پژوهش های جانوری
سال:1394 | دوره:28 | شماره:4 |تعداد مقالات:12

ماهی زرده (Capoeta damascina) یکی از کپور ماهیان است که مطالعه اندکی روی زیست شناسی آن صورت گرفته است. نظر به اهمیت دستگاه گوارش در بقای جانوران این تحقیق به این جنبه از زیست شناسی این گونه پرداخته است. به این منظور طی فصل بهار نمونه ها از رودخانه سزار صید و مشخصات بیومتریک آنها اندازه گیری گردید. متعاقبا بخش های مختلف دستگاه گوارش از بدن خارج و پس از گذراندن از مراحل استاندارد، مقاطع بافتی تهیه گردید. بررسی آناتومیکی و هیستولوژی نشان داد که مجرای گوارشی در این گونه از دو بخش اصلی مری و روده تشکیل می شود. دیواره این مجرا از چهار لایه مخاطی، زیرمخاطی، عضلانی وسروز تشکیل می شود. سلول های جامی شکل در هر دو ناحیه مری و روده با آبی آلسین و پریودیک اسید شیف واکنش مثبت نشان دادند. نتایج آشکار کرد که ساختار دستگاه گوارش در این گونه از نظر بافت شناسی و هیستوشیمیایی مشابه آنچه در سایر گونه ها گزارش شده است.

در این تحقیق برخی از شاخص های پلاسمای سمینال (ترکیبات یونی و آلی)، اسمولاریته و روابط آنها در منی میش ماهی مورد بررس قرار گرفت. غلظت یونهای سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم بترتیب 103±26.33، 25.34±13.04، 0.76±0.22 میلی مول بر لیتر بود. پلاسمای سمینال دارای0.45±0.26 گرم بردسی لیتر پروتئین تام، 21.77±7.56 میلی گرم بر دسی لیتر کلسترول،5.32±2.16 میلی گرم بر دسی لیتر گلوکز ،اسمولاریته 117.38±28.17 میلی اسمول بر کیلو گرم، نسبت سدیم به پتاسیم و کلسیم به پتاسیم بترتیب 4.06 و 0.02 بود. روابط معنی دار مثبتی سدیم با اسمولاریته (r=0.80 و P<0.01)، سدیم با کلسترول (r=0.794 و P<0.01)، کلسترول با اسمولاریته (r=0.841 و P<0.01)، کلسترول با گلوگز (r=0.686 و P<0.01) و گلوکز با اسمولاریته (r=0.629 و P<0.01) مشاهده شد. همچنین روابط معنی دار منفی بین سدیم با پروتئین (r=-0.664 و P<0.01)، پتاسیم با گلوکز (r=-0.557 و P<0.05)، کلسیم با کلسترول (r=-0.476 و P<0.05)، پروتئین با کلسیم (r=-0.675 و P<0.01)، کلسیم با گلوگز (r=-0.567 و P<0.05) و پروتئین با اسمولاریته (r=-0.554 و P<0.05)، مشاهده شد. بر اساس نتایج حاضر، مقادیر بالای پتاسیم تاثیر منفی بر مقادیر گلوگز دارد و تفاوت بین ترکیبات پلاسمای سمینال و اسمولاریته بدلیل تفاوت ترشحات بیضه بین گونه ای است.

رقابت بر سر فضا و عوامل موثر بر آن از مباحث سوال برانگیز اکولوژی سواحل بوده و هدف تحقیق حاضر نیز بررسی رقابت بین دو گونه مهاجم Amphibalanus improvisus و Mytilaster linatus در سواحل سنگی حوضه جنوبی دریای خزر می باشد. 10 ایستگاه نمونه برداری در سواحل سنگی طبیعی و مصنوعی از آستارا تا بابلسر انتخاب و به مدت یک سال و هر 2ماه یکبار از شهریور 92 تا تیر 93 توسط کوادرات 15´15 به صورت تصادفی مورد نمونه برداری قرار گرفتند. درصد پوشش جلبکی سواحل نیز توسط کوادرادت 50´50 ارزیابی شد. میانگین سالانه دمای آب 16.48 سانتی گراد، شوری 9.87 قسمت در هزار، 8.27 پی اچ، اکسیژن محلول 9.89 میلی گرم بر لیتر، قابلیت رسانای آب 16.52 متر در ثانیه اندازه گیری گردید. نتایج نشان می دهد: میانگین تعداد404.75 A.improvisus ، درصد پوشش 36.83، وزن 17.81 گرم و میانگین سالیانه تعدادM.linatus 327.33 عدد، درصد پوشش 29.97، وزن 26.47 گرم در واحد سطح بوده و بر اساس آزمون توکی اختلاف معنی داری بین ایستگاه ها وجود داشته و در ایستگاه های 3، 4، 6 غالبیت M.lineatus نسبت به A.improvisus بیشتر می باشد. میانگین و انحراف معیار سالیانه درصد پوشش جلبکی 37.75 بوده و اختلاف معنا داری در بین ایستگاه ها مشاهده نشد. نتایج آزمون One-way ANOSIM نشان داد، ایستگاه های 3، 4، 5، 6 بیشترین تشابه زیستگاهی را دارند و عوامل محیطی در پراکنش انها اثرگذار بوده و دو گونه ضمن غالبیت بر سایر کفزیان با یکدیگر بر سر فضا رقابت دارند که در شرایط مساعد رشد غالبا رقابت به نفع دوکفه ای تمام می شود.

این تحقیق در سواحل جزیره هنگام (تنگه هرمز، جنوب جزیره قشم) که بیشتر سواحل آن متشکل از صخره های مرجانی است انجام گرفت. نمونه برداری فصلی با استفاده از تور پلانکتون با چشمه تور 300 میکرون به صورت کشش مورب از کف به سطح از زمستان 1390 تا پاییز 1391 انجام گردید. در این منطقه 6 ایستگاه انتخاب و از هر ایستگاه 3 نمونه برداشت شد. در مجموع 6832 قطعه لارو از منطقه جمع آوری شد که لارو خانواده های ماهیان (Gobiesocidae، Bothidae، Blenniidae، Tripeterygiidae،Soleidae ) 20 درصد کل فراوانی لاروی را شامل شدند. در این تحقیق 4 گونه شامل گونه یPseudorhombus sp. از خانوادهBothidae ، گونه های Omobranchus sp. و Parablennius thysanius از خانواده ی Blenniidae و گونه ی Helcogramma steinitzi از خانواده ی Tripeterygiidae شناسایی شدند. بیشترین فراوانی لارو ماهیان (3.59 عدد در صد متر مکعب) در فصل پاییز و کمترین فراوانی آن (0.34 عدد در صد متر مکعب) در فصل تابستان مشاهده شد. همچنین نتایج حاصل از آنالیز واریانس یک طرفه فراوانی بین فصول(p<0.05) نشان داد که بین تابستان و سایر فصول اختلاف معنی داری وجود دارد. نتایج حاصل از آزمون همبستگی اسپیرمن در مورد رابطه بین تغییرات فاکتورهای محیطی با تغییرات فراوانی لارو ماهیان نشان داد که تغییرات دما و فراوانی لارو خانواده Blenniidae بیشترین همبستگی مثبت معنی دار را نشان داد(p<0.01) . در بررسی شاخص های اکولوژیک، بیشترین میزان شاخص شانون در فصل پاییز و بیشترین میزان شاخص سیمپسون در فصل تابستان مشاهده شد.

در حال حاضر، فعالیت های انسانی مانند اکتشاف، مهاجرت، تجارت و گردشگری بشدت دامنه و الگوی پراکنش برخی گونه ها را تغییر داده است. در این مطالعه الگوهای پراکنش کنونی و آینده (سال 2040) جکوی خانگی شکم زرد و 19 متغیر زیست اقلیمی تاثیرگذار بر پراکنش این گونه به عنوان گونه ای که محدوده پراکنش آن متاثر از فعالیت های انسانی است مورد بررسی قرار گرفته است. مدل سازی پراکنش گونه بر اساس 40 نقطه حضور و هفت متغیر زیست اقلیمی تاثیرگذار غیر همبسته از بین 19 متغیر دریافت شده از تارنمای worldclim با استفاده از نرم افزار MaxEnt انجام گرفت. نتایج مدل سازی حاکی از آن است که مطلوبترین زیستگاه این گونه نوار ساحلی خلیج فارس در جنوب ایران می باشد. نتایج مدل سازی مربوط به آینده، برخی نواحی استان سیستان و بلوچستان، نواحی مرکزی فلات ایران هم بعنوان زیستگاه های با درجه مطلوبیت پایین تر معرفی کرده است. مهم ترین عوامل موثر بر پراکنش جکوی شکم زرد خانگی در ایران متشکل از بارش فصلی و بارش گرمترین فصل سال است که بیشترین سهم را در مدل سازی این گونه داشته اند. به منظور اولویت گذاری حفاظتی، شناسایی گونه های مهاجم در جهت کنترل این گونه ها و حفظ تنوع زیستی حائز همیت است.

غلظت فلزات سنگین نیکل، مس، سرب، کبالت و کادمیوم در رسوب و بافت های ماهیچه وکبد کفشک ماهی Psettodes erumei استان بوشهردر تابستان 1391 بررسی شد. نمونه های رسوب از 4 ایستگاه (دیلم، گناوه، دیر و بوشهر) برداشت شد. بافت های عضله و کبد از 80 ماهی صید شده از منطقه مذکور به دست آمد. برای هضم ماهی از روش اسیدنیتریک و برای رسوبات از اسیدنیتریک و اسید پرکلریک استفاده شد و تعیین غلظت به وسیله دستگاه جذب اتمی صورت گرفت. به ترتیب برای فلزات نیکل، مس، کبالت، سرب و کادمیوم در کبد1.75، 4.87، 0.65، 1.71 و 0.26 میکروگرم در گرم، ماهیچه (2.7ف 1.2، 4.28، 1.32، 1.6) میکروگرم در گرم و برای رسوب 43.5، 16.2، 15.4، 3.2 و 0.34 میکروگرم درگرم به دست آمد. اختلاف درمیزان غلظت فلزات در این گونه می تواند به دلیل دسترسی زیستی فلزات، هیدرودینامیک محیط، تغییرات در ترکیب بافت ها، محل نمونه برداری و منابع آلوده کننده در خلیج فارس باشد.

بیهوش کننده ها در آبزی پروری عمدتا به منظور کاهش استرس و جلوگیری از آسیب ماهیان طی دستکاری استفاده می شود. بررسی حاضر اولین مطالعه در زمینه اثر امولسیون اسانس نعناع (کاروون) و متیل سالیسیلات (CMSE) بر بیهوشی ماهی سفید با میانگین وزنی 3.35±0.25 گرم در ایران می باشد. ماهیان در معرض غلظت های 197، 263 و 395 میکرولیتر در لیتر CMSE قرار گرفتند. در طول آزمایش دمای آب 20 درجه سانتیگراد و pH آن 8.1 بود. نتایج نشان داد که زمان القاء بیهوشی با افزایش غلظت ECMS به طور معنی داری کاهش یافت (P<0.05). در زنش سرپوش آبششی و زمان برگشت از بیهوشی بین تیمارهای مختلف تفاوت معنی داری وجود نداشت (P>0.05). زنش سرپوش آبششی در ابتدا افزایش و سپس با افزایش غلظت بیهوش کننده به آرامی کاهش یافت. همچنین، در ایم مطالعه مرگ و میری مشاهده نشد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که کاربرد امولسیون اسانس نعناع و متیل سالیسیلات در غلظت 263 میکرولیتر در لیتر می تواند برای بیهوشی ماهی سفید مناسب باشد.

گونه های متعلق به جنسLinck1970 Alosa پراکنش وسیعی در آب های حوضه جنوبی دریای خزر دارند اما تفکیک این گونه ها حداقل در 10 سال اخیر صورت نگرفته است. لذا در این تحقیق نمونه ها در طی مدت یک از سواحل چابکسر، چاف و کیاشهر جمع آوری و 430 عدد از آنها بررسی شد. 4 گونه شگ ماهی براشنی کووی (Alosa braschnikowi)، شگ ماهی دریای خزر (A.caspia)، شگ ماهی مهاجر (A.kessleri) و شگ ماهی چشم درشت (A.saposchnikowi) شناسایی گردید. در بین گونه ها شگ ماهی براشنی کووی بیشترین فراوانی و شگ ماهی چشم درشت کمترین فراوانی را داشتند. همچنین شگ ماهی براشنی کووی و شگ ماهی دریای خزر به ترتیب دارای بیشترین و کمترین میانگین طول چنگالی و وزن بودند. بررسی وضعیت جنسی نشان داد که در تمامی گونه ها جنس ماده غالب بوده است. همچنین در میان شگ ماهیان بررسی شده ماهیان 2 تا 7 ساله مشاهده شد.

نوع تغذیه و شرایط تغذیه ای از فاکتورهای موثر بر کیفیت گوشت ماهیان می باشد که اثرات آن در ترکیب عضله و پایداری گوشت ماهی به هنگام نگهداری نمود پیدا می کند. برای انجام این مطالعه، این ماهیان به مدت 15 روز در دمای 4 درجه سانتی گراد نگهداری شدند. در طی مدت نگهداری فیله ماهیان، فاکتورهای کیفی ماهی با ثبت تغییرات TVN، TBA، FFA، pH، رطوبت تحت فشار، آهن هم و رنگ فیله ماهیان و همچنین ترکیبات تقریبی فیله ماهیان (رطوبت، پروتئین، چربی و خاکستر) اندازه گیری شد. نتایج بدست آمده نشان داد که بیشترین میزان رطوبت و کمترین میزان چربی در ماهی پرورشی مشاهده شد. میزان پروتئین بین تیمارهای مختلف تغییر معنی داری نداشت. مقادیر TVN،TBA و FFAدر طول دوره نگهداری افزایش یافت. روند تغییرات pH در بین تیمارهای مختلف منظم نبود. بین تیمارهای مختلف، بیشترین میزان TBA و FFA و کمترین میزان آهن هم، در ماهی پرورش یافته در محیط استخر و بیشترین میزان رطوبت تحت فشار در ماهی دریایی مشاهده شد. مقایسه نتایج فاکتورهای کیفی مختلف بین هر سه تیمار آزمایشگاهی، نشان داد که تیمار ماهی پرورشی نسبت به دو تیمار دیگر در طول دوره نگهداری مستعد فساد بیشتری است.

پرورش بسیاری از گونه های زئوپلانکتونی عمدتا وابسته به ریز جلبک ها است زیرا دارای بسیاری از خصوصیات کلیدی اختصاصی جهت بلع زئوپلانکتون ها هستند. در تحقیق حاضر میزان بلع (Ingestion rate) پاروپای Eucyclops serrulatus با استفاده از دو جلبک سبز Scenedesmus quadricauda وChlorella vulgaris در چهار غلظت متفاوت جلبکی (خیلی کم، کم، متوسط، زیاد) تعیین گردید. نتایج نشان داد که بلع پاروپا E. serrulatus با افزایش غلظت S. quadricauda وC. vulgaris بطور معنی داری افزایش می یابد (P<0.05). بیشترین میزان بلع ازجلبک S. quadricauda و C. vulgaris به ترتیب برابر با 104´ 0.402 و 104´ 0.047 سلول در ساعت در غلظت زیاد بدست آمد. همچنین یافته های ما نشان داد که رابطه خطی بین میزان بلع و غلظت جلبک وجود دارد که با گونه جلبک مورد استفاده تغییر می کند. مقایسه میزان های بلع نشان داد که E. serrulatus قابلیت پرورش در محیط های کشت جلبکی را دارد اما جلبک C. vulgaris عملکرد مناسب تری دارد. میزان بلع بالاتر جلبک C. vulgaris به اندازه سلولی کوچکتر و کروی شکل بودن این جلبک نسبت داد.

به منظور تعیین روابط طول-وزن ماهی گورخری زاگرس (Aphanius vladykovi) و بررسی تغییرات صفات ریختی آن، 60 قطعه ماهی از چشمه مادردختر گندمان (30 قطعه با میانگین طول استاندارد 32.71±4.01) و چشمه اردوال نقنه (30 قطعه با میانگین طول استاندارد 30.72±3.92) طی فصل پاییز صید گردید. الگوی رشد هر دو جنس نر (b2.06) و ماده (b=2.53) منطقه گندمان آلومتریک منفی و برای جنس های نر (b=3.20) و ماده نقنه (b=3.46) به ترتیب ایزومتریک و آلومتریک مثبت بود. فاکتور وضعیت بیانگر شرایط تغذیه ای بهتر منطقه گندمان نسبت به نقنه بود (P<0.05) مقایسه ریخت شناسی ماهیان حاکی از تنوع ریختی بالا بین دو منطقه بوده و نتایج آزمون آماری تحلیل مولفه های اصلی (PCA)، عمق بدن را مهم ترین مولفه ی موثر بر تمایز ریختی جمعیت ها از یکدیگر تشخیص داد. تجزیه و تحلیل تغییرات متعارف (CVA) ویژگی های ریخت سنجی نیز جمعیت های دو منطقه را از هم تفکیک کرد (P<0.05) اما هیچ تفاوت آماری معنی داری بین جنس های نر و ماده هر منطقه نشان نداد (P>0.05). به عنوان نتیجه گیری می توان بیان کرد که مستقر شدن دو جمعیت از ماهی گورخری زاگرس در دو نقطه بالادستی رود کارون و بروز تفاوت در شاخص وضعیت و صفات ریختی، علاوه بر ظرفیت های ژنتیکی، به دلیل تاثیر زیستگاه و فاصله جغرافیایی بوده و به نظر می رسد روند تجمع صفات متمایزکننده تحت تاثیر عوامل محیطی مانند دما، مواد مغذی و عمق آب ادامه داشته و به صورت بالقوه احتمال گونه زایی آلوپاتریک وجود دارد. لذا پیشنهاد می گردد ماهیان این دو منطقه جهت اهداف حفاظتی به عنوان ذخایر ژنتیکی و ریختی مجزا از یکدیگر در نظر گرفته شوند.

با توجه به اثرات مختلف اسکوربیک اسید بر شاخص های گوناگون بدن، این مطالعه با هدف بررسی اثرات این ماده بر عملکرد تولید مثلی در ماهی قزل آلای رنگین کمان انجام شد. سه تیمار شامل سطوح مختلف غذایی با مقادیر صفر، 100 و 1000 میلی گرم اسکوربیک اسید از نوع ال- اسکوربیل-2- پلی فسفات در کیلوگرم غذا در سه تکرار و به مدت 16 هفته جهت پرورش مولدین قزل آلای رنگین کمان در نظر گرفته شد. ماهیان مولد با وزن متوسط 812±1.5 گرم با غذای ساخته شده به مدت دو هفته عادت دهی شدند. بعد از 16 هفته تغذیه و با انجام معاینه، تکثیر به شیوه معمول صورت گرفت. پارامترهای مربوط به تکثیر از جمله هماوری، تعداد در گرم تخمک، درصد لقاح و درصد چشم زدگی تخم ها و درجه روز تا مرحله چشم زدگی و همچنین درجه روز تا تبدیل به مرحله آلوین بررسی شد. نتایج بدست آمده حاکی از این بود که در کلیه پارامترهای ذکر شده تفاوت معنی داری بین تیمارهای مختلف وجود دارد. در پارامترهای درجه روز تا مرحله چشم زدگی و درجه روز تا مرحله تبدیل به آلوین، بیشترین مقدار مربوط به جیره غذایی فاقد اسکوربیک اسید و کمترین مقدار مربوط به جیره حاوی 1000 میلی گرم اسکوربیک اسید در کیلوگرم جیره بود. همچنین بیشترین هماوری مربوط به جیره حاوی 1000 میلی گرم اسکوربیک اسید بود (p<0.05) نتایج این مطالعه نشان داد این ویتامین با عملکرد مطلوب خود قادر است بر تولید مثل ماهی قزل آلای رنگین کمان به نحو مناسبی اثر گذاشته لذا می بایست به تکمیل جیره مولدین با سطوح بالای اسکوربیک اسید در قبل از تکثیر توجه داشت.