پژوهشنامه مطالعات مرزی
سال:1398 | دوره:7 | شماره:4 (مسلسل 26) |تعداد مقالات:7

شهر مریوان در استان کردستان ازجمله مناطق مرزی کشور است که توسعه آن به صورت های مختلفی با موضوع احساس امنیت در ارتباط است. سرمایه گذاری بر روی ظرفیت ها و توانمندی های گردشگری و اقتصادی این شهر پیش از همه نیازمند شناسایی احساس امنیت شهروندان ساکن در شهر مریوان است. هدف اصلی تحقیق بررسی احساس امنیت شهروندان شهر مریوان می باشد. احساس امنیت در این پژوهش در چهار بعد احساس امنیت جانی، مالی، حیثیتی و احساس آسایش عمومی سنجش شده است. در این تحقیق از روش های کمی (پرسشنامه خود اجرا) و کیفی (مصاحبه نیمه ساختاریافته و بحث گروهی) استفاده شده است. این دو روش در کنار یکدیگر شناخت دقیق تر و عمیق تری از موضوع موردمطالعه فراهم می آورند. یافته های تحقیق نشان می دهد که احساس امنیت شهروندان در چهار بعد موردمطالعه و همچنین برآیند این چهار بعد یعنی احساس امنیت در سطح مناسبی قرار دارد. یافته های کیفی پژوهش بیانگر آن است که شهروندان در مقایسه با گذشته احساس امنیت شهر را در سطح پایین و در مقایسه با شهرهای دیگر احساس امنیت شهر مریوان را در سطح بالاتری ارزیابی می کنند. احساس امنیت شهروندان برحسب جنسیت، تحصیلات و وضعیت شغلی تفاوت معناداری دارد و با مدت اقامت در شهر نیز از رابطه معکوسی برخوردار است. تهیه گزارش های مختلف از شهر مریوان در رسانه ملی و معرفی جاذبه های گردشگری و ظرفیت های اقتصادی این شهر همراه با وضعیت امنیت آن سبب آشنایی بیشتر شهروندان سایر استان ها با شهر مریوان شده و به بهبود دیدگاه آن ها در ارتباط با این شهر کمک می کند.

توسعه متجانس در بخش های مختلف یک کشور و به ویژه در قلمروهای مرزی به دلیل حساسیت ژیوپلیتیکی، از اهمیت خاصی برخوردار است. توسعه امنیت پایدار در مناطق مرزی شرق کشور به عنوان یکی از دغدغه های اصلی حکومت ها مطرح بوده و تاکنون استراتژی های فراوانی برای توسعه مناطق مرزی در نظر گرفته شده است. درواقع آنچه می تواند امنیت پایدار را در مرز تضمین کند توسعه متوازن و پایدار نواحی مرزی است، هدف این پژوهش بررسی میزان توسعه یافتگی دهستان های شهرستان تربت جام است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی و روش جمع آوری داده ها، کتابخانه ای است. برای تعیین و تحلیل سطوح توسعه یافتگی، از مدل Vikor با انتخاب 51 شاخص در قالب 9 بعد در سطح دهستان های شهرستان تربت جام استفاده شده است. با بهره گیری از نرم افزارهای Excel و Arc GIS، نقشه های تحلیل فضایی توسعه در دهستان های موردمطالعه ترسیم شده است. نتایج رتبه بندی نهایی بر اساس مدل Vikor نشان داد که دهستان های دشت جام و کاریزان نسبت به دیگر دهستان ها از سطح توسعه بیشتری برخوردارند و دهستان های صالح آباد و جنت آباد به ترتیب، کم برخوردارترین دهستان های شهرستان می باشند. همچنین، یافته های حاصل از CV تمامی ابعاد نشان داد که دهستان های موردمطالعه، در ابعاد سیاسی-اداری بسیار ناپایدار هستند و در بعد بهداشتی-درمانی نسبت به سایر ابعاد از پایداری بیشتری برخوردارند.

وجود امنیت در مناطق مرزی از اهمیت شایانی برخوردار است به خصوص مناطق مرزی ریشه استحکام آمایش سرزمین محسوب می شود. در حال حاضر مسایل مرتبط با امنیت پایدار مناطق مرزی بسیار حایز اهمیت است زیرا در صورت وجود هرگونه اختلاف مرزی و ناامنی در این مناطق امنیت ملی را مورد تهدید قرار می دهد. آنچه می تواند بر امنیت مناطق مرزی تاثیرگذار باشد شناسایی عوامل موثر بر آن و تلاش برای برون رفت از چالش های دامن گیر و تقویت فرصت ها می باشد. منطقه مرزی سردشت در سال های اخیر شاهد افزایش قاچاق کالا و گروه های معاند ستیزه جو بوده و باعث ناامنی منطقه شده است. ازاین رو هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر ارتقاء امنیت پایدار شهرستان مرزی سردشت است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی مبتنی بر پیمایش می باشد. جامعه آماری پژوهش متخصصین و صاحب نظران مرتبط با موضوع امنیت است که به روش گلوله برفی حجم نمونه 35 نفر می باشد. روش تحلیل بر اساس مدل استراتژیک SWOT است. نتایج حاصل نشان می دهد که وضعیت امنیت در منطقه مرزی سردشت در وضعیت تهاجمی SO قرار دارد. در بین مولفه های نقاط قوت " وجود بازارچه های مرزی "، " نظارت دقیق و قوی فرمانده انتظامی و مرزبانی در مرزهای شهرستان" به عنوان عوامل موثر بر ارتقاء امنیت در شهرستان مرزی سردشت بیشترین تاثیر را دارند. همچنین "گسترش قاچاق کالا و بازخورد منفی آن بر امنیت"، "توسعه نامتوازی و هم زمان زیرساخت های امنیت مرزی" از نقاط ضعف این منطقه می باشد. در بین نقاط فرصت "عملکرد رسانه ها و افزایش احساس امنیت"، "وجود زبان و مذهب مشترک ساکنین دو طرف مرز "، " و در بین نقاط تهدید نیز " شکاف بین مردم و مسیولین"، "گسترش قاچاق کالا" بیشترین تاثیر را در ارتقاء امنیت پایدار منطقه دارند. لذا برای ایجاد امنیت پایدار در مناطق مرزی شهرستان سردشت لازم است راهبردهای توسعه در همه ابعاد موردتوجه قرار گیرد تا مفهوم امنیت پایدار تحقق یابد.

امروزه یکی از راه های نجات روستاها از فقر، مهاجرت، مشکلات اجتماعی و اقتصادی، توسعه گردشگری در مناطق مستعد گردشگری روستایی می باشد. با توجه به این امر پژوهش حاضر به دنبال شناخت قابلیت ها و تنگناهای گردشگری مناطق روستایی مرزی در بخش مرزی پیشین شهرستان سرباز با استفاده از مجموعه عوامل درونی (قوت، ضعف) و مجموعه عوامل بیرونی (فرصت، تهدید) می باشد. روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی و از نوع پیمایشی می باشد. جامعه آماری موردمطالعه در این پژوهش دو گروه می باشند که عبارت اند از: گروه اول خانوارهای ساکن در نواحی روستایی بخش پیشین شهرستان سرباز با 34270 نفر در قالب 8250 خانوار روستایی و گروه دوم مسیولان و نهادهای مرتبط با گردشگری در منطقه موردمطالعه. بر این اساس نمونه گروه اول با بهره گیری از نمونه گیری در دسترس 450 سرپرست خانوار به عنوان نمونه انتخاب شدند و نمونه گروه دوم 27 تن از مسیولان حوزه گردشگری بودند که با استفاده از روش نمونه گیری قضاوتی از نوع گمانی و هدف دار به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای تحلیل اطلاعات از تکنیک SWOT استفاده شد و استراتژی های ممکن جهت توسعه گردشگری منطقه تدوین گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، 8 نقطه قوت، 6 نقطه ضعف، 6 فرصت و 6 تهدید به عنوان مهم ترین قابلیت ها و تنگناهای توسعه گردشگری مناطق روستایی مرزی از دیدگاه مردم و مسیولین شناسایی شد و منطقه تدافعی به عنوان منطقه راهبردی تعیین و استراتژی های مناسب تدوین گردید.

ترددهای غیرمجاز مرزی می تواند امنیت ملی، اقتصاد، فرهنگ و وضعیت اجتماعی را تحت تاثیر قرار دهد و پهناور بودن مرزهای جنوب شرق کشور در کنار وضعیت جغرافیایی، اقلیمی، زیرساختی و فرهنگی خاص آن مناطق، این موضوع را چالش بیشتری مواجه می سازد. پژوهش حاضر ازنظر نوع هدف کاربردی، ازنظر وسعت، ژرفانگر و ازنظر زمانی، یک بررسی مقطعی می باشد. روش تحقیق در این پژوهش، دلفی کلاسیک با استفاده از تکنیک مصاحبه و اولویت بندی موانع از طریق چک لیست مستخرج از مصاحبه ها و منابع هستند. جامعه آماری پژوهش شامل فرماندهان گروهان ها و پاسگاه های مرزی جنوب شرق کشور می باشند. شیوه نمونه گیری به شکل هدفمند و حجم نمونه در این تحقیق 16 نفر است که در چهار مرحله به صورت مصاحبه و پرسشنامه انجام شده است. یافته ها نشان داد از مجموع 49 مانع شناسایی شده، بیشترین موانع مقابله با ترددهای غیرمجاز مرزی، عوامل اجتماعی و محیطی، عوامل فرهنگی و عوامل ساختاری و انتظامی هستند. عوامل اجتماعی-محیطی شامل: وجود خلاء های زیاد مرزی، بیکاری و عدم وجود اشتغال و حجم زیاد ورودی اتباع می باشد؛ عوامل فرهنگی شامل: تبانی و عدم احساس مسیولیت مرزبانان کشور مقابل، تبانی مرزنشینان با قاچاقچیان و عدم وجود حرمت شرعی تردد غیرمجاز و قاچاق انسان در بین مرزنشینان است؛ عوامل ساختاری و انتظامی شامل: عدم بازدارندگی مجازات، دستورالعمل های سهل گیرانه عودت اتباع، عدم بازدارندگی مجازات و عدم حمایت قانونی و قضایی از مرزبانان، می باشد. در اولویت بندی این عوامل، به ترتیب عوامل اجتماعی-محیطی، عوامل ساختاری و انتظامی و عوامل فرهنگی در مقابله با تردد غیرمجاز مرزی نقش دارند.

مناطق مرزی آذربایجان غربی به واسطه ضعف در شرایط توسعه ای از شرایط ناپایدار جمعیتی در ابعاد کمی و کیفی برخوردار می باشد. تغییرات در ساختار جمعیتی سکونتگاه های شهری و روستایی مناطق مرزی استان، تابع شرایط توسعه ای و امنیتی این مناطق می باشد. هدف تحقیق حاضر ارزیابی سطح شاخص های روبنایی، زیربنایی و مدیریتی رشد نقاط مرزی و شناسایی میزان تاثیر شاخص های توسعه در ثبات جمعیت است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل ساکنان تمام روستاها و شهرهای مرزی استان است و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه گیری طبقه بندی شده و نمونه گیری تصادفی می باشد. نتایج نشان می دهد که رشد شاخص های مدیریتی، زیر بنایی و رو بنایی به صورت معناداری رشد جمعیت را پیش بینی می کنند و با آن ها رابطه معنی داری نیز دارد. به عبارتی با افزایش یک انحراف استاندارد در شاخص های رشد مدیریتی مقدار رشد جمعیت 118/0 انحراف استاندارد افزایش خواهد یافت. اما بین رشد شاخص های مدیریت و زیر بنایی و روبنایی و امنیت رابطه محکمی وجود ندارد. به دلیل اینکه میزان معنی داری آن ها در سطح اطمینان 95 درصد بیشتر از 05/0 می باشد. همچنین نتایج تحلیل سطوح فضایی نیز در شهرستان مختلف نشان می دهد که شاخص های رشد در تمام ابعاد در مناطق مختلف مرزی با هم دیگر متفاوت هستند. مقدار F در سطح اطمینان 95 درصد در بعد رشد مدیریتی برابر 145/27 است و مقدار معنی داری آن نیز صفر می باشد.

فقدان الگویی رضایت شغلی واحدی برای پلیس های مرزبانی مسیله اساسی به شمار می رود. به این معنا که شاخص های رضایت مندی شغلی هر طیف از کارکنان مرزبانی نامعلوم است. ازاین رو تحقیق حاضر در صدد طراحی الگوی مناسب ارتقاء رضایت شغلی کارکنان پلیس مرز در حوزه شرق کشور است. روش تحقیق حاضر آمیخته یا ترکیبی از روش کیفی با بهره گیری از تکنیک داده بنیاد و کمی با تکنیک پیمایش است. نوع آمیخته حرکت از روش کیفی به کمی است. جامعه آماری تحقیق در بخش کیفی مشتمل بر سه گروه «فرماندهان»، «افسران ارشد» و «افسران جز و درجه داران» در سه استان شرقی کشور بود. حجم جامعه آماری به تعداد 50 نفر با روش هدفمند با بالاترین تنوع نمونه ها تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شد. در بخش کمی به تعداد 100 نفر که به روش نمونه گیری طبقه ای متناسب انتخاب شد. روش جمع آوری اطلاعات در هر دو بخش کمی و کیفی، به صورت میدانی و ابزار آن مصاحبه های عمیق نیمه ساخت یافته و در بخش کمی پرسش نامه محقق ساخته بود. روش تجزیه وتحلیل در روش کیفی، روش تحلیل داده بنیاد و در بخش کمی، برازش مدل است. یافته ها نشان داد که شاخص های الگوی فوق در سه گروه یادشده به ترتیب عبارت است از: گروه اول: جدی تر گرفتن آموزش ها در دانشگاه، رسیدگی به وضعیت رفاهی کارکنان، اجرای دقیق و درست قوانین و مقررات و آیین نامه ها، و معیشت. گروه دوم: رفاه و آسایش خانواده ها، مرخصی ها، وضعیت معیشت، نقل و انتقالات، قرار گرفتن شغل پلیس مرز در زمره مشاغل سخت، و انتخاب و انتصاب فرماندهان. گروه سوم: تقریبا همانند گروه دوم با تلاش برای برطرف نمودن «خستگی، یکنواختی، دل زدگی، درجا زدن، روزمرگی، احساس بیهودگی در شغل.