اسلام و سلامت
سال:1394 | دوره:23 | شماره:3-4 |تعداد مقالات:9

سابقه و هدف: بسیاری از افراد شادکامی و نشاط را به معنای رقص و پایکوبی می دانند، اما شادکامی حقیقی را باید در روح و روان جست و این شادی می تواند از طریق اعتقادات و جهت گیری های مذهبی حاصل گردد. بر این اساس پژوهش حاضر، با هدف بررسی رابطه هوش معنوی و جهت گیری مذهبی با شادکامی دانشجویان انجام شد. مواد و روش ها: جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه خوارزمی بود که از میان آنها 288 نفر با روش نمونه گیری طبقه ای، متناسب با حجم و با استفاده از فرمول کوکران به پرسشنامه های هوش معنویKing، جهت گیری مذهبی آلپورت و مقیاس شادکامی آکسفورد پاسخ دادند. داده ها با استفاده از نرم افزار 22SPSS و با کمک آمار توصیفی، آزمون همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه و آزمون t مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نتایج نشان داد هوش معنوی (0/03p= و 0/24r=) و مؤلفه جهت گیری مذهبی درونی (0/006p= و 0/031r=) با متغیر شادکامی رابطه مثبت معناداری دارند. اما بین مؤلفه جهت گیری مذهبی بیرونی با شادکامی رابطه معناداری دیده نشد (0/30p= و 0/11r=). همچنین، هوش معنوی، جهت گیری مذهبی درونی و بیرونی به ترتیب 0/699، 0/096 و 0/062 از واریانس شادکامی را پیش بینی کردند. علاوه بر این، بین دانشجویان دختر و پسر در جهت گیری مذهبی، هوش معنوی و شادکامی تفاوت معناداری وجود ندارد. نتیجه گیری: نتایج تحلیل رگرسیون حاکی از آن بود که هوش معنوی، بیشترین سهم را در تبیین تاب آوری دانشجویان دارد. در نهایت، می توان گفت افراد داری جهت گیری مذهبی درونی، که تنها برای منافع شخصی تظاهر به دین داری نمی کنند و افراد دارای هوش معنوی بالا، از شادکامی بالاتری برخوردارند.

سابقه و هدف: تمام رویکردهای روان درمانی بر اساس تعریف خود از آسیب روانی، نظریه ی متفاوتی در زمینه ی درمان ارائه داده-اند. از این رو مطالعه ی حاضر با هدف شناسایی آسیب روان بر اساس قرآن صورت گرفته است. مواد و روش ها: روش پژوهش مطالعه، در حیطه ی پژوهش های کیفی و با استفاده از روش تحلیل مضمون انجام شد. داده های پژوهش، داستان ها و تمثیل های قرآن بود که با جستجو در کتب، سایت ها و نرم افزارهای قرآنی، 40 داستان و 101 تمثیل جمع-آوری شد. داده ها در طول یک دوره ی دو ساله جمع آوری، کدگذاری و در قالب شبکه ی مضامین دسته بندی گردید. یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل مضمون داده ها به شناسایی 336 کد، 29 خرده مضمون، 2 مضمون اصلی و 1 مضمون فراگیر منجر شد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که مرض قلب، اساس آسیب روان است یعنی قلب که جایگاه عواطف و صفات روانی انسان است از حالت فطری خود منحرف، و بیمار شده و مرکز عواطف منفی گردد که ریشه ی تمام این عواطف منفی و اختلال های روانی (خودبزرگ بینی، دروغ گویی، کینه، حسادت، ترس، طمع، خیانت، خساست، ناسپاسی، ناشکیبایی، بهانه جویی و. . . )، به خودپرستی و دنیاپرستی برمی گردد. بنابراین توجه به این دو محور اصلی در زمینه ی آسیب شناسی روانی در کاربست مشاوره و روان درمانی اهمیت اساسی دارد.

سابقه و هدف: هپاتیت B شایع ترین عفونت ویروسی مزمن در انسان می باشد و عوارض جسمی، روانی و اجتماعی زیادی به دنبال دارد. باورهای معنوی در داشتن یک زندگی هدفمند و مدیریت بیماری های مزمن مؤثر است. هدف از این مطالعه درک و تبیین تجارب بیماران هپاتیت B از نظر معنویت گرایی و ارزش های معنوی در زندگی بوده است. مواد و روش ها: مطالعه حاضر مبتنی بر رویکرد کیفی و از نوع تحلیل محتوا می باشد. در این مطالعه 18 نفر مبتلا به هپاتیت B به روش مبتنی بر هدف انتخاب شدند. جهت جمع آوری اطلاعات از مصاحبه های عمیق و بدون ساختار استفاده شد. متن مصاحبه ها ضبط گردیده و کلمه به کلمه بازنویسی و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: بر اساس بررسی مصاحبه ها و تحلیل داده ها، یک درون مایه اصلی «معنویت گرایی» در قالب چهار درون مایه فرعی «بیماری تقدیر الهی»، «قرب الهی»، «بیداری وجدان»، «رشد و بالندگی» ظهور یافت. نتیجه گیری: نتایج حاصل از مطالعه حاضر بیانگر اهمیت تجارب معنوی مبتلایان به بیماری هپاتیت B بوده و توجه به معنویت در زندگی می تواند کمک مؤثری در پذیرش بیماری و تکیه گاه مناسبی جهت ارتقاء سلامت جسمی، روانی و اجتماعی باشد. لذا پیشنهاد می گردد که مدیران و کارکنان در ارائه خدمات بهداشتی درمانی به تجارب معنوی بیماران توجه خاصی نموده و آن را در برنامه مراقبت های معمول بگنجانند.

سابقه و هدف: توجه به سرزندگی و نشاط دانشجویان به دلیل تاثیر نیرومند بر جنبه های مختلف زندگی تحصیلی آنها، بسیار مهم است. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش هوش معنوی بر سرزندگی تحصیلی و بهزیستی روانشناختی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی لرستان انجام شد. مواد و روش ها: پژوهش حاضر، نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون-پس آزمون و پیگیری (1 ماه) با گروه کنترل بود که در زمستان 1394 انجام شد. در این پژوهش 30 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی لرستان به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه گواه (15=n) و آموزش هوش معنوی (15=n) قرار گرفتند و با استفاده از نمونه برگ جمعیت شناختی، پرسشنامه سرزندگی تحصیلی و پرسشنامه بهزیستی روانشناختی 18 سوالی ریف مورد پیش آزمون قرار گرفتند. سپس گروه آزمایش به مدت 12 جلسه تحت آموزش هوش معنوی قرار گرفت و گروه گواه هیچ مداخله ای دریافت نکرد. در پایان هر دو گروه مورد پس آزمون و 1 ماه بعد پیگیری قرار گرفتند و داده ها با استفاده از روش تحلیل اندازه گیری مکرر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که بین دو گروه گواه و تحت آموزش، هوش معنوی تفاوت معناداری وجود دارد (0/001>P). به طوری که، در گروه آزمایش میانگین نمرات پیش آزمون متغیرهای سرزندگی تحصیلی (25/47) و بهزیستی روانشناختی (69/06) در پس آزمون به ترتیب (30/80) و (76/07) افزایش یافته و در مرحله پیگیری نیز نسبتاً ثابت بودند. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که آموزش هوش معنوی در بهبود سرزندگی تحصیلی و بهزیستی روانشناختی دانشجویان موثر می باشد. بنابراین، توجه به این متغیرها در قالب دوره های آموزشی برای دانشجویان پیشنهاد می شود.

سابقه و هدف: بیماران منتظر عمل جراحی اغلب دچار ترس و اضطراب می شوند که این موارد باعث افزایش درد و بی ثباتی علایم حیاتی می گردد. در این بین اعتقادات مذهبی یک جایگزین مناسب برای کاهش اضطراب می باشد. هدف این مطالعه، تعیین ارتباط بین اضطراب قبل از عمل جراحی و اعتقادات مذهبی در بیماران بستری در بیمارستان های منتخب شهر قم است. مواد و روش ها: پژوهش حاضر از نوع مطالعه مقطعی است که 322 بیمار از بیماران منتظر عمل جراحی در سه مرکز آموزشی درمانی شهر قم به روش نمونه گیری در دسترس شرکت کردند. ابزار گردآوری داده ها، دو پرسشنامه استاندارد اضطراب همیلتون (14 سوال) و پرسشنامه محقق ساخته روا و پایای اعتقادات مذهبی (14 سوال) بود که توسط پرسشگران دوره دیده تکمیل شد. داده ها در نهایت توسط شاخص های توصیفی و نیز آزمون های T مستقل، ANOVA و ضریب همبستگی پیرسون در سطح معنی داری کمتر از 0/05 تحلیل شد. یافته ها: میانگین و انحراف معیار اضطراب بیماران 6/42± 10/13 نمره بود. به طوری که 1/9% (7 نفر) بدون اضطراب، 86% (314 نفر) دارای اضطراب کم و 12/1% (44 نفر) دارای اضطراب متوسط بودند. همچنین مشخص شد میانگین و انحراف معیار نمره اعتقاد مذهبی 4/18± 34/30 نمره بود به طوری که 2/5% (9 نفر) دارای اعتقاد مذهبی کم، 27/1% (99 نفر) دارای اعتقاد مذهبی متوسط و 70/4% (257 نفر) دارای اعتقاد مذهبی خوب بودند. آزمون ضریب همبستگی پیرسون، همبستگی معکوس و معنی داری را بین اضطراب قبل از عمل جراحی با اعتقادات مذهبی نشان داد (0/002=P و 0/158-=P). نتیجه گیری: نتایج این مطالعه حاکی از ارتباط اضطراب قبل از عمل جراحی با اعتقادات مذهبی بود و با افزایش نمره اعتقادات مذهبی، اضطراب کاهش می یافت.

سابقه و هدف: قرآن کریم کتاب هدایت است که از طرف پروردگار عالمیان به واسطه رسول اکرم (ص) برای بشر فرستاده شد. از نظر دین مبین اسلام، سلامتی نقش اساسی را در رشد و کمال انسانی دارد. با توجه به اهمیّت موضوع سلامتی و تاکید آن در آیات الهی، در مطالعه حاضر تمامی 114 سوره برای دسترسی به آیاتی که مشخصاً در خصوص ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی سلامتی بیان شده اند، مورد بررسی کامل قرار گرفتند. مواد و روش ها: این تحقیق به صورت موضوعی-مروری و با بررسی مستقیم سوره ها و یکایک آیات قرآن کریم که به صورت PDF از سایت گوگل دانلود شده بود و تفاسیر آن، منابع معتبر دینی، مقالات و نرم افزارهای اسلامی در زمینه سه بعد اصلی سلامتی (جسمی، روانی و اجتماعی) انجام شده است. یافته ها: یافته های مطالعه نشان داد که در 67 سوره (58/77%)، آیات قرآن کریم مشخصاً، به یک، دو و یا هر سه بعد اصلی سلامتی (جسمی، روانی و اجتماعی) اشاره نموده است. عمده آیات قرآن کریم به ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی سلامتی، اشاره عام دارد، اما تعداد کل آیات در خصوص سه بعد اصلی سلامتی، 264 بود که سهم سلامت اجتماعی 101 آیه (38/26%)، سهم سلامتی روانی94 آیه (35/61%) و سهم سلامتی جسمی 69 آیه (26/13%) بوده است. در کل می توان دریافت که مباحث بهداشتی مهمی در بعد جسمی مانند خوردن غذاهای حلال ( گوشت دام، انگور، انار، زیتون، خرما) و پرهیز از مصرف شراب، مردار، خون و گوشت خوک و نیز رعایت بهداشت جنسی در قالب نکاح شرعی مرد با زن، در بعد روانی از قبیل صبر و شکیبایی در امور، توکل بر خدا، آرامش و اطمینان قلبی، دوری از غم و اندوه و باور اینکه بعد از هر سختی، راحتی خواهد بود و در نهایت در بعد اجتماعی مانند دادن زکات و صدقه و انفاق، یتیم نوازی، دوری از قمار و ولخرجی و اسراف، پرهیز از کم فروشی، عدالت ورزی و نیز عدم تمسخر دیگران در آیات مذکور برای عمل کردن مردم بیان شده است. نتیجه گیری: نتیجه آنکه در آیات زیادی از قرآن کریم به مقوله سلامتی در زمینه سه بعد اصلی آن یعنی جسمی، روانی و اجتماعی توجهات ویژه ای شده است. بنابراین بهره برداری بیشتر، عمیق تر و جزئی تر از آیات قرآن در زمینه حفظ و ارتقاء سلامتی توسط متخصّصین پزشکی و بهداشتی و نیز برنامه ریزان نظام سلامت، با همکاری بین بخشی عالمان دینی و قرآنی ضروری به نظر می رسد.

سابقه و هدف: سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) از شایع ترین اختلالات مزمن غدد درون ریز است که با پیامدهای متفاوت بالینی از قبیل عوارض تولید مثلی، متابولیکی و روانی و بعضی از سرطانها همراه است. این که سلامت معنوی، روانی، عاطفی و شناختی زنان مبتلا به این سندرم چگونه است، بخوبی تشریح نشده است. هدف از این مطالعه تبیین مفاهیم سلامت معنوی، روانی، عاطفی و شناختی از دیدگاه زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک و متخصصین آنان است. مواد و روش ها: این پژوهش با یک مطالعه کیفی با استفاده از تحلیل محتوی جهت تبیین وضعیت سلامت معنوی، روانی، عاطفی و شناختی زنان مبتلا به PCOS طراحی شده است. مصاحبه ها در بیمارستان روحانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی بابل تا اشباع داده ها ادامه یافت. همه مصاحبه ها ضبط شده و رونویسی گردید. داده ها بوسیله مصاحبه های عمیق انفرادی باز و نیمه ساختار یافته با 23 نفر از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک و 8 نفر از متخصصین به اشباع رسید. اطلاعات بدست آمده با استفاده از تجزیه و تحلیل محتوی با روش مقایسه مداوم مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: در مطالعه کیفی با آنالیز محتوا در حیطه سلامت معنوی (مشیت الهی، دعا و نیایش، تفکر به آخرت، توسل به ائمه، سازگاری با مشکلات بیماری)، سلامت روانی (افسردگی، ناامیدی، ترس و اضطراب، بدخلقی، درونگرا بودن)، حیطه عاطفی (اعتماد به نفس پایین، احساس خجالت و شرمندگی، احساس حقارت و خود کم بینی نسبت به همسالان) و حیطه شناختی (مشغولیت ذهنی و کاهش تمرکز، ناتوانی در حل مساله، ناتوانی در تصمیم گیری) استخراج گردید. آنچه که در این مطالعه قابل توجه بوده، تاثیر اعتقادات مذهبی در پذیرش و سازگاری با مشکلات این سندرم و افزایش تحمل آنان نسبت به عوارض این سندرم بوده است. نتیجه گیری: با توجه به اینکه زنان مبتلا به PCOS با اعتقادات مذهبی، بهتر توانستند با عوارض گسترده این بیماری تطابق و سازگاری پیدا کنند؛ لذا در اداره این بیماران علاوه بر درمان علائم جسمی، باید به جنبه های مختلف معنوی، روانی، عاطفی و شناختی آنان توجه شود.

سابقه و هدف: گرچه تغذیه علت تامّه ی اخلاق و رفتار در انسان نیست اما زمینه ساز آن است. با توجه به اینکه یکی از اهداف بعثت انبیاء گسترش فضائل اخلاقی است به خصوص پیامبر اسلام (ص) که هدف از بعثت خویش را «تمام کردن» یا به کمال تامّ رساندن مکارم اخلاقی می داند، به نظر می رسد بررسی نقش تغذیه و تاثیر آن در اخلاق با تکیه بر قرآن و حدیث و دیدگاه حکیمان مسلمان به ویژه نظریه جسمانیه الحدوث بودن نفس، یک ضرورت است. مواد و روش ها: این مطالعه از نوع مروری بوده که با جستجو در سایت هایGoogle scholar, SID, Noormags و کتابخانه های دیجیتال از جمله noorlib به منظور دستیابی به مطالعات انجام شده در زمینه رابطه اخلاق و تغذیه و نحوه حدوث و تکامل نفس انسان و ارتباط آن با تغذیه صورت گرفته است. یافته ها: با توجه به آیات، روایات و دیدگاه های حکیمان مسلمان از جمله عقیده به جسمانیه الحدوث بودن نفس در حکمت متعالیه رابطه میان تغذیه و اخلاق تبیین می شود. به طور کلی تغذیه از نظر نوع غذا، کمیت آن و کیفیت کسب آن بر اخلاق افراد تاثیری تردید ناپذیر دارد. نتیجه گیری: تغییر عادات غذایی می تواند زمینه ساز تغییر در اخلاق و رفتار گردد. بنابراین با اصلاح عادات غذایی یک جامعه می توان به اصلاح برخی از ناهنجاری های اخلاقی و رفتاری امیدوار بود.