مجله علمی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران
سال:1402 | دوره:41 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

1روز جهانی بدون دخانیات، فرصت ها و چالش ها دکتر هومن شریفی، استادیار پژوهشی مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات پژوهشکده سل و بیماری های ریوی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی نشانی الکترونیک: drhooman2000@yahoo.com کشورهای عضو سازمان بهداشت جهانی در سال 1987 سی و یکم ماه می، روز جهانی بدون دخانیات، را به عنوان پاسخی به بحران جهانی دخانیات، بیماری ها و مرگ و میر ناشی از این معضل بهداشتی نامگذاری کردند. استعمال دخانیات کماکان به عنوان مهمترین عامل خطر قابل پیشگیری بیماری ها در دنیا شناخته می شود و عامل اصلی مرگ و میر بیش از نیمی از مصرف کنندگان خود است. این روند فزاینده در طی چند دهه اخیر، باعث نگرانی هایی در سطوح ملّی و بین المللی شده و در نهایت سازمان بهداشت جهانی راهکار های کنترل دخانیات را در طی سال های گذشته به عنوان یکی از اولویت های خود قرار داده است. بین سال های 1999 تا  2003، کشور های عضو سازمان بهداشت جهانی بعد از چهار سال کار کارشناسی مداوم، معاهده جهانی کنترل دخانیات یا Framework Convention on Tobacco control (FCTC) را ارائه و به تأیید وزرای بهداشت 192 کشور عضو رساندند. این معاهده اولین ابزار قانونی در سطح بین المللی محسوب می گردد که جهت ارتقای سطح سلامت عمومی از طریق مبارزه همه جانبه کشور ها با اپیدمی در حال رشد دخانیات طراحی شده است. به طوری که در مقدمه این معاهده ذکر شده هدف اصلی FCTC، "حفاظت از نسل کنونی و آینده از آثار زیانبار بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی ناشی از مصرف دخانیات و دود تحمیلی آن برای افراد غیرسیگاری" می باشد (1). ایران در تاریخ 16 ژوئن 2003 این معاهده را توسط نماینده خود در نیویورک امضاء نمود و برای کشورمان این معاهده از 4 فوریه 2006 برابر با 25 بهمن ماه سال 1384 لازم الاجرا گردید (1،2). کشورمان در سال های اخیر متعهد شده است که تا سال 2025 ، مرگ زود هنگام به دلیل بیماری های غیرواگیر را در جمعیت کشور به میزان 25 درصد کاهش دهد، تعهدی که برای اجرای آن نیاز به بسیج منابع و امکانات وزارت بهداشت و همکاری سایر وزارت خانه ها، نهادهای عمومی و حتی بخش خصوصی است. در همین راستا سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری های غیر واگیر تدوین و در آن کاهش 30 درصدی مصرف دخانیات در افراد بالای 15 سال تا سال 2025 در کشور ذکر شده است (3)؛ ولی علی رغم گذشت دو دهه از معاهده جهانی کنترل دخانیات و تعهدات متعدد در سطوح بین المللی و ملی،  آمار ها در کشور ما نشان می دهد که این فرآیند، روند ادامه داری است و تعداد نخ مصرفی سالانه و تعداد افراد سیگاری افزایش یافته است. سازمان بهداشت جهانی کارزار جهانی سال 2023 را برای روز جهانی بدون دخانیات با عنوان؛ تمرکز بر رشد محصولات غذایی پایدار به جای تنباکو معرفی کرده است (4). کشت و تولید تنباکو منجر به آسیب های زیست محیطی و تغییرات آب و هوایی بلندمدت می شود و جایگزینی کشت آن با محصولات غذایی پایدار، نقش مهمی در تعیین آینده کشاورزی و امنیت غذایی ایفا می کند. به نظر می رسد بحران جهانی غذا، تغییرات اقلیمی و آب و هوایی و تأثیرات همه گیری کووید-19 که باعث افزایش قیمت مواد غذایی می شود، در نامگذاری این روز بی تاثیر نبوده است. به طور قطع در کشورهای موفق در زمینه کنترل دخانیات، نامگذاری سالانه روز جهانی، بهانه ای برای ادامه فعالیت های موفق یا در درحال تحقق خواهد بود. کشت جایگزین موضوع اصلی بندهای 17 و 18 معاهده جهانی کنترل دخانیات می باشد که از سال 2006 در ژنو سوئیس و سپس 2008 در دوربان آفریقای جنوبی و 2010 کشور غنا، که افتخار شرکت به نمایندگی از کشورمان را داشتم، آغاز و راهنمای اجرایی بندهای مربوط تدوین و نتایج تحقیقات در مناطق جغرافیایی مختلف جهان، ارائه می گردند. از روزهای آغازین، دبیرخانه معاهده جهانی کنترل دخانیات سازمان بهداشت جهانی با سازمان های مرتبط با موضوع به کارگیری روش های اقتصادی کشت جایگزین تنباکو مانند ILO ,FAO ,IDRC ,UNODC ,UN و بانک جهانی تماس گرفته و این سازمان ها در جلسات کارگروه ها شرکت فعالانه دارند. عضویت در کارگروه به کارگیری روش های اقتصادی کشت جایگزین تنباکو (ماده 17 و 18 معاهده جهانی کنترل دخانیات) فرصتی بی نظیر است که در طی دو دهه گذشته نصیب کشورمان شده، ولی بهره ای از آن نبرده ایم.  آگاه سازی، نگاه ریشه ای، مسئله چند عاملی بودن، کاهش تقاضا، کاهش عرضه، بالا بردن سطح آگاهی و ... کلیشه های تکراری و البته بی حاصل دو دهه گذشته در کنترل دخانیات هستند که فقط در سخنرانی ها و نوشتار جا به جا می شوند. در سال های اخیر در اجرای قانون جامع کنترل دخانیات اتفاق خاصی نیفتاده و سال های آینده نیز اگر با ضعف و سستی پیش برویم، جزو کشورهای با شیوع بالا در مصرف انواع مواد دخانی و حتی سیگارهای الکترونیک تازه از راه رسیده خواهیم بود. روز جهانی بدون دخانیات تنها روزی از سال است که سلامت ما در دستان ما است و ترک سیگار مهمترین قدم برای حفظ سلامتی مان می باشد، ولی این مهم در حرف و شعار نگنجد. ما را نمی توان یافت بیرون از این دو عبرت                               یا ناقص الکمالیم یا کامل القصوریم

1حداقل یک سوم افراد بزرگسال در سراسر دنیا دچار دردهای مزمن هستند. این نوع دردها تاثیر زیادی را بر تحرک فیزیکی، احساس سالم بودن، خواب، بروز افسردگی، انزوای اجتماعی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به آن بر جای می گذارند. درمان های مختلفی برای درمان درد مزمن در دسترس قرار دارند. یکی از آنها، استفاده از داروهای ضد افسردگی است. اخیرا یک متاآنالیز شبکه (network meta-analysis) اثربخشی این داروها را بررسی کرده است. در این دیدگاه (commentary) به اهمیت موضوع و بررسی ادعای این مطالعه و ارزیابی روش انجام آن پرداخته ایم.

1اختلالات سوء مصرف مواد (SUDs) Substance Use Disorders در سراسر جهان بسیار شایع بوده و یکی از علل اصلی مرگ و میر و ناتوانی در سطح جهان است. سازمان بهداشت جهانی تخمین زده که بار بیماری منتسب به مصرف مواد مخدر/محرک تقریباً 5/1٪ از بار جهانی بیماری ها را در جهان تشکیل می دهد. کشورهای مختلف در واکنش به این معضل بهداشتی طی سالیان گذشته از سیاست ها و چارچوب های متفاوتی استفاده کردند. چارچوب ملی درمان اختلالات سوء مصرف مواد مخدر/محرک چارچوبی است که از طریق آن ارائه دهندگان خدمات بتوانند اطمینان حاصل کنند که افراد متاثر از مصرف مواد غیرقانونی به طیف وسیعی از گزینه های یکپارچه متناسب با نیازهای آنها دسترسی داشته باشند. از مهمترین چارچوب هایی که سال ها در دنیا برای حل معضل سوء مصرف مواد مورد استفاده قرار می گیرد، مبارزه با مواد غیرمجاز (WOD) War on Drug و کاهش آسیب (HR) Harm Reduction است.

1زمینه: خستگی بعد از سکته مغزی مزمن شایع است و می تواند سبب اختلال عملکرد حسی-حرکتی اندام فوقانی، کاهش استقلال در انجام فعالیت های روزمره زندگی و کاهش سطح مشارکت شود. هدف این مطالعه بررسی تاثیر تمرینات اندام فوقانی براساس پیش بینی خستگی بر عملکرد حسی-حرکتی اندام فوقانی و فعالیت های روزمره زندگی افراد مبتلا به سکته مغزی مزمن می باشد. روش کار: این مطالعه به صورت پایلوت انجام گرفت. 20 بیمار سکته مغزی (9 زن و 11 مرد) با میانگین سنی 09/14±56 (سال) و مدت زمان گذشته از سکته مغزی با میانگین 5/53±05/71 (ماه) به صورت تصادفی در دو گروه کنترل (دریافت کننده تمرینات روتین توان بخشی) و مداخله (دریافت کننده تمرینات یک طرفه با پیش بینی خستگی توسط دستگاه کینکت) قرار گرفتند. عملکرد حرکتی اندام فوقانی، هماهنگی حرکتی ظریف و درشت اندام فوقانی، قدرت گرفتن، حس عمقی شانه و آرنج، استقلال در فعالیت های روزمره زندگی، مشارکت و شدت خستگی قبل از درمان، بعد از درمان (6 هفته، هفته ای 3 جلسه 45 دقیقه) و بعد از دوره پیگیری (6 هفته بعد) مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: در تمامی متغیرها بجز استقلال در فعالیت های روزمره زندگی بهبود معناداری (05/0P<) در هر دو گروه مشاهده شد. همچنین، کاهش شدت خستگی و بهبود هماهنگی حرکتی ظریف اندام فوقانی در گروه مداخله به صورت معناداری بیشتر از گروه کنترل بود (05/0P<). نتیجه گیری: نتایج نشان داد که تمرینات اندام فوقانی بر اساس پیش بینی خستگی سبب بهبود معنادار عملکردهای حسی-حرکتی اندام فوقانی، هماهنگی حرکتی و مشارکت و همچنین کاهش قابل توجه شدت خستگی در افراد مبتلا به سکته مغزی مزمن می شود.

1داروهای ضدافسردگی رایج دارای عوارض گوناگون و گاه جدی می باشند که می توانند سبب عدم تحمل و قطع خودسرانه مصرف دارو از سوی بیمار شوند. در این تحقیق اثرات ضدافسردگی رزمارینیک اسید در موش‎های سوری به کمک آزمون شنای اجباری(FST) و آزمون آویزان کردن از دم (TST) بررسی شد. روش کار: به این منظور تزریق داخل صفاقی رزمارینیک اسید با دوزهای 50، 20، 10 و mg/kg5، در 5 گروه از موش ها و همچنین گاواژ سوسپانسیون سیتالوپرام با دوز­های mg/kg15 در 2 گروه و تزریق نرمال سالین در گروه کنترل به مدت 7 روز انجام و سپس آزمون­های FST و TST انجام شد. میانگین ± خطای استاندارد داده­های بدست آمده از هر گروه بطور جداگانه با یکدیگر توسط آزمون ANOVA یک طرفه تجزیه و تحلیل شده و در هر تست مقدار P<0.05   معنی دار در نظر گرفته شد. یافته ها: رزمارینیک اسید در دوز­های 5، 10و mg/kg20 در هر دو آزمون FST و TST دارای اثرات ضدافسردگی معنی داری در مقایسه با گروه دریافت کننده نرمال سالین بود (P<0.05) و همچنین در گروه دریافت کنندۀ سیتالوپرام mg/kg15 به همراه mg/kg50 رزمارینیک اسید تفاوت معنی داری در اثرات ضدافسردگی در مقایسه با گروه دریافت کننده نرمال سالین مشاهده گردید (P<0.01). دوز mg/kg50 رزمارینیک اسید اثرات ضدافسردگی قابل توجهی در مقایسه با گروه کنترل نداشت. نتیجه گیری: یافته ها حاکی از آن است که رزمارینیک اسید در دوزهای کم و متوسط دارای اثرات مشهود و قابل توجه ضدافسردگی در مقایسه با گروه کنترل نرمال سالین بوده اما برتری مشهودی در مقایسه با سیتالوپرام ندارد. دردوز بالای رزمارینیک اسید اثر ضدافسردگی مشاهده نگردید که می تواند از غلبۀ اثرات آرامبخش آن نشأت گرفته باشد. لذا می توان نتیجه گرفت که اثرات ضدافسردگی این ماده، وابسته به دوز نبوده و از منحنی دوز-پاسخ U شکل پیروی می کند.

1زمینه: این تحقیق با هدف بررسی طراحی الگوی توانمندسازی منابع انسانی با رویکرد دیجیتال در سازمان نظام پزشکی انجام شد. روش کار: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و جز روش های ترکیبی بوده که از روش های کیفی و کمی بهره می جوید. در پژوهش کیفی از روش تحلیل مضمون استفاده شد. جامعه آماری این بخش شامل مدیران عالی نظام پزشکی که سابقه مدیریتی بیش از دوسال در سازمان نظام پزشکی راداشتند و اساتید دانشگاه که تحصیلات ایشان دکترای تخصصی مدیریت و دارای رتبه علمی استادیاری بودند. بعد از جمع آوری داده ها درروش تحلیل مضمون داده ها کدگذاری گردید و شاخص ها و مولفه های به دست آمده برای طراحی پرسشنامه کمی براساس طیف لیکرت 5 گزینه ای مورد استفاده قرار گرفت. در روش کمی از روش توصیفی پیمایشی استفاده شد و در نهایت با استفاده از معادلات ساختاری مدل نهایی ارایه گردید. جهت تحلیل داده¬ها در بخش کیفی روش تحلیل مضمون و در بخش کمی از روش معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار SPSS و Smart PLS استفاده شد. بخش کمی روایی و پایایی پرسشنامه با ضریب آلفای کرونباخ و CVR و CVI بررسی و در ادامه جهت تحلیل های آماری از آزمون کلموگروف- اسمیرنوف و برای بررسی و آزمون الگوی اندازه گیری، پایایی تشخیصی و روایی همگرا و روایی استفاده گردید. یافته ها: نتایج حاصل از پژوهش نشان داد  که عوامل موثر بر توانمندسازی منابع انسانی با رویکرد دیجیتال در سازمان نظام پزشکی شامل: برنامه ریزی استراتژیک، توسعه ارتباط سازمانی، توسعه عوامل فرهنگی و اجتماعی آموزش و توانمندسازی منابع انسانی با رویکرد دیجیتال، توسعه عوامل مدیریتی، توسعه ویژگیهای فردی، توسعه منابع مالی و اقتصادی، توسعه عوامل سازمانی، شناسایی چالشهای پیشروی توانمندسازی نیروی انسانی در نظام پزشکی می باشد. نتیجه گیری: یافته های به دست آمده، بیانگر این موضوع می باشد که جهت توسعه و توانمند سازی منابع انسانی با رویکرد دیجیتال باید، چالش های پیش روی و توانمندسازی نیروی انسانی در نظام پزشکی مورد شناسایی و رفع گردد.

1زمینه: آرتریت روماتوئید  (RA) یک بیماری التهابی خود ایمنی است که مفاصل متعدد را درگیر می کند. اختلالات مفصل گیجگاهی-فکیTMD)) در این بیماران شایع است. همچنین، عادات پارافانکشن می توانند منجر به بروز اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی شوند. هدف از این مطالعه بررسی شیوع اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی و عادات پارافانکشن در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید می باشد. روش کار: در این مطالعه مقطعی- مشاهده‎ای، 40 بیمار مبتلا به آرتریت روماتوئید مطابق معیار  (ACR-1987) شرکت کردند. اطلاعات بیماران با معاینه بالینی و پرسشنامه جمع آوری شد. از معیار (DAS-28) جهت تعیین شدت بیماری استفاده شد. پس از آن، اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی براساس معیار  (RDC/TMD) تعیین و شیوع TMD و عادات پارافانکشن با گروه سالم مقایسه گردید. یافته ها: 85٪ از بیماران آرتریت روماتوئید حداقل یک نشانه  (Sign) یا علامت Symptom)) از اختلال مفصل گیجگاهی – فکی را داشتند. شیوع صدای مفصلی و انحراف فک در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید به ترتیب 75 و 5/27٪ بود. این مقادیر به طور معنی داری بیشتر از نتایج افراد سالم بود. مقایسه بین عادات پارافانکشن نشان داد که براکسیسم و کلنچینگ  در هر دو گروه شیوع یکسانی داشت. حساسیت عضله جونده در 5/32 ٪ از بیماران آرتریت روماتوئید گزارش شد. نتیجه‎گیری: شیوع اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید به میزان قابل توجهی بیشتر از سایر افراد است. برخلاف اظهارات بیماران، سایش دندان ها و حساسیت عضلات می تواند بیانگر شیوع بالای براکسیسم و کلنچینگ در این بیماران باشد.

1زمینه: اختلال طیف اوتیسم (ASD) یکی از اختلالات عصبی- رشدی است و به عنوان شایع ترین اختلال رشد در حال پیشرفت شناخته شده است، که با نقایص حرکتی، روابط اجتماعی، رفتارها و حرکات کلیشه ای همراه می باشد. با توجه به آمار رو به افزایش ابتلا به اوتیسم، مشکلات و بار زیادی که این اختلال برای کودک، خانواده و جامعه به وجود می آورد ضرورت ارائه برنامه تمرینی جامع توانبخشی جهت بهبود اختلالات رشدی این کودکان از سنین کودکی و دبستان اهمیت می یابد. از این رو تحقیق حاضر با هدف تعیین تأثیر برنامه تمرینی منتخب توانبخشی بر رشد حرکتی کودک اوتیستیک می باشد. روش کار: در این مطالعه گزارش موردی، دو کودک اوتیسم (دختر و پسر) 8 تا 12 ساله مرکز توانبخشی شهر تهران براساس HFA و IQ (70- 90) انتخاب شدند. بعد از تکمیل فرم رضایت توسط والدین داوطلبانه در تحقیق شرکت کردند. پس از پیش آزمون به مدت 8 هفته (24 جلسه) 60 دقیقه ای به تمرینات منتخب توانبخشی پرداختند. جهت افزایش دقت و تأثیرگذاری برنامه تمرینی منتخب از روش تحقیق تک آزمودنی استفاده کردیم. در پایان پس آزمون گرفته شد و جهت ارزیابی و نتیجه برنامه تمرینی بر رشد مهارت های حرکتی درشت و ظریف از آزمون برونینکس اوزرتسکی استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که تمرینات منتخب توانبخشی یک اقدام مؤثر در بهبود رشد مهارت های حرکتی (درشت و ظریف) کودک مبتلا به اختلال اوتیسم بود. در آزمون BOT مهارت های حرکتی درشت نمره آزمودنی دختر در پیش آزمون از 4 به 24 در پس آزمون افزایش پیدا کرد و در آزمودنی پسر از 13 به 43 افزایش پیدا کرد. همچنین آزمون BOT مهارت های حرکتی ظریف نمره آزمودنی دختر در پیش آزمون از 1 به 8 و پسر از 5 به 15 افزایش پیدا کرد. هر دو آزمودنی در تمامی خرده آزمون های مهارت های حرکتی درشت (سرعت، دویدن و چابکی)، تعادل، هماهنگی دوسویه، قدرت و مهارت های حرکتی ظریف (هماهنگی اندام فوقانی، سرعت پاسخ، کنترل بینایی حرکتی، سرعت و چالاکی اندام فوقانی) رشد معنی داری داشتند. نتیجه گیری: به نظر می رسد، انجام 8 هفته تمرینات منتخب توانبخشی با بهبود عملکرد فیزیولوژیکی عضلات و سیستم عصبی مرکزی و ارتقاء قابلیت های روانشناختی باعث افزایش مهارت های حرکتی (درشت و ظریف) در کودکان اوتیستیک می باشد.