تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال:1399 | دوره:36 | شماره:5 (پیاپی 103) |تعداد مقالات:12

به منظور بررسی اثر خشک کردن با تابش مادون قرمز بر شاخص های رنگ، درصد و اجزای اسانس گل های بابونه (Matricaria chamomilla L. )، سه شدت مختلف مادون قرمز شامل: 125، 132 و 220 وات همراه با سه سرعت جریان هوا 0. 5، 1 و 1. 5 متر بر ثانیه که در مجموع 9 تیمار بودند، در قالب طرح کاملاً تصادفی بررسی شد و گیاهان خشک شده در سایه به عنوان تیمار شاهد در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که تیمارهای خشک کردن اثر معنی داری بر زمان خشک کردن، شاخص های رنگ و درصد اسانس نمونه ها داشت. تیمارهای شاهد (سایه خشک) و شدت تابش 220 وات به همراه سرعت جریان هوا 0. 5 متر بر ثانیه به ترتیب بیشترین (2367 دقیقه) و کمترین (83 دقیقه) زمان خشک کردن را داشتند. با افزایش شدت تابش مادون قرمز شاخص های اصلی رنگ مانند L، a، b، Δ E (تغییرات کلی رنگ) و BI (شاخص قهوه ای شدن) به صورت معنی داری نسبت به شاهد تغییر کردند اما در بعضی تیمارها با افزایش سرعت جریان هوا میزان تغییرات شاخص های ذکرشده حتی در شدت تابش های بالای مادون قرمز تغییر کمتری نسبت به همان شدت با سرعت جریان هوای کمتر نسبت به شاهد نشان دادند. بیشترین میزان اسانس (0. 23% وزنی/وزنی) در شدت تابش 125 وات همراه با سرعت جریان هوا 0. 5 متر بر ثانیه بدست آمد و کمترین مقدار (0. 12%) در تیمارهای شدت تابش 220 وات به همراه سرعت جریان هوا 0. 5 متر بر ثانیه و شدت تابش 220 وات به همراه سرعت جریان هوا 1 متر بر ثانیه مشاهده شد. بررسی تغییرات ترکیب های اصلی اسانس نشان داد که بیشترین مقدار آلفا-بیسابلول-اکسید A (60. 6%)، Z-اسپیرو اتر (16. 5%) و کامازولن (4. 6%) به ترتیب مربوط به تیمارهای شدت تابش 132 وات به همراه سرعت جریان هوا 0. 5 متر بر ثانیه، شدت تابش 220 وات به همراه سرعت جریان هوا 0. 5 متر بر ثانیه و شاهد بود. به طور کلی نتایج این آزمایش نشان داد که تیمار استفاده از شدت تابش 125 وات مادون قرمز همراه با سرعت جریان هوای 0. 5 متر بر ثانیه به دلیل زمان خشک کردن کوتاه، حفظ مشخصه های رنگ و مقدار مطلوب درصد و اجزای اصلی اسانس می تواند روش مناسبی برای خشک کردن گل های بابونه باشد.

امروزه تمایل به استفاده از زیست نگهدارنده ها ازجمله عصاره های گیاهی به عنوان جایگزین پاداکسنده ها و ضدمیکروب های مصنوعی افزایش یافته است. از سوی دیگر افزودن چربی ها ازجمله اسید اولئیک به زیست بسپارها در بسته بندی های فعال، موجب کاهش نفوذپذیری آنها نسبت به بخار آب می شود. به منظور بررسی تأثیر پاداکسندگی و ضدمیکروبی عصاره نعناع دشتی در پوشش زیست چندسازه ای بر پایه کربوکسی متیل سلولز بر ماندگاری فیله ماهی کپور معمولی در شرایط سرد، آزمایشی در قالب یک طرح کاملاً تصادفی با 6 تیمار شامل پوشش کربوکسی متیل سلولز (2. 5%) به تنهایی یا در ترکیب با اسید اولئیک (1. 5%) و غنی شده با سطوح 0. 5، 1، 1. 5 و 2 درصد عصاره نعناع دشتی و 3 تکرار در هر تیمار به مدت 9 روز اجرا شد. نتایج نشان داد که اسید اولئیک اثر حفاظتی پوشش کربوکسی متیل سلولز را بهبود بخشید. به کارگیری عصاره نعناع دشتی در پوشش زیست چندسازه ای، به ویژه در بالاترین غلظت، به طور معنی داری (p <0. 05) موجب کاهش شمار باکتری های سرمادوست، شاخص اسیدتیوباربیتوریک، اسیدهای چرب آزاد، مجموع ترکیب های ازته فرّار و pH فیله های ماهی کپور طی دوره نگهداری در شرایط سرد شد. تأثیر پاداکسندگی و ضدمیکروبی عصاره نعناع دشتی وابسته به غلظت بود. بنابراین عصاره نعناع دشتی با دارا بودن خواص پاداکسندگی و ضدمیکروبی در ترکیب با پوشش چندسازه ای کربوکسی متیل سلولز-اسید اولئیک، می تواند به عنوان یک زیست نگهدارنده در بسته بندی فعال، برای حفظ کیفیت و افزایش زمان ماندگاری فیله ماهی طی نگهداری کوتاه مدت در یخچال مورد استفاده قرار گیرد.

مطالعات بسیاری در مورد نقش عناصر معدنی ضروری در جنبه های مختلف تولید گیاهان دارویی انجام شده است، اما نقش سیلیسیم به عنوان عنصر شبه ضروری و مفید در رشد و نمو، کمّیت و کیفیت اسانس بسیاری از گیاهان دارویی ناشناخته است. در همین راستا غلظت های مختلف اسید سیلیسیک شامل صفر (شاهد)، 25، 50، 75، 100 و 125 میلی گرم بر لیتر سیلیسیم به محلول غذایی استاندارد هوگلند و آرنون اضافه شد و واکنش های مورفوفیزیولوژیک و تولید متابولیت های ثانویه گیاه دارویی بادرنجبویه (Melissa officinalis L. ) در کشت بدون خاک (سیستم هیدروپونیک) بررسی شد. وزن تر و خشک برگ و ریشه با افزودن عنصر سیلیسیم به محلول غذایی در مقایسه با شاهد افزایش یافت. درصد تغییرات زیست توده با توجه به غلظت سیلیسیم متفاوت بود، به طوری که وزن تر برگ در غلظت 125 میلی گرم در لیتر سیلیسیم افزایش 41 درصدی در مقایسه با شاهد داشت. همچنین درصد اسانس (استخراج شده از اندام تر) در گیاهان تغذیه شده با سیلیسیم افزایش معنی داری در مقایسه با شاهد داشت. بر همین اساس درصد اسانس در غلظت های مختلف سیلیسیم شامل تیمار شاهد (0)، 25، 50، 75، 100 و 125 میلی گرم بر لیتر به ترتیب برابر 0. 16، 0. 21، 0. 31، 0. 33، 0. 34 و 0. 34 درصد بود. واکنش ترکیب های اسانس بادرنجبویه به سیلیسیم نیز بیانگر نقش مهم این عنصر در کیفیت اسانس تولیدی است. بیشترین مقادیر نرال (21. 2 درصد) و ژرانیال (58. 7 درصد) به ترتیب در غلظت های 50 و 125 میلی گرم در لیتر سیلیسیم حاصل گردید. همچنین مهمترین ترکیب های شاخص در غلظت های مختلف سیلیسیم (mg l-1) شامل ژرانیال و ژرانیول (غلظت 0)، ژرانیال و نریل استات (غلظت 25)، ژرانیال و نرال (غلظت 50)، ژرانیال و کاریوفیلن اکساید (غلظت 75)، ژرانیال و ژرانیل استات (غلظت 100) و ژرانیال و نرال (غلظت 125) بودند. بر اساس نتایج آزمایش عنصر شبه ضروری و مفید سیلیسیم اثر معنی داری بر پارامترهای رشد، عملکرد و کیفیت اسانس بادرنجبویه دارد.

ضرورت نگاه علمی به حوزه مدیریتی و مشکلات پیش روی بخش گیاهان دارویی و انجام مطالعه ای جامع در راستای واکاوی چالش های فرآروی توسعه این بخش، نیازی بایسته به شمار می آید. این پژوهش، با جهت گیری کمّی و استفاده از روش توصیفی-پیمایشی به شناسایی چالش های پیش روی توسعه بخش گیاهان دارویی ایران پرداخته است. جامعه آماری پژوهش را صاحبنظران حوزه گیاهان دارویی و افراد شاغل در بخش های مختلف آن تشکیل دادند. تعداد 151 نفر از آنان به روش نمونه گیری هدفمند در پژوهش مشارکت کردند. ابزار اصلی پژوهش، پرسش نامه محقق ساخته بود که دو سطح وضعیت موجود و وضعیت مطلوب را مورد بررسی قرار داد. برای بررسی روایی پرسش نامه از شاخص KMO و آزمون بارتلت استفاده شد. پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. نتایج نشان داد که عوامل اجتماعی، اقتصادی، نیروی انسانی و فناوری، مدیریتی، بازار و بازاریابی و زیست محیطی به ترتیب بیشترین تأثیر را در عدم توسعه مطلوب بخش گیاهان دارویی داشته اند. از دیدگاه پاسخگویان ناکارآمدی و عدم پوشش مناسب نظام حمایتی بیمه، مهمترین چالش پیش روی توسعه این بخش است و بیشترین شکاف از وضعیت مطلوب مربوط به محدود بودن سیاست های حمایت از تولید، ناکارآمدی سیاست های حمایتی و هدفمند نبودن یارانه در حمایت از تولید است. بدین منظور سیاست های حمایتی مانند اعطای یارانه های هدفمند، معافیت های مالیاتی برای واحدهای فراوری کننده و دانش بنیان، اتخاذ سیاست های مختلف برای کاهش نرخ تمام شده تولید محصولات همراه با مشارکت فعال تولیدکنندگان و دست اندرکاران در فرایند برنامه ریزی های مرتبط با گیاهان دارویی پیشنهاد می شود.

گیاهان دارویی خودرو و کشت شده با گسترش فعالیت برخی از کنه های گیاهی در محیط های گلخانه ای در کشور مواجه هستند. مطالعه فون کنه های گیاهان دارویی در مناطق مختلف کشور نشان داد از 135 گونه گیاهی جمع آوری شده 78 گونه از 35 خانواده میزبان کنه های مضر و مفید شکارگر بودند. بیش از 41 گونه کنه گیاهی مضر و مفید از 12 خانواده شناسایی گردیدند. خانواده گیاهی Asteraceae با 9 گونه گیاهی بیشترین دامنه فعالیت کنه های گیاهی را داشت. بیشترین تنوع میزبان گیاهی برای کنه تارتن (Tetranychus urticae) و کنه های Tydeidae به ترتیب با 53 و 16 گونه گیاهی به ثبت رسید. بیشترین علائم تغذیه و خسارت کنه ها از کاهش تا توقف رشد گیاه توسط کنه تارتن و بر روی پنیرک، ختمی، شیرین بیان و تاج ریزی در محیط های باز و روی خرفه، نعناع و توت فرنگی در شرایط گلخانه ملاحظه شد. علائم خسارت کنه های Brevipalpus obovatus (چای)، B. lewisi(گواوا)، Aculus semenovi (تلخ بیان)، Trisetacus juniperinus (سرو شیراز) و Aceria sp. (کاهوی وحشی) حائز اهمیت ملاحظه گردید. البته هیچ یک از کنه های شکارگر جمع آوری شده برای کنترل کنه های تارتن مؤثر نیستند.

به منظور مطالعه اثر بیوچار و سوپرجاذب بر ترکیب های شیمیایی مرزه رشینگری (Satureja rechingeri Jamzad) در شرایط تنش خشکی، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال زراعی 1396 و 1397 در مزرعه تحقیقات گیاهان دارویی دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان اجرا گردید. تیمارها شامل تنش خشکی به عنوان عامل اصلی در سه سطح (100، 80 و 60 درصد نیاز آبی) و کرت های فرعی شامل فاکتور بیوچار کود گاوی در دو سطح (بیوچار به میزان 10 تن در هکتار و شاهد) و عامل سوم شامل سوپرجاذب استاکوزورب در سه سطح (0، 60 و 120 میلی گرم به ازای هر بوته) بود. با استفاده از GC-MS، 24 ترکیب در اسانس اندام هوایی شناسایی شد. ترکیب های اصلی شامل کارواکرول (76. 6%)، گاما-ترپینن (5. 8%)، پاراسمین (3%)، ترپینن-4-ال (2. 5%)، 8، 1-سینئول (2%) و لینالول (0. 9%) بودند. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار کارواکرول (90. 8%) در تیمار تنش رطوبتی شدید + بیوچار+ 60 میلی گرم استاکوزورب و کمترین آن (73. 8%) در تیمار شاهد بدون تنش به همراه بیوچار +120 میلی گرم استاکوزورب مشاهده شد. نتایج نشان داد که کاربرد سوپرجاذب استاکوزورب بر کلیه صفات بجز ترکیب های تشکیل دهنده اسانس معنی دار بود اما اثرهای متقابل تنش رطوبتی و بیوچار تأثیر معنی داری بر عملکرد اسانس داشت. همچنین با کمک همبستگی بین صفات مشخص شد که هیچ گونه همبستگی بین حضور و عدم حضور سوپرجاذب استاکوزرب با ترکیب های مختلف اسانس مرزه رشینگری وجود ندارد.

گیاه آمله با نام علمیPhyllanthus emblica L.، از خانواده Phyllanthaceae است و به طور گسترده در مناطق گرمسیری چین، هند، اندونزی و شبه جزیره مالایا رویش دارد که در بسیاری از نظام های دارویی سنتی مانند طب چینی و آیورودای هندوستان کاربرد دارد. میوه آن یکی از غنی ترین منابع طبیعی ویتامین C و قطع کننده خونریزی است و در درمان بیماری هموروئید (بواسیر) نیز بسیار مفید است. قسمت های مختلف این گیاه خواص ضد دیابتی، آنتی باکتریال، آنتی اکسیدان و محافظت کننده کبدی را از خود نشان می دهد. تحقیقات شیمیایی بر روی میوه آمله حکایت از ارزش تغذیه ای بالای آن دارد. این مطالعه، با هدف سنجش تأثیر عصاره اتانولی این گیاه بر شاخص های انعقادی انسانی در محیط آزمایشگاهی، طراحی و اجرا شده است. غلظت های مختلفی از عصاره گیاه آمله تهیه و اثر آن بر شاخص های انعقادی زمان پروترومبین (PT)، زمان نسبی ترومبوپلاستین (APTT) و زمان انعقاد (CT) بررسی شد و نتایج به وسیله آزمون آماری t-test مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که عصاره اتانولی آمله باعث کاهش شاخص انعقادی زمان نسبی ترومبوپلاستین (APTT) و زمان انعقاد (CT) شد اما بر زمان پروترومبین (PT) اثر معنی داری نداشت. یافته های حاصل از این مطالعه نشان دهنده تأثیر انعقادی عصاره اتانولی آمله است، باوجوداین مطالعه بیشتر بر روی مدل های حیوانی و انسانی ضروری به نظر می رسد.

مریم گلی با نام علمی Salvia leriifolia Benth. از گیاهان دارویی بومی ایران است که خواص دارویی آن به حضور ترکیب های فنلی، به ویژه اسیدهای فنلی نسبت داده شده است. این پژوهش، تأثیر سن (فنولوژی) را بر بیان ژن و فعالیت آنزیم های بیوسنتزی اسیدهای فنلی مورد بررسی قرار داد. بذرهای گیاه از شهرستان تربت حیدریه (خراسان رضوی) جمع آوری و در گلخانه کاشته شد. نمونه برداری از برگ ها، در مراحل 8، 16 و 24 برگی از دوره رشد انجام شد. محتوای فنل، فلاونوئید و اسید فنلی تام به روش اسپکتروفتومتری و پروفایل اسیدهای فنلی، با استفاده از کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) تعیین شد. فعالیت فنیل آلانین آمونیالیاز (PAL) و تیروزین آمینوترانسفراز (TAT) به روش اسپکتروفتومتری و رزمارینیک اسید سنتاز (RAS) با HPLC اندازه گیری شد. بیان نسبی ژن های ذکرشده، با روش RT-PCR کمّی بررسی شد. نتایج حکایت از افزایش معنی دار (0. 05≥ p ) محتوای انواع ترکیب های فنلی و فعالیت آنزیم/ژن های TAT و RAS همراه با افزایش سن داشت. در مرحله 24 برگی، مقدار کل فنل، فلاونوئید و اسید فنلی به ترتیب 3. 47، 2. 80 و 7. 78 برابر مرحله 8 برگی بود. محتوای رزمارینیک اسید و کافئیک اسید (به ترتیب 0. 69 و mg/g DW 0. 36 در مرحله 8 برگی)، طی رشد رویشی به ترتیب 3. 41 و 4. 05 برابر شد. لیتوسپرمیک اسید و سالوینولیک اسیدها (mg/g DW 0. 06-0. 01 در مرحله 8 برگی)، سهم کمتری از کل اسیدهای فنلی را داشتند. مقدار آنها نیز با افزایش سن، بین 2 تا 10 برابر افزایش یافت. همچنین، یک همبستگی مثبت و قوی میان سن گیاه با تجمع اسیدهای فنلی و میان سن و فعالیت آنزیم/ژن های TAT و RAS مشاهده شد. این امکان وجود دارد که آنزیم TAT (در مقایسه با PAL) نقش اصلی را در بیوسنتز RA داشته باشد.

دیابت در اثر نقص ارثی یا اکتسابی در ترشح انسولین و یا کاهش پاسخ اندام ها نسبت به انسولین ترشح شده ایجاد می شود. کنترل هیپرگلیسمی بعد از صرف غذا از طریق مهارکننده های آلفاگلوکوزیداز یک راهبرد مهم در مدیریت دیابت و کاهش عوارض مرتبط با بیماری است. براساس نتایج مطالعات قبلی عصاره متانولی اندام های هوایی گیاه Salvia suffruticosa Montbr. & Auch. ex Benth. و Hypericum scabrum L. اثر مهاری قابل توجهی بر فعالیت آلفاگلوکوزیداز دارد. هدف از این پژوهش تعیین اندامی از گیاهان ذکرشده است که کانون فعالیت مهارکنندگی باشد. پس از تهیه عصاره متانولی از بخش های مختلف گیاهان، اثر مهاری تمامی عصاره ها در چندین غلظت مختلف، در طول موج 405 نانومتر با استفاده از دستگاه میکروپلیت خوان بررسی گردید. بیشترین میزان فعالیت مهاری آلفاگلوکوزیداز S. suffruticosa مربوط به غلظت mg/mL 160 عصاره گل (100% مهار و IC50 برابر با mg/mL 8. 91) و بیشترین میزان فعالیت مهاری H. scabrum مربوط به غلظت mg/mL 10 عصاره گل (96. 49% مهار و IC50 برابر با mg/mL 1. 04) و برگ (86% مهار و IC50 برابر با mg/mL 3. 98) بود. مطابق نتایج حاصل از بررسی سنتیکی مهار آنزیمی، عصاره گل و برگ گیاه S. suffruticosa از الگوی مهار مرکب (غیررقابتی-نارقابتی) و گل گیاه H. scabrum از الگوی مهار مرکب (رقابتی-غیررقابتی) پیروی می کنند. عصاره متانولی اندام های گل گیاه S. suffruticosa و H. scabrum دارای اثر مهاری قابل توجهی بر روی فعالیت آنزیم آلفاگلوکوزیداز است. در نتیجه منابع مناسبی برای استخراج ترکیب ها با خاصیت دارویی بالقوه برای کنترل سطح قند خون بعد از صرف غذا می باشند.

شوری از شایع ترین تنش های غیر زنده می باشد که منجر به کاهش زیادی در تولید محصولات کشاورزی می شود. تنظیم کننده های رشد گیاه نقش مهمی در رشد و توسعه گیاه در شرایط عادی و تنش ایفاء می کنند. به منظور بررسی تأثیر محلول پاشی جاسمونیک اسید و 24-اپی براسینولید بر عملکرد واجزای عملکرد، درصد روغن و اسانس و برخی ویژگی های فیزیولوژیک سیاه دانه (Nigella sativa L. ) در شرایط تنش شوری آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل 4 سطح شوری (0، 5، 10 و 15 دسی زیمنس بر متر NaCl) و سه سطح تنظیم کننده های رشد (شاهد بدون تنظیم کننده رشد، 0. 1 میکرومول 24-اپی براسینولید و 0. 5 میلی مول جاسمونیک اسید) بودند. نتایج مقایسات میانگین نشان داد که شوری موجب کاهش محصول بوته، تعداد دانه در کپسول، تعداد کپسول در بوته و درصد روغن دانه گردید. در حالی که وزن هزاردانه و مقدار پرولین را به طور معنی داری افزایش داد. تنظیم کننده های رشد نیز وزن هزاردانه و درصد روغن دانه را افزایش و مقدار پرولین را کاهش دادند. مقدار کلروفیل های a و b برگ با افزایش سطوح شوری کاهش یافت و در تمام سطوح شوری کاربرد جاسمونیک اسید و 24-اپی براسینولید مقادیر کلروفیل های a و b را افزایش دادند. مقدار مالون دی آلدئید با افزایش سطح شوری افزایش یافت و در تمام سطوح تنش، محلول پاشی تنظیم کننده های رشد مقدار مالون دی آلدئید را کاهش دادند. به علاوه درصد اسانس دانه با افزایش سطح شوری و همچنین در تمام سطوح شوری با تیمار تنظیم کننده های رشدی افزایش یافت. بنابراین توصیه می شود در شرایط شوری برای اجتناب از خسارتهای ناشی از تنش به منظور افزایش اسانس سیاه دانه که یک ترکیب بسیار مهم در صنایع دارویی می باشد و همچنین افزایش درصد روغن، وزن هزاردانه و رنگدانه های فتوسنتزی، تنظیم کننده های رشدی براسینواستروئید و جاسمونیک اسید با هزینه اندک و به صورت محلول پاشی استفاده شود.

با توجه به اینکه ارزش اقتصادی یک رقم به صفات مختلف آن بستگی دارد، بنابراین چگونگی اعمال انتخاب برای چندین صفت به منظور حصول حداکثر ارزش اقتصادی همواره مورد نظر به نژادگران بوده است. ازاین رو اطلاع دقیق از رفتار و ارتباط ژنتیکی این صفات به اصلاح ژنوتیپ ها کمک خواهد نمود. در این تحقیق، به منظور شناسایی نشانگرهای مولکولی مرتبط با 21 صفت زراعی، مورفولوژیک و فیزیولوژیک در 45 ژنوتیپ مختلف کتان (Linum usitatissimum L. ) براساس مدل خطی مخلوط، از 31 آغازگر مبتنی بر رتروترنسپوزون (12 آغازگر IRAP و 19 آغازگر REMAP) استفاده شد. مطالعه ساختار جمعیت به روش بیزین (Bayesian) نشان داد که دو زیرگروه احتمالی (2K=) در جمعیت مورد مطالعه وجود دارد. با استفاده از مدل خطی مخلوط در مجموع 29 مکان مرتبط با 21 صفت مورد مطالعه (p ≤ 0. 01) شناسایی شد. صفات وزن صد دانه و عملکرد دانه بیشترین تعداد مکان پیوسته را به خود اختصاص دادند. وجود نشانگرهای مشترک در میان برخی صفات بررسی شده مانند ارتباط معنی دار نشانگر LTR1-UBC808-2 با صفات ارتفاع بوته و وزن صد دانه و نشانگر LTR1-UBC807-4 با صفات وزن ساقه اصلی و تعداد کپسول ساقه اصلی می تواند ناشی از آثار پلیوتروپی و یا پیوستگی نواحی ژنومی دخیل در این صفات باشد. باوجوداین، نتایج این مطالعه می تواند با گنجاندن تعداد بیشتری از نشانگرهایی که با صفات مهم اقتصادی مرتبط هستند، تقویت شود.

شوری خاک در مناطق خشک و نیمه خشک یکی از مهمترین تنش های غیرزیستی محسوب می شود که بر رشد و عملکرد گیاهان دارویی اثر منفی دارد. به منظور مطالعه اثر محلول پاشی سطوح مختلف نانوذرات روی بر خصوصیات رشد، آنزیم های آنتی اکسیدانی و عملکرد اسانس بادرشبو (Dracocephalum moldavica L. ) در شرایط تنش شوری، یک آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1397 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل تنش شوری با غلظت های 0، 50، 100 و 150 میلی مولار کلریدسدیم و محلول پاشی با نانوذرات روی (0، 100 و 500 میلی گرم در لیتر) بودند. شاخص هایی مانند ارتفاع گیاه، وزن تر و خشک بخش هوایی، کلروفیل، نشت غشاء، محتوای آب نسبی، پرولین، آنزیم های آنتی اکسیدانی، درصد و عملکرد اسانس در این آزمایش اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که شوری شاخص های ارتفاع گیاه، وزن تر و خشک اندام هوایی، کلروفیل و محتوای آب نسبی و عملکرد اسانس را به طور معنی داری کاهش داد و باعث افزایش میزان نشت غشاء و مقدار پرولین گردید. در حالی که محلول پاشی نانو روی از طریق افزایش رشد و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی از قبیل آسکوربات پراکسیداز و سوپراکسید دسموتاز موجب کاهش آثار منفی تنش شوری گردید. بهترین اثر بهبوددهندگی نانو روی در شاخص های ارتفاع، وزن خشک ساقه، کلروفیل، نشت یونی، آنزیم های آنتی اکسیدانی و عملکرد اسانس متعلق به تیمار 500 میلی گرم در لیتر نانو روی بود. بنابراین استفاده از غلظت 500 میلی گرم در لیتر نانو روی به عنوان کاهش دهنده آثار منفی تنش شوری در بادرشبو پیشنهاد می گردد.