روان شناسی فرهنگی
سال:1396 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:6

شخصیت از متغیرهای تعیین کننده در قضاوت، هیجان، و رفتار اخلاقی است. فارغ از اینکه کدام سازة شخصیتی بر چه متغیر اخلاقی تأثیر دارد، پرسش مهم آن است که این روابط در گسترة فرهنگ ها چه شباهت ها و تفاوت هایی دارند. پژوهش حاضر به بررسی روابط میان بنیان های اخلاقی، اخلاق کاری، عامل های معمول شخصیت، رگه های تاریک شخصیت، بدبینیِ اجتماعی، و بی هنجاری در دو نمونة ایرانی و کانادایی می پردازد. با اینکه هم بسته های شخصیتیِ بنیان های اخلاقی در دو بافت متفاوت بودند، در هر دو بافت، شخصیت بهتر از بنیان های اخلاقی توانست اخلاق کاری را پیش بینی کند. یافته ها در بافت ایرانی نشان داد که اخلاق کاری با نمره های پایین در بی هنجاری و ماکیاول گرایی و با نمره های بالا در صداقت فروتنی هم بسته بود. همچنین، اخلاق کاری در بافت کانادایی با نمره های پایین در جامعه ستیزی و با نمره های بالا در صداقت فروتنی، برون گرایی و وظیفه شناسی هم بسته بود. کنترل کردن تجربة کاری، تغییری در این روابط ایجاد نکرد. یافته های پژوهش حاکی از این بود که رابطة اخلاق کاری با شخصیت فرهنگ بسته است. در جوامع جمع گراتری مانند ایران تصمیم ها و رفتارهای اخلاقی بیشتر متأثر از عامل های شخصیتیِ مرتبط با نوع دوستیِ متقابل و ارزش های جمع گرایانه ای چون رعایت انصاف در تعامل با دیگران اند. حال آنکه تصمیم ها و رفتارهای اخلاقی در جوامع فردگراتری چون امریکای شمالی علاوه بر نوع دوستی متقابل، متأثر از عامل های شخصیتیِ مرتبط با تلاش های تکلیف محور و ارزش های فردگرایانه ای چون نظم، سازمان یافتگی، کمال گرایی، و پشتکار هستند. این پژوهش، با برجسته کردن نقش فرهنگ در روابط میان متغیرها، توجه به تعامل فرهنگ و اخلاق را برای داشتن تصویری درست تر از بُعد اخلاقیِ تجربة بشری لازم می شمارد.

پژوهش حاضر دو هدف عمده داشت: نخست، طراحی یک مداخله ی کوتاه مدت روانی معنوی مبتنی بر الگویِ بازسازی دینی با محوریت احساس گناه دینی، و دوم، بررسی اثربخشی آن بر مؤلفه های سلامت روانی افرادِ دارای احساس گناه دینی. 14 نفر داوطلب در این پژوهش شرکت کردند. مشارکت کنندگان به صورت تصادفی در گروه آزمایش یا گواه قرار گرفتند. افراد گروه آزمایش مداخله ی بازسازی دینی را در 4 جلسه دریافت کردند و به همراه گروه گواه مقیاس های مورد نظر را در سه مقطع پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری چهار هفته ای پر کردند. متغیرهای این پژوهش با مقیاس 42 گویه ای آسایشِ روان شناختی، مقیاس DASS، مقیاس وسواس دینی، و مقیاس کمال گرایی دینی ارزیابی شد. پژوهش حاضر دو فرضیه ی اصلی داشت. نخست اینکه، مشارکت کنندگان در گروه آزمایش در مؤلفه های احساس گناه و سلامت روانی، بهبود بیشتری را نسبت به گروه گواه خواهند داشت؛ و دوم اینکه، تأثیر روان شناختی مداخله ی حاضر دست کم تا چهار هفته باقی خواهد ماند. برای آزمون این فرضیه ها از آزمون های تحلیل کوواریانس تک متغیره، چند متغیره و تحلیل واریانس اندازه گیری های مکرر استفاده شد. طبق یافته ها، مشارکت کنندگان گروه آزمایش در اغلب مؤلفه های سلامت روانی بهبود بیشتری داشتند و این بهبود تا چهار هفته ادامه پیدا کرد. همچنین، یافته ها نشان داد که مداخله ی حاضر از نظر متخصصان روایی محتوایی قابل قبولی دارد و مشارکت کنندگان نیز ارزیابی مناسبی از محتوای جلسات و امکان اجرای آن دارند.

امروزه، داشتن تحصیلات دانشگاهی در جامعه ی ایرانی به صورت یک ارزش و یکی از عوامل مهم تحرک اجتماعی درآمده است و به همین دلیل ورود به دانشگاه اتفاق مهمی محسوب می شود. ورود به مرحلة تحصیلات عالی، به خصوص به دانشگاه های دولتی، همواره عرصه ی رقابت بوده و در سال های اخیر، گرایش دانش آموزان و والدین آن ها و فرایند مدرک گرایی سبب تمرکز بر کنکور و آماده سازی دانش آموزان برای گذر از آن شده است. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر آزمون سراسری دانشگاه ها (کنکور) بر دانش آموزان و خانواده های ایرانی بود. روش پژوهش حاضر کیفی کمّی (آمیخته) بود. جامعه ی آماری شامل دانش آموزان تمامی مدارس متوسطه ی شهر تهران در سال تحصیلی 941393 و والدین آنان بود. در فاز کیفی مطالعه با 60 دانش آموز و 60 والد مصاحبه بازپاسخ انجام شد و در فاز کمّی پژوهش با روش نمونه گیری خوشه ایِ چندمرحله ای، 1096 دانش آموز و 1096 والد به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسش نامه ی تأثیر کنکور بر دانش آموزان و پرسش نامه ی تأثیر کنکور بر خانواده بود. نتایج نشان داد که کنکور بر شیوه ی مطالعه و یادگیری، محتوای مطالعه، انگیزه و اهداف مطالعه و یادگیری، نگرش دانش آموز به کنکور، سلامت جسمانی و روانی و تفریحات و تعاملات آنان تأثیرگذار بود. انگیزه و اهداف مطالعه و یادگیری دختران بیشتر تحت تأثیر کنکور قرار داشت؛ اما در سایر مؤلفه ها تفاوتی بین دختران و پسران وجود نداشت. همچنین، نتایج نشان داد که از نظر والدین، آزمون سراسری بر هدف گذاری و برنامه ریزی خانواده، تعاملات و تفریحات خانواده، تعیین ملاک های موفقیت و سبک زندگی/ ترجیحات زندگی فرزندان به طور معناداری تأثیر می گذاشت.

پژوهش حاضر با هدف تعیین روابط میان طرح واره های ناسازگار اولیه و صفت های اخلاقی حرص و تکبر انجام شد. روش پژوهشْ توصیفی و از نوع هم بستگی بود. جامعه ی آماری عبارت بود از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای قم و دامغان. 478 دانشجو از رشته های مختلف (شامل 112 مرد و 366 زن) به روش نمونه گیری غیرتصادفیِ در دسترس انتخاب شدند و به پرسش نامه های طرح واره های ناسازگار اولیه، مقیاس اسلامی حرص، و مقیاس اسلامی تکبر پاسخ دادند. داده ها با روش هایی همچون ضریب هم بستگی پیرسون و رگرسیونِ گام به گام تحلیل شد. نتایج نشان داد که نمره ی کل و همه ی حوزه های طرح واره ای با حرص و تکبر ارتباط مثبت داشتند. همچنین، حوزه های بریدگی و طرد و محدودیت های مختل، توانایی تبیین بخش معناداری از واریانس حرص و تکبر را داشتند. این نتایج گویای آن بود که می توان برای شناسایی و احتمالاً اصلاح کردن ناهنجاری های عمیق اخلاقی مانند حرص و تکبر، از تلاش هایی برای بررسی و کاهش دادن تأثیر یا ناکارآمدسازی طرح واره های ناسازگار اولیه استفاده کرد.

موقعیت اجتماعی و زمینه ی فرهنگی نه تنها در نشانه های اختلالات روانی تأثیر مستقیم دارند؛ بلکه سهمشان در بروز و ابتلا به اختلالات روانی نیز اساسی است. اختلالات اضطرابی ازجمله رایج ترین اختلالات روانی هستند و به مقدار بسیار زیادی تحت تأثیر نژاد، قوم و عوامل فرهنگی قرار می گیرند. با توجه به نگاه رو به افزایش DSM به فرهنگ، در هر تجدیدنظرِ آن مطالبی درخصوص تأثیر فرهنگ و نگاه فرهنگی اجتماعی به آسیب شناسی روانی اضافه شده است. مقاله ی حاضر از نوع مروری است که به بررسی برخی از جنبه های تفاوت های فرهنگی در اختلالات اضطرابی می پردازد. در این راستا، دو دسته از عوامل فرهنگی مورد بررسی قرار گرفت: 1) عوامل روان شناسی/ فیزیولوژی قومی که به باور و عقاید هر گروه فرهنگی نسبت به کارکرد بدن اشاره دارد، و 2) عوامل زمینه ای که ممکن است مسئول تفاوت های فرهنگی در تجربه و ابراز اضطراب باشد. در همین راستا، نقش برچسب در اختلالات اضطرابی به عنوان عوامل زمینه ای مورد بحث قرار گرفت، اعتبار و دقت تشخیصی دو اختلال پانیک و اضطرابِ فراگیر از دیدگاه پژوهش های بین فرهنگی ارزیابی شد، تغییرات DSM-5 درخصوص مسائل فرهنگی در اختلالات اضطرابی مورد بررسی قرار گرفت، و به پژوهش های انجام شده در ایران توجه شد. از طریق بهبود سیستم طبقه بندی موجود می توان حساسیت تشخیصی DSM را نسبت به بروز اختلالات اضطرابی درونِ فرهنگ بیشتر کرد که این مسئله نیازمند پژوهش های بین فرهنگی بیشتر در خصوص اختلالات اضطرابی است.

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش هوش فرهنگی بومی بر مبنای رویکرد انتقادی بر کاهش از خودبیگانگی تحصیلی در بین زبان آموزان ایرانی بود. روش مطالعه ی حاضر از نوع مطالعات شبه آزمایشی بر اساس طرح آزمایشی پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل بود. بر این اساس، 40 نفر زبان آموز از بین آموزشگاه های شهر تبریز با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند و برنامه ی آموزش هوش فرهنگی بومی شده طی 8 جلسه بر روی گروه آزمایش اجرا شد و هر دو گروهِ کنترل و آزمایش به پرسش نامه ی ازخودبیگانگی تحصیلی در دو مرحلة پیش آزمون و پس آزمون پاسخ دادند. یافته های حاصل از آزمون کواریانس چندمتغیری نشان داد که مداخله ی آموزشی اثر معنی داری بر کاهش احساس بی معنایی، احساس انزوا و ناتوانی در گروه آزمایشی داشت. نتایج به دست آمده در حالت کلی بیانگر تأثیر آموزش برنامه ی هوش فرهنگی بومی شده بر حفظ هویت ایرانی و کاهش از خودبیگانگی زبان آموزان بود.