پژوهش نامه علم سنجی
سال:1402 | دوره:9 | شماره:1 (پیاپی 17) |تعداد مقالات:19

هدف: تحلیل استنادی محتوامحور، از جمله عقیده کاوی بافتارهای استنادی، می تواند به بخشی از چالش های تحلیل استنادی کمی پاسخ گوید. برای دستیابی به شواهد پژوهشی بیشتر، همبستگی میان نتایج دو رویکرد تحلیل استنادی کمی و عقیده کاوانه بررسی شده است. روش شناسی: نمونه ای از مقالات پزشکی به روش تحلیل استنادی با رویکرد کمی و عقیده کاوی مطالعه شد. اطلاعات کتابشناختی و بافتارهای استنادی از پایگاه پابمد و «کولیل» استخراج و در نرم افزار «نایم» پردازش شدند. نمره های عقیده به کمک «سنتی وردز» تعیین شد. داده ها با کمک همبستگی اسپیرمن تحلیل شدند. یافته ها: بافتارهای استنادی دارای واژه های عقیده ای بسیاری هستند. شمار استناد با فراوانی مطلق بافتارهای استنادی عقیده مند رابطه ای قوی و مستقیم، اما با فراوانی نسبی آنها همبستگی متوسط و معکوس دارد. با افزایش استناد، فراوانی نسبی بافتارهای مثبت ثابت می ماند، اما بر فراوانی نسبی بافتارهای منفی یا خنثی افزوده می شود. همچنین، شاخص استناد رابطه ای معکوس با میانگین نمرات عقیده ای دارد. نتیجه گیری: با افزایش شمار استنادها، شمار نسبی بافتارهای عقیده مند کاسته می شود. در قطبیت ها، بر شمار نسبی بافتارهای عقیده ای منفی و خنثی افزوده می شود. این یافته، لزوم تحلیل های محتوا محور برای تصحیح رویکرد کمی را تأیید می کند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه همکاری های علمی بین المللی و دریافت استناد مقالات پراستناد و داغ پژوهشگران ایرانی در پایگاه وب آو ساینس بین سال های 2010 تا 2019 انجام شده است. روش شناسی: مطالعه حاضر از نوع توصیفی کاربردی است که با رویکرد علم سنجی انجام شده است. جامعه مورد مطالعه شامل 2747 مقاله پراستناد و داغ محققان ایرانی است که در پایگاه های اطلاعاتی WOS و ESI طی سال های 2019-2010 نمایه شده اند. داده ها با استفاده از نرم افزار اکسل جمع آوری و با آزمون های همبستگی و رگرسیون نرم افزار اس. پی. اس. اس. تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: بیشترین تعداد همکاری های علمی پژوهشگران ایرانی با همکاری پژوهشگران کشورهای ایالات متحده آمریکا (534)، چین (449)، انگلستان (338) منتشر شده است. یافته های پژوهش نشان داد بیشترین همکاری ها در تألیف مقالات پراستناد و داغ در سال های 2018 و 2019 بوده است. همچنین، بیشترین همکاری در تألیف مقالات پراستناد در حوزه های موضوعی مهندسی 374 (33710 استناد)، فیزیک 155 (26158)، و پزشکی بالینی 154 (60397 استناد) بوده است؛ همچنین بیشترین همکاری در تألیف مقالات داغ در حوزه های موضوعی مهندسی 18 (983 استناد)، علم مواد 14 (253 اسناد)، و پزشکی بالینی 12 (1686 استناد) انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد تعداد مقالات پراستناد در حوزه های موضوعی با همکاری دو کشور 566 مورد (50266)، سه کشور 274 مورد (24351)، بیش از 15 کشور 226 مورد (86575)، و تعداد مقالات داغ در حوزه های موضوعی در همکاری دو کشور 22 مورد (713)، بیش از 15 کشور 19 مورد (1914)، سه کشور 12 مورد (339) همکاری داشته اند. یافته های پژوهش نشان داد بین تعداد همکاری های بین المللی و تعداد استنادهای دریافتی مقالات (بدون خوداستنادی) مقالات پراستناد و داغ رابطه مثبت و معناداری مشاهده شد. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد بین تعداد همکاری بین المللی پژوهشگران مقالات و تعداد استنادهای دریافتی مقالات رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. همکاری های علمی در سطح بین المللی موجب افزایش کیفیت برون دادهای پژوهشی (مقالات داغ و پراستناد) پژوهشگران ایرانی شده است.

هدف: هدف از انجام این پژوهش ارائه روش شناسی کاربردی برای شناسایی قابلیت ها و شایستگی های علمی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی بر اساس ظرفیت های مکشوف به واسط ترسیم ساختار اجتماعی، فکری و شناختی آنهاست. برای ملموس شدن این روش کار، از داده های دانشگاه تبریز در وبگاه علوم در این راستا استفاده شد. روش شناسی: جامعۀ پژوهش حاضر کل انتشارات محققانی با وابستگی سازمانی دانشگاه تبریز (به نام های مختلف و متنوع از جمله University of Tabriz, Tabriz University, Azarabadegan University) در مجلات نمایه شده در نمایۀ استنادی علوم مؤسسۀ اطلاعات علمی (پایگاه کلرویت انلیتیکس) در بازۀ زمانی 1973 تا آخرین روزهای سال 2016 است. با توجه به حجم انبوه ارجاعات، استنادات، و اطلاعات کتابشناختیِ مقالات سعی شد در همه شبکه های ایجادشده به منظور شناسایی ساختار اجتماعی، شناختی و فکری 50 گروه (نویسنده، مجله، دانشگاه، کشور، واژه، دسته موضوعی، اثر مورد استناد، نویسنده مورد استناد، و مجله مورد استناد) برتر به صورت هدفمند به عنوان نمونه انتخاب شوند. یافته ها: از جمله یافته های این پژوهش ترسیم، شناسایی و تحلیل ساختار فکری، اجتماعی و شناختی برون دادهای علمی دانشگاه تبریز در راستای شناسایی سرمایه های انسانی، فکری و علمی این دانشگاه در جهت اقدام برای توسعه مبتنی بر ظرفیت های داخلی در راستای سرمایه گذاری بر اساس مزیت های رقابتی شناسایی شده بود. بررسی ساختار اجتماعی حاکم بر برون دادهای علمی این دانشگاه، نشان داد که این ساختار را می توان با شبکه ای با تراکم 009/0 و 60 تیم کاری نشان داد که بهترین آنها در حوزه های موضوعی شیمی تجزیه، شیمی کاربردی، مهندسی برق، فیزیک و پلیمر فعال هستند. همچنین بررسی ساختار شناختی حاکم بر برون دادهای علمی این دانشگاه نشان داد که بر مبنای این ساختار می توان 19 تخصص و قابلیت علمی را در سطح این دانشگاه شناسایی کرد. در نهایت یافته های این پژوهش از منظر ساختار فکری نیز نشان داد که این ساختار را می توان بر اساس شبکه ای با 61 تخصص مستقل نشان داد. تخصص های برجسته شناسایی شده در این ساختار به ترتیب متعلق به حوزه هایی چون الکترومغناطیس، رنگ زدایی و ترمودینامیک هستند. نتیجه گیری: دانشگاه تبریز دارای مزیت های رقابتی بالقوه ای از نظر اجتماعی و علمی است که می تواند آن را به یک دانشگاه قدرتمند و اثربخش تبدیل کند.

هدف: این پژوهش با مطالعه موردی دو دانشگاه صنعتی امیرکبیر و مالک اشتر، وضعیت تولید علم، تعاملات دوگانه و سه گانه و هم افزایی در تعاملات را مورد بررسی قرار می دهد. روش شناسی: این پژوهش به عنوان یک مطالعه موردی علم سنجی با تکیه بر مقالات ISI منتشرشده توسط دو دانشگاه مالک اشتر و دانشگاه صنعتی امیرکبیر سعی در بررسی و مقایسه میزان تعاملات این دو دانشگاه با صنعت و دولت دارد. استخراج داده ها از پایگاه WoS در بازه زمانی 2019-2014 صورت گرفته است. یافته ها: مطابق نتایج به دست آمده، تعداد مقالات منتشرشده دانشگاه امیرکبیر بیشتر بوده است (12323 در مقابل 1996) اما از نظر رشد، دانشگاه مالک اشتر رشد بیشتری از خود نشان داده بود (رشد 224 درصدی). در ارتباط با وضعیت تعاملات دوگانه و سه گانه همواره دانشگاه امیرکبیر از وضعیت بهتری برخوردار بوده است. در میان تعاملات دوگانه، تعاملات با رکن دولت، در همه سال های مورد مطالعه بیشتر بوده است (حدود 4 برابر برای دانشگاه امیرکبیر). در خصوص تعاملات دوگانه دانشگاه-صنعت، دانشگاه امیرکبیر هم افزایی بیشتری با صنعت داشته است. هم چنین در خصوص تعاملات سه گانه دانشگاه امیرکبیر وضعیت مطلوب تر و هم افزایی بهتری داشته است. نتیجه گیری: از دلایل هم افزایی بهتر دانشگاه امیرکبیر، ایجاد مراکز رشد، شرکت های دانش بنیان دانشگاهی در بستر دانشگاه و وجود برنامه راهبردی است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل جامع آثار سلب اعتبارشدۀ کشورهای خاورمیانه از طریق تحلیل استنادی و دلایل سلب اعتبار این کشورها انجام شده است. روش شناسی: پژوهش حاضر به منظور جمع آوری داده ها از روش اسنادی و به منظور تحلیل داده ها از روش تحلیل کتاب سنجی استفاده کرده است. داده ها از مجموعه هستۀ پایگاه اطلاعاتی وب آوساینس گردآوری شد. یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از روند افزایشی تعداد آثار سلب اعتبارشده در خاورمیانه است. آثار سلب اعتبارشده در مجلاتی با چارک اول و دوم بیشترین میزان استنادها را نسبت به سایر آثار کسب کرده اند. علاوه براین، بیشترین فراوانی آثار سلب اعتبارشده و سوءرفتارهای پژوهشی مربوط به حوزۀ علوم زیستی و زیست پزشکی بود. کشورهای قبرس، کویت، رژیم اشغالگر قدس دارای بیشترین فاصلۀ زمانی بین انتشار تا سلب اعتبار آثار بودند. در کل کشورهای خاورمیانه، آثار، بیشتر به دلایل سوءرفتارهای پژوهشی مانند سرقت علمی و نشر تکراری سلب اعتبارشده بودند. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که در عصر حاضر در زمان استفاده از پژوهش های پیشین صرفاً داشتن استناد دلیل کافی برای کیفیت اثر نیست، چراکه بسیاری از استنادهای دریافتی آثار از اعتبار کافی برخودار نیستند. سردبیران مجلات و مسئولان پایگاه های اطلاعاتی باید تمهیداتی برای جلوگیری از استناد تأییدکننده به این آثار درنظربگیرند.

هدف: این پژوهش با هدف بررسی برون دادهای علمی دسترسی آزاد پژوهشگران ایرانی صورت گرفته است. روش شناسی: پژوهش حاضر نوعی مطالعه توصیفی است که با استفاده از شاخص های علم سنجی و آلتمتریکس انجام شده است. جامعه پژوهش شامل 119168 برون داد پژوهشی منتشرشده توسط پژوهشگران ایرانی در مجلات دسترسی آزاد است. یافته ها: مقالات دسترسی آزاد پژوهشگران ایرانی رشد 9. 99 درصدی داشته است. دانشگاه های آزاد اسلامی، علوم پزشکی تهران و علوم پزشکی شهید بهشتی دارای بیشترین میزان مقاله در مجلات دسترسی آزاد بودند. بررسی رابطه میان تعداد استنادهای دریافتی با نمره آلتمتریک، تعداد اشاره در توییتر، فیس بوک و تعداد خواننده در مندلی حاکی از وجود رابطه آماری معنادار، مثبت و ضعیف میان شاخص های ذکر شده بود. نتیجه گیری: انتشار بخش قابل توجهی از تولیدات علمی کشور در مجلات بدون چارک کیفی بسیار قابل تأمل است. بخش اعظمی از این مجلات در نمایه مجلات نوظهور حضور دارند و پژوهشگران کشور به صرف حضور این مجلات در پایگاه وب آوساینس آنها را انتخاب می کنند. مجلات دسترسی آزاد طلایی اغلب مبالغ بسیار بالایی را جهت انتشار مقالات دریافت می کنند و لزوم برنامه ریزی جهت آگاهی بخشی به پژوهشگران در خصوص کیفیت این مجلات ضروری به نظر می رسد.

هدف: هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل نقد و بررسی کتاب در پایگاه وب علم با تأکید بر فعالیت پژوهشگران ایرانی و مطالعه تطبیقی وضعیت ایران با سایر کشورهای جهان در این حوزه است. روش شناسی: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی-تحلیلی است که با رویکرد علم سنجی است. جامعه آماری پژوهش را کلیه مدارک نقد و بررسی کتاب در بازه زمانی 10 ساله (2010-2019) نمایه شده در پایگاه وب علم تشکیل می دهد. یافته ها: یافته های این پژوهش نشان داد که در دوره ده ساله 2010 تا 2019 در حدود 3 درصد از کل تولیدات علمی جهان و در حدود 0. 1 مدارک ایران به شکل نقد و بررسی کتاب بوده است. ایران از نظر جایگاه بین المللی در زمینه نقد و بررسی کتاب در جایگاه 47 قرار دارد. میزان رشد انتشار نقد و بررسی کتاب در جهان 0. 0093 است این در حالی است که این نرخ در ایران 0. 07 است. نتیجه گیری: بر اساس یافته های این پژوهش انتشارات در قالب نقد و بررسی کتاب آهنگ رشد کمتری نسبت به کل انتشارات داشته است. نقشه موضوعی نقد و بررسی کتاب در جهان و در ایران متفاوت است. ضریب مشارکت نویسندگان ایرانی نشان می دهد که هم نویسندگی در نقد کتاب بین پژوهشگران ایرانی از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست.

هدف: هدف از پژوهش حاضر تحلیل موضوعی و مصورسازی مقالات حوزه تربیت اخلاقی در پایگاه وب آو ساینس است. روش شناسی: روش پژوهش حاضر با استفاده از تحلیل هم رخدادی واژگان و فن تحلیل شبکه ای، به بررسی و شناسایی روابط معنایی میان کلیدواژگان حوزه تربیت اخلاقی در بازه زمانی 2000-2018 در پایگاه وب آو ساینس پرداخته است. 991 مدرک از پایگاه مورد بررسی استخراج و با استفاده از نرم افزارهای بایب اکسل، اکسل، اس. پی. اس. اس. 22، راورپریمپ، یو. سی. آی. نت، نت دراو و ووس-ویور مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: این پژوهش نشان داده است که واژه «آموزش عالی» پرتکرارترین واژه به لحاظ فراوانی و واژه های «آموزش و پرورش**ارزش ها» دارای بیشترین هم رخدادی هستند. یافته های حاصل از تحلیل خوشه ای نشان داد، حوزه تربیت اخلاقی دارای 10 خوشه موضوعی شامل «مراقبت و عدالت»، «اخلاق کسب و کار»، «مدرسه و بلوغ کودکان»، «رفتار خردسالان در مهد کودک»، «تربیت جنسی»، «آموزش اخلاقی-پزشکی»، «چالش های تربیت بدنی»، «آموزش و تربیت شهروندی»، «ارزش های اجتماعی» و «فضائل انسانی-اسطوره سازی»، است که بیشترین مرکزیت مربوط به خوشۀ 8 «آموزش و تربیت شهروندی» و بیشترین تراکم مربوط به خوشۀ 5 «تربیت جنسی» بوده است. نتیجه گیری: نتایج نشان داد حوزه تربیت اخلاقی به طور کلی روی «قضاوت اخلاقی»، «تربیت جسمانی»، «ارزش های اجتماعی» و «فضائل انسانی» تأکید دارد که برای اعتلای این مفاهیم از سطوح مختلف آموزشی استفاده می کند.

هدف: هدف از پژوهش حاضر شناسایی شایستگی ها و مهارت های شغلی مورد نیاز متخصصان علم سنجی به منظور فراهم کردن زمینة عملکرد مؤثر در آموزش، استخدام و ارزیابی متخصصان این حوزه و ارائه رهنمودها و توصیه هایی برای بهبود و بازنگری برنامة آموزشی و سرفصل دروس رشته علم سنجی است. روش شناسی: این پژوهش به روش تحلیل محتوای کیفی و تحلیل محتوای کمی به منظور شناسایی مقوله ها و شمارش فراوانی واحدهای تحلیل انجام شد. نمونه پژوهش را 18 نفر از متخصصان علم سنجی شامل اعضای هیئت علمی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی، مدیران و کارشناسان واحدهای علم سنجی وزارت بهداشت تشکیل دادند که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. داده ها به صورت دستی و بر اساس واحدهای معنایی (جمله) تحلیل شدند. یافته ها: از مصاحبه ها 184 کد منحصربه فرد استخراج شد و از آنها 41 مهارت و نُه شایستگی شغلی تدوین شد. شایستگی های شغلی متخصصان علم سنجی شامل چهار شایستگی عمومیِ ویژگی های ارتباطی، یادگیری مستقل، آموزش و مشاوره، و مدیریت دانش و پنج شایستگی تخصصیِ قابلیت استفاده از ابزارهای علم سنجی، مدیریت داده های علم سنجی، دانش تخصصی، فنون داده کاوی و ابزارهای تحلیل آماری، سیاست گذاری پژوهشی، و تدوین راهبرد تدوین شد. نتیجه گیری: شایستگی ها و مهارت های شناسایی شده نشان دادند که برنامة آموزشی و سرفصل دروس رشته علم سنجی تمام این موارد را پوشش نمی دهند و برای این منظور نیازمند بازنگری هستند. همچنین برخی از شایستگی ها و مهارت های عمومی را نمی توان در برنامه درسی گنجاند و نیازمند تدارک آموزش های ضمن خدمت از سوی مراکز علم سنجی هستند.

هدف: هدف از پژوهش حاضر، مطالعه برون دادهای پژوهشی در حوزه موضوعی علوم اجتماعی و رفتاری در دانشگاه شهید بهشتی با استفاده از شاخص های علم سنجی و دگرسنجی طی سال های 2020-2010 بوده است. روش شناسی: برون دادهای پژوهشی حوزه های موضوعی علوم اجتماعی و رفتاری نمایه شده در پایگاه اسکوپوس بررسی شد. این پژوهش از نوع کاربردی بود و با استفاده از شاخص های علم سنجی و دگرسنجی انجام شد. برای گردآوری داده ها از پایگاه های اسکوپوس، سای ول و آلتمتریک استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های آمار توصیفی و استنباطی در نرم افزارهای اکسل و اس پی اس اس انجام شد.

هدف: هدف پژوهش، ارزیابی تولیدات علمی دانشگاه های ایران در حوزه معماری عصب محور بر اساس مرور پیشینه است. روش شناسی: این پژوهش، مطالعه ای کاربردی بر اساس مرور دامنه است که با روش توصیفی و تحلیل محتوا، و با رویکرد علم سنجی صورت گرفته و به بررسی مقالات پژوهشگران ایرانی در منابع داخلی و خارجی در بازه زمانی 2003 تا 2020 میلادی پرداخته است. یافته ها: در تحلیل داده ها از روش های تحلیل آمار توصیفی و محتوایی استفاده شده و ابزارهای مورد استفاده، نرم افزار اکسل[1] و یوسی آی نت[2] بوده است. نخستین پژوهش انجام گرفته در این حوزه، مربوط به سال 2012 است و بیشترین تعداد مقالات منتشرشده مربوط به سال 2020 است. بین دانشگاه های فعال در این حوزه، «دانشگاه علم و صنعت ایران» و «دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی» بیشترین تولید مقاله را داشته اند. تحلیل محتوایی منابع مورد مطالعه نشانگر این است که مقالات در این حوزه قابلیت تفکیک موضوعی در چهار گروه: «زیبایی شناسی و ترجیحات بصری، سلامت محیط و بهزیستی، مسیریابی و جهت یابی، و پدیدارشناسی و ادراک مبتنی بر حواس» را دارند. نتیجه گیری: رویکرد پژوهش در زمینه معماری عصب محور در ایران از رویکرد توصیفی به رویکرد تجربی سوق پیدا کرده است و پیش بینی می شود در سال های آتی مطالعات مبتنی بر ثبت داده های مغزی افزایش یابد.

هدف: تحلیل رویکردهای کارکردی و ساختاری ارتباطات علمی در تولید دانش توسط پژوهشگران حوزه علم سنجی در ایران است. روش شناسی: این پژوهش ترکیبی است و از روش های پیمایشی و اسنادی استفاده شده و اطلاعات مورد نیاز این پژوهش از پرسشنامه و مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری شده است. یافته ها: نشان می دهد که محیط های ارتباطی ای همچون بسترهای مجازی به دلیل قابلیت تعاملی بودنی که دارند ظرفیت بالایی در ارائه و انتقال اطلاعات دارند که همین ویژگی به شکل گیری روابط علمی میان پژوهشگران و سهولت دستیابی به آخرین یافته های علمی منجر می شود و ایجاد این روابط علمی قوی بر تولید علم و ارتباطات بی واسطه بین کنشگران اجتماع علمی مؤثر خواهد بود. نتیجه گیری: سرعت پیشرفت در علم همیشه به نحوه اشاعه نتایج پژوهش پژوهشگران و به خواسته آنها برای در جریان گذاشتن سایر محققان علاقه مند به تکمیل این نوآوری ها با استفاده از فناوری ها و رویکردهای جدید بستگی داشته است. ارتباطات علمی زمینه ساز ایجاد یک جامعه علمی پویا و دانش مدار است. فعالیت علمی هر دانشمند زمانی هویت و اهمیت می یابد، که به جامعه علمی عرضه شود؛ در آثار و مطالعات دیگران متجلی شود؛ و با تحلیل های فردی دیگران درآمیزد تا سرانجام بر ذخیره های دانش افزوده شود؛ بنابراین ارتباط، اساس و ماهیت علم است.

هدف: این پژوهش با هدف تحلیل کتاب سنجی و شبکه هم نویسندگی و خوشه های موضوعی پژوهش های هستان شناسی در پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس انجام شد. روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است که با رویکرد علم سنجی و با روش های کتابخانه ای، تحلیل هم رخدادی واژگان و تکنیک تحلیل شبکه ای به انجام رسیده است. جامعه آماری پژوهش را تعداد 5226 مقاله علمی حوزه هستان شناسی تشکیل می دهند که از سال 1996 تا سال 2020 منتشر شده و در پایگاه اسکوپوس نمایه شده است. برای تحلیل داده ها به فراخور هدف از نرم افزارهای Excel، VOSviewer، Pajek و UCINet استفاده شد. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که بیشترین همکاری در تولید پژوهش های هستان شناسی توسط کشورهای چین، آمریکا و بریتانیا بوده است. Rafael Valencia-Garciaو دانشگاه Zhejiang بیشترین تولیدات علمی را در بخش نویسندگان و دانشگاه ها به خود اختصاص داده اند. حوزه علوم کامپیوتر بیشترین سهم را در تولیدات علمی داشته است. نتیجه گیری: در مطالعه شبکه هم واژگانی حوزه هستان شناسی در پایگاه اسکوپوس 5 خوشه موضوعی شناسایی شد که خوشه وب معنایی بزرگ ترین خوشه است.

هدف: بیماری عفونی زئونوتیک بروسلوز، به وسیله باکتری خطرناک بروسلا ایجاد شده و از جمله عفونت های شایع در بسیاری از کشورهای جهان به شمار می آید. نوپدیدی و بازپدیدی آن می تواند، تهدیدی جدی برای بهداشت همگانی و سلامت بشر محسوب شود. هدف پژوهش حاضر، مطالعه بهره وری و کارایی پژوهشگران بروسلا و بروسلوز در شبکه همکاری علمی آنان است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع پژوهش های کاربردی علم سنجی قلمداد می شود که با استفاده از فن تحلیل هم نویسندگی و همچنین روش تحلیل شبکه اجتماعی جهت مطالعه بهره وری و کارایی پژوهشگران در بازه زمانی 100 ساله با روش های شاخص مرکزیت، بررسی شبکه هم نویسندگی و هم استنادی بر اساس مدارک نمایه شده در پایگاه WOSCC انجام شده است. یافته ها: پژوهشگری چون Cloeckaert, A، بهره ورترین (پرتولیدترین) و کارآمدترین (پراستنادترین) پژوهشگر قلمرو بروسلا و بروسلوز و دارای بالاترین رتبه در مرکزیت درجه بود. همچنین، رابطه معناداری بین نمره های مرکزیت پژوهشگران و میزان بهره وری (تعداد مقاله) و میزان کارایی (تعداد استنادها) پژوهشگران وجود دارد. نتیجه گیری: استنادات دریافتی پژوهشگران با میزان انتشارات مقالات آنان رابطه ای مثبت داشت. نمره مرکزیت بالاتر پژوهشگران بر جایگاه آنان در شبکه اجتماعی هم نویسندگی تأثیر بالایی دارد. حضور پژوهشگران در عرصه انتشارات علمی یکی از روش های تقویت سرمایه های علمی کشور به منظور توسعه علمی پایدار قلمداد می شود بنابراین کاربست نتایج پژوهش حاضر بینشی عینی و واقعی را پیش‏روی متخصصان و برنامه‏ ریزان در تعیین راهبردهای اجرایی در زمینه بهداشت و سلامت و سیاست گذاری در سازمان های علوم پزشکی می گذارد.

هدف: پژوهش حاضر بر آن است تا یافته های پژوهش های انجام شده در ایران و جهان را در خصوص مهم ترین رویکردها و روش های پیشنهادی برای پیش بینی روند برون دادهای علمی در آینده ارائه کند. روش شناسی: پژوهش حاضر با استفاده از روش مرور دامنه ای انجام گرفته است. بدین منظور، پژوهش های مرتبط در پایگاه های اطلاعاتی بین المللی به زبان انگلیسی و پایگاه های داخلی به زبان فارسی بدون درنظرگرفتن محدودیت زمانی مورد جستجو قرار گرفتند. در این راستا، از ابزار ارزیابی مؤسسه JBI برای بررسی کیفیت منابع انتخابی استفاده شد. درنهایت، 117 اثر مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: مروری بر مطالعات نشان داد که متداول ترین رویکرد مورد استفاده جهت تعیین موضوعات نوظهور و پیش بینی روند پژوهش های آینده، رویکرد علم سنجی بوده است. اما طی سال های اخیر، با توجه به اینکه روش های تحلیل کمّی و علم سنجی جهت تعیین مسیر پژوهش های آینده محدودیت هایی به همراه داشته اند، و هم زمان با افزایش حجم برون دادهای علمی و مشکلات حاصل از تحلیل حجم زیاد داده ها، پیشرفت فناوری های رایانه ای و ابزارهای پردازش متن، به تدریج رویکردهای متن کاوی و یادگیری ماشینی به دلیل دارابودن توان بالا در تحلیل داده های بزرگ در کنار روش های سنتی علم سنجی، برای شناسایی حوزه های نوظهور و پیش بینی روند پژوهش های آینده مورد استفاده قرار گرفته اند. رشته های علوم پایه و مهندسی بیش از سایر حوزه ها به مطالعۀ آینده برون دادهای علمی توجه داشته اند و از مقالات منتشرشده در نشریات بیش از سایر منابع در جهت تحقق اهداف خود استفاده کرده اند. نتیجه گیری: مدل ها و رویکردهای مختلفی برای پیگیری تحولات برون دادهای علمی در آینده توسط پژوهشگران پیشنهاد شده است، اما به نظر می رسد برای انجام پیش بینی دقیق و قابل اطمینان و غلبه بر محدودیت هایی که هر کدام از این روش ها دارند، لازم است ترکیبی از رویکردهای کمّی و کیفی به طور هم زمان مورد استفاده قرار گیرند. به علاوه، بهره گیری از نظرات خبرگان می تواند به عنوان مکمل تحلیل های علم سنجی برای پیش بینی آینده مورد توجه قرار گیرد. داشتن رویکرد آینده پژوهی در سیاست گذاری های علمی و مدیریت پژوهش، می تواند نقش مؤثری در ترسیم چشم اندازهای توسعه علمی داشته باشد و امکان سیاست گذاری و برنامه ریزی برای آینده را برای پژوهشگران و متولیان حوزه های مختلف فراهم کند.

هدف: هدف پژوهش حاضر ترسیم نقشه ساختار دانشی از وضعیت پژوهش در حوزه مدیریت آموزشی ایران است. روش شناسی: این پژوهش کاربردی با استفاده از تحلیل هم رخدادی واژگان انجام شده است. جامعه پژوهش، تمامی مقالات علمی اصیل فارسی نمایه شده در «پایگاه مجلات تخصصی نور»، «بانک اطلاعات نشریات کشور» و «مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی» طی سال های 1377 تا 1399 بود. داده ها با به کارگیری سیاهه وارسی گردآوری شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار Excel، RavaR Matrix، UciNet و از بسته مکمل آن NetDraw در ترسیم شبکه هم رخدادی واژگان استفاده شد. یافته ها: از نظر هم رخدادی واژگان «مدیریت آموزشی»، «رهبری آموزشی» و «مدیریت مدرسه» بیشترین فراوانی را داشته اند. خوشه بندی سلسله مراتبی منجر به تشکیل 3 خوشه شد. خوشه مدیریت آموزشی بالغ ترین و مرکزی ترین خوشه و خوشه رهبری یادگیری و مدیریت مدرسه به ترتیب به عنوان خوشه های توسعه نیافته و درحال ظهور یا زوال شناخته شدند. نتیجه گیری: بررسی ساختار دانش حوزه مدیریت آموزشی وضعیت پژوهش های این حوزه را مشخص کرد که می تواند نقشه راهی برای پژوهش های آتی باشد. در حوزه مدیریت آموزشی موضوعات پیرامون مدیریت مدرسه به عنوان خوشه ای حاشیه ای نیاز به توجه بیشتر در پژوهش های آتی دارد.

هدف: هدف پژوهش حاضر مقایسه گرایش های موضوعی تولیدات علمی مرتبط با کووید 19 در حوزه های علوم انسانی و اجتماعی در ایران و کشورهای شاخصِ پنج قاره بر اساس آثار وب آو ساینس است. روش شناسی: پژوهش علم سنجی حاضر دارای رویکرد میان رشته ای از نوع تحلیلی است؛ از فنون تحلیل شبکه اجتماعی و هم رخدادی و نرم افزارهای بیب اکسل، گفی و اس پی اس اس جهت تحلیل داده ها و نرم افزار وی اُ اس ویوور جهت ترسیم خوشه های موضوعی به کار گرفته شده است. یافته ها: ایالات متحده، انگلیس، چین، استرالیا و آفریقای جنوبی کشورهای شاخص هستند. ایران دارای جایگاه 37 در جهان و 13 در آسیاست. خوشه بندی هم واژگانی در مطالعات ایالات متحده شش خوشه، چین و آفریقای جنوبی هفت خوشه، انگلیس هشت خوشه، استرالیا و ایران ده خوشه را تشکیل دادند. بیشترین خوشه ها در مطالعات کشورهای استرالیا و ایران به دست آمد. همچنین تفاوت معناداری میان کشورها به لحاظ تعداد استنادات دریافتی وجود نداشته است؛ تعداد تولیدات علمی کشورها در حوزه های علوم انسانی و اجتماعی و حوزه سلامت با یکدیگر تفاوت معنا داری ندارند؛ اما میان میزان تولیدات مربوط به کووید 19 در حوزه های علوم انسانی و اجتماعی و میزان شیوع بیماری (تعداد مبتلایان) در ایران و کشورهای شاخص رابطه مثبت و معنادار است. نتیجه گیری: بر اساس نتایج، ظهور کووید-19 به عنوان یک موضوع مهم بهداشتی و اجتماعی، مدیریت عوارض مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را اجتناب ناپذیر کرده است. در همین راستا در نتایج این تحقیق تکرار مفاهیمی چون توانمندسازی، مشارکت، حکمرانی، مدیریت و مدیریت بحران و غیره به چشم می خورد. این امر نشان دهنده وجود تفکر و سیاست های جدید در دوران پساکرونا برای کنترل و مهار چنین بحرانی است. همچنین بر اساس نتایج تحقیق «افسردگی، سلامت روان، خطر، رسانه های اجتماعی، مدیریت بحران و نفوذ» در مطالعات چینی از قاره آسیا با تأکید بر مفهوم «تاب آوری» مهم ترین مفاهیمی اند که گرایش های فکری غالب را پدید آورده اند. «آموزش عالی، یادگیری آنلاین، مدیریت، نوآوری، سلامت روان، افسردگی، جامعه، تعامل، انگیزه و دانش» در انگلستان از قاره اروپا با تأکید بر کلیدواژه های «بحران و انگیزه» مهم ترین گرایش های محققان را به دست داده است. «افسردگی، استرس، حمایت اجتماعی، آموزش، مشارکت، نفوذ، مدیریت، رهبری، اشتغال، خودآموزی، آموزش از راه دور و علم» در ایالات متحده آمریکا با تأکید بر کلیدواژه «آموزش از راه دور» مهم ترین گرایش های موضوعی پژوهشگران آمریکایی در این زمینه است. «رسانه های اجتماعی، آموزش، سواد، جامعه، رضایت، تأثیر، سلامت روان، فقر، حکمرانی و علوم انسانی» در مطالعات آفریقای جنوبی مهم ترین گرایش های فکری محققان در این زمینه را تشکیل می دهد. محوری ترین آنها «تحصیلات عالی و فقر» است. در مطالعات استرالیا از قاره اقیانوسیه، «آموزش، فناوری، گردشگری، مدیریت، علم، فرهنگ، مددکاری اجتماعی، سلامت روان، افسردگی، اضطراب و نئولیبرالیسم» پرتکرار و مهم بوده و با تأکید بر «بحران و جنسیت» از مهم ترین گرایش های پژوهشگران است. در مطالعات ایرانی، «افسردگی، تأثیر، رفتار، ادراک خطر» در میان مهم ترین گرایش های پژوهشگران جایگاه محوری دارد. برجسته ترین کلیدواژه «شبیه سازی» است. به این ترتیب در حوزه موضوعی مورد بحث نیز تفاوت هایی در گرایش های موضوعی بین کشورها وجود دارد. بااین حال، در نگاهی کلی به نتایج تحلیل خوشه ای کشورهای مورد مطالعه، می توان گفت که خوشه های کشورهای چین و استرالیا با موضوعاتی مانند «فناوری و رسانه، مدیریت و سلامت روان» و خوشه های کشورهای انگلستان و آمریکا با موضوعاتی مانند «افسردگی، جامعه، آموزش، مشارکت، مدیریت، یادگیری آنلاین و علم و دانش» هم پوشانی موضوعی دارند.

هدف: این مطالعه برای بررسی تطبیقی برون داد پژوهش های صورت گرفته در حوزه دیابت توسط پژوهشگران کشور های خاورمیانه در پایگاه وب آو ساینس (2019-2010) با شاخص های نفوذ اندیشه ای و نفوذ اجتماعی انجام شده است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده که شاخص های نفوذ اندیشه ای و نفوذ اجتماعی کشور ها و مؤسسه های علمی خاورمیانه در حوزه دیابت به روش تحلیل شبکه اجتماعی بررسی شد. جامعه این پژوهش شامل مقاله های نمایه شده در پایگاه استنادی وب آو ساینس مربوط به نویسندگان کشور های خاورمیانه در حوزه دیابت طی سال های 2010 تا 2019 است. برای محاسبه شاخص های نفوذ اندیشه ای و نفوذ اجتماعی از نرم افزارهای اکسل، بیب اکسل و پایک استفاده شده است. یافته ها: بر اساس مجموع امتیاز شاخص های نفوذ اندیشه ای و نفوذ اجتماعی کشور های رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی، ترکیه، ایران و مصر رتبه اول تا پنجم را کسب کرده اند. علوم پزشکی تهران، پُرانتشارترین مؤسسه بود که بالاترین امتیاز را از لحاظ مجموع شاخص های نفوذ اندیشه ای و نفوذ اجتماعی کسب کرد. نتیجه گیری: پژوهشگران تأثیرگذار، سیاست گذاری در برقراری همکاری های علمی، وجود زیرساخت ها و مراکز تحقیقاتی پیشرفته، وضعیت اقتصادی مطلوب تر و تمرکز برخی کشورها از جمله ایران برای رسیدن به خودکفایی و ارتقای علمی نسبت به سایر کشورهای منطقه را می توان به عنوان عوامل تأثیرگذار در این زمینه محسوب کرد.

هدف: هدف این مطالعه ترسیم نقشه تولیدات علمی پژوهشگران ایرانی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس، در حوزه "هوش مصنوعی" است. روش شناسی: پژوهش حاضر مطالعه ای کاربردی بوده که در آن از تکنیک های تحلیل هم واژگانی و تحلیل شبکه استفاده شده است. جامعه پژوهش، مستندات حوزه هوش مصنوعی پژوهشگران ایرانی منتشرشده در پایگاه استنادی اسکوپوس از سال های 1978 تا ژانویه 2022 است. از نرم افزارهای Excel، VOSviewer و Gephi جهت تحلیل داده ها و استخراج نقشه ها استفاده شده است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد ایران در حوزه هوش مصنوعی در رتبه 31ام و در خاورمیانه در جایگاه سوم قرار دارد. نویسندگان آمریکایی بالاترین همکاری را با نویسندگان ایرانی داشته اند. شاخه علوم کامپیوتر بالاترین و دندانپزشکی کمترین مستندات مرتبط با هوش مصنوعی را دارا هستند. دانشگاه تهران بیشترین تعداد مستندات را منتشر کرده است. مقالات مجله ای بیشترین نوع مستندات منتشرشده بوده و بالاترین تعداد ارجاعات 825 مورد است. نسبت مقالات مجله ای ایران در مقایسه با مقالات کنفرانسی بسیار بیشتر از نسبت جهانی است. استانداردهای ارائه اطلاعات وابستگی سازمانی در مستندات تولیدشده توسط پژوهشگران ایرانی به درستی رعایت نمی شود که حاصل آن عدم دقت در نتایج جستجوهای مربوط به این مستندات است. نتیجه گیری: این بررسی می تواند نقشه راهی برای پژوهش های آتی و سرمایه گذاری بخش های اجرایی در حوزه هوش مصنوعی باشد. نتایج نشان می دهد روند تولیدات علمی پژوهشگران ایرانی به طور کلی صعودی بوده است، بااین حال این سرعتِ رشد در مقایسه با سایر کشورها کمتر است. محققان ایرانی در انتخاب موضوعات پژوهشی با مسیر کلی این حوزه در اکثر سال ها همراه و همگام بوده اند و در برخی سال ها با یک گام تأخیر پیش رفته اند.