محیط شناسی
سال:1397 | دوره:44 | شماره:4 |تعداد مقالات:14

در حوضه رودخانه ها رژیم طبیعی جریان در حفظ تنوع زیستی، بومی و یکپارچگی اکوسیستم نقش مهمی دارد. لذا مطالعات هیدرولوژیک هر حوزه تحت شرایط تغییر اقلیم جهت ساماندهی و مدیریت آن ضروری است. این پژوهش در حوزه رودخانه گاماسیاب به عنوان یکی از سرشاخه های اصلی رود کرخه انجام شده است. در پژوهش حاضر از خروجی های مدل CSIRO-Mk از سری مدل های CMIP5 و دو سناریویRCP2. 6 RCP8. 5 برای آینده نزدیک (2020 تا 2049 میلادی) و آینده دور (2070 تا2099 میلادی) استفاده شده است. در این پژوهش از مدل SWAT نیز برای شبیه سازی هیدرولوژیکی جریان استفاده شده است. از شاخص های حداقل دبی هفت روزه، حداکثر دبی هفت روزه، تداوم سیلاب، ضریب تغییرات و میانگین دبی برای بررسی تغییرات جریان استفاده شده است. نتایج نشان می دهد رژیم جریان تحت سناریوهای مختلف در دوره آتی تغییر خواهد کرد. شدت این تغییرات در آینده نزدیک کم و هرچه به سمت پایان قرن حاضر پیش برویم بیشتر خواهد شد. تحت سناریو RCP2. 6 ضمن افزایش آب در دسترس از شدت سیلاب ها و وقوع سیلاب های ناگهانی کاسته می شود. از طرفی تحت سناریو RCP8. 5 با کاهش آب در دسترس احتمال وقوع سیلاب های ناگهانی و خطرات ناشی از آن افزایش می یابد.

پدیده گردوغبار یکی از بلایای مهم آب وهوایی در بسیاری ازکشورهای جهان بویژه درکشورهای واقع درمنطقه خشک ونیمه خشک ست. این مطالعه به بررسی و شناسایی الگوی فضایی مکانی هسته های گردوغبار استان خوزستان پرداخته است. برای این منظور داده های گردوغبار 20 ایستگاه سینوپتیکی از سال 1986 تا 2016 از سازمان هواشناسی کشور اخذ شده است.، داده ها به دوره های آماری 5 ساله تقسیم شدند. سپس برای بررسی الگوی خودهمبستگی فضایی از دو شاخص هات اسپات(G*، ) و شاخص موران (I) استفاده شده است همچنین برای بررسی جهش رخداد گردوغبارها از نمایه الکساندرسون (SNHT) بهره گرفته شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که رخداد گردوغبارهای استان خوزستان طی دوره های مختلف در بخش های غربی و جنوبی شدید تر بوده است. از طرفی از دوره سوم به بعد رخداد گردوغبارها به سمت دوره های اخیر روند افزایشی قابل محسوسی تری داشته اند. نتایج حاصل تحلیل الگوی خودهمبستگی فضایی هات اسپات بیانگر این است که در دوره اول تا سوم هسته ای گردوغبار به صورت لکه هایی در بخش هایی از مرکز، شمال (بخش های از صفی آباد دزفول) و بخش های از جنوب و غرب استان خوزستان پراکنده شده است؛ در دوره های اخیر هسته های فضایی گردوغبارها بیشتر بر محور نوار مرزی خوزستان با عراق تمرکز یافته است.

آگاهی از میزان فرسایش و پهنه بندی مناطق می تواند نقش مؤثری در امر حفاظت از خاک داشته باشد. هدف از تحقیق، تهیه نقشه پتانسیل هدررفت خاک براساس معادله تجدید نظر شده جهانی هدررفت خاک در حوضه آبخیز قره سو است. میزان هدررفت خاک از تلفیق فاکتور های فرسایندگی باران، فرسایش پذیری خاک، طول و درجه شیب، پوشش گیاهی و عملیات حفاظتی حاصل گردید. نتایج نشان داد که مقادیر فرسایش از صفر تا بیش از 650 تن در هکتار در سال متغیر است. نتایج نشان می دهد 9/65 درصد از وسعت حوضه در فرسایش متوسط (1/9 درصد) تا زیاد (8/56 درصد) قرار می گیرد. براساس نتایج، در نواحی شمالی به دلیل کاهش تراکم پوشش گیاهی و کاربری کشاورزی آبی علی رغم کاهش فاکتور طول و درجه شیب و نواحی جنوبی به علت تراکم پوشش گیاهی متوسط و طول و درجه شیب زیاد، میزان فرسایش افزایش پیدا کرده است. همچنین نواحی میانی حوضه به دلیل پوشش جنگلی پرتراکم کمترین میزان فرسایش خاک را داشته است، اگرچه این مناطق شیب 10 تا 30 درجه داشته اند. همچنین نتایج نشان داد فاکتور پوشش گیاهی با ضریب تبیین (69/0) بیشترین تأثیر را در برآورد پتانسیل هدررفت خاک داشته است. نتایج این پژوهش می تواند در پیاده سازی اهداف مدیریت خاک و اقدامات حفاظتی در حوضه آبخیز مؤثر باشد.

امروزه در اکثر کلانشهرها و شهرهای بزرگ رشد و توسعه ساختمانهای بلند مرتبه مشهود است و اثرات مثبت و منفی زیادی را برجای گذارده است. در این میان، یکی از جنبه های اصلی تاثیرگذاری ساختمانهای بلند مرتبه، تاثیر برآسایش اقلیمی است. روش انجام این پژوهش به این صورت که در ابتدا مولفه های موثر بر آسایش حرارتی با مطالعه ی و بررسی دیگاه صاحب نظران به دست آمد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزارAutodesk Flow Design وEcotect Autodesk استفاده گردید. نتایج به دست آمده از تحقیق نشان می دهد که برای برج آریان در فصل پاییز باید تمهیدات بیشتری برای ایجاد سایه استفاده کرد در فصل زمستان باید شرایط بهره گیری بیشتر از آفتاب و کاهش جریان باد را دنبال کرد. اما در برج زاگرس در فصول بهار تابستان و پاییز باید تمهیدات بیشتر را برای بهره گیری از سایه و جریان باد به کار گرفت و در فصل زمستان شرایط برای بهره گیری از آفتاب بیشتر کاهش جریان هوا مورد استفاده قرار گیرد. لذا این پژوهش تلاش می کند تا پس از بررسی تجارب عملی ونظری مطرح در این حوزه، اصول و رهنمود های طراحی را در مبحث آسایش حرارتی ارائه نماید.

تداوم رویکردهای مرسوم و یک سویه ی رشدوتوسعه در دهه های اخیر، مبتنی بر مدل های اقتصادیِ هزینه-فایده و حسابداری های مالی، نگرانی های جهانی شدیدی را در سرتاسر جهان برانگیخته است. این الگوها، گرچه باعث ارتقاء شاخص های رشدوتولید ثروت شده اند، اما عمدتاً به تنزل و افت محیط زیست، افزایش آلودگی ها، تخریب و زوال منابع محیطی، توزیع نابرابر ثروت و در نتیجه ناپایداری توسعه در کشورها و مناطق منجر شده اند. در راستای تحقق وعملیاتی سازی رویکردهای پایدار توسعه در سال های اخیر انگاشت اقتصادسبز، به مثابه اقتصادی سازگار بامحیط زیست، کم کربن و با انتشار پایین، به جریان اصلی گفتمان توسعه واقتصاد تبدیل شده و مدل های عملیاتی متعددی نیز جهت سنجش وضعیت و ارزیابی عملکرد کشورها و مناطق در راستای این هدف پیشنهاد شده است. بااعتقاد به کاستی روش های مرسومِ ارزیابی و رتبه بندی در سنجش قیاسی وضعیت مناطق، در این پژوهش از روش شناسی پویا و چندجزئی نوینی برمبنای"تحلیل گونه شناسی" در چارچوب روش تحلیل(فشار-وضعیت-پاسخPSR) استفاده شده است. در این رابطه، با نیت پرداختن به موضوع اصلی "آسیب شناسی وضعیت وجایگاه مناطق استانی ایران برحسب انگاشت اقتصاد سبز"، هدفِ "تدوین چارچوب مناسب سنجش و ارزیابی وضعیت قیاسی مناطق استانی برحسب انگاشت اقتصاد سبز" در دستورکار قرار گرفته است. به عنوان برون دادپژوهش، مناطق به شش گونه مناطق ابتدایی(توسعه نیافته)، مناطق ناپایدار، مناطق دارای رشد لجام گسیخته، مناطق حفاظتی و توزیعی، مناطق درحال گذار به سوی اقتصاد سبز و مناطق دارای اقتصادسبز طبقه بندی شده ودر نهایت و متناسب با جایگاه هر منطقه چهار رویکرد حفاظت مطلق/پیش گیری، پیشایندی یا ترمیمی، پایداری و نوآوری اکولوژیک پیشنهادشد.

فضای سبز شهری از قطب های مصرف کننده آب در شهرهاست. وابستگی فضای سبز به منابع آب زیرزمینی در ایران منجر به کاهش سطح آب زیرزمینی و افزایش تقاضا برای آب شرب شده است. شهرها با خلق سطوح نفوذ ناپذیر منجر به ایجادسیلاب و کاهش تغذیه آب های زیرزمینی در فصل بارش می شوند. شهر مهاجران یکی از این شهرهاست. به نظر می رسد طراحی شهری حساس به آب توام با طراحی کولوژیک که بر استفاده بهینه از منابع موجود و استفاده مناسب از آنها دارند می تواند راهکار مناسبی برای تعدیل اثرات سوء کم آبی باشد. در این مطالعه ابتدا منابع و مصارف آب مبتنی بر رویکرد طراحی شهری حساس به آب در شهر مهاجران تحلیل و در ادامه استراتژی_هایی به منظور توسعه فضای سبز در چارچوب طراحی اکولوژیک و با استفاده از منابع آب شناسایی شده، ارایه شد. نتایج نشان می دهد منابع آب غیرمتعارف پتانسیل قابل توجه ای در جایگزینی با منابع آب زیرزمینی برای آبیاری فضاهای سبز در محدوده مطالعاتی دارند. لذا استراتژیهای توسعه منظر در محدوده با استفاده از بهترین اقدامات مدیریتی از رواناب شهری، ذخیره آب باران در خانه های مسکونی، تصفیه فاضلاب برای توسعه منظر و فضای سبز مقاوم به خشکسالی پیشنهاد شد.

پیش بینی رفتار هیدرولیکی کانال خور گورسوزان در مقابل سیلاب های احتمالی جهت کاهش خسارت وارده به مناطق شهری، تاسیسات در حال ساخت در اطراف خور از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. هدف این تحقیق تلفیق مدل هیدرولیکی HEC-RAS با نرم افزار ARC GIS و از طریق الحاقیه HEC-geoRAS به منظور شبیه سازی پارامترهای هیدرولیکی کانال خور گورسوزان شهر ساحلی بندرعباس می باشد. به منظور ارزیابی مدل، طی 5 واقعه بارش در 3 نقطه از کانال خور اندازه گیری عمق و سرعت آب با استفاده از اشل و مولینه انجام شد. از شاخص های ناش-ساتکلیف (N. S) و میانگین مربع خطا (RMSE) برای واسنجی و اعتبارسنجی دبی سیلاب استفاده شد. نتایج نشان داد طبق معیارهای آماری عمق آب (میانگین ضرایب اعتبارسنجی N. S=0. 733 و RMSE=0. 1296؛ صحت سنجی N. S=0. 753 و RMSE= 0. 0828) و سرعت جریان(میانگین ضرایب اعتبارسنجی N. S=0. 7085 و RMSE=0. 0705؛ صحت سنجی N. S=0. 8102 و RMSE= 0. 0352)، مدل شبیه سازی شده کارایی مناسبی دارد. براساس نتایج سناریوها، خورگورسوزان ظرفیت انتقال دبی منطقه شهری را دارد و با وجود دبی از بالادست شاهد سیلاب های شدیدی خواهیم بود. همچنین نتایج نشان داد از کل مساحت در قلمرو سیل 100 ساله، به طور متوسط حدود 5/50 درصد مستعد سیل گیری توسط سیل های با دوره برگشت 25 سال و کمتر از آن است.

تصفیه آلاینده های هوا با استفاده از تکنیک های تلفیقی پلاسما-کاتالیست رویکردی قابل قبول، با کارآیی و اثربخشی اقتصادی در دنیا محسوب می شود. حذف آلاینده CO منتشره از منابع ساکن و متحرک در محیط های باز و بسته مبتنی بر روش تلفیقی پلاسما-کاتالیست با پایه ی فلزات گرانبها توسط تعدادی محققین گزارش شده است. در تحقیق حاضر، حذف این آلاینده در حالت تلفیقی پلاسما با کاتالیست فلزات اکسید فلزی مخلوط کم بها مورد هدف واقع شده است. راکتور تلفیقی تک مرحله ای (1PDC) متشکل از فیلم کاتالیست اکسید فلزی گاما آلومینا، سریم و زیرکونیوم (2CZA ) لایه نشانی شده به روش سل ژل-غوطه وری در نقش کاتالیست در داخل ناحیه تخلیه پلاسمای سرد استفاده گردید. طراحی آزمایشات و شرایط عملکرد مطلوب برای آزمایشات راکتور تلفیقی، با درنظر گرفتن شرایط بهینه عملکرد راکتورهای پلاسما و کاتالیتیک انتخاب شد. میانگین راندمان حذف CO (33/36 درصد) در شرایط بهینه راکتور تلفیقی تک مرحله ای معادل دمایoC 80، زمان ماند 13/0ثانیه، نسبت پروپان به کربن مونوکساید 05/0 و مصرف انرژی ورودی ویژه j/l 860 به دست آمد. نتایج حاصل از تحقیق، اثر مثبت هم افزایی دو تکنیک پلاسما و کاتالیتیک در حذف آلاینده بوده و فاکتور سینرژی در شرایط بهینه فوق برابر 03/2 به دست آمده است.

سواحل دریا از جمله مناطق گردشگری هستند که در قالب پلاژهای ساحلی مورد استفاده قرار می گیرند. هدف از این تحقیق، بررسی کمیت و کیفیت پسماند های تولیدی سواحل شهر نور در سال 1397-1396 و تخمین سناریوهای مدیریتی مناسب پسماند می باشد. داده های به دست آمده به وسیله نرم افزارهای excel و spssمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت تا آزمون های آنالیز واریانس یک طرفه و توکی اجرا گردد. نتایج نشان داد، درصد اجزای پسماند به ترتیب شامل مواد فسادپذیر(50/53) درصد، پلاستیک(39/17) درصد، کاغذ و مقوا(48/8) درصد، سایر(69/6) درصد، شیشه(98/4) درصد، PET (22/4) درصد، پارچه(96/2) درصد و فلز(77/1)درصد می باشد. مقدار سرانه تولید پسماند به ازای هر نفر 620/0 کیلوگرم در روز می باشد. با توجه به نتایج به دست آمده، به دلیل افزایش میزان پسماند تولیدی و تعداد مراجعین در تابستان و ایام نوروز، سیاست های تفکیک از مبدا توسط مراجعین و اخذ تضمین وجه مناسب جهت بازگرداندن اجزاء تر و خشک پسماند به عنوان روش مدیریتی پیشنهاد می شود. علاوه بر این به دلیل قابلیت تبدیل بخش قابل توجهی از پسماند تولیدی به کود، ایجاد واحدهای ورمی کمپوست پیشنهاد می گردد. از طرفی(8/39) درصد پسماند تولیدی، قابلیت بازیافت دارد که می توان گام مؤثری در زمینه بازیافت آن برداشت. همچنین به دلیل بالا بودن سطح آب های زیرزمینی منطقه و آلودگی منابع خاک و آب، اجرای دفن بهداشتی پسماند پیشنهاد می شود.

هیومیک اسید در آب های سطحی، از تجزیه بقایای گیاهان و حیوانات به وجود می آید. این آلاینده در فرآیند تصفیه آب، اصلی ترین پیش ساز محصولات جانبی گنذزدایی است. در این مطالعه حذف فتوکاتالایستی هیومیک اسید با استفاده از نانوذرات دی اکسید تیتانیوم آلایش شده با نیتروژن، آهن و منگنز (MnFeN-tridoped TiO2) بررسی شد. این تحقیق به صورت تجربی-مداخله ای در یک رآکتور ناپیوسته در مقیاس آزمایشگاهی انجام شد. تکنیک های XRD، FTIR، SEM و EDX جهت ساختارشناسی نانوذرات سنتز شده با روش سل-ژل بکار برده شد. اثر پارامترهای pH (11-3)، دوز نانوذره (g 5/2– 5/0)، غلضت هیومیک اسید (mg/l 50– 2) و منبع تابش نور (مرئی و فرابنفش) در مدت زمان معین آزمایش گردید. همچنین تجزیه فتوکاتالیستی هیومیک اسید توسط نانوذرات TiO2، N-doped TiO2 و FeN-codoped TiO2 به طور جداگانه در شرایط بهینه مطالعه شد. نتایج نشان داد که راندمان تخریب هیومیک اسید توسط MnFeN-tridoped TiO2 در شرایط بهینه، به میزان 72/86 درصد در برابر نور فرابنفش و 05/63 درصد در برابر نور مرئی بدست آمد. بر اساس یافته های این تحقیق، تخریب فتوکاتالیستی هیومیک اسید، با افزایش دوز کاتالیست افزایش و با افزایش غلظت اولیه آلاینده و مقدار pH کاهش می یابد. همچنین افزایش کارایی دی اکسید تیتانیوم آلایش شده نسبت به دی اکسید تیتانیوم خالص مشاهده شد.

یکی از جدیدترین رهیافت ها در عرصه پژوهش های مرتبط با تاب آوری، تاب آوری اجتماعات محلی است. اما با وجود تدوین چارچوب های متعدد تاب آوری اجتماعات محلی، ملاحظه می گردد که پژوهشگرانی اندک بر اتخاذ دیدگاه ذی نفعان در اجتماعات محلی و در برابر مخاطرات آهسته و تدریجی، نظیر خشکسالی و خشک شدن رودخانه ها و آبراه ها متمرکز بوده اند. این در حالی است که از دیدگاه بسیاری از پژوهشگران تاب آوری، پدیده ای پیچیده، چندبعدی، محدود به زمینه و وابسته به فرهنگ است. به همین دلیل پژوهش حاضر بر آن است تا از طریق تشریح نظرات و تجربه های ذی نفعان و متخصصان، به مفهوم سازی و تدوین چارچوب ارزیابی تاب آوری دو اجتماع محلی همجوار با مادی ها در شهر اصفهان (محله عباس آباد و محله برازنده) بپردازد. بدین منظور در این پژوهش، پارادایم تفسیری و طرح پژوهش کیفی مد نظر قرار گرفته است. به منظور گردآوری داده ها از تکنیک مصاحبه استفاده شد و تحلیل داده ها با روش تحلیل محتوای کیفی و با بهره گیری از نرم افزار ATLAS-ti صورت گرفت. در مجموع 32 مصاحبه با ساکنان و متخصصان مختلف در دو اجتماع محلی مورد نظر در شهر اصفهان انجام شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که تاب-آوری در این دو محله، قابل مفهوم سازی در دو سطح اصلی جامعه و اجتماع محلی است.

با خشک شدن دریاچه هامون خاصیت فرسایش بادهای 120 روزه در سیستان افزایش یافته است. با توجه به شدت این بادها و حجم بسیار ذرات شن و ماسه که با خود حمل می کند مهار و پاک سازی آن بسیار دشوار است. در کنار انجام برخی مسایل زیست محیطی، قرارگیری مناسب ساختمان ها نیز می تواند به کاهش آسیب های ناشی از این بادها کمک کند. این مقاله بر شبیه سازی جریان هوا مرتبط با طوفان های شن و ماسه، با مطالعه ی نحوه ی قرارگیری ساختمان ها می پردازد و هدف این است که به این نکته پی برده شود که چه نوع جانمایی از ساختمان ها در گونه ردیفی می تواند عبور شن و ماسه را تسهیل کند و تا آنجا که ممکن است رکود شن و ماسه در منطقه ساختمان را کاهش دهد. مدلسازی ساختمان ها با استفاده از نرم افزار سه بعدی اتوکد انجام شد و شبیه سازی جریان هوا با استفاده از نرم افزار شبیه سازی سیالات Flow 3D مورد بررسی قرار گرفت و هر بار رفتار جریان هوا در مدل های مختلف آزمایش شد. رابطه ی بین سرعت باد شهری و پارامترهای مورفولوژیکی مانند هندسه، رابطه با زمین، تراکم و محصوریت بین ساختمان بررسی گردید و این نتیجه حاصل شد که سرعت باد شهری می تواند به کاهش رکود شن و ماسه با در نظر گرفتن مقادیر مناسب این پارامترها کمک کند.