تولید فرآوری محصولات زراعی و باغی
سال:1395 | دوره:6 | شماره:22 |تعداد مقالات:10

مطالعات در زمینه تنوع ژنتیکی خصوصیات بذری در گونه های اهلی و وحشی و ارتباط آنها با عملکرد علوفه در اسپرس اندک است. به منظور بررسی تنوع و تشریح روابط بین عملکرد و اجزاء عملکرد بذر، 93 ژنوتیپ از 23 گونه شامل 21 گونه وحشی به همراه گونه زراعی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده ها نشان داد، ژنوتیپ ها از نظر صفات اندازه گیری شده تفاوت معنی داری داشتند، که نشان دهنده وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ های مورد مطالعه است. در بین صفات بیشترین تنوع در ژنوتیپ های اهلی مربوط به باروری خوشه و در ژنوتیپ های وحشی مربوط به طول خوشه بود. نتایج حاصل از ضرایب همبستگی مشخص کرد عملکرد بذر همبستگی مثبت و معنی داری با تعداد ساقه در بوته و تعداد دانه در خوشه و همبستگی منفی و معنی داری با طول خوشه و روز تا 50 درصد گل دهی دارد. عملکرد بذر با عملکرد علوفه در گونه های وحشی دارای همبستگی مثبت و متوسط و در گونه های اهلی فاقد همبستگی بود. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها را در سه گروه طبقه بندی کرد که گونه های اهلی و وحشی از یکدیگر تفکیک شدند. براساس تجزیه به مولفه های اصلی مولفه اول بر عملکرد بذر و مولفه دوم بر اجزاء عملکرد علوفه تاکید داشت که می تواند برای گزینش ژنوتیپ های مناسب از نظر هر دو ویژگی مورد استفاده قرار کرد.

در سال های اخیر استفاده از کودهای زیستی به عنوان راهبرد تغذیه ای جدید برای گیاهان زراعی مطرح شده است. به منظور بررسی تاثیر روش های کاربرد کود زیستی و سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد تریتیکاله در شرایط رقابت با علف های هرز، پژوهشی مزرعه ای در سال زراعی 93 - 1392 در دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز انجام گردید. آزمایش به صورت کرت های دو بار خرد شده با سه تکرار انجام شد. فاکتور اصلی حضور یا عدم حضور علف های هرز، فاکتور فرعی کود نیتروژن در سه سطح صفر، 90 و 180 کیلوگرم در هکتار و فاکتور فرعی فرعی روش کاربرد کود زیستی ازتوباکتر شامل: تلقیح با بذر (50 گرم در لیتر آب به صورت بذرمال)، کاربرد به صورت سرک (20 گرم در لیتر آب) و شاهد بدون کود زیستی بود. نتایح نشان داد اثر نیتروژن و روش کاربرد کود زیستی بر ارتفاع نهایی، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، نیتروژن شاخساره و محتوای پروتئین دانه تریتیکاله معنی دار بود. کاربرد تلقیحی کود زیستی کارایی و اثربخشی زیادتری نسبت به کاربرد سرک داشت که این موضوع در ارتباط با نزدیکی بیشتر کود با سیستم ریشه ای گیاه زراعی بود. برهمکنش سطوح نیتروژن و روش های کاربرد کود زیستی نشان داد که کاربرد کود زیستی بدون مصرف نیتروژن بر محتوای نیتروژن شاخساره تاثیر کمتری داشت و با افزایش سطوح نیتروژن تاثیر آن افزایش یافت. به دلیل قدرت رقابتی بالای تریتیکاله با علف های هرز، رشد و عملکرد تریتیکاله تحت تاثیر معنی دار علف های هرز قرار نگرفت.

مصرف بالای کودهای فسفر، استفاده از منابع آبی بی کربناتی جهت آبیاری و پایین بودن میزان ماده آلی در خاک در اغلب نقاط کشور ما منجر به کمبود آهن در گیاهان است. یکی از راهکارهای مقابله با این مسئله انتخاب ژنوتیپ های متحمل به کمبود آهن (ژنوتیپ های آهن کارآ) یا اصلاح ارقامی با قدرت جذب بیشتر عناصر کم مصرف می باشد. لذا این مطالعه به منظور تعیین حساسیت نسبت به کمبود آهن 12 ژنوتیپ برنج محلی و اصلاح شده ایرانی (طارم محلی، آمل 2، موسی طارم، غریب، شیرودی، بجار، ندا، نوگوران، جوزدان، سازندگی، زاینده رود و کوهرنگ) در دو سطح کودی کلات آهن شامل 5 میکرومولار (کمبود آهن) و 50 میکرومولار (بدون کمبود آهن) محلول غذایی یوشیدا به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در مرکز کشت بدون خاک دانشگاه صنعتی اصفهان در سال 1392 اجرا گردید. نتایج آزمایش نشان داد میزان آهن، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، وزن خشک کل، سطح برگ، طول و حجم ریشه و تعداد پنجه به طور معنی داری تحت تاثیر ژنوتیپ، کود آهن و نیز برهمکنش بین آنها قرار گرفت. میانگین وزن خشک کل در ارقام محلی شمال، اصلاح شده شمال و مرکزی ایران در شرایط بدون کمبود آهن به ترتیب 0.215، 0.138، 0.255 گرم در هر بوته بود، که این مقادیر در اثر کمبود آهن به ترتیب 25.7، 35.2 و 23.0 درصد کاهش یافتند. براساس میزان کاهش وزن خشک گیاه در شرایط کمبود آهن، در بین ژنوتیپ های محلی شمال، اصلاحی شمال و مرکزی ایران به ترتیب موسی طارم، بجار و زاینده رود بیشترین تحمل و ژنوتیپ های جوزدان، آمل 2 و شیرودی کمترین تحمل به کمبود آهن را نشان دادند.

به منظور مطالعه تاثیر کاربرد کودهای نیتروژن، فسفر به همراه کود زیستی بر عملکرد و اجزای عملکرد لوبیا (توده بومی پاچ باقلا)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در لاهیجان در سال 1392 اجرا شد. تیمارها شامل: کود نیتروژن (اوره) در سه سطح صفر، 60 و 120 کیلوگرم در هکتار، کود شیمیایی فسفر در سه سطح صفر، 40 و 80 کیلوگرم در هکتار و کود زیستی ریزوبیوم، باسیلوس و سودوموناس در دو سطح کاربرد و عدم کاربرد بود. نتایج نشان داد که برهمکنش های کود نیتروژن در کود فسفر و کود فسفر در کود زیستی بر عملکرد دانه و برهمکنش کود نیتروژن در کود فسفر در کود زیستی بر صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد دانه در بوته و وزن صد دانه معنی دار بود. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین عملکرد دانه در برهمکنش 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و 80 کیلوگرم فسفر در هکتار (1556 کیلوگرم در هکتار) و کمترین آن در تیمار شاهد (451 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. بیشترین مقدار صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه در ترکیب تیماری 120 کیلوگرم کود نیتروژن و 40 کیلوگرم کود فسفر در هکتار به همراه استفاده از کود زیستی به دست آمد. با توجه به نتایج فوق احتمال می رود تلفیق کودهای زیستی فسفره و شیمیایی توأم با کود شیمیایی نیتروژن قادر به تامین بخشی از نیازهای غذایی لوبیا باشد که نیاز به تحقیقات بیشتر در این زمینه است.

در یک مطالعه دو ساله مزرعه ای تاثیر غلظت و زمان محلول پاشی سالیسیلیک اسید برای بهبود رشد گیاه جو تحت دو شرایط غیر شور و شور (به ترتیب 2 و 12 دسی زیمنس برمتر) در یک آزمایش کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال های 93-1391 در مرکز ملی تحقیقات شوری بررسی شد. تیمارهای سالیسیلیک اسید (یازده تیمار) شامل یک تیمار بدون محلول پاشی و ده تیمار محلول پاشی با غلظت های 0.35، 0.70، 1.05، 1.40 و 1.75 میلی مولار و اعمال در زمان های پنجه زنی + ساقه روی + ظهور سنبله یا ساقه روی + ظهور سنبله بود. اگرچه تنش شوری با کاهش اجزای عملکرد منجر به کاهش معنی دار عملکرد دانه گردید، با این حال عملکرد دانه بوته های جو تحت تاثیر محلول پاشی سالیسیلیک اسید به میزان قابل توجهی افزایش یافت. این اثر مثبت احتمالا به دلیل تاثیر سالیسیلیک اسید بر تعداد دانه در سنبله بود. متوسط عملکرد دانه در غلظت های صفر، 0.35، 0.70، 1.05، 1.40 و 1.75 میلی مولار سالیسیلیک اسید در شرایط غیر شور به ترتیب 496.1، 539.7، 538.5، 553.8، 517.4 و 501.3 گرم در مترمربع و در شرایط شور به ترتیب 189.2، 212.5، 219.1، 206.9، 200.3 و 182.3 گرم در مترمربع بود. با توجه به معنی داری همبستگی منفی بین سدیم با عملکرد دانه، نقش تعدیل کنندگی سالیسیلیک اسید برای اثرات منفی شوری می تواند با اثر مثبت آن در کاهش غلظت سدیم در ارتباط باشد. بهترین تیمار را می توان محلول پاشی سالیسیلیک اسید با غلظت 1.05 میلی مولار برای شرایط غیر شور و با غلظت 0.70 میلی مولار برای شرایط شور در دو مرحله ساقه روی + ظهور سنبله دانست که به ترتیب باعث افزایش 16.6 و 18.6 درصدی عملکرد دانه شدند. نتایج این پژوهش بیان داشت که غلظت یا دفعات زیاد محلول پاشی نه تنها موجب بهبود تاثیر نمی شود، بلکه می تواند اثرات منفی نیز به همراه داشته باشد.

به منظور بررسی صفات مرتبط با تحمل به تنش آبی و روابط بین آنها در ژنوتیپ های جو و نیز شناسایی ژنوتیپ های متحمل، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در دو سال زراعی 92-1391 و 93-1392 انجام شد. هفتاد و چهار ژنوتیپ خارجی جو به همراه دو رقم تجاری ایرانی (ریحان و نصرت) در دو شرایط آبیاری نرمال و تنش آبی (قطع آبیاری در مرحله گل دهی) به صورت کرت های یک بار خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفتند. با توجه به ضرایب همبستگی، شاخص تحمل تنش (STI) به عنوان بهترین شاخص برای انتخاب ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی در گیاه جو شناخته شد و صفات تعداد سنبله بارور، طول سنبله، عملکرد زیست توده و عملکرد دانه همبستگی معنی داری با شاخص تحمل به تنش داشتند. براساس این شاخص، ژنوتیپ های شماره 17، 23، 24، 41، 47، 58، 65، 71 و 72 از جمله ژنوتیپ های متحمل و پر محصول در هر دو شرایط نرمال و تنش شناخته شدند.

از جمله راه کارهای عملی برای کنترل علف های هرز، کشت گیاهان پوششی زمستانه مانند گندم و جو می باشد. به منظور بررسی اثر گیاهان پوششی و مقادیر مختلف نیتروژن بر کنترل علف های هرز در کشت کلزا، آزمایشی مزرعه ای به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1393-1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز اجرا شد. تیمارها شامل سطوح نیتروژن (75 و 150کیلوگرم در هکتار) به عنوان فاکتور اصلی و گیاه پوششی (شاهد، 25% گندم، 50% گندم، 75% گندم، 25% جو، 50% جو و 75% جو) به عنوان فاکتور فرعی بود. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری بین کاربرد و عدم کاربرد گیاه پوششی و برهمکنش آنها با نیتروژن بر ویژگی های اندازه گیری شده وجود داشت. گیاه پوششی جو در مهار علف های هرز نسبت به گندم از توانایی رقابتی بالاتری برخوردار بود به گونه ای که کمترین تراکم، وزن خشک و ارتفاع علف هرز از برهمکنش مقادیر گیاه پوششی جو در نیتروژن، به دست آمد. به طورکلی بیشترین عملکرد دانه (5290 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد روغن کلزا (1760 کیلوگرم در هکتار) در تیمار 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار با 50% گیاه پوششی جو به دست آمد ولی تفاوت معنی داری با تیمار 75 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و 50% گیاه پوششی گندم نداشت.

اسید هیومیک به عنوان یک اسید آلی حاصل از هوموس و سایر منابع طبیعی همراه با آهن می تواند در جهت رفع برخی از کمبودهای عناصر غذایی در انگور موثر واقع شود. به منظور بررسی اثر اسید هیومیک و آهن بر عملکرد میوه و غلظت عناصر در برگ انگور، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در در سال 93-92 در سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل ترکیب سطوح اسید هیومیک و سولفات آهن هر کدام در سه سطح (صفر، یک و دو در هزار) بود. محلول پاشی در دو نوبت قبل از گل دهی و دو هفته بعد از تشکیل میوه انجام شد. نتایج نشان داد تیمارها عملکرد را به طور معنی داری افزایش دادند. بیشترین عملکرد به میزان 8.27 کیلوگرم در هر بوته از تیمار سولفات آهن دو هزار به دست آمد که با تیمار شاهد اختلاف معنی داری داشت. در تجزیه برگی، اثر تیمارها بر غلظت نیتروژن، آهن و روی در سطح یک درصد و بر غلظت مس در سطح 5 درصد معنی دار بود. محلول پاشی سولفات آهن باعث افزایش غلظت آهن در برگ ها شد و بیشترین میزان (189.6 میلی گرم بر کیلوگرم بافت)، تحت تاثیر تیمار دو در هزار به دست آمد. با توجه به اینکه در این آزمایش عنصر آهن همبستگی مثبت معنی داری با عملکرد، وزن خوشه، قطر حبه، کلروفیل و TSS نشان داد، بنابراین به منظور افزایش عملکرد و بهبود کیفیت انگور محلول پاشی اسید هیومیک دو در هزار به همراه سولفات آهن دو در هزار در تاکستان ها توصیه می شود.

به منظور تعیین مناسبترین غلظت علف کش های پرتیلاکلر و سان رایس پلاس در کنترل علف های هرز و عملکرد بهینه برنج رقم هاشمی (.Oryza sativa L)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان در سال زراعی 1391 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل تیمار کنترل با سطوح کمتر از، بیشتر از و مقدار توصیه شده پرتیلاکلر (0.5، 0.75 و 1 کیلوگرم ماده موثره در هکتار) و سان رایس پلاس (0.45، 0.9 و 1.35 کیلوگرم ماده موثره در هکتار) با دو شاهد (دوبار وجین و عدم وجین) و عامل کود شامل کاربرد (90 کیلوگرم در هکتار) و عدم کاربرد نیتروژن بودند. علف های هرز غالب مزرعه، سوروف (Echinochloacrus-galli L.) و اویارسلام (Cyperus rotandus L.) بودند. بالاترین تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در خوشه و عملکرد دانه در غلظت های توصیه شده پرتیلاکلر و سان رایس پلاس و غلظت بیشتر از میزان توصیه شده سان رایس پلاس بهعلت کارایی مناسب آنها در کنترل علف های هرز (بیش از 70%) با کاربرد کود نیتروژن مشاهده شد. کمترین تعداد دانه در خوشه، تعداد پنجه و عملکرد دانه در تیمار شاهد بدون وجین دیده شد که تفاوت معنی داری بین کاربرد و عدم کاربرد کود نیتروژن وجود نداشت. به طورکلی، کود نیتروژن در تیمارهایی که علف کش ها، علف های هرز را به خوبی کنترل کرده بودند، اثر مثبتی روی عملکرد و اجزای عملکرد برنج استعمال داشت و در تیمارهای عدم وجین، مصرف کود نیتروژن توسط علف هرز سبب افت تاثیر نیتروژن بر عملکرد دانه برنج شد.

قارچ تکمه ای دارای عمر انبارمانی کم بوده و قهوه ای شدن، کاهش وزن و آلودگی میکروبی از تغییرات عمده ای است که پس از برداشت قارچ تکمه ای رخ می دهد و باعث کاهش ارزش اقتصادی آن می شود . بنابراین، در این پژوهش، اثر برخی از تیمارهای پس از برداشت از جمله کلرید کلسیم (0.3 و 0.45 درصد)، اسید آسکوربیک (1، 2 و 3 میلی مولار)، و پراکسید هیدروژن یک درصد بر افزایش ماندگاری قارچ تکمه ای بررسی شد. قارچ ها به مدت دو دقیقه در تیمارهای فوق غوطه ور شده و پس از خشک شدن در دمای آزمایشگاه، در درون ظروف پلی اتیلنی با استفاده از پوشش سلوفان بسته بندی و به دمای چهار درجه سانتی گراد منتقل شدند. برخی صفات کیفی و کمی در زمان های هشت و 16 روز انبارداری مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد غوطه ور کردن در کلریدکلسیم 0.45 درصد، اسید آسکوربیک دو و سه میلی مولار و پراکسید هیدروژن یک درصد به طور قابل توجهی، کیفیت بازارپسندی قارچ خوراکی تکمه ای را حفظ و از باز شدن کلاهک آن ممانعت نمودند. تیمار کلرید کلسیم با کنترل کاهش وزن، حفظ سفتی، کاهش نشت یونی و کاهش جمعیت باکتری تیماری موثر در حفظ کیفیت پس از برداشت قارچ خوراکی بود. اسید آسکوربیک نیز در ممانعت از کاهش وزن تیماری بسیار موثر بوده و در حفظ سفتی، کاهش نشت یونی و کاهش جمعیت باکتری موثر نشان داد، ولی تیمار پراکسید هیدروژن تنها با کاهش شدید جمعیت باکتری به حفظ کیفیت پس از برداشت قارچ تکمه ای کمک کرد.