پژوهش و توسعه جنگل
سال:1395 | دوره:2 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

با توجه به لزوم تحقیق روند رویش و تکامل طبیعی توده های جنگلی مدیریت نشده و ایجاد الگوی مدیریتی مناسب و همگام با طبیعت به منظور دخالت در توده های جنگلی مشابه، در این پژوهش برخی از مشخصه های یک توده طبیعی فاقد دخالت پرورشی، طی دو مرحله آماربرداری به فاصله هشت سال در جنگل خیرود کنار به روش آماربرداری صد در صد بررسی شد. نتایج بررسی نشان داد که در طول دوره، 9.7 درصد از درختان افتاده، 6.5 درصد از درختان خشک شده، 2.6 درصد از درختان توده خمیده و تاج 1.6 درصد از درختان توده شکسته شده است که بیشتر این درختان در طبقات قطری پایین (10 و 20 سانتی متری) پراکنش دارند. بررسی های ضریب قد کشیدگی درختان در ابتدای دوره حاکی از احتمال بادافتادگی آن ها در آینده بود. نتایج نشان داد در توده مورد بررسی باگذشت زمان و افزایش ارتفاع درختان، ارتفاع تاج نسبت به ارتفاع تنه افزایش بیشتری پیدا می کند. همچنین در طول زمان در اثر افزایش قطر برابر سینه درختان، افزایش ارتفاع تنه بدون شاخه نسبت به افزایش ارتفاع تنه با شاخه محسوس تر است. تعداد درختان افتاده و خشک شده در توده و جایگاه این درختان در طبقات قطری، نشان دهنده حرکت ساختار توده از همسالی به سمت ناهمسالی است. نتایج، نیاز چنین توده هایی را به برنامه ریزی و دخالت های پرورشی مانند تنک کردن، به منظور جلوگیری از کاهش ارزش موجودی توده نشان داد.

شناخت از نحوه تکامل توده های آمیخته راش نقش کلیدی در مدیریت همگام با طبیعت توده های آن دارد. مقدار حجم خشکه دار گزارش شده در جنگل های شمال در بررسی های مختلف اختلافات قابل توجهی را نشان می دهد، این پژوهش اثرپذیری حجم و کیفیت خشکه دارها را در مراحل تکاملی مختلف مورد بررسی قرار می دهد. بر این اساس در جنگل خیرود نوشهر تعداد 30 قطعه نمونه یک هکتاری در سه مرحله تکاملی متفاوت به شکل تصادفی از بین 75 قطعه نمونه انتخاب و تمامی خشکه دارها اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که نمودار تغییرات حجم خشکه دارها در مراحل تکاملی مشابه حرف لاتین “U” است و بیشترین مقدار در مرحله افزایش حجم توده (42.2 متر مکعب)، کمترین در مرحله انباشت حجم توده (12.8 متر مکعب) مشاهده می شود. گونه راش بیشترین حجم از خشکه دار را در هر سه نوع خشکه دار افتاده، سرپا و کنده در هر سه مرحله تکاملی نشان می دهد. حجم خشکه دارهای گونه راش، خشکه دار افتاده، خشکه دارهای قطورتر از 50 سانتی متر و خشکه دارهای واقع در کلاسه پوسیدگی یک و چهار در مراحل تکاملی مختلف اختلاف معنی داری را نشان می دهند. نتایج نشان می دهد که فرآیند تکامل توده های آمیخته راش می تواند پراکنش حجم خشکه دارها را در توده های جنگلی تحت تاثیر قرار دهد.

درخت توت یکی از گونه های مهم کاشته شده در فضای سبز مجتمع فولاد مبارکه است. در سال های اخیر خشکیدگی این گونه یکی از معضلات مدیریت فضای سبز این مجتمع شده است. یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار بر خشکیدگی گونه های گیاهی تنش های محیطی است. بررسی و مقایسه مقدار جذب عناصر سنگین به عنوان آلاینده محیطی می تواند تاثیر تنش را بر وقوع این پدیده مشخص کند. برای این منظور در هر یک از قطعات جنگلکاری شده با این گونه، یک قطعه نمونه 2000 مترمربعی پیاده شد. به منظور مقایسه وجود عناصر و عامل های موردنظر، نمونه ترکیبی برگ از 5 درخت به تفکیک سالم و ناسالم برداشت شد. نتایج نشان داد که مقدار جذب عناصر سنگین شامل سرب، جیوه، کادمیوم و نیکل در برگ درختان ناسالم بیشتر از درختان سالم بود، ولی مقدار موجود در درختان ناسالم نیز ایجاد سمیت در گیاه نمی کند. مقدار جذب عناصر پرمصرف مانند کلسیم، پتاسیم، نیتروژن، منگنز، منیزیم، آهن، روی و مس در برگ درختان سالم بیشتر از برگ درختان ناسالم بود، ولی مقدار سدیم و کلر در برگ درختان ناسالم بیشتر از برگ درختان سالم اندازه گیری شد. این وضعیت نشان دهنده وجود تنش شوری در این رویشگاه بوده و بررسی منابع آب نیز حکایت از این وضعیت داشت. عدم حاصلخیزی خاک نیز مشکلات زیادی را برای تغذیه درختان به وجود آورد که تنش ناشی از آن موجب تشدید شرایط نامطلوب و خشکیدگی تعداد قابل توجهی از درختان این گونه در این فضای سبز گسترده شده است.

این پژوهش به منظور تعیین اندازه تولید میوه زغال اخته و بررسی ارتباط بین مشخصات رویشی پایه های زغال اخته و مقدار میوه تولیدشده هر پایه برای سه سال متوالی (1391، 1392 و 1393) انجام شد. به این منظور توده های جنگلی مشرف به روستای کلاله به مساحت 50 هکتار (رویشگاه زغال اخته) انتخاب شد. برای تعیین مقدار میوه تولیدشده در واحد سطح ابتدا تعداد درختان زغال اخته در واحد سطح با 15 خط نمونه با طول متغیر به فاصله 100 متر تعیین شد. برای برآورد مقدار میوه تولیدشده، 45 اصله از پایه های زغال اخته قرار گرفته بر روی خط نمونه ها به صورت تصادفی سیستماتیک انتخاب و نشانه گذاری شدند. سپس به مدت سه سال مشخصات رویشی شامل: ارتفاع کل (متر)، ارتفاع تاج (متر)، قطر تاج (متر)، قطر برابرسینه (سانتی متر)، قطر یقه پایه اصلی، تعداد جست و مقدار تولید میوه (گرم) آن ها مورد اندازه گیری سالانه قرار گرفت. مدل ریاضی رابطه بین مشخصه های رویشی اندازه گیری شده و مقدار تولید میوه هر پایه با استفاده از رگرسیون چند متغیره تعیین شد. سپس مقدار میوه تولیدشده در هر هکتار با توجه به تعداد در هکتار پایه های زغال اخته محاسبه شد. بر اساس نتایج این بررسی میانگین تعداد پایه های زغال اخته 530 اصله در هکتار به دست آمد. میانگین میوه تولیدشده به ازای هر پایه (گرم) در سه سال متوالی به ترتیب 446.97، 318.69 و 253.37 گرم برآورد شد. همچنین سه مشخصه قطر تاج و قطر یقه پایه اصلی و تعداد جست بیشترین همبستگی معنی دار را با مقدار میوه تولیدی داشتند. این سه مشخصه را می توان به عنوان عوامل مهم و تعیین کننده در امور مدیریتی و انجام عملیات جنگل شناسی به منظور افزایش تولید میوه استفاده کرد.

اهداف این پژوهش شامل تعیین فصل رویش و ارتباط بین پهنای دوایر رویشی گونه بلوط ایرانی با متوسط دما و بارندگی است. در این پژوهش 12 اصله درخت سالم بلوط به صورت گزینشی از منطقه مله شبانان انتخاب و از آنها در ارتفاع برابرسینه دیسک تهیه شد. سپس پهنای دوایر سالیانه با استفاده از نرم افزار Corel Draw اندازه گیری و تطابق زمانی بین نمونه ها و تهیه گاهشناسی منطقه به ترتیب با استفاده از نرم افزار TSAP و ARSTAN انجام شد. داده های بارندگی و دما از نزدیک ترین ایستگاه هواشناسی منطقه تهیه و تاثیر آنها بر روی حلقه های رویش سالیانه درختان با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون بررسی شد. نتایج نشان داد که همبستگی مثبت و معنی داری بین رویش شعاعی درختان بلوط با متوسط درجه حرارت ماهانه در ماه های فوریه (بهمن) و جولای (تیر) وجود داشت. همچنین همبستگی منفی بین رویش شعاعی و متوسط بارندگی در بیشتر ماه های سال به جز ماه مارس (اسفند) وجود داشت که این همبستگی در تمام ماه های سال غیر معنی دار بوده است. وجود رابطه مثبت بین رویش شعاعی با هر دو عامل متوسط بارندگی و درجه حرارت در ماه مارس (اسفند) نشان دهنده این است که هر دو این عوامل در آغاز فصل رویش می توانند به افزایش رویش کمک کنند.

پژوهش حاضر، به منظور بررسی تاثیر آشفتگی زوال بر توزیع مساحت تاج پوشش جنگل های شاخه زاد بلوط ایرانی ناحیه رویشی زاگرس مرکزی انجام گرفت. بدین منظور عرصه همگن (با مساحت 32 هکتار) از جنگل های زاگرس مرکزی (داد آباد واقع در استان لرستان) که زوال در آنها به طور محسوسی مشاهده می شد، انتخاب شد. در راستای دستیابی به هدف تحقیق، مشخصه تاج پوشش در مرحله قبل از قطع درختان زوال یافته و پس از آن، با استفاده از آماربرداری صد درصد برداشت شد. در این بررسی از توزیع های آماری بتا، جانسون، وایبول، گاما، نرمال و لگ نرمال که در پژوهش های زیستی کاربرد بیشتری دارند، استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون نیکویی برازش حاکی از آن است که برای توصیف تاج پوشش پایه های چوبی در منطقه به ترتیب توزیع گاما، جانسون و وایبول مناسب ارزیابی شدند. برای بعد از قطع توزیع های آماری با تغییراتی همراه بوده که به ترتیب عبارت اند از وایبول، جانسون و گاما که دیگر توزیع ها توانایی ارزیابی این مشخصه را نداشتند. بروز زوال در این مناطق به شکلی بود که از نظر فراوانی تخریب، روی بعضی از طبقات تاج پوشش به شکل یکسانی تاثیر نگذاشته، درنتیجه بر الگوی برازش تاج پوشش منطقه تاثیر معنی داری داشته است. الگوی برازش در طبقات مختلف تاج پوشش جنگل های زاگرس، در دوره های زمانی مختلف، نشان دهنده وضعیت این جنگل ها از نظر سیر تخریب و روند توالی بوم سازگان است که در مسائل مدیریتی و پرورشی کاربرد فراوانی دارد.

تنوع گونه ای شامل بخش عمده ای از تنوع زیستی و یکی از مهم ترین شاخص های نشان دهنده تغییرات در اکوسیستم هاست. وجود کنه های میان استیگمای خاک زی و تغذیه و تاثیر آنها در تعادل طبیعی موجودات زنده خاک دارای اهمیت زیادی است. این پژوهش با هدف ارزیابی تنوع گونه ای کنه های میان استیگما در فصل تابستان سال 1392 با جمع آوری نمونه هایی از چهار منطقه در جنگل های ارسباران انجام شد. شاخص های تنوع گونه ای شانون، سیمسون و بریلوین و همچنین شاخص های یکنواختی سیمسون، کامارگو و اسمیت- ویلسون با استفاده از نرم افزار Ecological Methodology 6.0 محاسبه شدند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بیشترین فراوانی نسبی مربوط گونه های خانواده Veigaiidae، Veigaia nemorensis (Koch, 1836) با 11.54 درصد و Veigaia planicola (Berlese, 1882) با 8.34 درصد و کمترین آن مربوط به گونه Sejus Sp. از خانواده Sejidae با 0.17 درصد است. بیشترین مقدار شاخص تنوع شانون (4.61)، سیمسون (0.97) و همچنین بیشترین مقدار شاخص یکنواختی سیمسون نیز با (0.65) در منطقه کلاله که دارای بیشترین تعداد گونه جمع آوری شده است محاسبه شد. بالا بودن درصد فراوانی کنه های خانواده Veigaiidae را می توان به قدرت شکارگری بالای آنها در خاک و غنی بودن فون جنگل نسبت داد.