علوم باغبانی
سال:1401 | دوره:36 | شماره:3 |تعداد مقالات:14

زرشک ها (Berberis spp.) گروه بزرگی از درختچه های خاردار همیشه سبز یا خزان دار متعلق به خانواده زرشک (Berberidaceae) هستند که به دلیل کاربردهای متعدد از قبیل مصارف خوراکی، خواص دارویی اندام های مختلف آن ها در پزشکی و همچنین به عنوان گیاهان زینتی از اهمیت ویژه ای برخوردارند. گونه های زرشک با توجه به تنوع زیادی که دارند، یکی از ذخایر توارثی گیاهی ارزشمند کشورمان محسوب می شوند. یکی از اقدامات اولیه در مورد به نژادی و بهبود کیفی محصول زرشک بی دانه، شناسایی و جمع آوری انواع ژنوتیپ­های وحشی بی­دانه و دانه­دار زرشک می باشد. در پژوهش حاضر شانزده ژنوتیپ زرشک بومی ایران (زرشک بی دانه و پانزده ژنوتیپ دانه دار) از لحاظ برخی خصوصیات فیزیکی ارزیابی گردید. دامنه مقادیر این صفات شامل طول خوشه (29/6 - 67/1 سانتی­متر)، تعداد حبه در خوشه (90/23- 67/4 عدد)، طول حبه (87/11- 66/7 میلی­متر)، قطر حبه (39/7- 74/4 میلی­متر)، تعداد بذور سالم (73/1- 0 عدد)، تعداد بذور سقط شده (27/3- 0 عدد) در حبه، وزن صد حبه تازه (72/30- 89/10 گرم) و خشک (00/10- 32/3 گرم)، درصد گوشت (17/98- 93/51 درصد) و درصد بذور (07/48- 50/1 درصد)، درصد آّب میوه (87/71- 22/51 درصد)، درصد رطوبت (84/11- 20/8 درصد) و شاخص های رنگ L (13/38- 83/22)، a (76/37- 31/2) و b (52/21- 23/3-) تعیین شد. رنگ میوه ژنوتیپ های زرشک مورد بررسی بسیار متنوع و از رنگ نارنجی تا قهوه ای و آبی تیره متغیر بودند. ژنوتیپ 2-5 بیشترین شباهت را از لحاظ ویژگی های فیزیکی به زرشک بی دانه داشت. در مجموع می توان اظهار نمود که ژنوتیپ های زرشک مورد بررسی از نظر خصوصیات میوه (رنگ، ابعاد حبه، درصد گوشت و بذر و غیره) تنوع قابل توجهی داشته و مواد ژنتیکی ارزشمندی جهت پژوهش های به نژادی آینده در زمینه بهبود خصوصیات کمی و کیفی ریزمیوه زرشک می باشند.

تنش خشکی ناشی از افزایش پتانسیل اسمزی خاک به ویژه در گلخانه­ها که مصرف کود زیاد است یکی از مشکلات کشت­های گلخانه­ای محسوب می­شود. در پژوهش حاضر آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه غلظت پلی اتیلن­گلایکول (صفر، 48/1- و 91/4- (دسی­زیمنس بر متر) و استفاده (6 میلی­مولار) و عدم استفاده از کلریدپتاسیم جهت کاهش احتمالی اثر خشکی بر روی گیاه خیار انجام شد. صفات مورد مطالعه شامل وزن خشک، وزن تر، محتوی کلروفیل، کلروفیل فلورسانس، فلاونوئید، کاروتنوئید، پرولین، فنول، پروتئین کل، اسید آبسیزیک ، سوپراکسید و آسکوربات پراکسیداز، آنتی اکسیدان و کاتالاز بودند. نتایج بدست آمده، نشان داد که اثر محلول پاشی پتاسیم در تمام صفات به غیر از میزان کلروفیل فلورسانس و سوپراکسیددیسموتاز معنی دار p≤0.01)) بود. با توجه به نتایج به دست آمده عدم استفاده از کلرید پتاسیم موجب افزایش میزان آنتی اکسیدان و کاتالاز گردید اما کاربرد کلریدپتاسیم روی اکثر پارامترهای اندازه گیری شده ازجمله میزان وزن خشک، وزن تر، کلروفیل، فلاونوئید، کاروتنوئید، پرولین، فنول، پروتئین کل، اسید­آبسیزیک، سوپراکسید­دیسموتاز و آسکوربات پراکسیداز تأثیر مثبت نشان داد. در غلظت 91/4- دسی­زیمنس بر متر با افزودن کلریدپتاسیم بیشترین میزان فنول و پروتئین مشاهده شد. همچنین محتوای اسید آبسیزیک در تمام تیمارها با افزودن کلریدپتاسیم افزایش یافت و بیشترین میزان در غلظت 91/4- دسی­زیمنس بر متر مشاهده شد. از این پژوهش می توان نتیجه گرفت کاربرد کلریدپتاسیم می تواند آثار سوء تنش خشکی را به میزان قابل توجهی، در شرایط مشابه بر روی خیارکاهش دهد.

به­منظور ارزیابی تاثیر منابع مختلف کلسیم بر خواص آنتی­اکسیدانی و کیفیت کلم­گل رقم ’رومانسکو‘، آزمایشی به صورت طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان در سال 1397 انجام شد. تیمارهای آزمایشی، محلول­پاشی برگی منابع مختلف کلسیم شامل کلرید کلسیم (3/0، 6/0 و 9/0 درصد)، لاکتات کلسیم (5/0، 1 و 5/1 گرم در لیتر) و نیترات کلسیم (5/0، 1 و 5/1 درصد) و محلول­پاشی با آب مقطر به عنوان شاهد بود. نتایج نشان داد که محلول­پاشی برگی کلسیم، مقدار پتاسیم را به­طور معنی­داری افزایش و فسفر را کاهش داد و بیشترین مقدار پتاسیم (6/5 میکروگرم بر گرم ماده خشک) در گیاهان تیمار شده کلرید با کلسیم  9/0 درصد حاصل شد. بیشترین میزان فلاونوئید (86/0 و 85/0 میلی­گرم در 100 گرم وزن تر) به ترتیب در گیاهان تیمار شده با لاکتات کلسیم 5/1 گرم در لیتر و کلرید کلسیم 9/0 درصد به دست آمد. محلول­پاشی برگی نیترات کلسیم 5/1 درصد و کلرید کلسیم 9/0 درصد، محتوای ویتامین ث را به ترتیب 3/49 درصد و 4/40 درصد در مقایسه با شاهد افزایش دادند. کاربرد کلسیم با افزایش مقدار ویتامین ث، فنل و فلاونوئید کل، ظرفیت آنتی­اکسیدانی کلم­گل را بهبود بخشید. کاربرد ترکیبات کلسیمی محتوای مواد جامد محلول کل و اسید قابل تیتراسیون را افزایش دادند به­طوری که بیشترین مقدار مواد جامد محلول (5/12 درصد بریکس) و اسید قابل تیتراسیون (84/28 درصد) در تیمار کلرید کلسیم 9/0 درصد حاصل شد. بنابراین با توجه به نتایج حاصل، کاربرد نیترات کلسیم 5/1 درصد،  کلرید کلسیم 9/0 درصد و لاکتات کلسیم 5/1 گرم در لیتر جهت بهبود خواص آنتی­اکسیدانی و کیفیت کلم­گل پیشنهاد می­گردد.

استفاده زیاد از کود­ های شیمیایی در روش­های متداول کشاورزی سبب فرسایش خاک و آلودگی منابع آبی شده و در کاهش کیفیت محصولات نیز تاثیر دارد. کاربرد کود­های بیولوژیک در خاک و آب آلودگی ایجاد نمی­کند در عین حال کیفیت مواد غذایی را افزایش می­دهند. این آزمایش برای بررسی اثرات ورمی­کمپوست، کود­های حاوی عناصر معدنی و باکتری­های محرک رشد گیاه (PGPR) بر روی برخی صفات گیاه ریحان Ocimum basilicuum L.)) در روستای قزلجه استان گلستان در سال 1397 انجام شد. بدین منظور دو عامل کاربرد ورمی­کمپوست (در سه سطح a1: بدون مصرف، a2: مصرف به نسبت 10 درصد و a3: مصرف به نسبت 20 درصد وزنی خاک) و مصرف کود­های بیولوژیک و عناصر طبیعی افزایش دهنده رشد گیاه (در سه سطحb1 : بدون مصرف، b2: استفاده از باکتری باسیلوس سوبتیلیس (Bacillus subtillis) و b3: استفاده از ترکیبات عناصر طبیعی) مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در فضای آزاد به صورت کشت گلدانی اجرا شد. برای اندازه­گیری صفات مورفولوژیک، مقدار فنل و فلاونوئید کل در زمان کامل شدن مرحله رویشی گیاه نمونه­گیری انجام شد. مقدار ترکیبات فنل کل با استفاده از روش فولین سیوکالتو و سنجش میزان فلاونوئید کل به روش رنگ سنجی آلومینیوم کلرید اندازه­گیری شد. نتایج تجزیه واریانس داده­ها نشان داد، بین سطوح مختلف استفاده از ورمی­کمپوست از نظر صفات وزن­تر و خشک ریشه، وزن ­تر و خشک ساقه، طول ساقه، وزن­ تر و سطح برگ در سطح یک درصد و وزن خشک برگ تفاوت معنی داری در سطح پنج درصد وجود داشت. همچنین اثر کود­های بیولوژیک و عناصر طبیعی افزاینده رشد گیاه بر صفات وزن­ تر ریشه و وزن خشک ساقه معنی­دار شد. حداکثر مقدار فنل کل بین تیمار­ها به ورمی­کمپوست 20 درصد به میزان 98/1 میلی­گرم­بر­گرم و کود پروبیو 96 (حاوی باکتری باسیلوس سوبتیلیس) به مقدار 96/1 میلی­گرم­برگرم حاصل شد. همچنین حداکثر مقدار فلاونوئید کل در گیاهان تیمار شده با ورمی­کمپوست 20 درصد و استفاده از باکتری باسیلوس سوبتیلیس (Bacillus subtillis)  به ترتیب 13/92 میلی­گرم­بر­گرم و 22/91 میلی­گرم­بر­گرم به دست آمد. نتایج نشان می­دهد ورمی­کمپوست بیش­ترین تاثیر را بر اندام­های مورد هدف مانند سطح برگ، وزن­تر و خشک برگ گیاه ریحان داشت. به طور کلی نتایج این آزمایش نشان داد، استفاده ورمی­کمپوست 20 درصد و کود حاوی باکتری باسیلوس سوبتیلیس (Bacillus subtillis) مناسب­ترین ترکیب تغذیه­ای گیاه ریحان می­باشد.

امروزه استفاده از محیط های کنترل شده و روش­های تولید بدون خاک، به­دلیل قابلیت بالای این روش ها در استفاده کارآمد از منابع و قابلیت­های کشت فشرده، در حال افزایش است. به منظور بررسی ارزیابی رشد ، عملکرد و خصوصیات مورفولوژی، فیزیولوژی و بیوشیمیایی پنج گونه نعناع در سیستم هواکشت، آزمایشی در شرایط گلخانه انجام شد. مطالعه ﺑﻪ صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه داﻧﺸﻜﺪه ﻛﺸﺎورزی و منابع طبیعی دانشگاه لرستان در سال 1398 اجرا گردید و آنالیز داده ها به صورت آزﻣﺎیش فاکتوریل در ﻗﺎﻟﺐ طرح کرت های خرد شده در زمان انجام شد. گونه های نعناع (شامل نعناع آبی Mentha aquatica، نعناع پونه Mentha pulegium، نعناع سبز Mentha spicata، نعناع سیبMentha suaveolens  و نعناع فلفلی Mentha piperita) به عنوان فاکتور اصلی و برداشت (چین اول و چین دوم) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که گونه های نعناع سیب و نعناع سبز بیش­ترین نسبت برگ به ساقه را به ترتیب به میزان 368/1 و 364/1 داشتند. بیش‎ترین سطح برگ، وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک ساقه، وزن تر و خشک استولون، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن خشک کل بوته و محتوای نسبی آب مربوط به گونه نعناع آبی و پس از آن گونه نعناع فلفلی بود. علاوه بر این گونه نعناع فلفلی بیش­ترین وزن تر ریشه را دارا بود. بیش­ترین میزان کاروتنوئید و کلروفیل در گونه نعناع فلفلی به دست آمد و بیش­ترین میزان فتوسنتز و دی­اکسیدکربن زیر روزنه نیز مربوط به گونه نعناع پونه بود. در این آزمایش اغلب صفات مرتبط با عملکرد شامل سطح برگ، وزن تر و خشک برگ، وزن تر ریشه، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک کل بوته، محتوای نسبی آب و فتوسنتز در چین دوم بالاتر بودند. با توجه به نتایج به­دست آمده در مجموع گونه نعناع آبی نسبت به دیگر گونه ها از لحاظ اغلب صفات مورد مطالعه برتری نشان داد. در حالی که گونه نعناع فلفلی نیز از رشد و عملکرد قابل توجهی برخوردار بود. بنابراین کشت گونه نعناع فلفلی جهت مصارف دارویی و کشت گونه نعناع آبی جهت مصرف تازه خوری در سیستم هواکشت مناسب است.

یکی از مشکلات اصلی گیاهان گرمسیری مانند خیار (Cucumis sativus L.) حساسیت به دمای پائین است که منجر به ایجاد آسیب سرمازدگی در آن­ها می­شود. سینامیک اسید یک اسید فنلی است و کاربرد خارجی آن سبب بهبود سیستم آنتی اکسیدانی شده و تحمل شرایط تنش را در گیاه بالا می­برد. در تحقیق حاضر اثرات کاربرد سینامیک اسید بر تحمل تنش سرمایی نشاء خیار بررسی شده است. آزمایش به صورت طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در سال 1398 در دانشگاه ایلام انجام شد. نشاءهای خیار در مرحله دو برگی با غلظت های مختلف سینامیک اسید (صفر، 50، 100 و 200 میکرومولار) محلول­پاشی شده و سپس در معرض تنش سرما (3 درجه سانتی گراد به مدت شش ساعت در شش روز متوالی) قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر تیمار سینامیک اسید بر وزن تر و خشک شاخساره و ریشه، محتوای رطوبت نسبی، نشت یونی، مالون دی آلدهید، فنل کل، پرولین، کلروفیل و شاخص سرمازدگی معنی دار شد. کاربرد سینامیک اسید سبب بهبود پارامترهای رشدی نشاءهای خیار در شرایط تنش سرمایی شد. پیش تیمار سینامیک اسید سبب افزایش معنی دار محتوای رطوبت نسبی (25 تا 32 درصد افزایش)، کلروفیل (108 تا 125 درصد افزایش)، پرولین (152 تا 244 درصد افزایش) و فنل کل (31 درصد افزایش) نسبت به شاهد شده و از این طریق خسارت سرما به نشاء خیار را کاهش داد. همچنین استفاده از سینامیک اسید خسارت به غشاءهای سلولی را کاهش داده و نشاءهای تیمار شده با سینامیک اسید نشت یونی و تجمع مالون دی آلدهید کمتری (9 تا 52 درصد کاهش) نسبت به شاهد داشتند. به طور کلی نتایج نشان داد که تیمار 200 میکرومولار سینامیک اسید به طور مؤثری می تواند آثار سرما بر نشاء خیار نسبت به شاهد را کاهش داده و سبب بهبود رشد آن در شرایط تنش سرما شود.

اولین مرحله در هر برنامه اصلاحی، اطلاع از میزان تنوع موجود در مواد گیاهی است که برنامه به­نژادی بر روی آن انجام می شود. این آزمایش به منظور بررسی تنوع ژنتیکی برخی خصوصیات مورفولژیکی گل در ژنوتیپ­های انتخابی گل داوودی ( Chrysanthemum morifolium) طی مدت سه سال در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی انجام شد. نتایج تجزیه واریانس در طی سه سال نشان داد که بین ژنوتیپ­ها برای صفات تعداد گل در بوته، طول دوره گلدهی، تعداد ردیف گلبرگ و وزن ترگل تفاوت معنی­دار آماری وجود داشت. بین سال­های آزمایش نیز تنها برای صفات طول دوره گل­دهی و تعداد گل در بوته تفاوت معنی­دار آماری وجود داشت. بیشترین تنوع نیز بین صفات طول دوره گل­دهی و قطر گل مشاهده گردید. بیشترین ضریب تغییرات فنوتیپی و ژنتیکی برای صفات تعداد ردیف گلبرگ، وزن تر گل و طول گلبرگ به دست آمد و کم­ترین ضریب تغییرات فنوتیپی و ژنتیکی برای صفت وزن تر و خشک گل و نیز تعداد گل در بوته بدست آمد. بیشترین ضرایب همبستگی ژنتیکی و فنوتیپی مثبت بین طول دوره گل­دهی با قطر گل، تعداد ردیف گلبرگ و وزن تر گل برآورد گردید که جهت اصلاح همزمان این صفات حائز اهمیت خواهد بود. نتایج این مطالعه نشان داد که صفات قطرگل، طول دوره گل­دهی، طول گلبرگ و تعداد ردیف گلبرگ دارای وراثت­پذیری عمومی بالایی بودند که این امر نشان­دهنده این­است که عمل گزینش برای این صفات موثر بوده و می­توان از این صفات در برنامه­های اصلاحی استفاده نمود. بیشترین تعداد ردیف گلبرگ مربوط به ژنوتیپ B136 بود. ژنوتیپ 31 نیز با چهل و سه روز طول دوره گل­دهی بالاترین طول گل­دهی را نسبت به سایر ژنوتیپ­های بررسی شده در سال سوم به خود اختصاص داد. ژنوتیپ C85 با تعداد 202 گل بیشترین در هر بوته را دارا بود. که می­توان از این ژنوتیپ­ها به عنوان والد، بخصوص جهت افزایش طول دوره گل­دهی و افزایش تعداد ردیف گلبرگ سایر ارقام، با توجه به وراثت­پذیری عمومی بالای پنجاه درصد این صفات استفاده نمود.

امروزه به دلیل تغییرات آب و هوا و کاهش بارندگی، تولید محصولات کشاورزی در بسیاری از مناطق، بخصوص مناطق خشک و نیمه خشک با مشکل مواجه شده است. از طرفی، استفاده از مواد تعدیل کننده تنش، یک راهکار بهینه و کم هزینه بوده و شناخت ویژگی های گیاه در این شرایط، منجر به اتخاذ شیوه های مدیریت تولید مناسب خواهد شد. به همین منظور، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو فاکتور تنش کم آبی (سه سطح 95، 85 و 75 درصد ظرفیت زراعی) و محلول پاشی سالیسیلیک اسید ( چهار سطح صفر، 5/0، 1 و 2 میلی مولار) در سال 1397 درگلخانه تحقیقاتی دانشگاه لرستان انجام شد. نتایج نشان داد که اثر تنش کم آبی و تیمار سالیسیلیک اسید بر صفات اندازه گیری شده شامل رنگیزه های فتوسنتزی، کلروفیل فلورسانس، وزن تر و خشک میوه، تعداد میوه، میزان ویتامین ث، پرولین، قند محلول، وزن تر و خشک برگ، سطح برگ، ارتفاع بوته و حجم ریشه معنی دار شد. محلول پاشی سالیسیلیک اسید با غلظت 2 میلی مولار در تنش کم آبی 75 درصد ظرفیت زراعی، موجب افزایش غلظت رنگدانه های فتوسنتزی شامل کلروفیل a (69/25 درصد)، کلروفیل b (08/14 درصد)، کلروفیل کل (70/6 درصد) و کارتنوئید (26/7 درصد) و افزایش میزان پارامترهای کلروفیل فلورسانس از جمله Fm (2/5 درصد) و Fv (92/1 درصد) نسبت به شاهد شد و در غلظت 1 میلی مولار بر صفات کمی و کیفی میوه از جمله تعداد میوه (67/2 درصد)، وزن تر میوه (61/10 درصد) و وزن خشک میوه (6/0 درصد)، نتایج مطلوب تری را نسبت به شاهد داشت. همچنین، در شرایط تنش 75 درصد ظرفیت زراعی، کاربرد سالیسیلیک اسید 2 میلی مولار موجب کاهش غلظت پرولین (2/31 درصد)، قند محلول (69/11درصد) و آنتوسیانین برگ (93/4 درصد) نسبت به شاهد شد. بنابراین طبق نتایج به دست آمده، می توان از سطوح آبیاری 85 و 95 درصد ظرفیت زراعی، جهت پرورش گیاه عروسک پشت پرده و غلظت 2 میلی مولار سالیسیلیک اسید به عنوان یک تعدیل کننده طبیعی برای کاهش اثرات تنش کم آبی استفاده کرد.

گیاه تاتوره (Datura stramonium L.) به لحاظ دارا بودن ترکیبات آلکالوئیدی جایگاه ویژه­ای در صنایع دارویی دارد. ترکیبات فیتوشیمیایی مهم موجود در تاتوره به­ویژه آسکوپولامین و هیوسیامین آن را برای صنایع داروسازی مورد توجه قرار داده است. به­منظور بررسی سه سطح تراکم کاشت (6، 10 و 14 بوته در متر مربع) در دو تاریخ (کاشت پاییزه و بهاره) بر رنگدانه­های فتوسنتزی، آلکالوئیدها و عملکرد دانه تاتوره، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مزرعه ای طی سال­های زراعی 1397 و 1398 در ایستگاه تحقیقاتی شهید فزوه، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان به اجرا درآمد. بر اساس نتایج بدست آمده تاریخ کاشت بر میزان آسکوپولامین و هیوسیامین تاتوره و عملکرد دانه اثر معنی داری در سطح یک درصد داشت اما بر رنگدانه­های فتوسنتزی شامل کلروفیل a و b اثر معنی­داری نداشت. همچنین تاریخ کاشت بهاره نیز سبب کاهش صفات مورد بررسی گردید. در واقع تراکم 6 بوته در متر مربع سبب افزایش عملکرد دانه و مقدار هیوسیامین و آسکوپولامین گردید، این در حالی است که، بیشترین مقدار کاروتنوئیدها 462/0 میلی­گرم بر گرم وزن تازه برگ در تیمار 14 بوته در متر مربع مشاهده گردید. در تراکم­های 6 و 10 بوته در متر مربع مقدار رنگدانه­های فتوسنتزی شامل کلروفیل a و کلروفیل b افزایش یافت. همچنین تراکم بوته در تمامی صفات فوق اثر معنی­داری داشت، بطوری که بیشترین مقدار آسکوپولامین در تیمار 6 بوته در متر مربع (71/3 میلی گرم بر گرم وزن دانه) بدست آمد. در تاریخ کاشت پاییزه عملکرد دانه در تیمار تراکم 6 بوته با 72/1174 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. بر اساس نتایج بدست آمده تراکم 6 بوته در هکتار در تاریخ کاشت پاییزه سبب بهبود عملکرد دانه و افزایش هیوسیامین و آلکالوئید گردید.

انگور یکی از مهم­ترین محصولات باغی در استان فارس بوده که به صورت دیم و آبی تحت کشت می­باشد. شواهد نشان می­دهد که در سال های اخیر تغییر اقلیم و گرم شدن جهانی موجب اثرات منفی بر برخی ویژگی­های فنولوژی، کمیت و کیفیت محصول شده است. یکی از راهکارهای کاهش خسارت تغییر اقلیم همچون آفتاب­سوختگی برگ و میوه، استفاده از پوشش سایبان می­باشد. در این راستا، پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر نوع رنگ (سبز، قرمز و سفید) و درصد سایه دهی سایبان (30 و 50 درصد) بر برخی ویژگی های انگور رقم ’ریش بابا‘، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در یکی از تاکستان های شهرستان کوار در سال 1398 اجرا گردید. نتایج نشان داد که پوشش رنگ سبز با سایه دهی 50درصد بیشترین رشد رویشی را از نظر طول شاخه (87/20 سانتی متر)، فاصله میانگره (80/3 سانتی متر) و سطح برگ (33/188 سانتی متر مربع) داشته و کمترین میزان طول شاخه (42 و 25/48 سانتی متر مربع)، فاصله میانگره (97/2 و 58/2 سانتی متر مربع) و سطح برگ (07/133 و 68/139 سانتی متر مربع) به ترتیب مربوط به تیمار شاهد و سایبان رنگ سفید بود. سایبان با رنگ قرمز بیشترین تعداد گره (77/22) و با سایه دهی 50 درصد بیشترین میزان کلروفیل کل (47/30 میلی گرم به گرم وزن تر)، وزن خوشه (67/691 گرم) و ویتامین ث (10/4 میلی گرم در 100 میلی لیتر آب میوه) را نشان داد. رنگ سفید سایبان باعث بیشترین میزان دمای برگ (17/29 درجه سانتی گراد) و شدت نور (67/583 وات بر متر مربع) گردید. در مجموع سایه دهی باعث کاهش دمای برگ انگور گردید و افزایش درصد سایه بر میزان شدت نور اثر کاهشی داشت. رنگ سفید سایبان نسبت به سایر رنگ ها بر شاخص طعم اثر افزایشی و رنگ سبز اثر کاهشی داشت. تاک های بدون پوشش (شاهد) دارای بیشترین میزان مواد جامد محلول بودند، درصورتی که سایبان رنگ سبز با سایه دهی 50 درصد دارای کمترین میزان مواد جامد محلول بود. بر اساس نتایج این پژوهش سایبان رنگ قرمز در کمیت و کیفیت انگور ’ریش بابا‘ نقش افزایشی داشت، سایبان رنگ سبز موجب رشد رویشی گردید و افزایش ­ رشد رویشی با درصد سایه اثر مستقیم داشت. با هدف کاهش تنش­های محیطی به همراه افزایش کیفیت محصول انگور ’ریش­بابا‘ پوشش رنگ قرمز با سایه­دهی 50 درصد پیشنهاد می­گردد.

کمبود آب از تنش های مهم غیرزیستی است که رشد گیاه و تولید محصول را تحت تأثیر قرار می دهد. این پژوهش جهت بررسی اثر تیمار گابا (گاما آمینو بوتیریک اسید) در غلظت های مختلف بر عملکرد رویشی و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی سبزی دارویی خرفه به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی و در سه تکرار در گلخانه سبزی کاری دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان انجام شد. تیمارهای استفاده شده در این آزمایش شامل؛ فواصل آبیاری هر 7 روز (شاهد)، هر 14 روز (تنش متوسط) و هر 21 روز یکبار (تنش شدید) در کرت های اصلی و محلول پاشی با گابا در سه سطح  صفر، 20 و 40 میلی مولار در کرت های فرعی بودند. پارامترهایی از جمله؛ ارتفاع بوته، عملکرد رویشی، درصد رطوبت نسبی برگ، میزان پرولین، قندهای محلول، مالون دی آلدئید، فعالیت آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که تیمار 40 میلی مولار گابا و در تنش با دور آبیاری هر 21 روز یکبار موجب حفظ بهتر میزان عملکرد رویشی حدود (19 درصد)، ارتفاع بوته (34 درصد)، رطوبت نسبی برگ (14 درصد)، پرولین برگ (11 درصد) و قندهای محلول (45 درصد) در مقایسه با گیاهان شاهد که گابا دریافت نکرده بودند، شد. هم چنین هر دو غلظت کاربردی گابا فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان را در مقایسه با شاهد در همه سطوح آبیاری به کار رفته ارتقاء بخشیدند. بنابراین کاربرد ترکیب زیستی گاما آمینو بوتیریک اسید (گابا) سبب تعدیل اثرات مخرب تنش کم آبی بر سبزی خرفه شده است. در نهایت استفاده از گابای40 میلی مولار برای افزایش و حفظ بهتر پارامترهای کمی و کیفی خرفه و ایجاد مقاومت به تنش کم آبی در این گیاه توصیه می­شود.

کرفس کوهی (Kelussia odoratissma Mozaff) گونه بومی ایران است که از گونه­های کمیاب و در معرض انقراض محسوب می­شود. به صورت خودرو در زیست اقلیم­های سرد و کوهستانی رشد می­کند و در طب سنتی برای درمان بیماری­های مختلف مانند بیماری­های قلبی-عروقی، درمان زخم معده، تنفسی و التهاب روده کاربرد دارد. هدف از این مطالعه بررسی اثر ترکیبی دما، آبشویی و پیش تیمار بر روی جوانه­زنی بذر گیاه دارویی کرفس کوهی است. فاکتورهای این مطالعه دما (1، 5، 10 و 15 درجه سانتی­گراد)، آبشویی (24، 48 و 72 ساعت) و غلظت های مختلف پیش­تیمار جیبرلین (صفر، 250 و 500 پی­پی­ام) بودند. نتایج نشان داد که دمای جوانه­زنی بهینه یک درجه سانتی­گراد بود و نزدیک به 54 درصد بذرها بدون استفاده از هیچ گونه پیش تیماری در این دما قادر به جوانه­زدن هستند. با این وجود، پیش تیمار بذرها با جیبرلین 250 پی­پی­ام و آبشویی به مدت 72 ساعت، درصد جوانه­زنی را در دمای یک درجه­ی سانتی­گراد به 65 درصد افزایش داد. همچنین نتایج مقایسه میانگین نشان داد که پیش­تیمار جیبرلین 250 پی پی­ام طول گیاهچه و پیش­تیمار جیبرلین 500 پی­پی­ام وزن تر و خشک گیاهچه را در سه سطح آبشویی در دمای 10 درجه سانتی­گراد بهبود بخشید. بیش­ترین محتوای کلروفیل و کارتنوئید گیاهچه در ترکیب تیماری آبشویی 24 ساعت، دمای پنج درجه سانتی­گراد و اعمال پیش­تیمار جیبرلین 500 پی پی­ام مشاهده شد. برای کاهش زمان جوانه­زنی بذور کرفس کوهی اعمال دمای مناسب جوانه­زنی همراه با آبشویی و غلظت پایین پیش­تیمار جیبرلین می­تواند بهترین شرایط را برای بالاترین درصد جوانه­زنی بذور فراهم کند. این مطالعه می تواند راهنمای اساسی برای برنامه های کشت و حفاظت از گیاه دارویی کرفس کوهی، گیاه بومی و در معرض انقراض ایران باشد.

این پژوهش به منظور بررسی ویژگی­های شیمیایی میوه انار در شرایط آب و هوایی استان فارس روی درختان شش ساله شش رقم انار شامل ارقام ’ملس یوسف­خانی‘، ’بجستانی‘، ’خزر بردسکن‘، ’ملس دانه سیاه‘، ’رباب نی­ریز‘ و ’زرد انار ارسنجان‘ انجام گردید. درختان در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار کشت شدند و میوه­های این ارقام در طی سال­های 1397 و 1398 برداشت شدند و هر سال بطور جداگانه ویژگی­های کمی، کیفی و بیوشیمیایی آن­ها مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. ویژگی­های مورد بررسی شامل خصوصیات فیزیکی و بیوشیمیایی آب میوه و همچنین ترکیب پلی فنولیک آب میوه­ها بود که با استفاده از آنالیز HPLC مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که از نظر ویژگی­های کمی و کیفی میوه و میزان ترکیبات پلی فنولیک آب میوه، اختلاف معنی­داری در ارقام انار مورد مطالعه وجود دارد. رقم ’ملس دانه­سیاه‘ دارای بیشترین وزن (332 گرم) و قطر میوه (8 سانتی متر) بود. این رقم از لحاظ ویژگی­های بیوشمیایی میوه مانند میزان  TSS(7/15 درجه بریکس)، مقدار آنتوسیانین (98/28 میلی گرم در 100 میلی لیتر)، مقدار فنول کل (3/514 میلی گرم در 100 میلی لیتر)، میزان ویتامین ث (23/9 میلی گرم در 100 میلی لیتر) و فعالیت آنتی اکسیدانی (2/52 درصد) نیز از سایر ارقام بهتر بود. رقم ’رباب‘ نیز از لحاظ دارا بودن میزان پلی فنول­ها مانند اسید گالیک (1/163 میلی گرم در لیتر)، کاتچین (2/264 میلی گرم در لیتر)، اسید کافئیک (1/265 میلی گرم در لیتر)، اسید کلروژنیک (40/74 میلی گرم در لیتر)، وانیلین (21/18 میلی گرم در لیتر)، اسید ترانس فرولیک ( 20/18 میلی گرم در لیتر) و اسید الاژیک (05/43 میلی گرم در لیتر) نسبت به سایر ارقام مورد مطالعه برتر بود. با توجه به موارد فوق از بین ارقام مورد مطالعه رقم ’ملس دانه سیاه‘ با توجه به خصوصیات مناسب کمی و کیفی میوه به عنوان یک رقم مناسب جهت این منطقه معرفی می گردد.

جنس Phlomis از تیرۀ Lamiaceae حدود 113 گونه را در جهان شامل می­شود. براساس آخرین گزارش، جنس Phlomis دارای 20 گونه و 3 هیبرید در ایران است که 9 گونۀ آن، انحصاری ایران هستند. گیاه Phlomis olivieri Benth. از گونه­های بومی ایران است. گونه­های مختلف Phlomis در طب سنتی، برای درمان برخی بیماری­ها ازجمله زخم معده، دیابت و التهاب مورد استفاده قرار گرفته است. این پژوهش، به منظور ارزیابی تنوع مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی 11 جمعیت گیاه گوش­بره، در سال 1400 در مناطق مختلف استان همدان به اجرا درآمد. براساس نتایج به دست آمده، بیشترین وزن تر و وزن خشک سرشاخه گل­دار (96/6 و 48/3 گرم) و همچنین بیشترین وزن تر و وزن خشک گیاه (به ترتیب 77/11 و 86/5 گرم) به جمعیت کوهانی تعلق داشت. بلندترین طول گل­آذین (2/24 سانتی متر) مربوط به جمعیت جوزان و کوتاه­ترین طول گل­آذین (9/8 سانتی متر)  مربوط به جمعیت گاماسیاب بود. بیشترین قطر ساقه (45/4 میلی­متر) در جمعیت گرین مشاهده شد. بیشترین ارتفاع گیاه (4/49 سانتی متر) مربوط به جمعیت راهدارخانه بود که با جمعیت گرین، تفاوت معنی داری نداشت (p<0.05) و کمترینِ آن، مربوط به جمعیت گرمک (31 سانتی متر) بود که با جمعیت گاماسیاب (50/33 سانتی­متر) اختلاف معنی­داری نداشت. همچنین، 31 ترکیب در اسانس شناسایی شد که کاریوفیلن، ژرماکرن دی، و ای ـ بتا ـ فارنسن، بیشترین درصد اجزای تشکیل­دهنده اسانس را به خود اختصاص دادند. در این مطالعه، بیشترین اسانس (04/0 درصد) از منطقه کوهانی به دست آمد که در بین جمعیت­های مورد مطالعه، دارای کمترین ارتفاع از سطح دریا بود. بنابراین به نظر می­رسد که عوامل محیطی نیز همانند عوامل ژنتیکی، در ایجاد تنوع در خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی این گیاه مؤثر بوده­اند.