تولید فرآوری محصولات زراعی و باغی
سال:1395 | دوره:6 | شماره:21 |تعداد مقالات:10

اسپرس از جمله گیاهان مرتعی و زراعی است که به دلیل ویژگی های مطلوب به ویژه تحمل به تنش ها مورد توجه می باشد. این پژوهش با هدف بررسی تنوع ژنتیکی 56 نمونه (46 رقم داخلی و 10 رقم خارجی) اسپرس زراعی با بهره گیری از صفات مورفولوژیک (همانند عملکرد علوفه و اجزای عملکرد) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان سال های زراعی 1390 - 1389 روی گیاهان یک ساله به اجرا در آمد. نتایج تجزیه واریانس حاکی از وجود تنوع بسیار بالا برای صفات مورد مطالعه در ژرم پلاسم مورد بررسی بود. صفات ارتفاع و تعداد ساقه در بوته (به ترتیب 85 و 722 درصد) از وراثت پذیری عمومی بالایی برخوردار بودند که حاکی از نقش عمده ژن ها در کنترل این صفات می باشد. براساس مقایسه میانگین، چین اول از نظر عملکرد علوفه نسبت به چین دوم برتری داشت، هم چنین بیشترین عملکرد علوفه در سال دوم به دست آمد. نتایج نشان داد که نمونه های داخلی در مقایسه با ارقام خارجی عملکرد علوفه بالاتری داشتند، لیکن ارقام خارجی براساس معیار نسبت برگ به ساقه از کیفیت علوفه بالاتری برخوردار بودند. به نظر می رسد ترکیب صفات مطلوب نمونه های داخلی و خارجی از طریق طراحی برنامه های اصلاحی می تواند زمینه را برای توسعه ارقام با عملکرد و کیفیت علوفه بالا فراهم آورد.

یکی از راه های جلوگیری از کاهش عملکرد گندم در شرایط محدودیت رطوبت استفاده از تنظیم کننده های رشد می باشد. به همین منظور تاثیر سه تنظیم کننده رشد سایکوسل، سالسیلیک اسید و براسینواسترویید بر عملکرد و اجزای عملکرد چهار رقم گندم (چمران، شیرودی، پیشتاز و سیروان) در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی (قطع آبیاری پس از گل دهی) مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت اسپیلت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 94 - 1393 در مزرعه پژوهشی در شهرستان سروستان استان فارس اجرا گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش معنی دار وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه هر سنبله، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه در مقایسه با آبیاری مطلوب گردید. با این حال، کمترین تاثیر تنش خشکی بر وزن هزار دانه (7 درصد) و بیشترین آن بر تعداد دانه در سنبله (13 درصد) مشاهده گردید. کاربرد تنظیم کننده های رشد و به ویژه سایکوسل، موجب افزایش وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله، شاخص برداشت، وزن هزار دانه و در نهایت عملکرد دانه گردید و پس از سایکوسل، به ترتیب براسینواسترویید و سالسیلیک اسید تاثیر مثبتی بر اجزای عملکرد دانه داشتند. در بین ارقام مورد بررسی، رقم سیروان بهترین عملکرد را در هر دو شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی و رقم شیرودی کمترین عملکرد را در این شرایط به خود اختصاص داد. با توجه به نتایج به دست آمده اگرچه تنش خشکی موجب کاهش عملکرد و اجزای آن گردید، لیکن، تاثیر تنظیم کننده های رشد توانست بخشی از کاهش عملکرد ناشی از تنش خشکی را جبران نماید. بنابراین، استفاده از این تنظیم کننده ها به عنوان راهی قابل دسترس جهت افزایش تحمل به شرایط تنش خشکی قابل توصیه می باشد.

به منظور بررسی تاثیر کودهای زیستی و کود نیتروژن بر عملکرد و اجزاء عملکرد گندم، پژوهشی دو ساله (1389 - 1388) در شهرستان اصفهان با استفاده از طرح آزمایشی کرت های خرد شده نواری در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. در این طرح چهار نوع کود زیستی (شاهد، نیتروکسین، سوپر نیتروپلاس و وکوزیوم سید پلاس) عامل عمودی و چهار سطح کود نیتروژن (شاهد، 25، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار) عامل افقی را تشکیل می دادند. تاثیر کاربرد کود زیستی و کود نیتروژن و هم چنین برهمکنش این دو بر عملکرد و اجزای آن از نظر آماری معنی دار بود. استفاده از کودهای زیستی نیتروکسین، سوپر نیتروپلاس و وکوزیوم سید پلاس به ترتیب باعث افزایش 17، 30 و 11.2 درصدی عملکرد دانه نسبت به تیمار شاهد شد. با افزایش کود نیتروژن تا 100 کیلوگرم در هکتار، عملکرد دانه نسبت به تیمارهای 50 و 25 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تیمار شاهد به ترتیب 8، 32 و 38.4 درصد افزایش یافت. استفاده از کود زیستی سوپر نیتروپلاس به همراه 50 کیلوگرم کود نیتروژن در هر هکتار با تولید عملکرد دانه 6470 کیلوگرم در هکتار و با شاخص برداشتی معادل 42.5 درصد بهترین تیمار در این پژوهش بود. به طور خلاصه نتایج این پژوهش نشان استفاده از تلفیق مناسب کودهای زیستی و نیتروژندار می تواند موجب کاهش مصرف کودهای شیمیایی شده و بنابراین در راستای اهداف کشاورزی پایدار باشد.

گیاه خیار محصول فصل گرم بوده و در دماهای پایین دچار سرمازدگی می شود. در سال های اخیر از جاسمونات ها جهت کاهش سرمازدگی در گیاهان بهره گرفته شده است. لذا در مطالعه حاضر، اثر متیل جاسمونات در 4 غلظت 0، 0.05، 0.1، 0.15 میلی مولار با دو روش کاربرد خیساندن بذری و محلول پاشی برگی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تیمارهای متیل جاسمونات سبب کاهش درصد سرمازدگی، نشت یونی، محتوای مالون دی آلدهید و مقدار رادیکال آزاد پراکسید هیدروژن شده و شاخص های رشدی، میزان پرولین، میزان کلروفیل و ظرفیت آنتی اکسیدانی را به طور معنی داری افزایش دادند. هم چنین کاربرد بذری میتیل جاسمونات در مقایسه با کاربرد برگی موثرتر بوده است. بالاترین مقدار تحمل به سرمازدگی در غلظت  0.15 میلی مولار متیل جاسمونات و در هر دو روش کاربرد مشاهده شد که دارای کمترین میزان شاخص سرمازدگی (1.67)، محتوای مالون دی آلدهید (0.11 نانومول بر گرم وزن تر)، رادیکال آزاد پراکسید هیدروژن (0.22 نانومول بر گرم وزن تر) و نشت یونی (32.87 درصد) بودند. براساس نتایج حاصل از این آزمایش می توان بیان کرد که تیمار متیل جاسمونات می تواند به طور موثری سبب افزایش مقاومت به تنش سرمای گیاهچه های خیار در مراحل اولیه رشد شود.

تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر عصاره جلبک قهوه ای آسکوفیلوم (Ascophyllum nodosum) بر رشد درخت زینتی اقاقیا (.Robinia pseudoacasia L)، صورت گرفت. تکثیر کلونی درون شیشه ای (in vitro) و برون شیشه ای (ex vitro) به ترتیب با استفاده از محورهای جنینی و بذرها به عنوان ریزنمونه ها به دست آمد. عوامل تاثیرگذار بر روی تولید ریشه و شاخه اقاقیا با مقایسه تنظیم کننده های رشد گیاهی a- نفتالن استیک اسید (NAA) و 6- بنزیل آمینوپورین (BA) و محیط های کشت موراشیگ و اسکوگ (MS) و محیط کشت گیاهان چوبی (WPM) در شرایط درون شیشه ای، هم چنین بسترهای کشت (شن، پرلیت، کمپوست و کوکوپیت) با نسبت های مختلف و عصاره جلبک قهوه ای آسکوفیلوم در شرایط طبیعی بررسی شدند. هر دوی NAA و BA در غلظت های 0، 0.5، 1 و 1.5 میلی گرم بر لیتر استفاده شدند. غلظت های استفاده شده از عصاره آسکوفیلوم نیز 0، 1000، 2000 و 3000 بودند. ترکیب بهینه تنظیم کننده ها ی رشد گیاهی برای القای بیشینه ارتفاع گیاه، تعداد سرشاخه، تعداد گره، تعداد ریشه، طول ریشه، تعداد برگ، وزن خشک و وزن تر در شرایط درون شیشه ای 1 میلی گرم بر لیتر NAA و 1 میلی گرم بر لیتر BA در محیط MS بود. غلظت 1000 میلی گرم بر لیتر عصاره آسکوفیلوم باعث القای بیشینه ارتفاع گیاه، تعداد گره، طول طویل ترین ریشه، تعداد برگ، وزن خشک و وزن تر شد. مناسب ترین بقای گیاهچه ها در شرایط طبیعی در هنگام کشت در بستر کشت حاوی شن، پرلیت و کمپوست به نسبت 1:1:1 مشاهده شد. حدود 75 درصد از گیاهچه های تکثیر شده و 90 درصد گیاهچه های ریزازدیادی شده به طور موفقیت آمیزی سازگار شدند. گیاهچه های باززایی شده از نظر مورفولوژیکی با گیاهان مادر یکسان بودند. پژوهش حاضر، تکثیر زیاد شاخه، نرخ بالای ریشه زایی ساقه و ارتقای برخی ویژگی های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی اقاقیا را در صورت کاربرد تیمارهای بهینه نشان داد.

درختان چنار به عنوان یکی از مهم ترین درختان مورد استفاده در فضای سبز شهرهای ایران، در بسیاری موارد دچار مشکلات تغذیه ای می شوند. از طرفی قارچ های میکوریزا به عنوان یکی از عوامل افزایش دهنده رشد و بهبود جذب عناصر غذایی در باغبانی معرفی شده اند. به منظور بررسی تاثیر ترکیب دو قارچ میکوریزا (Glomus mosseae و G. intraradices) آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تیمار و 6 تکرار بر روی درختان چنار در دانشگاه صنعتی اصفهان صورت پذیرفت. تیمارها شامل کنترل (بدون اعمال کود)، مصرف خاکی کود دامی، کود دامی + کود کامل و کود دامی + کود کامل + ترکیب قارچ های میکوریزا، به صورت چالکود بود. غلظت عناصر فسفر، نیتروژن، آهن و روی، هم چنین میزان رشد شاخه های سال جاری و میزان کربوهیدرات محلول و کلروفیل برگ درختان مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حکایت از اثرات مثبت کود دامی، کود شیمیایی و قارچ میکوریزا بر تمامی صفات مورد ارزیابی در درختان چنار داشت. استفاده از قارچ میکوریزا در کنار کودهای دامی و شیمیایی باعث افزایش تمامی فاکتورهای مورد ارزیابی، به جز رشد شاخه های سال جاری گردید. غلظت عناصر فسفر، نیتروژن، روی، آهن، قرائت کلروفیل و غلظت قند محلول به ترتیب چهار برابر، 20%، پنج برابر، 34%، 41% و 23% نسبت به درختان شاهد افزایش یافت. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش می توان قارچ میکوریزا را در کنار کودهای شیمیایی و آلی، به عنوان یک کود بیولوژیک مناسب برای درختان چنار پیشنهاد کرد.

کشت مخلوط یکی از مولفه های موثر در کشاورزی پایدار می باشد. این پژوهش در سال زراعی 1391 - 1390 به منظور بررسی اثرات مصرف سطوح مختلف نیتروژن و آرایش های مختلف کاشت بر سطح برگ، جذب نور و عملکرد در کشت مخلوط دو گیاه بزرک و شبدر برسیم در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد. کرت های اصلی شامل سطوح مختلف کود نیتروژن در سه سطح (صفر، 30 و60 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) و کرت های فرعی آرایش های مختلف کشت دو گیاه در 6 سطح (کشت خالص بزرک، 70% بزرک: 70% شبدر برسیم، 70% بزرک:50% شبدر برسیم، 50% بزرک: 50% شبدر برسیم، 50% بزرک:70 % شبدر برسیم و کشت خالص شبدر برسیم) بود. نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین وزن خشک علف های هرز (286 گرم در مترمربع) مربوط به تیمار 60 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار و در کشت خالص بزرک بود. بالاترین درصد جذب نور در کشت مخلوط و در سطح کود 30 کیلوگرم در هکتار (85.3%) به دست آمد. بیشترین عملکرد دانه بزرک (533.1 گرم در مترمربع) و شبدر (72.6 گرم در مترمربع) در کشت خالص این دو گیاه و به ترتیب در سطح کود صفر و 30 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بود. نتایج این آزمایش نشان داد، کشت مخلوط این دو گیاه و استفاده از 30 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار نسبت به تک کشتی ضمن سرکوب موفق علف های هرز دارای برتری بوده و عملکرد بالاتری را حاصل نمود.

اطلاعات علمی کافی در زمینه گندم های پوشینه دار موجود نیست، لذا در مطالعه حاضر تغییرات محتوای کارتنوئید، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان، غلظت مالون دآلدئید، پایداری غشاء و عملکرد دانه یک ژنوتیپ از گندم های تتراپلوئید پوشینه دار (به نام جونقان) در مقایسه با یک ژنوتیپ از گندم های دوروم (به نام یاواروس) در پاسخ به تیمار آب شور و باکتری محرک رشد به صورت آزمایش کرت های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سال زراعی 1392-1391 در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان مورد بررسی قرار گرفت. سه سطح شوری آب (0، 100 و 200 میلی مولار نمک طعام) به عنوان فاکتور اصلی و دو ژنوتیپ و چهار سطح سویه باکتری محرک رشد (شاهد، 550، 57 و (UW3 به عنوان فاکتورهای فرعی در نظر گرفته شدند. شوری منجر به کاهش معنی دار عملکرد دانه (نزدیک به 300 درصد)، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی کاتالاز، پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز و محتوای کارتنوئید شد، هم چنین شوری سبب کاهش پایداری غشاء و افزایش غلظت مالون دآلدئید شد که نشان دهنده تخریب غشاء سلولی است. سویه های باکتری تاثیر متفاوتی بر صفات مذکور داشتند. سویه 550 منجر به افزایش 44 درصدی عملکرد دانه در شرایط غیر شور و سویه UW3 منجر به افزایش 24 درصدی عملکرد دانه در سطح 2000 میلی مولار شوری شد. باکتری های محرک رشد منجر به افزایش پایداری غشاء در شرایط شور شدند. به طورکلی به نظر می رسد نوع تاثیر باکتری های محرک رشد بر گندم های تتراپلوئید به ژنوتیپ، میزان شوری و سویه باکتری بستگی دارد. ژنوتیپ پوشینه دار جونقان از نظر صفات فیزیولوژیک مورد مطالعه و عملکرد دانه ضعیف تر از ژنوتیپ یاواروس بود، ولی درصد کاهش عملکرد دانه آن در اثر شوری تفاوت معنی داری با ژنوتیپ یاواروس نداشت.

به منظور بررسی اثر محلول پاشی آهن، روی و منگنز بر عملکرد، اجزای عملکرد و درصد پروتئین دو رقم ارزن دانه ای آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند در سال 1389 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد مطالعه دو رقم ارزن دانه ای شامل باستان (ارزن دم روباهی) و پیشاهنگ (ارزن معمولی) و شش سطح محلول پاشی کود ریزمغذی (شاهد، آهن، روی، منگنز، آهن + روی، آهن + روی + منگنز) بودند. نتایج نشان داد که بیشترین طول پانیکول، وزن هزار دانه، تعداد پانیکول در مترمربع از رقم پیشاهنگ و بیشترین عملکرد دانه، تعداد دانه در پانیکول، شاخص برداشت و عملکرد پروتئین از رقم باستان حاصل شد. محلول پاشی کودهای ریزمغذی صفاتی مانند طول پانیکول، عملکرد زیستی، شاخص برداشت و درصد پروتئین را تحت تاثیر قرار داد ولی تاثیری بر عملکرد دانه نداشت. محلول پاشی با آهن + روی + منگنز درصد پروتئین را نسبت به شاهد افزایش داد ولی عملکرد پروتئین تحت تاثیر قرار نگرفت. براساس نتایج حاصل از این آزمایش جهت دست یابی به بیشینه عملکرد دانه ارزن شاید بتوان از رقم باستان و محلول پاشی با کود روی استفاده کرد که نیاز به تحقیقات بیشتر دارد.

به منظور بررسی اثر باکتریهای محرک رشد بر عملکرد کمی و کیفی ذرت علوفه ای، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایذه اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل چهار سویه از باکتریهای محرک رشد گیاه شامل سودوموناس فلورسنت 169 (B1)، سودوموناس فلورسنت 79 (B2)، سودوموناس پوتیدا 108 (B3)، سودوموناس پوتیدا 159 (B4) و بدون باکتری (شاهد،B5) با دو هیبرید ذرت سینگل گراس 704 (A1) و بولسون (A2) بودند. باکتری ها از موسسه آب و خاک کرج تهیه گردید. قبل از کاشت بذور ذرت به مایع تلقیح آغشته شدند. صفات مورد بررسی شامل ارتفاع گیاه، تعداد برگ در بوته و تعداد برگ بالای بلال، عملکرد علوفه، درصد کل ماده خشک و درصد ماده خشک قابل هضم (DMD) برگ، ساقه و بلال پروتئین خام (CP) برگ، ساقه، بلال و درصد دیواره سلولی منهای همی سلولز (ADF) برگ، ساقه و بلال بودند. نتایج نشان داد که هیبرید، باکتری و اثرات متقابل این دو تاثیر معنیداری بر تمامی صفات داشتند. به نحوی که هیبرید بولسون ارتفاع بوته، تعداد برگ بوته، تعداد برگ بالای بلال، عملکرد علوفه، ماده خشک کل، درصد ماده خشک قابل هضم ساقه بالاتری به خود اختصاص داده و درصد ماده خشک قابل هضم برگ و بلال، پروتئین خام برگ، ساقه و درصد دیواره سلولی منهای همی سلولز برگ، ساقه و بلال در رقم سینگل کراس 704 بیشتر بود. ارتفاع ساقه، تعداد برگ بوته، تعداد برگ بالای بلال، عملکرد علوفه، ماده خشک کل و درصد ماده خشک قابل هضم ساقه و بلال در سویه های باکتری سودوموناس نسبت به سویههای باکتری پوتیدا بیشتر بود. تلفیق باکتریهای محرک رشد در تمامی صفات دارای مقدار بیشتری نسبت به شاهد بودند. نتایج این پژوهش نشان داد، باکتریهای محرک رشد گیاه باعث افزایش عملکرد، اجزای عملکرد و کیفیت علوفه گردیده است و هیبرید بولسون نیز ظاهرا در مقایسه با هیبرید 704 تطابق بیشتری با شرایط منطقه دارد، که نیاز به مطالعات مزرعه ای بیشتر دارد.