تحقیقات نظام سلامت حکیم
سال:1391 | دوره:15 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

مقدمه: امروزه توسعه رویکردهای مشارکتی با تاکید بر توانمندسازی جامعه به عنوان یک ابزار مهم در ارتقای سلامت شناخته شده است. هدف این مطالعه، بررسی نقاط قوت، ضعف، چالش ها و درس های آموخته شده از برنامه های اجتماع محور مشارکتی در ایران می باشد.روش کار: در این مطالعه کیفی، 13 برنامه اجتماع محور مشارکتی در سه محور حاکمیت و رهبری، مشارکت مردم/ ذی نفعان و توانمندسازی جامعه مورد بررسی قرار گرفتند.یافته ها: بر طبق مطالعه انجام شده، بیشترین نقاط قوت در محور حاکمیت و رهبری، وجود روحیه همدلی و انگیزه بالای داوطلبین در ارایه خدمات و جلب کمک های مردمی بود و مهم ترین نقطه ضعف در این محور شامل عدم مشارکت فعال مردم در فرآیند تصمیم گیری در سطح کلان، عدم وجود برنامه منسجم ارزشیابی و نظارت، و کمبود حمایت های لازم از سوی سیاست گذاران بود. در محور مشارکت، وجود زنان داوطلب و استفاده از پتانسیل بالای آنان، نقطه قوت، و عدم مشارکت مردان و ضعف کار تیمی به عنوان نقاط ضعف مطرح گردید. وجود برنامه توانمندسازی جامعه از بزرگ ترین نقاط قوت این برنامه ها و عدم به روز رسانی مناسب آن از چالش های مطرح شده توسط پاسخ دهندگان بود.نتیجه گیری: توانمندسازی مردم، سازمان های غیردولتی و سیاست گذاران در زمینه اصول و مکانیسم های جلب همکاری های مشارکتی، تقویت کار تیمی و تامین منابع لازم، نقش بسزایی در پیشبرد برنامه های مشارکتی اجتماع محور ایفا می نماید.

مقدمه: طوفان های گرد و غباری اثرات مضری بر سلامت و اقتصاد جامعه و تغییر اقلیم دارند. گرد و غبار، منجر به افزایش بیماری های مننژیت و تب دره و آسم و بیماری های ویروسی، و صدمه به DNA سلول های پوست و ریه می گردد. هدف از انجام این پژوهش بررسی غلظت، ماندگاری، تعداد روزهای گرد و غبار و روند ایجاد آن در سال های اخیر و همچنین اعتبارسنجی داده های ارایه شده سازمان محیط زیست ایران می باشد.روش کار: آمار تعداد روزهای گرد و غباری در 50 سال گذشته (1387 -1340) از سازمان هواشناسی، و غلظت ذرات و ماندگاری گرد و غبار در سال های (1389 -1380) از سازمان محیط زیست تهیه شد. جهت اعتیارسنجی داده ها، در شش ماه نخست سال 1389، از طریق نصب دستگاه های High Volume Air Sampler مدل PM10 و Envirocheck مدل 1.07، در محل ایستگاه موسسه ملی تحقیقات سلامت در اهواز، در هر شش روز و همچنین روزهای گرد و غباری اهواز نمونه برداری شد و با داده های سازمان محیط زیست مقایسه گردید. داده ها با استفاده از نرم افزارهای Excell و SPSS16 پردازش گردید.یافته ها: در سال 1388، با میانگین و انحراف معیار 34.89±42.8 روز گرد و غبار در سال، بیشترین گرد و غبار در کشور رخ داده است. بیشترین تعداد روزهای گرد و غباری در سال 1387 در استان کرمانشاه، به تعداد 107 روز ودر سال 1388در استان خوزستان به تعداد 102 روز رخ داده است. میانگین غلظت حداکثر کل ذرات معلق در استان خوزستان در طی سال های 1386 الی 1388 برابر 1615±7576 میکروگرم در متر مکعب بوده است. ماندگارترین رخداد گرد و غبار در اهواز 144 ساعت و هر رخداد گرد و غبار 22.98±32.6 ساعت دوام داشته است.نتیجه گیری: غلظت ذرات در روزهای گرد و غباری نسبت به روزهای عادی در کلیه استان های درگیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است. میانگین و انحراف معیار غلظت ذرات در روزهای گرد و غباری در اهواز نسبت به استاندارد غلظت ذرات در ایران 11±16.5 برابر می باشد با توجه به شدت پدیده گرد و غبار و تاثیرات مضر آن بر سلامت ساکنین مناطق غرب و جنوب غرب کشور، مسوولان باید هر چه سریع تر اقدامات لازم را انجام دهند.

مقدمه: جهت ورود دانشجویان پزشکی به دوره کارورزی، قبولی در آزمون جامع پیش کارورزی الزامی می باشد. به منظور پیشگیری از شکست دانشجویان در این آزمون، شناسایی و کنترل عوامل خطرآفرین ضروری است. لذا مطالعه ای با هدف بررسی عوامل موثر بر نتایج آزمون جامع پیش کارورزی در دانش آموختگان رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کاشان انجام شد.روش کار: در این مطالعه مقطعی، در طی یک دوره 18 ساله، کلیه دانش آموختگانی که مندرجات پرونده آن ها در خصوص نمره امتحان پیش کارورزی و تعداد دفعات شرکت در این آزمون کامل بود (533 نفر) انتخاب شدند. داده ها به وسیله پرسشنامه ای حاوی اطلاعات آموزشی، دموگرافیک و نتیجه آزمون جامع جمع آوری گردید. فراوانی عدم موفقیت، محاسبه شد و برای تجزیه و تحلیل عوامل خطر احتمالی از مجذور کای، تست دقیق فیشر،آزمون تی مستقل، رگرسیون لجستیک، نسبت شانس خام و تطبیق یافته و آنالیز رگرسیون چند متغیره خطی از نوع گام به گام استفاده شد.یافته ها: میزان عدم موفقیت در آزمون 9.2% بود. میهمانی در سایر دانشگاه ها، تاخیر در گذراندن دوره علوم پایه و پایین بودن معدل دوره علوم پایه از مهم ترین عوامل خطر بروز شکست در امتحان پیش کارورزی گزارش شدند. رگرسیون خطی نیز نشان داد بیش از 64.5% واریانس نمره آزمون پیش کارورزی توسط چهار متغیر نمره آزمون علوم پایه (B=0.52، SE=0.075)، طول مدت دوره علوم پایه (B=-7.40، SE=1.56)، معدل دوره کارآموزی (B=5.03، (SE=1.1 و معدل دیپلم (B=-1.04، SE=0.467) تبیین می شود و در این ارتباط بیشترین سهم به نمره آزمون علوم پایه اختصاص دارد (R2=0.513).نتیجه گیری: جهت کنترل عوامل خطر بروز شکست در امتحان جامع پیش کارورزی، حمایت از دانشجویان آسیب پذیر و تدوین برنامه های آماده سازی برای این گروه ضروری است.

مقدمه: توجه به نیازها و خواسته های بیماران در بیمارستان یکی از موارد مهمی است که باید در تصمیم گیری های مرتبط با ارایه خدمات به بیماران به آن ها توجه شود. در این پژوهش، ابتدا شیوه آنالیز هم پیوندی مبتنی بر انتخاب معرفی و تبیین گردید؛ سپس از این آنالیز به منظور بررسی ترجیحات مراجعین به بیمارستان فیروزگر در مورد نحوه ارایه خدمات ویزیت سرپایی استفاده شد.روش کار: در این پژوهش کاربردی، از آنالیز هم پیوندی مبتنی بر انتخاب برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. جامعه پژوهش، مراجعه کنندگان به درمانگاه های بیمارستان فیروزگر برای دریافت خدمات ویزیت سرپایی بودند که 150 نفر از آنان به روش نمونه گیری آسان برای انجام این پژوهش انتخاب شدند. زمان گردآوری داده ها تابستان سال 1390 بود.یافته ها: میانگین سن مراجعه کنندگان مورد بررسی (0.73±)31.76  بود. 70% از مراجعه کنندگان زن و 30% بقیه مرد بودند. مشورت پزشک با بیمار بیشترین اهمیت را داشت (اهمیت نسبی 37.1%)، دومین ویژگی از نظر اهمیت، تشکیل پرونده بود (اهمیت نسبی 21.6%). شیوه تعیین نوبت دارای کمترین اهمیت (اهمیت نسبی 10.2%) بود.نتیجه گیری: کسب نظرات و توجه به خواسته های بیماران در تمام مراحل برنامه ریزی، اجرا و ارزشیابی خدمات به بهبود مراقبت ها کمک می کند. از طرف دیگر ارج نهادن به ترجیحات بیماران یک گام اساسی در توسعه مداخلات بیمار محور است. روش ها و ابزارهای پژوهشی متنوعی جهت آگاهی از دیدگاه های بیماران در خصوص ارایه بهینه خدمات سلامت وجود دارد، در این راستا روش آنالیز هم پیوندی برای تجزیه و تحلیل داده های مربوط به این گونه پژوهش ها توصیه می شود.

مقدمه: توزیع مبتنی بر نیاز نیروی انسانی متخصص در بخش سلامت، با توجه به ویژگی های حیاتی خدمات سلامتی برای مردم، بسیار مهم می باشد. در این راستا مطالعه حاضر سعی کرده است با ارایه یک مدل مناسب در این جهت گام بردارد.روش کار: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بود که با استفاده از چهار شاخص منتخب در زمینه توزیع نیروی انسانی متخصص، چهار سطح نیاز به نیروی انسانی متخصص در هر منطقه را تعیین کرد و سپس با الگوگیری از چهار نظام مالیاتی، روش پرداخت مناسب برای هر یک از این سطوح را ارایه داد.یافته ها: بهترین روش پرداخت برای سطح اول که بیشترین امتیاز را به لحاظ نیاز به نیروی انسانی متخصص کسب می کند، پرداخت افزایشی می باشد. سطوح دوم، سوم و چهارم که امتیازات کمتری را کسب می کنند، به ترتیب، استفاده از روش های پرداخت نسبتی، مبلغ کلی و کاهشی پیشنهاد می گردد.نتیجه گیری: ایجاد انگیزه اقتصادی هدفمند برای توزیع مبتنی بر نیاز نیروهای متخصص در بخش سلامت، دغدغه ای بوده است که مدل پیشنهادی در این مطالعه می تواند تا حدودی آن را رفع نماید. لذا بررسی بیشتر این مدل و ایجاد الزامات قانونی و سیستم اطلاعاتی مناسب برای بهره مندی بیشتر از نتایج آن پیشنهاد می گردد.

مقدمه: اعتباربخشی یکی از عرصه های مهم در ارزشیابی خدمات بهداشتی و درمانی می باشد و متضمن دستیابی سازمان های ارایه دهنده خدمات سلامت به سطح قابل قبولی از شاخص های عملکردی است. هدف این سیستم، ایجاد چارچوبی به منظور بهبود مستمر کیفیت در خدمات بهداشتی برای دستیابی به اهداف نظام سلامت می باشد. به همین منظور، مطالعه حاضر در صدد طراحی مدل ملی اعتباربخشی بخش درمانگاه های تخصصی بر اساس شواهد علمی و مستدل می باشد.روش کار: این مطالعه از نوع کیفی بود و در طی دو سال (90 -1389) به انجام رسید. پژوهشگران ابتدا به منظور شناسایی مدل های برتر جهت الگوبرداری، اقدام به طراحی یک مرور نظام مند در پایگاه های داده هایSID ، Medline Ovid و PubMed با استفاده از کلید واژه های مرتبط نمودند. پس از استخراج و تدوین استانداردها، همه موارد برای ارایه به صاحب نظران در پرسشنامه دلفی وارد شدند و صاحب نظران اقدام به امتیازدهی به استانداردهای یاد شده از دو جنبه اهمیت و قابلیت اجرایی در عرصه نظام سلامت کشور نمودند و از این طریق، استانداردهای سازگار با نظام سلامت ما شناسایی و مدل نهایی کامل گردید.یافته ها: در بخش مرور نظام مند، مدل های اعتباربخشی JCAHO آمریکا و CCHSA کانادا به عنوان بهترین مدل ها برای الگوبرداری انتخاب شدند. همچنین از میان مدل های اعتباربخشی منطقه ای، مدل های لبنان و مصر نیز واجد شرایط تشخیص داده شدند. استانداردهای مرتبط در مدل های مرجع به همراه استانداردهای تکمیلی برگرفته از متون معتبر علمی به پرسشنامه دلفی وارد و به صاحب نظران عرضه شدند که در نتیجه آن 68 استاندارد پذیرفته شدند و 5 استاندارد مورد پذیرش قرار نگرفتند. مطالعه دلفی طی دو دور و با درصد ریزش اندک به انجام رسید و مدل نهایی با ادغام استانداردهای مشابه و تدوین اجزای ضروری تکامل یافت.نتیجه گیری: مدل نهایی طراحی شده دارای 38 استاندارد به همراه بیانیه هدف و عناصر عینی قابل اندازه گیری برای آن ها می باشد. این مدل از جهت تعداد، تنوع و نیز گستره استانداردها بسیار پرمحتوا است؛ به طوری که می توان ادعا نمود که از تمامی مدل های اعتباربخشی جهان دارای غنای بیشتری است. بی تردید، استفاده از این مدل منجر به افزایش رضایت جامعه و بهبود عملکرد مراکز بهداشتی و درمانی خواهد شد.

مقدمه: حوادث یکی از عوامل اصلی مرگ و ناتوانی کودکان در دنیا می باشد. مطالعات محدودی در مورد حوادث خانگی و عوامل مرتبط با آن، به خصوص در کودکان در کشور ما انجام شده است. این مطالعه با هدف بررسی شیوع و عوامل مرتبط با حوادث خانگی غیر کشنده در کودکان تحت پوشش مراکز بهداشتی شهر اهواز انجام شد.روش کار: در یک مطالعه پایلوت به طور مقطعی 400 کودک زیر 5 سال که جهت دریافت مراقبت های کودکان به 12 مرکز بهداشتی شهر اهواز مراجعه کرده بودند در سال 1390 مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات از طریق مصاحبه با مادر و تکمیل پرسشنامه توسط پرسشگران آموزش دیده جمع آوری شد. ویژگی های حادثه بر اساس راهنمای سازمان جهانی بهداشت دسته بندی و کدگذاری شد. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزارآماری SPSS16و آزمون آماری کای دو و رگرسیون لجستیک استفاده شد. این مطالعه پایلوت، مرحله اول بررسی شیوع حوادث در کودکان تحت پوشش مراکز بهداشتی استان خوزستان می باشد.یافته ها: به طور کلی شیوع انواع حوادث در کودکان زیر 5 سال، 40% (156 کودک) بود. شایع ترین نوع حادثه به ترتیب سقوط (30.1%)، بلعیدن اجسام خارجی (22%)، سوختگی (16.8%) و مسمومیت (11.4%) بود. نتایج آزمون رگرسیون لجستیک نشان داد که نوع خانه (1.34-4.76، 95%) OR=2.52 و سن کودک (0.01-0.81،%95 CI ) OR=0.031 از عوامل مرتبط با حوادث می باشند (p<0.05).نتیجه گیری: نتایج این مطالعه پایلوت نشان داد که شیوع حوادث در کودکان تحت پوشش مراکز بهداشتی نگران کننده است. سیستم مراقبت از حوادث در مراکز بهداشتی بایستی به عنوان جزئی از خدمات بهداشت مادر و کودک در نظر گرفته شود.

مقدمه: نقش باورهای مذهبی و دینی در درمان و مقابله با بیماری ها یک مساله مهم است که به ویژه در بیماری هایی نظیر سرطان که تهدید کننده حیات فرد هستند مورد توجه می باشد. هدف از این مطالعه بررسی رابطه بین مذهب و کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به سرطان است.روش کار: این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی بود که بر روی 189 بیمار مبتلا به انواع مختلف سرطان بستری در بیمارستان کوثر قزوین صورت گرفت. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های کیفیت زندگی سازمان پ‍ژوهش و درمان سرطان اروپا، وضعیت عملکرد کارنوفسکی و شاخص مذهبی دانشگاه داک استفاده شد. داده ها با استفاده از آزمون های آماری توصیفی و رگرسیون چندگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. از بسته نرم افزاری SPSS نسخه 20 برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد.یافته ها: صد و هفت نفر از بیماران مرد بودند. بیشتر بیماران، مبتلا به سرطان های گوارشی (معده: 36.5%، مری: 28.5%) بودند. میانگین نمره عملکردی بیماران 15.61±89.87 بود. میانگین نمره کلی کیفیت زندگی در این بیماران 28.30±51.80 به دست آمد. این میانگین برای مردان و زنان به ترتیب 28.92±53.17 و 28.26± 50.93بود. بیشترین نمره در حیطه عملکردی به عملکرد جسمانی بیماران و کمترین نمره به کیفیت زندگی کل تعلق داشت. در حیطه علایم و نشانگان، بزرگ ترین مشکل ناشی از اثرات اقتصادی عنوان گردید. نمره کلی مقیاس مذهب 4.69± 21.08بود. این نمره برای مردان و زنان به ترتیب 20.81±4.77 و 3.76±21.38 بود. نتایج رگرسیون چندگانه نشان داد که مذهب در حضور عوامل دموگرافیک و نمره عملکردی بیمار به طور معناداری کیفیت زندگی بیماران را پیش بینی می کند. مدل رگرسیون قادر به تبیین 58% واریانس کیفیت زندگی بود.نتیجه گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان می دهد که مذهب می تواند یکی از عوامل موثر در کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان تلقی گردد و با تقویت باورهای مذهبی در این بیماران شاید بتوان کیفیت زندگی آن ها را تا حد قابل توجهی بهبود بخشید.

مقدمه: تحلیل هزینه ها و زمان مورد نیاز برای اجرای برنامه های بهداشتی به مدیران کمک می کند تا با برنامه ریزی دقیق و تخصیص مناسب منابع، حداکثر بهره وری را داشته باشند. مطالعه حاضر با هدف تحلیل هزینه و زمان برنامه های بهداشتی در سطح اول ارایه خدمات سلامت در دانشگاه علوم پزشکی شاهرود انجام شد.روش کار: این مطالعه از نوع پژوهش های کاربردی است که به روش مقطعی در سال 1388 انجام شد. در این مطالعه 26 مرکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی به روش سرشماری مورد پژوهش قرارگرفتند. خدمات بهداشتی در سطح اول در قالب 43 برنامه طبقه بندی گردید. جهت تحلیل داده ها از نرم افزارهای Excel و تحلیل هزینه استفاده شد. نمایش داده ها به وسیله جداول توزیع فراوانی و نمودار صورت گرفت.یافته ها: فراوانی برنامه ها در شاخه مبارزه با بیماری ها تعداد 17 (39.55%) برنامه، در شاخه بهداشت خانواده، شش برنامه (13.95%)، در شاخه بهداشت محیط، شش برنامه (13.95%)، در شاخه بهداشت دهان و دندان، دو برنامه (4.56%)، در شاخه درمان سرپایی، چهار برنامه (9.30%)، در شاخه بهداشت حرفه ای، چهار برنامه (9.30%) و در شاخه بهداشت مدارس، چهار برنامه (9.30%) قرار داشت. بیشترین زمان صرف شده در کل برنامه ها مربوط به برنامه های شاخه درمان سرپایی با 45.51% بود. برنامه درمان سرپایی بیماران (16.82%)، از کل هزینه مصرف شده در بین 43 برنامه رتبه اول را داشت. بیشترین خدمت ارایه شده در برنامه های درمان سرپایی با 997730 مورد و پس از آن بهداشت خانواده با 224350 مورد بود.نتیجه گیری: با توجه به یافته ها، به منظور کاهش هزینه ها در برنامه های هزینه بر از جمله درمان سرپایی بیماران و آزمایشگاه، می توان با برون سپاری خدمات و استفاده از مشارکت بخش خصوصی کارایی را افزایش داد.

مقدمه: سرمایه اجتماعی در همکاری جمعی باعث توسعه پایدار می شود و توسعه پایدار روندی است که موجب تولید سرمایه می گردد؛ به طوری که نسل های آینده، به طور سرانه، از همان مقدار یا بیشتر از آن چه نسل فعلی به عنوان سرمایه دارند برخوردار می شوند.روش کار: این یک مطالعه توصیفی- تحلیلی است. جامعه پژوهش، زنان شاغل در دو بیمارستان شهر شیراز بودند که 224 نفر آنان به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته ای بود که روایی آن توسط کارشناسان مورد تایید قرار گرفته بود و پایایی آن با آلفای کرونباخ 0.85 تایید شده بود. جهت تحلیل داده ها آزمون همبستگی پیرسون و آزمون تی استفاده شد.یافته ها: از بین ابعاد سرمایه اجتماعی، بعد درون گروهی با میانگین نمره 45.32 (انحراف معیار: 4.33) بیشترین، و سرمایه اجتماعی برون گروهی با میانگین نمره 5.66 (انحراف معیار: 1.72) کم ترین نمره را داشت. در ابعاد احساس آنومی، آنومی جنسیتی با میانگین نمره 19.10 (انحراف معیار: 3.24) بیشترین نمره، و آنومی اقتصادی یا احساس ناامیدی اقتصادی با میانگین 13.18 (انحراف معیار: 2.61) کم ترین نمره را داشت. بین سرمایه اجتماعی و احساس آنومی در زنان ارتباط معنادار منفی وجود داشت (r=-0.021, p≤0.01).نتیجه گیری: طبق نتایج این مطالعه، با افزایش سرمایه اجتماعی، احساس آنومی در کارکنان کاهش می یابد؛ لذا ایجاد و ارتقای سرمایه اجتماعی در سازمان ضروری به نظر می رسد. به این منظور، تصمیم گیرندگان سازمان باید در طول زمان، زمینه اعتماد افراد به یکدیگر و تشکیل گروه هایی غیررسمی در محیط کار را فراهم کنند تا افراد کارها را با همکاری بیشتر و با موفقیت به انجام برسانند و میزان سرمایه اجتماعی افزایش یابد.