روانشناسی خانواده
سال:1394 | دوره:2 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

رضایت زناشویی انطباق بین وضعیت موجود فرد در روابط زناشویی با وضعیت مورد انتظار او است. هدف از پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش مهارت های ارتباطی و تعاملات عاطفی با رویکرد آموزه های دینی جهت افزایش رضایت زناشویی بود. طرح پژوهش حاضر از نوع شبه آزمایشی با پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. تعداد 20 زوج در این پژوهش شرکت کردند و در دو گروه آزمایش (10 زوج) و کنترل (10 زوج) قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، مقیاس رضایت زناشویی افروز (AMSS) بود. مداخله آموزشی مهارت های ارتباطی و تعاملات عاطفی با رویکرد آموزه های دینی بر روی گروه آزمایش در طی 8 جلسه 1.5 ساعته و هفته ای یک بار اجرا شد. تحلیل نتایج قبل و بعد از آموزش نشان داد که تفاوت بین میانگین نمرات پیش آزمون و پس آزمون گروه آزمایش، در نمره رضایت زناشویی معنادار بوده است، اما تفاوت معنادار بین نمرات پیش آزمون و پس آزمون گروه کنترل در نمره رضایت زناشویی به دست نیامد. هم چنین، تاثیر این آموزش پس از گذشت 2 ماه نیز پایدار بود. نتایج پژوهش حاضر می تواند به درک نقش مهمی که مهارت های ارتباطی و عمل به آموزه های دینی در موفقیت ازدواج ایفا می کنند کمک کند و مورد استفاده روانشناسان و مشاوران خانواده قرار گیرد.

کیفیت رابطه زوجین و سازگاری آنها تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می گیرد. نیازهای بنیادین روانشناختی و پیوندهای والدینی از جمله عوامل تعیین کننده مهم سازگاری زناشویی و کیفیت روابط زوجین محسوب می شوند. هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش تعدیل کننده پیوندهای والدینی در رابطه بین ارضای نیازهای بنیادین روانشناختی و سازگاری زوجین بود. تعداد 278 نفر (147 زن، 131 مرد) از افراد متاهل شهر یزد در این پژوهش شرکت کردند. از شرکت کنندگان خواسته شد مقیاس ارضای نیازهای بنیادین روانشناختی (BNSG-S)، پرسشنامه وضعیت زناشویی گلومبوک - راست (GRIMS) و مقیاس پیوندهای والدینی (PBI) را تکمیل کنند. نتایج پژوهش نشان داد که ارضای نیازهای بنیادین روانشناختی با سازگاری زوجین رابطه مثبت معنادار دارد. مراقبت والدینی با سازگاری زوجین رابطه مثبت معنادار و بیش حمایتگری والدینی با سازگاری زوجین رابطه منفی معنادار داشتند. نتایج پژوهش هم چنین نشان داد که تنها مراقبت مادرانه توان تعدیل رابطه ارضای نیازهای بنیادین روانشناختی و سازگاری زوجین را داشت. بر اساس یافته های این پژوهش، می توان نتیجه گرفت که رابطه ارضای نیازهای بنیادین روانشناختی با سازگاری زوجین یک رابطه خطی ساده نیست، بلکه متغیرهای دیگر مانند پیوندهای والدینی در این رابطه نقش تعدیل کننده دارند.

با توجه به فراگیر بودن تعارضات والد - نوجوان در تعاملات درون خانوادگی و پیامدهای ناخوشایند آن در کوتاه مدت و بلندمدت، توسعه و استفاده از برنامه های مداخله ای، با هدف آموزش مدیریت انطباقی این تعارض ها، یک ضرورت پژوهشی اجتناب ناپذیر است. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی برنامه مداخله ای بازآموزی اسنادی بر سبک حل تعارض، خوش بینی و کاهش تعارض والد - نوجوان انجام شد. در این پژوهش 50 مادر (25 نفر در گروه آزمایش، 25 نفر در گروه کنترل) شرکت کردند و قبل و بعد از آموزش، به نسخه والد پرسشنامه سنجش تعارض والد – نوجوان (APCQ)، آزمون تجدیدنظر شده جهت گیری زندگی (LOT-R) و فهرست سبک حل تعارض(CRSI)  پاسخ دادند. برنامه بازآموزی اسنادی به شیوه گروهی برای مادران گروه آزمایش در 7 جلسه دو ساعته اجرا شد. نتایج نشان داد که در کوتاه مدت و بلندمدت، برنامه مداخله ای در افزایش میزان خوش بینی و راهبرد حل مساله مثبت مادران و در کاهش شدت تعارض آنها با نوجوانان و راهبردهای غیرانطباقی منفی موثر بود. نتایج پژوهش حاضر از نقش تعیین کننده برنامه بازآموزی اسنادی به کمک تقویت تفکر خوش بینانه و بهبود مهارت های حل تعارضات بین فردی، در کاهش شدت تجارب متعارض والد - نوجوان به طور تجربی حمایت کرد.

آمادگی ازدواج به عنوان ارزیابی ذهنی فرد از آمادگی شخصی برای پذیرش مسوولیت ها، متغیر کلیدی در تصمیم گیری فرد برای ازدواج و پیش بین مهم رضایت زناشویی پس از آن محسوب می شود. بر این اساس هدف پژوهش حاضر بررسی تجارب زیسته دانشجویان متاهل از آمادگی ازدواج بود. این مطالعه به روش کیفی و با استفاده از رویکرد پدیدارشناسی انجام شد. به این منظور 16 نفر از دانشجویان متاهلی که در زمان ازدواج ادراک آمادگی داشتند با استفاده از مصاحبه عمیق و اکتشافی مورد مطالعه قرار گرفتند. داده ها جمع آوری، ثبت و کدگذاری شد و در قالب مقوله های اصلی طبقه بندی گردید. تحلیل تجارب مشارکت کنندگان منجر به شناسایی 551 کد اولیه، 17 زیرمضمون و 5 مضمون اصلی شامل آمادگی درون فردی، آمادگی بین فردی، آمادگی موقعیتی، الزام آوری نیازها و حمایت اجتماعی شد. نتایج نشان داد که عواملی مانند آمادگی اخلاقی، عاطفی و روانی برای ازدواج، کسب استقلال عاطفی و مالی از خانواده اصلی، آمادگی فداکاری، گذشت و متعهد بودن در قبال همسر، پذیرش مسوولیت ها و چالش های زندگی مشترک، کسب مهارت های لازم برای زندگی مشترک، ملاک گذاری برای انتخاب همسر، طی کردن دوره شناخت، کسب تجربیاتی از زندگی مشترک اطرافیان و زندگی دانشجویی، آمادگی سنی، الزام آوربودن نیازها و حمایت اطرافیان، نقش مهمی در آمادگی افراد برای ازدواج ایفا می کنند. بنابراین ضروری است در برنامه های آمادگی ازدواج که برای نوجوانان و جوانان اجرا می شود به این عوامل مهم توجه شود.

دلزدگی زناشویی به عنوان یکی از عامل های اساسی طلاق در ادبیات پژوهشی مطرح است که تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله نورزگرایی، عملکرد خانواده اصلی، باورهای ارتباطی و الگوهای تعاملی زوجین قرار دارد. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثرات مستقیم و غیرمستقیم آسیب پذیری های بادوام یعنی نورزگرایی، عملکرد خانواده اصلی و باورهای ارتباطی زوجین از طریق الگوهای تعاملی زوجین بر دلزدگی زناشویی زوجین متقاضی طلاق انجام شد. 100 زوج متقاضی طلاق در شهرستان اردبیل به پرسشنامه های دلزدگی زناشویی (CBM)، زیرمقیاس نورزگرایی از پرسشنامه شخصیتی نئو (NEO-FFI)، مقیاس خانواده اصلی (FOS)، پرسشنامه باورهای ارتباطی(RBI)  و فرم کوتاه پرسشنامه الگوهای ارتباطی CPQ-SF پاسخ دادند. تحلیل داده ها نشان داد که مسیرهای مستقیم نورزگرایی، باورهای ارتباطی زوجین، الگوهای تعاملی توقع / کناره گیری و مثبت به دلزدگی زناشویی معنادار بودند. به علاوه مسیرهای مستقیم نورزگرایی و باورهای ارتباطی زوجین به سبک توقع / کناره گیری، و هم چنین عملکرد خانواده اصلی و باورهای ارتباطی زوجین به سبک مثبت معنادار بودند. از سوی دیگر، طبق نتایج پژوهش، رابطه غیرمستقیم نورزگرایی و باورهای ارتباطی با دلزدگی زناشویی از طریق سبک توقع / کناره گیری و رابطه غیرمستقیم عملکرد خانواده اصلی و باورهای ارتباطی با دلزدگی زناشویی از طریق سبک مثبت معنادار به دست آمدند. بر اساس نتایج پژوهش به نظر میرسد که آسیب پذیری های بادوام زوجین به تنهایی یا به همراه سبک های تعاملی زوجین می تواند در دلزدگی زناشویی در طول زندگی نقش داشته باشد. این یافته می تواند در فرایند مشاوره پیش از ازدواج و درمان زناشویی به متخصصان مربوطه یاری رساند.

افسردگی، اختلال روانی شایعی است که نوجوانان را درگیر می کند و با سطوح بالای استرس، اضطراب و در بدترین حالت با خودکشی رابطه دارد؛ اما همیشه این سوال مطرح است که موثرترین درمان برای افسردگی، چیست؟ پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی روان درمانی بین فردی خانواده محور بر علایم افسردگی نوجوانان انجام شد. بر این اساس سه پسر نوجوان افسرده از شهر تهران در این پژوهش شرکت کردند. در پژوهش حاضر از طرح آزمایشی تک موردی از نوع خط پایه چندگانه استفاده شد. چهارده جلسه روان درمانی بین فردی خانواده محور (FB-IPT)، طی 7 هفته متوالی و دو روز در هفته برای هر سه نوجوان برگزار شد. ارزیابی در سه مرحله خط پایه، مداخله و پیگیری انجام شد و شرکت کنندگان در مرحله خط پایه سه بار، در مرحله مداخله پنج بار و در مرحله پیگیری دو بار به پرسشنامه خلق و احساس (MFQ) پاسخ دادند. یافته های پژوهش نشان داد که روان درمانی بین فردی خانواده محور در کاهش علایم افسردگی اثر معنادار دارد. طبق یافته های این پژوهش می توان نتیجه گیری کرد که ترکیب درمان فردی با سیستم خانواده، به خصوص والدین، در درمان افسردگی نوجوانان اثربخش است و بر این اساس استفاده از این روش به متخصصان این حوزه درمانی توصیه می شود.

از عوامل موثر در بروز تعارضات بین زوجین، موضوعات و محتویات افکار آنان است. به بیان دیگر، از آن جا که هر یک از زوجین دارای افکار و الگوهای ذهنی خاص خود هستند، ممکن است در ارتباطات خود با یکدیگر دچار تعارض شوند. پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش رویکرد یکپارچه فلدمن بر افزایش ذهن آگاهی و کاهش تعارضات زناشویی زوجین انجام شد. پژوهش حاضر، آزمایشی از نوع پیش آزمون - پس آزمون - پیگیری با گروه کنترل بود. تعداد ده زوج در این پژوهش شرکت کردند که در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. سپس گروه آزمایش طی 8 جلسه 120-90 دقیقه ای تحت مداخله با رویکرد یکپارچه فلدمن قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه پنج عاملی ذهن آگاهی (FFMQ) و پرسشنامه تعارضات زناشویی (MCQ) بود که در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری، توسط دو گروه آزمایش و کنترل تکمیل شد. یافته های به دست آمده از تحلیل داده ها نشان داد که بین میانگین نمرات پیش آزمون و پس آزمون گروه آزمایش و کنترل تفاوت معنادار وجود دارد؛ به این معنا که آموزش الگوی یکپارچه فلدمن موجب افزایش ذهن آگاهی و کاهش تعارضات زناشویی زوجین شده است؛ و این تاثیر در طی زمان دارای ماندگاری است. با توجه به یافته های پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت الگوی الگوی یکپارچه فلدمن می تواند به عنوان یکی از روش های مداخله مورد استفاده زوج درمانگران و درمانگران خانواده قرار گیرد.