علوم و فناوری پسته
سال:1398 | دوره:4 | شماره:7 |تعداد مقالات:9

به منظور بررسی تأثیر منگنز و سالیسیلیک اسید در شرایط شور بر برخی از خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی پسته، یک آزمایش گلخانه ای در قالب طرح کامل تصادفی بر روی پسته رقم بادامی ریز زرند انجام شد. تیمارها شامل منگنز (0، 10 و 20 میلی گرم بر کیلوگرم خاک)، سالیسیلیک اسید (0، 5/0 و 1 میلی مولار) و شوری (0، 1200 و 2400 میلی گرم کلرید سدیم بر کیلوگرم خاک) بودند. نتایج نشان داد، تنش شوری موجب کاهش معنی دار وزن خشک اندام هوایی و ریشه، کلروفیل کل و کارتنوئید و کلروفیل فلورسانس (Fv/Fm) گردید. لیکن مصرف توأم منگنز و سالیسیلیک اسید، مقدار این پارامتر ها را با افزایش داد، به گونه ای که مصرف 10 میلی گرم منگنز بر کیلوگرم خاک و 1 میلی مولار سالیسیلیک اسید، باعث افزایش 78 درصدی وزن خشک اندام هوایی و 50 درصدی کلروفیل فلورسانس نسبت به شاهد گردید. نتایج این آزمایش هم چنین نشان داد، شوری فعالیت آنزیم سوپراکسیددسموتاز را افزایش می دهد. لیکن با مصرف 1 میلی مولار سالیسیلیک اسید این افزایش به حدود 5 برابر شاهد (شرایط غیر شور) رسید. براساس نتایج به دست آمده از این پژوهش می توان نتیجه گرفت که در شرایط شور، مصرف توأم منگنز و سالیسیلیک اسید باعث بهبود پارامتر های رویشی و فتوسنتزی دانهال های پسته می شود.

در این مطالعهتأثیر تنش خشکی روی شاخص های رشد وبیماری پوسیدگی ریشه دانهال های پسته در اثر قارچ Cylindrocarpon destructans در شرایط گلخانه موردبررسی قرار گرفت. آزمایش شامل سه سطح رطوبتی (80%D0=، 50% D1= و 30% D2= از ظرفیت مزرعه) و دو سطح عامل بیماری (تیمار شاهد بدون قارچ F0= و F1= C. destructans) بود که در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با پنج تکرار برای هر تیمار انجام شد. شاخص های مختلف رشد شامل وزن خشک ساقه و ریشه، وزن تر ساقه و ریشه، ارتفاع ساقه، طول ریشه و تعداد برگ و همچنین میزان شدت بیماری چهار ماه بعد از مایه زنی گیاهان با عامل بیمارگر مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده اثر اصلی تنش خشکی باعث کاهش معنی دار تمام شاخص های رشد (در سطح احتمال 1%) گردید. اثر اصلی تیمار قارچی باعث کاهش معنی دار شاخص های وزن تر ساقه، وزن خشک ساقه و ریشه، ارتفاع ساقه، طول ریشه و تعداد برگ در سطح 1% گردید. برهمکنش تیمار تنش خشکی و عامل بیمارگر تنها بر شاخص های وزن خشک ریشه و ارتفاع ساقه در سطح 1% و وزن خشک ساقه و طول ریشه در سطح احتمال 5% معنی دار بود. تنش خشکی باعث افزایش اثرات منفی عامل بیمارگر روی دانهال های پسته گردید. در این مورد برهمکنش بین C. destructans و سطح D2 تنش خشکی (30% ظرفیت مزرعه) بیشترین تأثیر را بر کاهش شاخص های رشد داشت و شدت بیماری نیز با افزایش میزان تنش خشکی افزایش یافت.

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه آماری بین اونس و عیار (نسبت مغز به پوست استخوانی) با یکدیگر و با سایر شاخص های کمی و کیفی مغز و میوه در ارقام تجاری پسته کشور می باشد که نتایج آن می تواند در تجدید نظر استانداردهای بین المللی کدکس وUNECE پیشنهاد داده شود. به همین منظور چهار رقم تجاری اکبری، احمدآقایی، کله قوچی و اوحدی که عمده سطح زیر کشت پسته کشور را تشکیل می دهند در پنج اونس متداول انتخاب و رابطه بین شاخص های تجاری مغز و میوه با کمک روش های مختلف آماری تعیین گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که با افزایش تعداد میوه در اونس شاخص های کمی و کیفی مرتبط با مورفولوژی میوه و مغز نیز کاهش معنی داری نشان دادند. در بین صفات مرتبط با ابعاد میوه و مغز، شاخص طول (433/0-=(r از دو شاخص دیگر یعنی عرض (19/0-=(r و ضخامت (003/0-=(r همبستگی بالاتری با اونس نشان داد. درجه خندانی و ضخامت پوست استخوانی در ارقام تجاری ارزیابی شده بالاترین ضریب تغییرات را به خود اختصاص دادند که حاکی از دامنه تغییرات بیشتر بین میوه های مختلف در یک اونس واحد برای دو صفت مذکور است. در این مطالعه شاخص های مرتبط با مغز کمتر از میوه از نوسانات اونس تأثیر پذیرفتند و همبستگی پایین تری با آن نشان دادند. میزان هکتولیتر مغز که یک شاخص تجاری ارزشمند جهت تعیین کیفیت و سلامت مغز می باشد برخلاف هکتولیتر میوه در اونس های مختلف تفاوت معنی دار و یا روند خاصی را نشان نداد که بیانگر عدم ایجاد تفاوت قابل توجه در کیفیت مغز ارقام تجاری ایران با افزایش اونس و به دنبال آن ریزی میوه می باشد. عیار مغز در هر چهار رقم تجاری تحت تأثیر اونس میوه قرار گرفته و اختلاف معنی داری در سطح احتمال 1 درصد نشان داد. در این پژوهش بیشترین درصد عیار مغز به ترتیب مربوط به ارقام اوحدی (39/57)، احمدآقایی (35/56)، کله قوچی (92/53) و اکبری (30/53) بود. بنابراین اوحدی بالاترین و اکبری پایین ترین درصد مغز را به خود اختصاص داد. یافته ها حاکی از آن بود که عیار در ارقام گرد بیشتر تحت تأثیر ضخامت پوست استخوانی و در ارقام کشیده متاثر از مغز می باشد. نتایج حاصل از ضرایب همبستگی پیرسون به خوبی نشان داد که ارتباطی منفی بین اونس و عیار (439/0-=(r در ارقام تجاری کشور وجود داشت که بیانگر افزایش عیار پسته هم زمان با افزایش اندازه میوه است.

ژرم پلاسم دست مایه اصلی اصلاح نباتات و از مهم ترین گنجینه های ملی هر کشوری است که حفاظت از آن به منزله حراست از دارایی های ملی محسوب می شود. ایران یکی از بزرگترین و بی نظیرترین جنگل های پسته خودروی سرخس (Pistacia vera L. var. Sarakhs) جهان را در دل خود جای داده است که یک ذخیره و منبع ژنتیکی ارزشمند محسوب می گردد. به منظور شناسایی ژنوتیپ های گرده دهنده برتر پسته موجود در یک جمعیت متعلق به واریته سرخس، مطالعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 5 تکرار بر روی 188 ژنوتیپ نر به مدت 3 سال به اجرا در آمد. نتایج حاصل از ارزیابی اولیه صفات مورفو-فیزیولوژیک و فنولوژیک گل آذین نشان داد که گرده دهنده های مورد مطالعه در 33 گروه ژنوتیپی دسته بندی شدند. تجزیه واریانس داده ها حاکی از آن بود که بین ژنوتیپ های گرده دهنده منتخب در تمامی صفات اندازه گیری شده اختلاف معنی داری وجود داشت. طول دوره گل دهی ژنوتیپ های نر در این جمعیت برابر با 2/35 روز ثبت گردید که نشان از تنوع قابل توجه در بین گرده دهنده های سرخس می باشد. یافته ها نشان داد که به طور کلی ژنوتیپ های نر پسته وحشی سرخس از طول دوره گل دهی کوتاه تر، گل دهی دیر هنگام تر، اندازه گل آذین کوچک تر و حجم دانه گرده کمتری نسبت به نرهای اهلی برخوردار بوده اما درصد جوانه زنی دانه گرده بالاتری داشتند. ارزیابی های نشان داد که از میان 33 ژنوتیپ منتخب، M5 علاوه بر توانایی تولید دانه گرده مطلوب، دارای هم پوشانی مناسبی با زمان گل دهی ارقام تجاری احمدآقایی، کله قوچی و اوحدی بود. در بین ژنوتیپ هایی که زمان گل دهی آنها با رقم اکبری هم پوشانی داشت، پنج ژنوتیپ M12، M13، M14، F4M و M106 به عنوان گرده دهنده های برتر برای این رقم تجاری انتخاب گردیدند. تحلیل خوشه ای صفات اندازه گیری شده بر مبنای مربعات فواصل اقلیدسی به روش Ward، 33 ژنوتیپ گرده دهنده را در دو گروه اصلی و پنج زیرگروه تقسیم بندی نمود. ارزیابی های انجام شده به خوبی نشان داد که این کلکسیون به عنوان یک ژرم پلاسم ارزشمند، از تنوع و پتانسیل اصلاحی بالایی برخوردار بوده که می تواند در برنامه های به نژادی ارقام گرده دهنده مورد استفاده قرار گیرد.

گرم شدن زمین اثرات زیادی بر کشاورزی و تولید غذا می گذارد. ناکافی بودن دریافت سرمای زمستان در درختان میوه بویژه پسته مشکل عمده ای است که در بسیاری از نواحی دارای زمستان نسبتا ملایم مشاهده می شود. در همین راستا به منظور بررسی اثر دورمکس و روغن ولک بر تکمیل نیاز سرمایی، پژوهشی روی درختان پسته رقم اکبری در سایت الگویی و ترویجی مزرعه شرکت ایزد یاران در شهرستان سیرجان انجام شد. تیمارهای مورد استفاده شامل محلول پاشی، آب (شاهد)، روغن ولک 4 درصد، دورمکس 3، 4 و 5 درصد در تاریخ 18/11/96، دورمکس 3، 4 و 5 درصد در تاریخ 29/11/96 و دورمکس 3، 4 و 5 درصد در تاریخ های 18/11/96 و 29/11/96 بودند. زمان باز شدن جوانه ها، فعالیت کاتالاز، پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز در جوانه ها، طول شاخه، وزن 100 دانه، درصد میوه های پر، پوک، خندان و ناخندان بررسی شدند. نتایج نشان داد که تیمار دورمکس 4 درصد و پس از آن تیمار 3 درصد در زمان اول بهترین تیمارها و تیمار شاهد و دورمکس 5 درصد در تاریخ دوم و روغن ولک بدترین تیمارها از لحاظ زمان باز شدن جوانه های زایشی بودند. طبق نتایج حاصله بعد از 10روز بیشترین میزان فعالیت آنزیم کاتالاز مربوط به تیمار شاهد و کمترین میزان فعالیت مربوط به تیمارهای دورمکس 4 درصد و 5 درصد محلول پاشی شده در تاریخ 18 بهمن ماه بود. داده های مربوط به دو آنزیم پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز و وزن 100 دانه از لحاظ آماری معنی دار نشدند. بیشترین طول شاخه مربوط به تیمارهای دورمکس 4 و 3 درصد و کمترین طول شاخه مربوط به تیمار شاهد و بعد از آن تیمارهای دورمکس محلول پاشی شده در تاریخ 29 بهمن ماه بود. بیشترین درصد میوه های پر مربوط به تیمار دورمکس 4 درصد محلول پاشی شده در مورخ 18 بهمن ماه بود بیشترین درصد میوه های خندان و کمترین درصد خندانی به ترتیب مربوط به تیمارهای دورمکس 4 درصد و 3 درصد محلول پاشی شده در تاریخ 18 بهمن ماه بود. طبق نتایج این آزمایش تیمار دورمکس 4 درصد محلول پاشی شده در تاریخ 18/11/96 در رابطه با شکست زودتر خفتگی و بهبود فراسنجه های کیفی (درصد خندانی و پوکی) بسیار موثرتر از روغن ولک 4 درصد بود، هرچند که روغن ولک باعث یکنواخت تر باز شدن جوانه های زایشی نسبت به شاهد گردید.

جهت استفاده آب با بهره وری بالا در تولید محصولات کشاورزی، داشتن دانش کافی در خصوص واکنش عملکرد محصول نسبت به مصرف آب و یا شناخت تابع تولید آب ضروری می باشد. پراکنش ناکافی در داده های مصرف آب و محاسبه عملکرد در هکتار، دو محدودیت تخمین تابع تولید آب برای باغات پسته می باشد. در این مطالعه الگویی جهت تخمین تابع تولید با استفاده از شاخص های رویشی و زایشی درخت ارائه شد. برای این منظور، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای، نمونه ای از مالکان 286 باغ پسته در شهرستان های انار و رفسنجان در استان کرمان، انتخاب شدند. نتایج نشان داد، در تابع تولید با متغیر عملکرد در هکتار محصول به عنوان متغیر وابسته، امکان برآورد مقدار بهینه مصرف آب در باغ های پسته وجود ندارد. برای رفع این مشکل، تابع تولید درجه دو با استفاده از متغیرهای رویشی و زایشی درخت برآورد شد. با استفاده از این توابع، مقدار بهینه مصرف آب، 12000 متر مکعب در هکتار در سال و EC بهینه آب 8500 میکرو موس بر سانتیمتر برآورد شد. در چنین شرایطی، با مدیریت باغی موجود، متوسط بهره وری مصرف آب باغ-های مورد مطالعه 131 گرم بر متر مکعب می باشد. آزمون های مختلف، صحت این توابع و مقادیر بهینه محاسبه شده توسط آن ها را ثابت کرد. در نهایت تابعی با متغیر وابسته عملکرد و متغیرهای مستقل ویژگی های رویشی برآورد گردید. با استفاده از این تابع می توان با اندازه گیری متغیرهای رویشی درخت پسته، در هر زمانی از سال عملکرد در هکتار محصول را محاسبه نمود. در پایان، پیشنهاد شد، برای تعیین مقادیر بهینه میزان مصرف و کیفیت آب در باغ های پسته، با استفاده از مطالعات میدانی، تابعی تخمین زد که در آن شاخص های رویشی و زایشی درخت، متغیر وابسته باشد. با این کار، می توان ضمن افزایش دقت نتایج، هزینه های تحقیق را کاهش داد.

امروزه در سراسر جهان کشاورزان به طور گسترده ‍ ‍ ای از کود های بر پایه اسیدهای آمینه برای افزایش عملکرد محصولات و کاهش اثرات مخرب تنش ها استفاده می کنند. هدف از این تحقیق ارزیابی محلول پاشی برگی درختان 30 ساله پسته با ترکیب روی گلبار (70 درصد اسید آمینه گلوتامیک، 10 درصد اوره و 20 درصد کلات روی) بر صفات بیوشیمیایی، سیستم دفاعی آنتی اکسیدانی آنزیمی، پارامترهای تنش اکسیداتیوی و عملکرد محصول بر روی پسته رقم کله قوچی در شرایط باغ بود. چهار سطح روی-گلبار شامل 0، 6/0، 2/1 و 8/1 گرم بر لیتر آب به عنوان سطوح مختلف تیمار انتخاب و در فروردین ماه روی درختان محلول پاشی شدند. نتایج نشان داد با افزایش غلظت این ترکیب، میزان اسیدهای آمینه آزاد کل، پروتئین های محلول کل و پرولین برگ نسبت به شاهد افزایش معنی داری از خود نشان دادند. همچنین، با بررسی سیستم دفاعی آنتی اکسیدانی آنزیمی مشخص شد که فعالیت آنزیم های کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز، گایاکل پراکسیداز و فنیل آلانین آمونیالیاز برگ با افزایش غلظت این ترکیب افزایش پیدا کردند و از این رو باعث کاهش پارامترهای تنش اکسیداتیوی شامل پراکسیدهیدروژن، مالون دی آلدئید و سایرآلدئیدها شدند. صفات عملکردی و مرتبط با عملکرد شامل وزن پسته تازه، وزن پسته خشک، تعداد جوانه گل و تعداد دانه در خوشه نیز با افزایش غلظت این ترکیب نسبت به شاهد افزایش معنی داری از خود نشان دادند، در حالی که انس پسته به مقدار زیادی کاهش یافت. بر اساس نتایج این مطالعه می توان غلظت 8/1 گرم بر لیتر از ترکیب روی گلبار را به عنوان یک ترکیب موثر برای افزایش عملکرد پسته رقم کله قوچی به صورت محلول پاشی برگی معرفی نمود.

پسیل معمولی پسته، Agonoscena pistaciae، در بیشتر مناطق پسته کاری دنیا پراکنش وسیعی دارد. هدف این تحقیق ارزیابی آگاهی کشاورزان از وضعیت آفات و سطح زیان اقتصادی پسیل معمولی پسته در راستای پایداری باغات پسته بود. تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی است که به روش پیمایش در سال 97-1396 انجام شده است. جامعه مورد مطالعه پسته کاران شهرستان رفسنجان به تعداد 38410 نفر بودند. با استفاده از جدول رجیس و مورگان و روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی متناسب با حجم تعداد 380 پسته کار به عنوان نمونه از مناطق شش گانه پسته کاری در شهرستان رفسنجان انتخاب شدند. پرسشنامه ابزار اصلی جمع آوری داده ها بود. با توجه به نتایج، پسته کاران پسیل پسته را مهمترین آفت منطقه دانسته و در مقایسه با سایر آفات آگاهی بیشتری از این آفت دارند. بیشتر کشاورزان به محض مشاهده پسیل پسته اقدام به سم پاشی می نمایند. این موضوع نشان می دهد که کشاورزان تحمل وجود پسیل پسته را تا زمانی که جمعیت آن به حد آستانه زیان اقتصادی برسد را ندارند. این امر موجبات ایجاد ناپایداری در باغات پسته شهرستان رفسنجان و از بین رفتن عوامل مؤثر در کنترل بیولوژیک این آفت شده است. نتایج آزمون همبستگی حاکی از آن است که بین دفعات شرکت در دوره های ترویجی با میزان آگاهی از آفات مختلف پسته رابطه معنی داری وجود دارد. بنابراین، آشنا نمودن و آگاه ساختن کشاورزان با آفات و سطح زیان اقتصادی آنها نیازمند برنامه های پویای ترویجی است.

تغذیه متعادل یکی از مسائل مهم در جهت بهبود کیفیت و افزایش عملکرد درختان پسته می باشد. روش تلفیقی تشخیص و توصیه کودی (دریس) با در نظر گرفتن تعادل عناصر غذایی در گیاه و امکان استفاده از نُرم های به دست آمده در هر زمان از فصل رشد و نیز ثابت بودن این نُرم ها برای عوامل موردنظر در بانک اطلاعاتی، روش مناسبی برای بررسی مسائل تغذیه ای درختان پسته می باشد. برای تعیین نُرم های دریس بیش از 3000 نمونه برگ از باغ های مختلف مناطق پسته کاری استان کرمان تهیه شد. نمونه های برگ از شاخه های بدون محصول در اواخر تیر و اوائل مرداد هر سال تهیه و عناصر غذایی نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، آهن، روی، منگنز، مس و بور در آن ها اندازه گیری شد. با استفاده از شکل های بیان انتخاب شده بر اساس بزرگ ترین نسبت واریانس جامعه عملکرد پایین به جامعه عملکرد بالا با مرز 2000 کیلوگرم در هکتار، نُرم های دریس تعیین شدند. براساس نُرم های دریس تعیین شده، روابط مربوط به شاخص های دریس ارائه گردید. با استفاده از این شاخص ها می توان اولویت کمبود عناصر غذایی برگ پسته را مشخص نمود. اولویت کمبود ده عنصر غذایی برای هر یک از باغ های پسته متعلق به جامعه عملکرد پایین مشخص شد و به طور کلی ترتیب نیاز عناصر غذایی در مناطق پسته کاری استان کرمان به صورتMn>Zn>K>Fe>N>Cu>P>Ca>B>Mg تعیین گردید. به طوری که به نظر می رسد بیشتر باغ های پسته مناطق یاد شده از نظر عناصر منگنز، روی، پتاسیم، آهن و نیتروژن دچار کمبود هستند. درصد کمتری از باغ های پسته دچار کمبود عناصر فسفر، مس و کلسیم بوده و بیشتر آن ها زیادبود عناصر بور و منیزیم را نشان می دهند. بالا بودن شاخص تعادل عناصر غذایی (NBI) در جامعه عملکرد پایین نیز نشان دهنده عدم تعادل تغذیه ای در مناطق مورد مطالعه می باشد. Mn>Zn>K>Fe>N>Cu>P>Ca>B>Mg تعیین گردید. به طوری که به نظر می رسد بیشتر باغ های پسته مناطق یاد شده از نظر عناصر منگنز، روی، پتاسیم، آهن و نیتروژن دچار کمبود هستند. درصد کمتری از باغ های پسته دچار کمبود عناصر فسفر، مس و کلسیم بوده و بیشتر آن ها زیادبود عناصر بور و منیزیم را نشان می دهند. بالا بودن شاخص تعادل عناصر غذایی (NBI) در جامعه عملکرد پایین نیز نشان دهنده عدم تعادل تغذیه ای در مناطق مورد مطالعه می باشد.