کواترنری ایران
سال:1394 | دوره:1 | شماره:3 |تعداد مقالات:7

نانوپلانکتون های آهکی یکی از مهم ترین گونه های فیتوپلانکتونی جهت بازسازی محیط های دیرینه است. گونه  Braarudosphaera bigelowiiدر مجموعه های ساحلی و آب هایی با میزان شوری پایین و همراه با ورود مواد آواری زندگی می کند. بررسی های نمونه های خلیج فارس، شرق تنگه هرمز و دریای عمان (سیریک) بر اساس پراکندگی این گونه، نشان داد که فراوانی این گونه در مناطق مذکور نسبتا کم و حضور این گونه در بخش غربی خلیج فارس به دلیل ورود مواد آواری و آب های شیرین رودخانه هایی است که در این بخش به خلیج فارس می ریزد، در قسمت های مرکزی به دلیل شوری و تبخیر بالا فراوانی آن خیلی کم است و نزدیک به تنگه هرمز که شوری نسبتا کمتر است فراوانی کم دارد. در نهایت، در شرق تنگه هرمز و دریای عمان (سیریک) که میزان شوری بالاست این گونه حضور ندارد.

انسان مدرن و تمامی فعالیت هایش از ابتدای پیدایش، در حدود 200،000 سال پیش، تاکنون، با اقلیم و محیط پیرامون خود در ارتباط بوده، از آن تاثیر گرفته و بر آن اثر گذارده است. اقلیم کره زمین به مانند سیستمی پویا، از تاریخ ذکرشده تا امروز در حال تغییر و تحول دایمی بوده است. تغییرات اقلیمی، از راه ایجاد تغییرات در مولفه های محیطی و ویژگی های چشم انداز کنام زیستی گروه های انسان مدرن، بارها و بارها دشواری ها، محدودیت ها و چالش هایی بر سر راه این گروه ها قرار داده است. در این برهه های به اصطلاح بدخیم اقلیمی، انسان مدرن گه گاه مجبور می شد از مهارت خود (زیرمجموعه ای از فرهنگ)، هوش در حال تطور و توانایی خروج از چشم اندازهای ناپسند (به اقلیم های مورد پسند) برای حل یا دست و پنجه نرم کردن با این مشکلات استفاده کند. همین برهم کنش با اقلیم و زیست بوم چشم انداز یکی از مهم ترین عواملی بود که به تدریج نیاکان ما را به انسان های مدرن از نظر رفتاری (انسان هوشمند هوشمند) تبدیل کرد. تغییرات اقلیمی علاوه بر ایجاد خطرات بالقوه، از عوامل مهمی بود که موجب برانگیزش انسان مدرن برای افزایش انعطاف پذیری و سازش با عوامل بیرونی شد. انسان مدرن در این مسیر پرتلاطم به فکر ساخت ابزارهایی برای ایجاد تغییراتی هرچند جزئی در محیط زیست اطراف خود افتاد. روندی که کماکان ادامه دارد.

مخروط های آتشفشانی کوه بوبک و سیخ کوه در جنوب خاوری استان خراسان جنوبی و در شمال و جنوب باختری شهرستان نهبندان واقع شده است. از دیدگاه تقسیم بندی زمین شناسی ساختاری ایران، متعلق به پهنه لوت است. این مخروط ها عمدتا از سنگ های آذرین خروجی تراکی بازالت، و تراکی آندزیت تشکیل شده و دارای بافت غالب پورفیریتیکی است. کانی های اصلی سازنده آن پلاژیوکلاز، پیروکسن، الیوین، هورنبلند و بیوتیت و کانی های فرعی و ثانویه آن کوارتز، سریسیت، اپیدوت، زئولیت و کلسیت است. دوازده نمونه از سنگ های سالم منطقه برای انجام تجزیه های شیمیایی عناصر اصلی و فرعی به ترتیب با روش های XRF و ICP انتخاب و به آزمایشگاه زرآزمای ماهان ارسال و تجزیه شد. مشخصات ژئوشیمیایی این سنگ ها نشان می دهد که ماگمای اولیه این سنگ ها تحول ازکلسیمی- قلیایی تا قلیایی دارد. در نمودارهای عنکبوتی، غنی شدگی از عناصر LREE و تهی شدگی از  HREEبا الگوی موازی و مشابه دیده می شود که حاکی از منشا یکسان آن هاست. علاوه بر این، غنی شدگی در  LILEو Pb نشان دهنده نسبت های عناصری Nb/ U و Ce/Pb و نیز آلودگی پوسته ای ماگمای سازنده سنگ های منطقه است. از طرفی، نمودارهای ژئوشیمیایی، نسبت های La/Yb در مقابل La و TiO2 در مقابل Zr نشان دهنده روند تبلور تفریقی در نمونه هاست. همچنین این نمودارها نشان می دهند که ماگمای اولیه این سنگ ها، با منشا گوشته ای، دچار فرآیند تفریق و آلودگی پوسته ای شده است. نمودارهای تکتونوماگمایی، آنومالی منفی NbوTi و مشخصات ژئوشیمیایی در این سنگ ها حاکی از شکل گیری این آتشفشان ها در محیط فرورانشی است.

امروزه شناسایی لندفرم ها و طبقه بندی زمین مبتنی بر روش کارشناسی است که به صورت دستی و با استفاده از عکس های هوایی و نقشه های توپوگرافی انجام می شود و روشی وقت گیر و دارای دقت کمی است. از این رو، استفاده از روش های نیمه خودکار و خودکار به منظور طبقه بندی لندفرم ها برای افزایش دقت و سرعت کار ضروری به نظر می رسد. این پژوهش سعی دارد که به طبقه بندی لندفرم ها بر اساس الگوریتم شبکه های عصبی خودسازمانده (SOM) در حوضه آبخیز گاوخونی بپردازد. پژوهش از نوع تحلیل و توصیفی مبتنی بر روش های آماری، نرم افزار و میدانی است؛ بدین صورت که به منظور استفاده از الگوریتم SOM برای طبقه بندی لندفرم ها از شش پارامتر استفاده شد شامل جهت (aspect)، ارتفاع (elevation)، شیب (slope)، پروفیل طولی و عرضی (plan, profile) و انحنا (curvature). برای این منظور، ابتدا با استفاده از شاخص موقعیت توپوگرافی (TPI)، لندفرم های منطقه مورد مطالعه طبقه بندی شد. از کلاس های لندفرم حاصل از TPI به منظور آموزش مدل SOMاستفاده شد. در مرحله بعد، پنجاه نقطه به عنوان نمونه برای آموزش شبکه استفاده شد. نتایج حاصل از طبقه بندی لندفرم ها با استفاده از الگوریتم SOM نشان داد که شش خوشه (کلاس) در محدوده مورد مطالعه وجود دارد، به طوری که خوشه 1 و 5 شامل لندفرم هایی است که در ارتفاعات زیاد قرار دارد و خوشه 3 شامل لندفرم هایی است که در کمترین ارتفاع واقع شده است. بقیه خوشه ها شامل لندفرم هایی هستند که در ارتفاعات متوسط در حوضه آبخیز مورد مطالعه قرار دارد. بنابراین از الگوریتم فوق می توان به منظور پیش بینی لندفرم های منطقه مورد مطالعه استفاده کرد.

برای نخستین بار بقایای فسیلی مهره داران پستاندار از نهشته های کواترنری بالایی منطقه زاویه در شمال ساوه معرفی و بررسی روش مند شد. نمونه های مورد مطالعه شامل بقایای اسکلتی لگن کرگدن و اندام های حرکتی انتهایی و دندان های جداشده اسب هاست که در رسوبات دریاچه ای/ آواری زاویه یافت شد. این آثار بر اساس روش های استاندارد و اندازه گیری و توصیف شد و برای تعیین قرابت و شناسایی دقیق تر به کمک آنالیزهای آماری دو متغیره با نمونه های مشابه امروزی و فسیل مقایسه شد. درنتیجه این تحقیق، حضور کرگدن هایی از جنس احتمالی Stephanorhinus و نیز اسب های استنونیدی، احتمالا از گونه Equus hemionus، در کواترنری بالایی شمال ساوه گزارش می شود.با توجه به این آثار فسیلی محیط دیرینه باز با پوشش درختی کوتاه یا بوته ای با آب و هوای نیمه مرطوب برای منطقه مورد مطالعه در نظر گرفته می شود.

نهشته های ماسه ای از پدیده های زیبای ژئومرفولوژی مناطق بیابانی در جنوب دامغان است. هدف تحقیق حاضر مقایسه رسوب شناسی دو نوع تپه های ماسه ای (نوع برخانی و نبکا) و بررسی خصوصیات مورفومتری آن ها در حاشیه کویر حاج علی قلی دامغان است. طی برداشت صحرایی، تعداد 27 رسوب ماسه ای از تپه های برخانی و 15 نمونه از تپه ماسه ای نوع نبکا برداشت شد. همچنین، هر دو نوع نبکای فعال و غیرفعال شناسایی شد. برای بررسی ارتباط آماری بین مولفه های مورفومتری تپه های ماسه ای برخانی، طول قله، دامنه رو به باد و پشت به باد، همچنین برای بررسی پارامترهای مورفومتری تپه های ماسه ای نوع نبکا طول محورهای بلند، کوتاه و ارتفاع آن ها اندازه گیری شد. طی مطالعات آزمایشگاهی نمونه ها آنالیز دانه سنجی شد و پارامترهای آماری آن ها محاسبه شد. میانگین قطر دانه های تپه های ماسه ای برخانی 2.435 فی (ماسه ریزدانه)، جورشدگی آن ها 0.530 فی (متوسط خوب جورشده)، کج شدگی -0.268 (به سمت ذرات دانه درشت کج شده) و شاخص کشیدگی 1.054 (به طور متوسط کشیده) است. همچنین، میانگین قطر دانه های تپه ماسه ای نوع نبکاها برابر 2.800 فی (ماسه ریزدانه)، جورشدگی آن ها 0.540 فی (متوسط خوب جورشده)، کج شدگی -0.070 (تقریبا متقارن) و شاخص کشیدگی 1.640 (خیلی کشیده) است. نتایج به دست آمده از مورفومتری تپه های ماسه ای برخانی نشان می دهد که مولفه دامنه قله و پشت به باد بهترین ضریب همبستگی را نشان می دهد و برای به دست آوردن ارتفاع می توان از آن ها استفاده کرد. برای تپه های ماسه ای نوع نبکا رگرسیون خطی هر یک از متغیرهای مستقل در برابر متغیر وابسته به طول محور بلند محاسبه شد. با توجه به نتایج می توان گفت هر دو متغیر برای تعیین طول محور بلند مناسب است.

امروزه مطالعات آب و هواشناسی دیرینه به دلیل کاربرد در مسایلی چون بررسی تغییرات آب و هوایی گذشته کره زمین، باستان شناسی، درک میزان تاثیر انسان بر تغییرات زیست محیطی، بازسازی داده های آب و هوایی طولانی مدت، شبیه سازی محیط های دیرینه یکی از محبوب ترین زمینه های مطالعاتی شده است. از جمله روش های متداول در مطالعات آب و هواشناسی دیرینه روش گرده شناسی و از جمله مهم ترین ابزار این روش، اطلس های گرده شناسی است. در ایران مطالعات آب و هواشناسی دیرینه و به تبع آن روش گرده شناسی سابقه چندانی ندارد و کمبودهای زیادی در این رشته وجود دارد. از جمله این کمبودها می توان به نبود اطلس گرده های گیاهی ایران اشاره کرد. با توجه به این مساله، در این مقاله سعی شده است با معرفی گرده های گیاهی حوضه آبریز دریاچه پریشان، بخشی از این خلاء پر شود. بدین منظور، گرده گیاهان منطقه و مغزه دریاچه پریشان استخراج شد. برای جداسازی گرده های گیاهی از نمونه رسوبی از روش استاندارد استخراج گرده های گیاهی استفاده شد. در نهایت، با تهیه اسلاید و کدگذاری آن ها، با استفاده از میکروسکوپ نوری گرده ها، شناسایی و عکسبرداری شد. در مجموع، تعداد 28 گرده شناسایی شد که مشخصات و تصویر هر گرده آمده است.