زمین شناسی نفت ایران
سال:1395 | دوره:6 | شماره:12 |تعداد مقالات:6

مطالعات زمین شناسی ساختاری از مهمترین مراحل اکتشاف و بهره برداری از میادین نفتی می باشد. چرا که آشنایی با ساختارهای موجود می تواند نقش اساسی در توسعه میدان نفتی داشته باشد. هدف اصلی این مطالعه ایجاد یک مدل سه بعدی ساختاری و آگاهی از جهت تنش های تکتونیکی با استفاده از داده های ژئوفیزیکی زیرسطحی میدان نفتی لالی است. منطقه مورد مطالعه در جنوب غرب ایران و در استان خوزستان واقع شده است. جهت تهیه مدل سه بعدی مخزن، روش زمین آمار در قالب نرم افزار پترل به کار گرفته شده است. از طریق داده های لاگ چگالی و با استفاده از فرمول نویسی در نرم افزار اکسل، ضرایب الاستیک مخزن محاسبه و سپس با استفاده از روابط پروالاستیک، حداکثر و حداقل تنش افقی محاسبه شدند. نتایج مدل سازی گسل ها نشان می دهد که با افزایش عمق و به سمت مرکز میدان مقدار شیب گسل افزایش می یابد. مقدار تنش هایی بدست آمده با روابط پروالاستیک نشان می دهد sH>sh>sv که تایید کننده سیستم تنش معکوس در منطقه است و با مطالعات قبلی در این منطقه همخوانی دارد. همچنین مقدار نسبت شکلی تنش F=(s2-s3)/(s1-s3)، که از روابط پرو الاستیک به دست آمده و مقدار نسبت شکلی تنش که با روش تحلیل وارون بدست آمده، انطباق خوبی در این ناحیه با هم نشان می دهد. نهایتا میانگین آزیموت گسل های معکوس یال جنوبی مدل شده با نرم افزار پترل و شکستگی های بدست آمده از تصاویر FMI و مغزه ها، N305 و N315 (میانگین N310) می باشد، بنابراین میانگین جهت حداکثر تنش، N40E استنباط شده و در نتیجه حداکثر تنش عمدتا در جهت NE-SW یعنی عمود بر امتداد عمومی کوهزاد زاگرس بوده که احتمالا حاصل عملکرد جوان ترین فاز کوهزایی زاگرس می باشد. تطابق بین جهت حداکثر تنش بدست آمده از شکستگی ها و گسل ها و مکانیزم کانونی زمین لرزه در پایگاه نقشه جهانی تنش (WSM)، اعتبار این تحقیق را تایید می کند.

در این پژوهش، زیست چینه نگاری، ریزرخساره ها، محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند آسماری (با استفاده از نرم افزار سیکلولاگ) با تکیه بر مطالعه 580 مقطع نازک (شامل مغزه و خرده های حفاری) تهیه شده از 430 متر توالیهای برش تحت الارضی چاه شماره 2 میدان نفتی قلعه نار انجام شده است. مطالعات فسیل شناسی انجام شده به شناسایی 23 جنس و 28 گونه از روزن داران کف زی و پلانکتون منجر گردید. بر این اساس، چهار بایوزون تجمعی شناسایی و سن سازند آسماری الیگوسن (روپلین-شاتین) و میوسن پیشین (آکیتانین-بوردیگالین) در نظر گرفته شد. مطالعه ریز رخساره های رسوبی به شناسایی 9 ریزرخساره انجامیده است که بیانگر رسوب گذاری در سه محیط رمپ خارجی (دریای باز) در بخش آسماری زیرین و رمپ میانی (شول و دریای باز) اغلب در آسماری میانی و رمپ داخلی (بالای پهنه جزر و مدی، پهنه جزر و مدی و لاگون) بیشتر در بخش آسماری بالایی هستند. مطالعات چینه نگاری سکانسی در چاه شماره 2 و چاه های کمکی 1، 3، 5، 6 و 7 میدان نفتی قلعه نار با استفاده از نرم افزار سیکلولاگ انجام شده و به شناسایی 7 سطح مرزی مثبت و 9 سطح مرزی منفی منجر شده است. برخی از سطوح مرزی مثبت معرف مرزهای سکانسی و برخی از سطوح مرزی منفی نیز معرف مرزهای حداکثر پیش روی سطح آب دریا هستند. علاوه بر این، برخی از سطوح مرزی مثبت مرزهای زمانی اصلی (مرز آشکوبها) را مشخص می کنند. مقایسه زونهای پنج گانه مخزنی سازند آسماری در میدان قلعه نار با سطوح مرزی شناسایی شده حاکی از تطابق خوب برخی از زونهای مخزنی (به ویژه زونهای مخزنی 4 و 5 آسماری) با این سطوح است، اگرچه برخی دیگر انطباقی با سطوح مرزی نشان نمی دهند.

مطالعات مربوط به گونه های سنگی الکتریکی نقش بسیار مهمی را در فرایند توسعه یک میدان ایفا می کند. در این مطالعات از داده های تخلخل-تراوایی مغزه و لاگ های چاهپیمایی جهت شبیه سازی مخزن استفاده می شود. در پژوهش حاضر در ابتدا با استفاده از داده های آنالیز مغزه (تخلخل و تراوایی) در تعدادی از چاه های میدان مارون (جنوبغرب ایران) به روش شاخص منطقه ای جریان چهار واحد جریانی برای این مخزن تعیین گردید. با استفاده از لاگ های چاه پیمایی مدل اولیه گونه سنگی الکتریکی به سه روش SOM، MRGC و DYNAMIC تعیین گردید، رخساره های تعیین شده با روش های مختلف با واحدهای جریانی مقایسه گردید و از بین آنها روش SOM که دارای بیشترین تطابق بود، انتخاب گردید، از بین 9 الکتروفاسیس اولیه ایجاد شده با توجه به شباهت برخی از پارامترها مانند تخلخل موثر و میزان شیل، به 4 الکتروفاسیس تقلیل داده شد، در این رخساره ها کیفیت مخزن از شماره 1 به سمت شماره 4 افزایش می یابد. جهت اطمینان از دقت تعیین گونه های سنگی الکتریکی توسط شبکه عصبی، این الکتروفاسیس ها با داده های فشار موئینه مقایسه و بدلیل تطابق خوب به سایر چاه های میدان انتشار داده شد. در نتیجه مدلی ایجاد گردید که توانایی جدایش بخش های مختلف مخزنی را از همدیگر دارا بود. در این مدل قسمت های مختلف از نظرکیفیت مخزنی تفکیک گردید. این مدل در تهیه مدل استاتیک مخزن می تواند بکار برده شود.

آسفالتین موجود در نفت خام همواره به عنوان یک مشکل در صنعت نفت مطرح است، اما آسفالتین ها از ترکیبات مطلوب در مطالعات ژئوشیمیایی خصوصا تطابق نفت-نفت هستند. تطابق نفت-نفت این امکان را فراهم می آورد که نفت ها از نظر ژنتیکی طبقه بندی شوند. آسفالتین ها بدلیل شباهت ساختاری به کروژن و همچنین عدم تاثیر یا تاثیر کم از فرآیندهای ثانویه به عنوان ترکیبی ارزشمند در مباحث ژئوشیمیایی مطرح می باشند. لذا در این مقاله از ویژگی های ساختاری آسفالتین به عنوان پارامتر تطابق بهره گرفته شد. در این مقاله ویژگی های ساختاری آسفالتین 5 نمونه نفت از میادین شرقی خلیج فارس با استفاده از روش طیف سنجی مادون قرمز مطالعه گردید. از نمودارهای دوبعدی و سه بعدی تعریف شده بر اساس ترکیبات آلیفاتیک و آروماتیک (ترکیبات غالب در ساختار آسفالتین ها) و گرو ههای عاملی سولفوکسید و کربونیل (بیانگر فراوانی عناصر گوگرد و اکسیژن در آسفالتین ها) به منظور مقایسه ساختار آسفالتین ها در نمونه های مختلف استفاده شد. بر اساس نتایج حاصله از نمودارهای تعریف شده، نمونه های نفتی مورد مطالعه دو خانواده با خصوصیات ژنتیکی متفاوت را تشکیل می دهند. خانواده اول شامل نفت میادین سلمان و رشادت و خانواده دوم شامل نفت میادین رسالت، سیری E و سیری D می باشد. به منظور تایید نتایج حاصل از روش طیف سنجی مادون قرمز، از سایر روش های متداول ژئوشیمیایی مانند پارامترهای بایومارکری و داده های ایزوتوپ نیز استفاده گردید که این روش ها نتایج بدست آمده را کاملا تایید نمودند. بر اساس پارامترهای بایومارکری تمام نمونه های مورد مطالعه از سنگ های منشا دریای تولید شده اند و خانواده اول دارای سنگ منشا مارنی بوده و خانواده دوم از سنگ منشا کربناته تولید شده است.

گل فشان ها، ساختارهای زمین شناسی ناشی از خروج گاز، گلآب و خرده های سنگی با ابعاد مختلف در مناطق خشکی و ساحلی با مرفولوژی های متفاوت و نشانگر حرکت پوسته ای و فعالیت تکتونیکی امروزی هستند. گل فشان های زیادی در منشورهای برافزایشی مکران ایران و پاکستان گزارش شده است که به دلیل برخورد صفحات هند و اوراسیا تشکیل می شوند. در این مطالعه، منشا گازهای هیدروکربوری گسیل شده از سه گل فشان فعال عین، بربروک و سندمیرسوبان در سواحل خشکی مکران ایران بررسی شده است. گازهای خارج شده از این گل فشان ها عمدتا متان با غلظت بین 97.24-99.18 vol% و مقدار کمی اتان (0.048-1.2 vol%)، پروپان (0.001-0.194 vol%)، ان-بوتان (-22 ppmvol.%)، ایزوبوتان (5-363 ppmvol.%)، ان-پنتان (37 ppmvol.%)، ایزوپنتان (1-66 ppmvol.%)، هگزان (1-78 ppmvol.%) و دی اکسیدکربن (0.07-0.4 vol.%) هستند. مقادیر نسبت ایزوتوپی کربن و هیدروژن متان و دیگر گازهای هیدروکربوری نشان دهنده منشا ترموژنیک گازهای خروجی از گل فشان های مورد مطالعه است و شواهدی از عدم تجزیه زیستی را نشان می دهند. دی اکسیدکربن نیز با نسبت ایزوتوپی کربن -11.1 تا -14.3% دارای منشا آلی است. نتایج این مطالعه، حضور سیستم های هیدروکربوری و سنگ منشا فعال را در این ناحیه تکتونیکی فعال نشان می دهد. اگرچه حضور مخزن گازی در این منطقه بایستی توسط مطالعات ژئوفیزیکی، زمین شناسی و محیط های ساختاری تایید شود.

در این پژوهش زیست چینه نگاری، ریزرخساره ها و محیط رسوبی سازند آسماری در برش روستای دوان در 10 کیلومتری شمال کازرون مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس مطالعات انجام شده 25 جنس و 15 گونه از روزن داران در سازند آسماری شناسایی شده و بر اساس آن ها 3 زون زیستی تجمعی برای این سازند (Nummulites vascus – Nummulites fichteli assemblage zone)، (Lepdocyclina-Operculina-Ditrupa Assemblage Zone) و (Archaias asmaricus- Archaias hensoni- Miogypsinoides complanatus Assemblage Zone) معرفی گردید. بر این اساس سن سازند آسماری در برش مورد مطالعه الیگوسن (روپلین-شاتین) تعیین شد. مطالعات پتروگرافی و آنالیز رخساره ای حاکی از آن است که کربنات های سازند آسماری متشکل از 9 ریزرخساره در قالب چهار کمربند رخساره ای دریای باز، سد، تالاب و پهنه جزرومدی است. با توجه به پخش و پراکندگی روزنداران، تغییرات تدریجی ریزرخساره ها و عدم حضور سد محصور کننده گسترش یافته محیط رسوبی این سازند رمپ هموکلینال تشخیص داده شد که شامل سه قسمت رمپ درونی، رمپ میانی و رمپ بیرونی می باشد.