در بیشتر قسمت های دنیا معادن، پساب-های صنعتی، کودهای شیمیایی و آفت کش ها می باشند. به منظور بررسی اثر فلزات سنگین مختلف بر روی تعدادی از ویژگی های فیزیولوژیک زعفران همچون میزان رنگ دانه های فتوسنتزی، پرولین، کروسین و کربوهیدرات های محلول و نامحلول آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل کاربرد فلزات سنگین به صورت نمک های نیترات نقره، سولفات منگنز، نیترات نیکل، نیترات روی، کربنات مس، نیترات سرب و شاهد بودند. قبل از کاشت هر یک از فلزات موردنظر با غلظت 500 میلی گرم در کیلوگرم استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده اثر تیمارهای آزمایشی بر میزان کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و همچنین نسبت کلروفیل a به b معنی دار بود ولی اثر این تیمارها بر میزان کاروتنوئیدهای برگ زعفران معنی دار نبود. میزان پرولین و کربوهیدرات های محلول برگ به صورت معنی داری تحت تأثیر تیمارهای آزمایش قرار گرفت ولی اثر تیمارها بر میزان کربوهیدرات های احیاکننده معنی دار نبود. تیمارهای آزمایشی همچنین تأثیر معنی داری بر میزان کروسین موجود در کلاله زعفران داشتند و در همه تیمارها به غیر از نیترات نیکل میزان کروسین کلاله از تیمار شاهد بیشتر بود.

به منظور بررسی صفات موثر بر عملکرد اکوتیپ های زعفران زراعی، پژوهشی به صورت کرت های خردشده در زمان بر پایه طرحبلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در سال های زراعی 93-1392 و 94-1393 انجام شد. 18 اکوتیپزعفران در این آزمایش مورد استفاده واقع شد. صفات تعداد گل، وزن تر گل، وزن تر کلاله، وزن خشک گل، وزن خشک کلاله، طول کلاله و عملکرد کلاله خشک یادداشت برداری شد. نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری بین اکوتیپ ها به جز در مورد صفتطول کلاله وجود داشت. ماتریس همبستگی مشخص کرد که از میان صفات مورد مطالعه تعداد گل و وزن خشک کلاله به ترتیب با ضرایب 0.99 و 0.70 همبستگی مثبت و کاملا معنی داری با عملکرد کلاله خشک داشتند. تجزیه رگرسیون گام به گام و علیت مشخص نمود که صفات تعداد گل، وزن خشک کلاله و وزن خشک گل مؤثرترین صفات بر عملکرد کلاله خشک در واحد سطح بودند،بنابراین از این صفات می توان برای حصول عملکرد بالاتر زعفران استفاده نمود.

به منظور بررسی سازگاری برخی اکوتیپ های زعفران زراعی (sativus Crocus) نسبت به شرایط اقلیمی شهرستان مراغه، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و طی دو سال متوالی (1392-1393) اجرا شد. اکوتیپ های موردمطالعه شامل بردسکن، سبزوار، تربت حیدریه، کاشمر، تایباد، آبرود، دوغ آباد، اسفیوخ، مرند 1، مرند 2، بناب 1 و بناب 2 بودند. صفات مورد ارزیابی شامل وزن تر کلاله، وزن خشک کلاله، طول خامه، طول کلاله، درصد سبز شدن، سرعت سبز شدن، ارتفاع گل، درصد گلدهی، سرعت گلدهی، وزن تر و خشک گل و عملکرد خشک کلاله در واحد سطح بود. نتایج نشان داد تمامی اکوتیپ ها از درصد سبز شدن و استقرار خوبی در سال اول برخوردار بودند، ولی با شروع یخبندان، اکوتیپ های آبرود، اسفیوخ و تایباد سازگاری کمتری به دماهای پایین نشان دادند. بین اکوتیپ ها از لحاظ صفات تعداد گل در واحد سطح، درصدگلدهی، درصد سبز شدن و میانگین وزن تر گل در سطح احتمال 0.05 اختلاف معنی داری وجود داشت. همچنین اختلاف آماری معنی داری در سطح احتمال 0.01 برای سرعت گلدهی و سبز شدن در بین اکوتیپ های موردبررسی مشاهده شد. بالاترین درصد سبز شدن در سال دوم مربوط به اکوتیپ مرند 2 بود، ولی اکوتیپ سبزوار بالاترین سرعت گلدهی و بیشترین درصد گلدهی را به خود اختصاص داد. با وجود پایین بودن عملکرد اکوتیپ های مرند 1 و سبزوار در سال استقرار، این دو اکوتیپ در سال دوم بیشترین عملکرد را نشان دادند، به طوری که مقدار تولید سال دوم اکوتیپ سبزوار 1.5 کیلوگرم در هکتار و اکوتیپ مرند 1.41 کیلوگرم در هکتار بود. در مجموع، نتایج نشان داد که اکوتیپ های مرند جهت کاشت در شهرستان مراغه مناسب بوده و استفاده از بنه های خارج از استان توصیه نمی گردد.

با پدید آمدن تکنیک های آماری قوی و شبکه های عصبی، مدل های پیش بینی کننده عملکرد محصولات زراعی به سرعت رو به توسعه است. بدین منظور آزمایشی در منطقه تربت حیدریه با هدف پیش بینی عملکرد و کارآیی مصرف آب زعفران با استفاده از مدل شبکه عصبی مصنوعی انجام گرفت. واسنجی و اعتباریابی مدل ها نیز با استفاده از آمار عملکرد محصول و پارامترهای اقلیمی سال 91-1390 صورت پذیرفت. ارزیابی مدل ها نیز با شاخص های آماری ضریب تبیین (R2)، جذر میانگین مربعات خطا نرمال شده (RMSEn) و میانگین مربعات خطا (MSE) انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که شبکه عصبی پیشنهادی (مدل شماره 9) با داشتن 2 لایه پنهان، 8 نورون و ضریب تبیین 0.97 برای عملکرد و 1 لایه پنهان، 7 نورون و ضریب تبیین 0.90 برای کارآیی مصرف آب، برازش خوبی برای این دو صفت داشت. همچنین مطابق با شاخص های آماری RMSEn و MSE در مدل پیشنهادی (مدل شماره 9) که به ترتیب برابر بود با 2.78 درصد و 0.0040 برای عملکرد و 5.41 درصد و 0.0073 برای کارآیی مصرف آب، بالاترین دقت برای پیش بینی صفات فوق مشاهده شد. تحلیل حساسیت مدل ها نیز نشان داد که عملکرد و کارآیی مصرف آب محصول زعفران، بیشترین حساسیت را به عامل آبیاری، سپس بارندگی و درنهایت ساعات آفتابی دارد. به طورکلی، کاربرد شبکه عصبی پیشنهادی در این تحقیق می تواند زمینه ارتقاء محصول زعفران را در منطقه تربت فراهم نماید.

هدف این پژوهش بررسی علل کشت زعفران در نواحی معتدل کوهستانی گلستان می باشد. براین اساس نوع تحقیق کاربردی- توسعه ای بوده و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی است. قلمرو مکانی آن مزارع روستای وامنان از توابع شهرستان آزادشهر را در بر می گیرد. جامعه آماری آن را 110 کشاورز با تجربه زعفران کار تشکیل می دهد که به صورت سرشماری اطلاعات گردآوری و به کمک نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شده است. نتایج بدست آمده نشان داد: از نظر سازگاری اقلیمی 82.1 درصد کشاورزان در اولویت بندی کشت محصولات زراعی اولویت اول را به محصول زعفران اختصاص داده اندکه این وضعیت در سایر محصولات رقم ناچیزی را تشکیل می دهد. از نظر شاخص درآمدی، درآمد زعفران در مقایسه محصولات بومی بیشتر می باشد. به طوری که نسبت درآمد محصول زعفران (92372 هزارریال) به سیب زمینی (5983 هزارریال) 20 وبه غلات (9617.2 هزارریال) 8.7 برابر قید گردید. همچنین بین استقبال مردم نسبت به کشت محصول زعفران و شرایط اقتصادی و ویژگی های فیزیولوژی آن رابطه معناداری در سطح 99 درصد بدست آمد. نبود زیر ساخت های لازم از جمله بازار فروش در سطح ناحیه و منطقه، دستگاه های خشک کننده، کمبود کارگر مهم ترین مانع توسعه کشت زعفران در ناحیه قید شده است؛ بنابراین رفع موانع مذکور در جهت توسعه کشت زعفران در منطقه ضروری است.

اقلیم مهم ترین عامل در توسعه صنعت توریسم محسوب می شود. مسافرت های گروهی و دسته جمعی با شرایط آب و هوایی پیوند می خورد. عامل ارتفاع و اعتدال درجه حرارت به همراه مناسب بودن شکل ظاهری زمین و قابلیت دسترسی آن، از عواملی محسوب می شوند که شرایط توریسم را فراهم می آورند. شهرستان قاینات با توجه به داشتن زمین های زراعی مناسب برای کشت محصول استراتژیک زعفران، واقع شدن در محور ترانزیتی شرق کشور و داشتن آب و هوای نسبتا معتدل از قابلیت بالایی در جذب گردشگر برخوردار می باشد. طرح جامع توریسم زعفران، عنوانی است که به صورت جزئی اما دقیق و منطقی در مناطقی که این محصول کشت می شود، مورد بررسی قرار می گیرد و برای آن شناسنامه توریستی تهیه می شود. در این پژوهش با استفاده از شاخص های زیست اقلیم مانند سختی هوا، تنش گرمایی، قدرت خنک کنندگی باد در دوره آماری 22 ساله هواشناسی ایستگاه قاین و در محیط نرم افزار Bioklima به بررسی آسایش اقلیمی شهرستان قاینات پرداخته شد. نتایج نشان داد که این شهرستان در ماه های اول بهار و پاییز دارای قابلیت مناسبی ازلحاظ شرایط آب و هوایی برای تفریح و سفر به این شهر را دارد، به ویژه که اوایل پاییز فصل برداشت زعفران در این شهرستان بوده و می تواند مناظر زیبایی را برای جذب مسافران به وجود بیاورد؛ بنابراین تلفیق دو عامل اعتدال آب و هوا و برداشت محصول (زعفران) با توجه به ایجاد مناظر زیبا و منحصر به فرد می تواند شرایط را جهت توسعه توریسم کشاورزی در قاینات فراهم نماید.