دانش کشاورزی
سال:1382 | دوره:13 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

در این آزمایش 800 قطعه جوجه از سویه (راس و آرین) در یک آزمایش فاکتوریل 2×2×2 و در قالب طرح پایه کاملا تصادفی مورد استفاده قرار گرفت. شامل دو سیستم جیره غذایی (جیره غذایی دوگانه، شاهد) دو تنش گرمایی (36 درجه سانتیگراد و 24 درجه سانتیگراد) و دو سویه (راس و آرین) بودند. جوجه ها تا 21 روزگی در شرایط متداول پرورش یافته و سپس به دو گروه مساوی تقسیم و یک گروه تحت شرایط تنش دمایی و گروه دیگر در شرایط گرمایی مناسب پرورش داده شدند. دوره اصلی آزمایش چهار هفته بود. در طی هفته اول آزمایش دما در گروه تنش گرمایی به میزان 2 درجه سانتیگراد در روز افزایش و بعد از رسیدن به 36 درجه سانتیگراد ثابت باقی ماند. هر دو گروه تنش گرمایی و عدم تنش گرمایی از جیره های شاهد و یا دوگانه تغذیه می شدند. بخش با پروتئین بالایی جیره غذایی دو گانه از ساعت 17 بعد از ظهر تا 10 صبح و بخش کم پروتئین آن از ساعت 10 صبح الی 17 بعد از ظهر در اختیار جوجه قرار داده می شد. در طی هفته اول مطالعه، اثرات تنش گرمایی و سویه بر عملکرد نیمچه غیر معنی دار بود. غذای مصرفی در سویه آرین در هفته دوم آزمایش بطور معنی داری (p<0.05)، بالاتر از سویه راس بود (0.67 کیلوگرم در مقابل 0.60 کیلو گرم). رژیم غذایی در هفته سوم اثر معنی داری (p<0.05) بر میانگین مصرف خوراک داشت (1.03 کیلوگرم برای جیره شاهد و 1.11 کیلوگرم برای جیره غذایی دوگانه). افزایش وزن در هفته سوم آزمایش بطور معنی داری (P<0.05) تحت تأثیر سویه (0.54 کیلوگرم برای سویه راس و 0.52 کیلوگرم برای سویه آرین) و جیره غذایی (0.52 کیلوگرم برای جیره شاهد و0.54  کیلوگرم برای جیره غذایی دوگانه) قرار گرفت. ضریب تبدیل غذا در هفته های اول و دوم آزمایش تحت تاثیر غذایی قرار داشت (P<0.01). تنها در هفته سوم آزمایش سویه اثر معنی داری بر ضریب تبدیل غذا داشت 1.95) برای سویه و راس و 2.07 برای سویه آرین). بطور کلی استفاده از جیره غذایی دوگانه در شرایط تنش گرمایی موجب کاهش اثرات مضر آن گردید. سرعت رشد نسبی سویه راس در طی دوره آزمایش کمتر از سویه آرین بود.

به منظور مطالعه ساختار کانوپی گندم های مناطق سرد و معتدل سرد و همچنین تغییراتی که در طی نیم قرن فعالیت به نژادی در آن ایجاد شده است، دو آزمایش جداگانه در سالهای زراعی 77-1376 و 78-1377 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. در هر دو آزمایش 6 رقم گندم که در سال های زراعی بین 1335 تا 1374 هجری شمسی آزاد شده اند، در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و با سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. در آزمایش اول تراکم. تاریخ کاشت و کود نیتروژن مصرف شده برای کلیه ارقام یکسان بودند، ولی در آزمایش دوم هر رقم در تراکم، تاریخ کاشت و کود نیتروژن توصیه شده برای رسیدن به حداکثر تولید، کشت شدند. کلیه عملیات کاشت، داشت و برداشت برای هر دو سال یکسان بودند. در این آزمایشها ویژگیهایی مانند توزیع سطح برگ، نور و نیتروژن در کانوپی ارقام مورد مطالعه قرار گرفتند. به طور کلی ارقام جدید با ارتفاع کمتر، سطح برگ خود را افزایش داده و حداکثر سطح برگ را نیز در لایه های بالایی کانوپی قرار داده اند. این امر باعث افزایش ضریب استهلاک نوری آنها شده و سبب گردیده که توزیع عمودی تشعشع منطبق با توزیع عمودی سطح برگ باشد. در این آزمایش توزیع عمودی نیتروژن ویژه برگ (SLN) و اجزای آن یعنی وزن مخصوص برگ(SLW)  و محتوی نیتروژن برگ(LNC) ، از بالا به پایین کانوپی و روند کاهشی داشتند و ارتباط بین SLW و LNC نیز منفی بود، به طوری که در آزمایش سال اول همبستگی بین SLN و LNC و در سال دوم همبستگی بین SLN و SLW بالاتر بودند .

به منظور بررسی اثرات متقابل سویا و سورگوم و اثرات فاصله و تراکم یک گونه بر روی بازده گونه ثانوی، یک آزمایش مزرعه ای در سه طرح جداگانه در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز واقع در خلعت پوشان در 1379 اجرا گردید. طرح های آزمایشی به صورت بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار و بر اساس طرح هدف پیاده شدند. در آزمایش اول، فاصله بین گیاه هدف (سویا) و گیاه رقیب (سورگوم) در پنج سطح 5 ،20،35 ،50 و 65 سانتی متر بررسی شد. در آزمایش دوم سورگوم به عنوان هدف و سویا به عنوان رقیب بودند. طرح سوم شامل 2، 4، 6 و 8 بوته رقیب (سورگوم) در فاصله ثابت از گیاه هدف (سویا) بود. عملکرد دانه سویا در فواصل کمتر از 50 سانتی متر تحت تاثیر منفی رقابت بوته های سورگوم قرار گرفت. ضریب رقابت برون گونه ای سورگوم بر روی سویا با افزایش فاصله گیاهان رقیب به خطی رو به کاهش نهاده و در فاصله حدود 65 سانتی متر به حدود صفر رسید. بیشترین ضریب رقابت برون گونه ای سویا بر روی سورگوم در فاصله 5 سانتی متری گیاهان رقیب بوده و در فواصل بیشتر از 20 سانتی متر به حدود صفر کاهش یافت. افزایش تراکم بوته های رقیب (سورگوم) در فاصله های ثابت از گیاه هدف (سویا) موجب افزایش خطی در ضریب رقابت برون گونه ای سورگوم بر روی سویا گردید. تعداد برگ و شاخه در بوته سویا در فواصل کمتر از 35 سانتی متر از افت شدید برخوردار شدند.

با توجه به اهمیت پرورش گیاهان دارویی و رواج روزافرون داروهای برخوردار از ماده موثره طبیعی، پژوهشی در راستای بررسی اثرات اکوفیزیولوژیک آبیاری و تاریخ های مختلف کاشت بر روی انیسون که دارای استفاده های مختلفی در صنایع دارویی، غذایی، بهداشتی و آرایشی می باشد، انجام گرفت. در این بررسی اثرات رژیم های مختلف آبیاری شامل: حذف آبیاری در مرحله رشد طولی ساقه(I1) ، حذف آبیاری در مرحل رشد طولی ساقه و پر شدن دانه (I2)، آبیاری در مرحله تشکیل چتر(I3) ، حذف آبیاری در مرحله پر شدن دانه (I4) و آبیاری کامل (I5) در سه تاریخ کاشت 16 فروردین (D1)، 28 فروردین (D2)  و 10 اردیبهشت (D3) بر روی رقم Soroksari انیسون مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که شاخص سطح برگ(LAl) ، سطح ویژه برگ(SLA) ، ارتفاع گیاه و بیوماس در تاریخ کاشت سوم به طور معنی داری نسبت به دو تاریخ دیگر کاهش می یابد. همچنین حذف آبیاری در سطوح I1،I2  و I3 این صفات را بطور معنی داری کاهش داد، ولی حذف آبیاری در سطح I4 تاثیری بر روی آنها نداشت. فراوانی روزنه ها در میدان میکروسکپی نیز بطور معنی داری تحت تاثیر تاریخ کاشت و رژیم های آبیاری قرار گرفت. بدین ترتیب که گیاهان تاریخ کاشت اول در مقایسه با دو تاریخ دیگر از نظر آماری از تراکم روزانه ای کمتری بر خوردار شدند. حذف آبیاری در سطح I3 و بویژه I1 وI2  تراکم روزنه ها را بطور معنی داری افزایش داد. همچنین در این بررسی طول دهانه روزنه بر اثر حذف آبیاری در مراحل رشد طول ساقه وتشکیل چتر کاهش یافت، ولی تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار نگرفت. عملکرد دانه انیسون نیز بطور معنی داری تحت تاثیر تاریخ کاشت، رژیم هایی آبیاری و اثر متقابل آنها قرار گرفت. بیشترین عملکرد دانه به میزان893.4  کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار D1 I5 و کمترین آنها به مقدار 457.2 کیلوگرم در هکتار به تیمار D3 I2 متعلق بود. تعداد چتر در گیاه، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چترک و وزن هزار دانه انیسون نیز بر اثر تاخیر در کاشت و بویژه حذف آبیاری در مرحله رشد طولی ساقه کاهش یافت. با در نظر گرفتن نتایج حاصل از این پژوهش می توان تاریخ کاشت 16 فروردین را به عنوان مناسبترین تاریخ کاشت انیسون در تبریز پیشنهاد کرد. در ضمن از آنجایی که حذف آبیاری در مرحله پر شدن دانه اثر معنی داری را بر تجمع ماده خشک و عملکرد دانه نداشت، بنابراین به دلیل مصرف آب کمتر این امر توصیه می شود.

کاشت مکانیزه یکی از عوامل مهم در مکانیزاسیون تمامی مراحل تولید تا فرآوری محصول بوده و در صورت استفاده از ماشینهای کاشت دقیقی که بذرها را در فواصل معین و شرایط مناسب و یکسان قرار می دهند، از مصرف بیش از اندازه نهاده ها مانند بذر، آب، کود و سموم جلوگیری شده و نیز عملیات داشت و برداشت بصورت مکانیزه، با صرف هزینه کمتر، در زمان کمتر وبا کیفیت بهتری انجام خواهد گرفت. در این راستا با توجه به روند روبه گسترش تولید محصول کلزا در کشور، خطی کار - دقیق کاری ساخته شد که با داشتن سیستم موزع دقیق و سیستم تنظیم عمق قادر بود با توزیع یکنواخت بذور،آنها را به صورت نواری - تک دانه ای با فاصله معین بکارد. آزمونهای کارگاهی برای موزع های خطی کار - دقیق کار ساخته شده وموزع خطی کار رایج در کشور در چهار سرعت پیشروی انجام گرفت و نتیجه گرفته شد که موزع خطی کار - دقیق کار مستقل از سرعت عمل می کند و ارتعاشات ناشی از پیشروی بر عملکرد سیستم موزع بی تاثیر است. آزمونهای مزرعه ای در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی برای دو ماشین (خطی کار - دقیق کار و خطی کار رایج) و دو نوع بستر کشت (گاو آهن برگرداندار + دیسک + ماله و گاوآهن برگرداندار + رتیواتور ) به صورت فاکتوریل انجام گرفت. از نظر شاخص تعداد جوانه زنی در سطح احتمال 5% بین دو نوع ماشین تفاوت معنی دار به دست آمد. مشاهدات آزمون مزرعه ای بیانگر توزیع یکنواخت و بدون پراکنش بذرها در خطی کار - دقیق کار بود.

دینامومترها وسایلی هستند که برای اندازه گیری نیرو بکار می روند. در این تحقیق یک دینامومتر مالبندی طراحی وساخته شد و پس از کالیبراسیون آزمایشگاهی مورد ارزیابی قرار گرفت. این دینامومتر قادر است نیروی کشش اغلب تراکتورهای کشاورزی و تراکتورهای گروه 1 و2 را اندازه گیری نماید. همچنین این دینامومتر قابلیت اندازه گیری نیروهای کششی و فشاری وارد بر تراکتورها و ادوات کشاورزی را دارد. این دینامومتر از دو بخش مکانیکی و الکترونیکی تشکیل شده است. بخش مکانیکی شامل بدنه های اصلی، اجزای فرعی بدنه های اصلی، عضو ارتجاعی، یاتاقان های کروی و سایر اتصالات است. بخش الکترونیکی شامل کرنش سنج ها، مدار پل وتستون، سازوکار جمع آوری داده ها و سازوکار تجزیه و تحلیل اطلاعات می باشد. نتایج آزمون و ارزیابی نشان داد که در کلیه تکرارها بین نیروی اعمال شده به دینامومتر و ولتاژ خروجی، رابطه خطی با همبستگی بالای r=99% وجود دارد.

در این تحقیق دو واحد کپه کار شامل مخزن بذر، استوانه موزع، محفظه موزع، برس، محور محرک موزع ها و یاتاقان ها طراحی و ساخته شدند و سپس مورد ارزیابی آزمایشگاهی بر روی تسمه آغشته به گریس قرار گرفتند. بذر مورد استفاده در آزمایشات بذر شلتوک بود. در ارزیابی ها از یک آزمایش فاکتوریل 2×3 در قالب طرح کاملا تصادفی در پنج تکرار استفاده شد. فاکتور اول سرعت پیشروی با سه سطح (3، 4 و 5 کیلو متر در ساعت) و فاکتور دوم قطر موزع با دو سطح (60 و 70 میلیمتر) بود. تاثیر این دو فاکتور بر روی شاخص SDR (نسبت فاصله پراکندگی)، میزان آسیب به بذور و مقدار کاشت در هکتار، مورد ارزیابی قرار گرفت و از موزع شیاری غلتکی مرسوم به عنوان تیمار شاهد استفاده شد. تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که شاخص SDR در کلیه تیمارها نسبت به تیمار شاهد در سطح 1 درصد اختلاف معنی داری داشته است و اثر دو فاکتور یاد شده نیز بر روی این شاخص در سطح 1 درصد معنی دار شد. از نظر میزان آسیب به بذور، بین تیمارهای آزمایش و تیمار شاهد در سطح 1 درصد اختلاف معنی داری وجود داشت و اثر سطوح مختلف سرعت پیشروی بر روی میزان آسیب به بذور در سطح درصد معنی دار شد. از نظر میزان کاشت در هکتار، موزع های ساخته شده با تیمار شاهد در سطح 1 درصد اختلاف معنی داری داشتند. با توجه به نتایج آزمایش و نظر به اینکه موزع شیاری غلتکی از نظر ساختار و تکنولوژی ساخت ساده تر از انواع دیگر موزع هاست، لذا استفاده از این نوع ماشین کاشت در کپه کاریهای دقیق توصیه است. لازم به ذکر است که در هنگام استفاده از این نوع ماشین کاشت، برس مناسب و سرعت های پیشروی کم (3 کیلومتر در ساعت) نتایج بهتری را در پی خواهد داشت.

به منظور مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ × محیط، آزمایش های یکنواخت سراسری با استفاده از 19 ژنوتیپ جو در قالب طرح بلو ک های کامل تصادفی با چهار تکرار در طی سه سال (1373 تا 1375) و در هشت ایستگاه تحقیقات کشاورزی مناطق معتدل به اجرا در آمد. برای انجام مدلRedundancy Analysis ، عملکرد دانه و نیز دو متغیر محیطی دمای محیط و pH خاک در نظر گرفته شد. در این روش، دو متغیر RA1  و RA2 که هر یک ترکیبی خطی از متغیرهای محیطی یاد شده بودند، منظور شدند. ژنوتیپ های 3 و 15 از نظر RA1 و ژنوتیپ های شماره 1، 11، 12، 13، 14 و 19 برای RA2 دارای در صد مجموع مربعات بزرگ (R2) برای هر ژنوتیپ بودند که این مقادیر برای ژنوتیپ های 3 و 15 به ترتیب 87 و 81 درصد و برای شش ژنوتیپ دیگر به ترتیب 22، 20، 38، 29، 18 و 36 بودند. بنابر این، اثر متقابل این ژنوتیپ های با مکان های مورد مطالعه، در مقایسه با سایر ژنوتیپ ها. به میزان زیادی توسط دو متغیر دمای محیط و pH خاک بیان گردید و این ژنوتیپ ها نسبت به دما و pH حساس تر بودند. R2 مربوط به RA1 و RA2 برای ژنوتیپهای 2، 4، 5، 7 و 16 کوچکتر بود و به عنوان ژنوتیپ های سازگار و غیر حساس به عوامل محیطی منظور شدند. ژنوتیپ های 5 و 7 از عملکرد دانه بالایی نیز برخوردار بودند. جایگزین کردن باقیمانده های حاصل از رگرسیون های شاخص مکانی و متغیرهای محیطی یاد شده در مدل Redundancy Analysis و تشکیل مدل Partial Analysis Redundancy نشان داد که متغیرهای محیطی دیگری نیز علاوه بر متغیرهای میانگین دمای محیط و میانگین pH خاک، کم و بیش در تشکیل اثر متقابل مکانهای مورد مطالعه با ژنوتیپ های مختلف مورد آزمایش موثر هستند. در این تجزیه ژنوتیپ های شماره 5، 17 و 18 دارای اثر متقابل کوچکتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها بودند. برای تشکیل مدلLISREL ، میانگین های دمای محیط،pH  خاک، تاریخ رسیدگی، تاریخ ظهور سنبله و ارتفاع گیاه در هر مکان به عنوان متغیر های محیطی و فنولوژیکی و میانگین عملکرد دانه و وزن هزار دانه نیز به عنوان متغیرهای مرتبط با اثر متقابل ژنوتیپ × محیط وارد مدل شدند، با توجه به نتایج حاصل، متغیرهای میانگین دمای محیط وعملکرد دانه واجد اهمیت بیشتری بودند. بررسی همزمان مدل های LISREL و Redundancy Analysis نیز نشان داد که با توجه به بزرگ بودن ضریب های مربوط به میانگین عملکرد دانه نیز میانگین دمای محیط در مدلLISREL ، بررسی اثرات متقابل محیط های آزمایشی × ژنوتیپ ها با استفاده از دو متغیر یاد شده توسط مدل Redundancy Analysis مناسب بوده است.

بیماری ساق سیاه کلزا (Brassica napus) که توسط Leptosphaeria maculans (فرم غیر جنسی (Phoma lingam ایجاد می شود یکی از بیماری های مخرب تیره Crusifera می باشد. این بیماری در اغلب مناطق دنیا که تولید کلزا رایج است به صورت بومی ظاهر می شود. بیماری مذکور بسیار زیانبار بوده و گاهی موجب از بین رفتن کل محصول در برخی نقاط می گردد. در این پژوهش مقاومت شش رقم کلزای پاییزه به دو جدایه علی آباد و بندر ترکمن از قارچ عامل بیماری در مرحله لپه ای (کوتیلدون) و مراحل رشدی 2.3 تا 2.4، 2.1 و3.2 ، مورد ارزیابی قرار گرفت. تلقیح بافتهای گیاهی بر اساس روشهای توصیه شده با استفاده از سوسپانسیون اسپور در دمای C°1 ± 23 انجام گرفت. گیاهان تلقیح شده به مدت 48 ساعت زیر پوشش پلاستیکی نگهداری گردیدند تا رطوبت 100% برای موفقیت تلقیح تامین گردد. بعد از سپری شدن دوره انکوباسیون، شدت بیماری بر اساس روش ویلیامز و دلویج بر روی کوتیلدون ها، روش مک ناب و ریمر در مرحله 3.2، روش نیومن وبیلی و روش مک ناب و ریمر در مرحله تلقیح ساقه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که واکنش ارقام اوکاپی و SLM046 در تمام مراحل مورد مطالعه یکسان است به طوری که رقم اوکاپی در هر پنج مرحله حساستر و SLM046 مقاومتر از بقیه ارقام مورد مطالعه بودند. در صورتی که چهار رقم دیگر یعنیTalayeh ،Cobra ،Regent ، Fornax ،Ceres ، در مراحل مختلف آلودگی واکنشهای متفاوت از خود نشان دادند. این نتیجه بیانگر غیر یکنواخت بودن مقاومت به بیماری ساق سیاه در این چهار رقم می باشد.

کنترل ژنتیکی تیپ آلودگی در زنگ زرد با استفاده از شش رقم گندم در یک طرح دی آلل یک طرفه بررسی شد. ارقام عبارت از Tiritea (شاهد حساس)، Tancred، Kotare،Otane ، Karama و Briscard بودند. شش رقم مورد نظر به همراه 15 هیبرید F1 مربوطه از واکنش به سه پاتوتیپ 7E18A- ، 38E0A+ و +134E 134Aارزیابی شدند. برای هر پاتوتیپ یک طرح بلوکهای تصادفی با 21 تیمار طراحی گردید. داده های حاصل از تیپ آلودگی بر اساس روشهای مورلی جونز، التر و مورتون، گریفینگ و روش گرافیکی هیمن تجزیه شدند. در هر پاتوتیپ مقادیر منفی و مثبت برای درجه غالبیت مشاهده شد که بیانگر اثر متقابل ژنوتیپ میزبان با پاتوژن می باشد. تجزیه های واریانس نشان دادند که در تبیین تیپ آلودگی هم اثرات افزایشی و هم اثرات غالبیت دخالت دارند، ولی در مجموع نقش اثرات افزایشی بیشتر از اثرات غیر افزایشی بود. متوسط وراثت پذیری عمومی و خصوصی به ترتیب 0.89  و0.54  بر آورد شد. در این تجزیه گرافیکی هیمن، درجه غالبیت بسته به نوع پاتوتیپ از غالبیت ناقص تا فوق غالبیت متغیر بود. در همه پاتوتیپ ها رقم Briscard دارای ژن های مغلوب بود، در صورتی که درپاتوتیپ های + 38E0Aو -7E18A رقم  Karama و در پاتوتیپ +134E134Aرقم Kotare از ژن های مغلوب بر خوردار بود. قابلیت ترکیب عمومی منفی (مقاومت زیادتر) و معنی داری نیز برای Kotare در مورد پاتوتیپ 7E18A- ، Briscard برای پاتوتیپ + 38E0AوBriscard ، Karama  و Kotare برای پاتوتیپ 134E134A+ بدست آمد. بطور کلی با در نظر گرفتن وراثت پذیری بالای تیپ آلودگی، ارقام مذکور را می توان در برنامه های اصلاحی برای کاهش تیپ آلودگی به کار برد.