دانش کشاورزی
سال:1382 | دوره:13 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

به منظور مطالعه برخی از صفات بویژه صفات موثر برروی عملکرد دانه و تعیین ارتباط آنها جهت استفاده در برنامه های به نژادی گندم دیم، تعداد 652 نمونه از گندمهای بومی انتخابی از مواد ژنتیکی بانک ژن در سال زراعی 77-1376 بصورت مشاهده ای در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این تحقیق ویژگی های مرفولوژیک و فنولوژیک بر اساس 16 صفت و شاخص مهم شامل عملکرد دانه، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، خسارت سرما و …. بررسی شدند. نتایج حاصل از تجزیه داده ها نشان داد که از نظر کلیه ویژگی ها و شاخص های اندازه گیری شده بویژه عملکرد دانه تنوع قابل توجهی بین گندم های بررسی شده وجود دارد. از آنجایی که ضرایب همبستگی اطلاعات کاملی از ارتباط بین صفات مختلف را ارایه نمی کند و با توجه به مزایای متعدد تجزیه های آماری چند متغیره برای درک عمیق ساختار داده ها، از تجزیه به عامل ها استفاده گردید.با انجام تجزیه به عاملها بر اساس استخراج ریشه های راکد از طریق تجزیه به مولفه های اصلی 5 عامل بدست آمد که این عوامل در کد 67.57 درصد تغییرات داده ها را در بر می گیرند. نتایج حاصل از بررسی ضرایب عاملی، نشانگر اهمیت صفات زودرسی، طول دوره پر شدن دانه، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و مقاومت به سرما در گزینش ژنوتیپ های مطلوب برای شرایط دیم منطقه می باشد. در این بررسی تعداد 44 شماره خیلی زودرس، 46 شماره دارای وزن هزاردانه بسیار زیاد، تعداد 208 و 93 ژنوتیپ به ترتیب دارای ارتفاع بوته و طول سنبله بیشتر از شاهد سرداری گروه بندی شدند.

مطالعه فونستیکی که در طی سالهای 1379-80 در خاکهای محوطه دانشگاه تبریز انجام گرفت تعداد 12 گونه و 12 جنس متعلق به 10 خانواده از کنه های راسته نهان استیگمایان (Acari, Oribatida) جمع آوری و شناسایی گردید. از این مجموعه، خانواده جنس ها و گونه های Hermanniidae, Phyllhermannia, P. tubercuate P. dentata; Ramusella clavipectinata, Medioppia, M. subpectinata (Oppiidae); Nothrus palustris (Nothridae); Poecilochthonius, P. italicus (Brachychthonidae), برای اولین بار از ایران و خانواده، جنس و گونه های Brachychthonidae, Brachychochthonius sp; Epilohmania cylindrica Epilohmanidae); Rhysotritia ardua penicillata (Euphthiracaridae); Nothrus anauniensis (Nothridae); Sphaerochthonius splendidus (Sphaerochthonidae); Galumna sp. (Galumnidae); Zygoribatula connexa (Oribatutidae); Passalozetes africanus (Passalozetidae); برای اولین بار از منطقه تبریز گزارش می شوند خانواده های Nothridae, Hermanniidae و Oribatulidae به ترتیب بیشترین فراوانی را به خود اختصاص می دهند.

عمر مفید ماشین های کشاورزی یکی از عوامل مهم در بکارگیری این ماشین ها می باشد. در کشورهای صنعتی با کشاورزی های پیشرفته این فاکتور برای تمامی ماشین های کشاورزی ارایه شده است. اما این گونه مطالعات در کشور ما به ندرت به انجام رسیده است. در این مطالعه عمر مفید کمباین های متداول در منطقه پارس آباد مغان محاسبه گردید. عمر مفید کمباین های جاندیر در این منطقه 9500 الی 10000 ساعت در طول 19 الی 20 سال و عمر مفید کمباین های کلاس 9000 الی 9500 ساعت در طول 18 الی 19 سال می باشد که در مقایسه با داده های ASAE در سال 1994 بیش از سه برابر زیادتر هستند. بالا بودن عمر مفید کمباین ها در ایران می تواند به ارزان بودن نیروهای کارگری، گران بودن قیمت اولیه کمباین، عوامل اجتماعی و محدودیت اقتصادی در زمینه واردات ماشین آلات ربط داده شود.

یکی از روش های متداول جهت افزایش بازده در آبیاری سطحی استفاده از سیستم کاهش جریان در آبیاری جویچه ای می باشد. با استفاده از اطلاعات حاصل از ارزیابی جویچه های تحت کشت لوبیا سبز در اراضی ایستگاه کشاورزی کرکج دانشگاه تبریز، روش موازنه حجم بررسی و طراحی سیستم آبیاری جویچه ای با کاهش جریان بکار گرفته شد و نحوه عملکرد سیستم آبیاری در سه حالت الف- آبیاری جویچه ای با دبی ثابت، ب- استفاده از مجموعه های دوتایی (مساوی بودن زمان های مرحله پیشروی و مرحله ذخیره رطوبت) و ج- کاهش جریان پس از تکمیل مرحله پیشروی، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که روش موازنه حجمی مطابقت خوبی با داده های تجربی مزرعه دارد و مشخص گردید که در جویچه های آبیاری اراضی کرکج استفاده از مجموعه های دوتایی (روش گارتون) فقط در آبیاری های سبک (کم عق) مقدور می باشد ولی سیستم کاهش جریان پس از تکمیل مرحله پیشروی برای محدوده وسیعی از عمق های آبیاری دارای بازده مطلوب می باشد. از آنجایی که کنترل کاهش جریان بلافاصله پس از تکمیل مرحله پیشروی در مزرعه مشکل است لذا با قبول کمی افزایش در رواناب خروجی از پایاب جویچه ها، مجموعه دوتایی پیشنهادی گارتون بصورت شرح داده شده در بخش بحث و نتایج تعدیل گردید، نتایج محاسبه قابلیت خوب سیستم تعدیل شده را نشان می دهد.

سفید بالک پنبه Bemisia tabaci (Genn.) یکی از مهمترین آفات محصولات زراعی، گلخانه ای و گیاهان زینتی است که خسارت اقتصادی آن از طریق انتقال بیماری های ویروسی، ترشح عسلک، کاهش فتوسنتز و تغذیه مستقیم از شیره گیاهی است. در این بررسی برگهای پنبه آلوده به پوره ها و شفیره های سفید بالک پنبه از کشتزارهای پنبه استانهای فارس (داراب)، قم (قم)، مرکزی (ساوه)، گلستان (گنبد، گرگان)، تهران) ورامین، محوطه دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس)، سمنان (گرمسار) ، کرمان) ارزوبیه)، خوزستان (شوشتر) جمع آوری و برای انجام آ‎زمایشهای گوناگون به آزمایشگاه منتقل گردید. حشرات کامل هر یک از جمعیت های جمع آوری شده پس از خارج شدن از پوسته شفیرگی روی گلدانهای حاوی بوته پنبه که از قبل کاشته شده و به مرحله گلدهی رسیده بودند، رها شدند. این گلدانها در داخل قفسهایی به ابعاد 70×40×50 سانتی متری گذاشته شدند. پیرامون قفسها با پارچه توری از جنس حریر پوشانده شد. این قفسها در اتاقک رشد نگهداری شدند. آزمایش ها در سال 1380 در اتاقک رشد با شرایط دمایی 2±24 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 3±55 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی روی پنبه رقم ورامین 76 انجام شد. پارامترهای تولید مثل ویژه سنی به عنوان یکی از جنبه های دموگرافی برای 40 سفید بالک ماده جفت گیری کرده از هر جمعیت در داخل قفسهای برگی محاسبه شد. نتایج نشان داد که برای جمعیت های جمع آوری شده از داراب، قم، ساوه، گنبد، گرگان، گرمسار، ورامین، دانشکده دانشگاه تربیت مدرس، ارزوئییه و شوشتر نرخ خالص باروری به ترتیب 27.11، 21.7، 25.6، 17.7،15.8 ، 34.5،39.7 ,23.3، 23.4 و 42.4 و نرخ خالص بارآوری به ترتیب 18.6، 15.6، 17.8،12.6 ، 11.4،23.8 ، 14.2، 28.8،13.4  و 21.9 بودند. سایر پارامترهای تولید مثلی از جمله، نرخ ناخالص تفریخ، نرخ ناخالصی باروری، نرخ ناخالص بارآوری، میانگین سن باروری و بارآوری ناخالص، میانگین سن باروری، و بارآوری خالص، میانگین سن تفریخ، تعداد تخم گذاشته شده توسط هر ماده در روز و نرخ تولید مثلی روزانه محاسبه گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که بین پارامترهای تولید مثلی در جمعیت های مختلف تفاوت معنی دار وجود داشته و در کشتزارهای پنبه کشور بیوتیپ های گوناگونی وجود دارد.

یکی از ماشین های برداشتی که علیرغم قابلیت و توانایی در کشاورزی مملکت ما مهجور و بلا استفاده مانده، ماشین برداشت پنبه بویژه از نوع وش چین است که در مراکز تحقیقاتی و پاره ای از مزارغ بزرگ موجود می باشد. با توجه به وضعیت حساس تولید پنبه در سالهای اخیر لزوم مکانیزه شدن مراحل تولید این محصول بویژه برداشت مکانیزه آن با استفاده از ماشین وش چین ضروری می باشد. مسئولین مراکز تحقیقاتی و کشاورزان ورامین و گرگان یکی از علل عدم استفاده از ماشین های وش چین را آلوده شدن وش پنبه به خاشاک و اندام گیاهی آن ذکر می نمایند. برای هر چه روشن تر شدن علت عدم استفاده از ماشین وش چین، تحقیقی بر روی مدل دو ردیفه 9900 جان دیر در منطقه ورامین انجام شد. به منظور بررسی پارامترهای سرعت پیشروی و ارتفاع دماغه ماشین بر آلودگی وش، عملکرد، تلفات پنبه، استحکام و طول الیاف از طرح کرت های خرد شده که در آن ارتفاع دماغه ماشین بعنوان عامل اصلی و سرعت بعنوان عامل فرعی درنظر گرفته شد استفاده گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که ارتفاع دماغه اثر معنی داری بر غوزه های باقی مانده برروی بوته ندارد ولی سرعت بر روی عملکرد و تلفات (غوزه های باقی مانده و ریخته شده) در سطح 1% اثر معنی داری دارد. بالاترین عملکرد و کمترین تلفات به ترتیب مربوط به سرعت های 3.29 (دنده یک)، 4.24 (دنده دو)، و 4.99 (دنده سه) کیلومتر در ساعت می باشد. بنابراین بهترین شرایط کاری با توجه به طول الیاف، عملکرد و تلفات برای رقم ورامین حرکت در دنده یک با سرعت پیشروی 3.29 کیلومتر در ساعت می باشد.

در این مقاله سعی شده است، پهنه بندی اقلیمی ایران با روشهای چند متغیره انجام و ویژگی های هر اقلیم بطور جداگانه ذکر شود. برای این منظور تعداد 123 متغیر اقلیمی - جغرافیایی در 77 ایستگاه هواشناسی کشور جمع آوری شد. پس از بازسازی و تکمیل داده ها، ده متغیر مهم با روش پروکراستس انتخاب گردید. به منظور گروه بندی ایستگاه ها از روش های تجزیه به عاملها و تجزیه خوشه ای با روش وارد استفاده شد. نتایج نشان داد که دو عامل اول موسوم به دما و بارش بیش از 88 درصد از تغییرات داده ها را توجیه می کرد. مقادیر عامل های اول و دوم، پس از چرخش، برای 77 ایستگاه محاسبه و به عنوان ماتریس ورودی (77×2) در تجزیه خوشه ای مورد استفاده واقع شدند. کل ایستگاه ها با توجه به نمودار درختی حاصل از آن به هفت گروه تفکیک شدند. افزون بر این از روش تجزیه تابع تشخیص به منظور ارزیابی نتایج حاصل از تجزیه به عاملها، در طبقه بندی اقلیمی کشور استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان داد که بیش از 92 درصد ایستگاه ها بطور صحیح در گروه مربوط به خود جای گرفته بودند. بنابراین می توان استنباط کرد که پهنه بندی انجام شده در این تحقیق می تواند در مطالعات آتی و در زمینه های مختلف از قبیل کشاورزی (به ویژه زراعت دیم)، آبیاری، و غیره مورد استفاده واقع شود.

بررسی چرخه زیستی تریپس پیاز Thrips tabaci Lind در انسکتاریوم در شرایط دمایی27±1°C  رطوبت نسبی 0.57±5 و طول دوره روشنایی و تاریکی 12:12 انجام گرفت. به منظور دستیابی به ویژگی های زیستی تریپس پیاز و تعیین طول دوره های مختلف زندگی آن از قفسهای انفرادی که برروی برگهای پیاز قرار داده می شد، استفاده گردید. در طول انجام این بررسی، حشرات نر مشاهده نگردید و نتایج بدست آمده نشان داد که این آفت تحت شرایط یاد شده بدون وقفه و به روش بکرزایی ماده زایی تولیدمثل می کند. تخمها در درون بافت گیاهی و کاملا در زیر اپیدرم قرار داده می شوند و اکثرا بصورت انفرادی و یا گروه های 2 تا 3 عددی مشاهده می شوند. میانگین طول دوره های مختلف زیستی این حشره به ترتیب برای سن اول لاروی 2.08±0.56 سن دوم لاروی0.80 ±2.11، پیش شفیره 0.47±1.24 و شفیره 0.59±2.23 روز محاسبه گردید. میانگین طول دوره نشو و نمای جنینی 0.53±4.18 روز، میانگین طول دوره قبل از تخمریزی 3.60±1.28 روز بود. حشرات کامل با میانگین طول عمر 16.15±7.58 روز، بطور متوسط 31.63±18.86 عدد تخم تولید کردند و میانگین تعداد تخم گذاشته شده توسط هر حشره ماده در روز 2.04±0.84 عدد محاسبه گردید.

این آزمایش به منظور تعیین میزان ناپدید شدن ماده خشک و پروتئین خام مواد خوراکی مورد استفاده نشخوارکنندگان و تعیین بهترین مدل هضمی شکمبه ای آنها با استفاده از تکنیک کیسه های نایلونی در 3 گوساله نر اخته دارای فیستولای شکمبه ای انجام شد. مواد خوراکی مورد آزمایش عبارت بودند از: دانه ذرت، دانه جو، علوفه ذرت سیلو شده، علوفه کامل خشک جو، پودر ماهی، پودر گوشت، کنجاله تخم پنبه، کنجاله سویا، سبوس گندم و یونجه. در کیسه های نایلونی متحرک مقدار 1.2 گرم نمونه خشک آسیاب شده (به ابعاد 2 میلی متر) قرار داده شد و با دو تکرار در زمانهای صفر، 2، 4، 8، 12، 24، 48 و 96 ساعت در شکمبه مورد انکوباسیون قرار گرفتند. میزان ناپدید شدن ماده خشک و پروتئین خام مواد خوراکی از طریق کاهش وزن ماده خشک و پروتئین خام تعیین شد. مقایسه آماری میزان ناپدید شدن شکمبه ای ماده خشک و پروتئین خام در 3 گروه اقلام پروتئینی، مواد انرژی زا و مواد علوفه ای با استفاده از طرح کاملاً تصادفی در هر زمان انجام شد. میزان ناپدید شدن ماده خشک و پروتئین خام مواد خوراکی در زمان صفر در هر 3 گروه از لحاط آماری تفاوت معنی دار (P<0.05) بود. میزان ناپدید شدن ماده خشک و پروتئین خام مواد خوراکی در 96 ساعت انکوباسیون شکمبه ای در منابع پروتئینی و علوفه ای از لحاظ آماری تفاوت معنی دار (P<0.05) نشان داد. ثابت نرخ ناپدید شدن ماده خشک (نسب در ساعت) در مدل هضمی شکمبه ای برای دانه ذرت، دانه جو، ذرت سیلو شده، یونجه، علوفه خشک جو، پودر گوشت، پودر ماهی، سبوس گندم، کنجاله پنبه دانه و کنجاله سویا به ترتیب 0.04،0.15 ،0.06 ، 0.093، 0.15، 0.26، 0.32، 0.10، 0.04 و0.059  و میزان ماده خشک غیرقابل هضم در مدل هضمی برای دانه ذرت، دانه جو، ذرت سیلو شده، یونجه، علوفه خشک جو، پودر گوشت، پودر ماهی، سبوس گندم، کنجاله پنبه دانه و کنجاله سویا به ترتیب 25، 183، 364،401.6 ، 341.6، 633، 608، 208.3، 450 و 133 گرم در کیلوگرم بود. میزان ثابت نرخ ناپدید شدن پروتئین خام (نسبت در ساعت) در مدل هضمی برای دانه ذرت، دانه جو، ذرت سیلو شده، یونجه، علوفه خشک جو، پودر گوشت، پودر ماهی، سبوس گندم، کنجاله پنبه دانه و کنجاله سویا به ترتیب 0.0002، 0.17، 0.004، 0.14، 0.18، 0.24،0.35 ، 0.14، 0.69، و 0.028 و میزان پروتئین خام غیرقابل هضم در مدل هضمی برای دانه ذرت، دانه جو، ذرت سیلو شده، یونجه، علوفه خشک جو، پودر گوشت، پودر ماهی، سبوس گندم، کنجاله پنبه دانه و کنجاله سویا به ترتیب صفر 30.02، صفر، 69.6، 13.2، 266.5، 435، 37.92، 103.15و 69.72 میلی گرم بود. از مدل هضمی شکمبه می توان در برآورد صحیح نیازهای میکروبی شکمبه و حیوان استفاده نمود.