اسلام و سلامت
سال:1393 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

سابقه و هدف: میل به استفاده از مکاتب طب طبیعی، توجهی جهانی است که مورد سفارش سازمان جهانی بهداشت، قرار گرفته است. با هدف رسیدن به یک مکتب طبی تلفیقی، نیاز به شناخت تفاوتهای مکاتب طب سنتی با طب رایج می باشد.مواد و روش ها: با بررسی متون طب سنتی، مبانی پایه ای طب سنتی ایران بیان شده و با دیدگاه طب رایج، مقایسه شده است.یافته ها: یکی از تفاوت ها، اعتقاد به یک سامانه هوشمند و یکپارچه از دیدگاه طب سنتی ایران، با عنوان قوه مدبره یا طبیعت، در بدن انسان است که کلیه اعضا و سیستم های بدن انسان را اداره می کند. طبیعت، طبیب اول است و شان پزشک، تنها کمک به این قوه مدبره است.در طب رایج، معادلی برای این مفهوم وجود ندارد. تفاوت دوم، اعتقاد به تفاوت های فردی بین انسانها (مزاج) و استفاده از آنها در امر حفظ سلامتی، تشخیص و درمان است. هم اکنون معادل دقیقی از این مفهوم در طب رایج وجود ندارد، ولی گسترش پزشکی فرد محور (personalized medicine) راهی در جهت نزدیک شدن به دیدگاه مشترک در این زمینه است.نتیجه گیری: بهترین الگوی طب تلفیقی برای جامعه اسلامی ما، افزودن روش ها و ابزارهای طب رایج، در چارچوب مبانی اعتقادی طب سنتی ایران می باشد.

سابقه و هدف: یکی از چالش های مهم عصر حاضر در علوم پزشکی، شبیه سازی انسان (Human Cloning) می باشد. این موضوع در میان پژوهشگران، فلاسفه اخلاق زیستی، عالمان دینی به ویژه فقهای شیعه و اهل سنت، سوالات زیادی را به دنبال داشته است. از آنجایی که یکی از مهم ترین دلیل مخالفان شبیه سازی، تعارض و عدم سازگاری آن با کرامت انسانی است، این مطالعه به سازگاری و عدم تعارض شبیه سازی با کرامت انسانی، می پردازد.مواد و روش ها: با طراحی این مطالعه بر اساس اطلاعات موجود، سعی شده تا کرامت انسانی با استفاده از آیات قرآن، احادیث، آرا عالمان دینی و الهی دانان، مورد ارزیابی قرار گیرد. همچنین از مقالاتی که در زمینه شبیه سازی نظراتی را ارائه کرده بودند، استفاده لازم صورت پذیرفت.یافته ها: از نگاه قرآن کریم، انسان صاحب کرامت ذاتی است. شبیه سازی، شرایط یکسانی را در حفظ کرامت جنین با مراحل لقاح خارج رحمی دارد. هویت ژنتیکی یکسان، ناقض هویت شخصی فرد نخواهد بود. در شبیه سازی، انحصار سیستم ژنتیکی به چالش کشیده می شود و ارتباط خاصی به شخصیت کلی انسان ندارد. شکل گیری شخصیت فرد شبیه سازی شده در محیط زندگی، کرامت انسانی او را نیز صیانت می کند. هیچ یک از فقهای شیعه، نقض کرامت انسان را دال بر حرمت شبیه سازی، اعلام نکرده اند. شبیه سازی انسان مغایرتی با کرامت او ندارد.نتیجه گیری: با بررسی دقیق در مساله شبیه سازی، عدم تعارض آن با کرامت انسانی بدست می آید. ادله اخلاقی ارائه شده درمخالفت با شبیه سازی انسان، از اتقان لازم برخوردار نیست. به نظر می رسد دلیل محکم عقلی و نقلی در ناسازگاری شبیه سازی انسان با کرامت ذاتی او وجود ندارد.

سابقه و هدف: تغذیه یکی از مقولاتی است که در بسیاری از مکاتب طبی، سرفصلی خاص برای آن باز شده است. ارتباط بین غذا با روح، از مسائلی است که در جهان بینی توحیدی و عمدتا در مکتب اسلام به آن اشاره شده است. هدف از این مطالعه تبیین جایگاه و اهمیت غذا از منظر قرآن کریم است که از این رهگذر، توجه بیشتری به موضوع تغذیه معطوف گردد.مواد و روش ها: با مراجعه به نسخ دیجیتال قرآن کریم و تفاسیر مرتبط و جستجوی واژ ه های مرتبط با تغذیه از جمله طعام، شراب، اکل و مشتقات آن، آیات مربوط جستجو شده و بر اساس ارتباط موضوعی و نظرات مفسرین، جمع بندی شدند. یافته ها: در قرآن کریم درمجموع 48 بار از واژه طعام و مشتقات آن، 107 بار از واژه اکل و مشتقات آن و 39 بار از واژه شراب یاد شده که در بین آیات مرتبط با طعام، 6 بار به اصل کلی حلال بودن غذاها به صورت مستقیم اشاره شده و در بین تفاسیر مختلف اهمیت تغذیه جسم بر روح مورد تاکید قرار گرفته است. نتیجه گیری: به زعم بسیاری از متفکرین و مفسرین، موضوع طعام فراتر از جنبه های مادی آن است و مقولاتی همچون سلامت روح از طریق کسب رزق حلال، علم اندوزی و تفکر در آفرینش انسان و غذا، تدبر در چگونگی شکل گیری غذا و تغییر و تحول آن در بدن انسان، همچنین استفاده از منابع غذایی طبیعی را می توان از ابعاد، اهمیت و جایگاه طعام تلقی نمود.

سابقه و هدف: سقط به ختم حاملگی قبل از هفته بیستم، اطلاق می شود. سالانه حدود 80 هزار سقط در ایران انجام می پذیرد. بسیاری از مسائل اجتماعی مانند داشتن فرزند زیاد، عدم تقارن در جنسیت، بارداری های ناخواسته و یا نامشروع بودن فرزند، زمینه مساعدی را برای سقط جنین فراهم نموده است. مکاتب مختلف دیدگاه ها و ایده های گوناگونی ارائه کرده اند. اسلام نیز به دلیل کرامتی که برای انسان در نظر گرفته، حتی برای مرحله انعقاد نطفه و قبل از دمیده شدن روح، ارزش خاصی قائل است. این مطالعه به دیدگاه اسلام، مخصوصا از منظر فقه شیعه، به موضوع سقط جنین می پردازد.مواد و روش ها: در این مطالعه، فتاوی عمده فقها و علمای معاصر شیعه، نظر فقهی حضرت امام خمینی و حضرت آیه اله خامنه ای و همچنین دیدگاه نگارنده در خصوص سقط جنین انسان، مورد بحث و بررسی قرار گرفت. به احادیثی از پیامبر اسلام و آیات قرآن استناد شد. دیدگاه مکاتب مختلف اهل سنت، آیین یهودیت، آموزه های زرتشت و الهی دانان مسیحی نیز مد نظر قرار گرفت. ایده و آرا مکاتب غیر الهی مانند فمنیست ها، نگاه علمی متخصصین پزشکی و همچنین دلایل عقلی و عرفی، نیز از جمله مواردی بودند که در این تحقیق به آنها توجه گردید. یافته ها: قاطبه فقهای اسلام، سقط جنین را در هر مرحله از تکون، در صورتی که دلیل موجهی برای آن وجود نداشته باشد، حرام و غیر شرعی می دانند. بر اساس قاعده نفی عسر و حرج، حرمت سقط در شرایطی منتفی بوده و باید از ضرر بزرگتر جلوگیری کرد و اساس آن قاعده تقدم اهم بر مهم است. با مزاحمت جنین در رحم، دلیل متقنی وجود ندارد تا بتوان با استناد به آن، حق حیات را از مادر سلب نمود. در مزاحمت حیات جنین با ادامه حیات مادر، سقط جنین برای مادر مجاز خواهد بود. با قاعده نفی حرج حکم حرمت برداشته می شود و قاعده نفی حرج، بر همه احکام از جمله تقیه حکومت دارد.نتیجه گیری: حرمت سقط جنین از دیدگاه اکثر فقها، یک مساله مطلق نبوده و استثناء پذیر است. بر اساس قاعده نفی عسر و حرج، حکم حرمت سقط جنین برداشته می شود. مزاحمت جنین با حیات مادر نیز می تواند مجوزی برای سقط جنین باشد. توجه به آموزه های دینی و فقه شیعه، تبیین کننده راه درست خواهد بود.

سابقه و هدف: اسلام برای بهداشت ارزش زیادی قائل شده و کمتر عمل مستحبی است که این اندازه از سوی دین ما مورد عنایت باشد. اما با وجود کثرت منابع در زمینه رعایت بهداشت دهان و دندان، هنوز هم جایگاه گفتارهای الهی در کتابها و مقالات علمی بسیار جزئی بوده است. لذا هدف ما در این مقاله کنکاش و بررسی روایات در این خصوص بوده است که شاید از این منظر نگرش و انگیزه احاد افراد جامعه در انجام این مهم ارتقا یابد.مواد و روش ها: روش جمع آوری مطالب این مطالعه به روش تحلیلی- توصیفی است که با مطالعه منابع معتبر روایات و کتابهای حوزوی و نیز نرم افزارهای کامپیوتری در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی قم، مطالعات مشابه در دانشگاه های تهران و شهید بهشتی و همچنین با بهره گیری از سایت های معتبر اینترنتی انجام یافته است.یافته ها: در این مطالعه گزیده ایی از روایات تحت مقوله های مختلفی از جمله اهمیت پیشگیری و بهداشت، بوی بد دهان، آثار معنوی مسواک زدن، روش مسواک زدن، جنس و دیگر مواد بهداشتی دهان و همچنین تمیز کردن ناحیه بین دندانی مورد بررسی قرار گرفته اند.نتیجه گیری: دین اسلام رعایت بهداشت و پیشگیری در دهان و دندان را در تعالیم خود بر درمان مقدم داشته و دستورات زیادی در این زمینه ارائه نموده است. در علم دندانپزشکی امروزی هم رعایت بهداشت پیشگیری از بیماریها از اهمیت بسیار بالائی برخوردار بوده که این نشانگر همسوئی و هم کلامی دین و علم است که همدیگر را نقض نکرده اند، بلکه با گذشت زمان و بدست آمدن یافته ها و کشفیات جدید روز به روز حکمت و دلائل دستورات دینی مشخص می گردد.

سابقه و هدف: پژوهش ها نشان داده اند که بین معنویت و هدف زندگی، رضایت از زندگی و سلامت، همبستگی وجود دارد، در دو سه دهه اخیر به نقش بعد معنوی در سلامت روان انسان توجه زیادی شده و معنویت را هم بخش دیگری از سلامت روان یا سلامت انسان دانسته اند، یکی از مولفه هایی که در ذومراتب بهداشت روان نقش کلیدی ایفا می کند، هوش معنوی است. امروزه روانشناسان اهمیت توجه به علائق دینی و معنوی را خواه به طور کلی در کارهای خود و خواه به صورتی خاص تر، در محیط های روان درمانی مورد عنایت قرار می دهند. به همین سبب بررسی دقیق مفهوم هوش معنوی در اسلام و روانشناسی ضرورت دارد.مواد و روش ها: مطالعه حاضر تلاش کرده است تا به تبیین مفهوم هوش معنوی در نگاه اسلام و روانشناسی بپردازد و از منابع معتبر اسلام چون قرآن و کتاب های معتبر روایی بهره گیرد و نیز دیدگاه های روانشناسان را مورد دقت و بررسی قرار داده است.یافته ها: روانشناسی و اسلام در ارائه مفهوم دقیق هوش معنوی از یک تعابیر بهره نگرفته اند بلکه در تعابیر روانشناسان از برخی علائم و مشخصات برای بیان و تبیین آن استفاده شده است که در مفاهیم و آموزه های اسلامی از واژگان خاص در این خصوص استفاده شده است و نیز راهکارهای ارائه شده در برخی موارد از همگونی و همانندی برخوردارند و در برخی موارد از دیدگاه یکسانی برخوردار نیستند.نتیجه گیری: بی تردید در راهکارهای پرورش هوش معنوی از منظر اسلام و روانشناسی مولفه های مشترک و همانند وجود دارد و در برخی زمینه ها هم راهکارهای متفاوتی در رشد و پرورش هوش معنوی مشاهده می شود که مطالعه حاضر نشان داد در پرتو تعالیم اسلامی می توان به رشد و شکوفایی و بالندگی بیشتر و پایدارتر در این حوزه دست یافت.