آفات و بیماریهای گیاهی
سال:1397 | دوره:86 | شماره:1 (پیاپی 106) |تعداد مقالات:10

استفاده از عصاره های گیاهی به عنوان یک جایگزین مناسب به جای مصرف سموم در رابطه با بیماری های بعد از برداشت و به خصوص بیماری کپک آبی مطرح بوده است. اندازه گیری فعالیت آنزیم های درگیر در فعالیت های دفاعی گیاهی روشی کارآمد و در عین حال هزینه بر در ارزیابی سطح بیماری می باشد. در این تحقیق ابتدا فعالیت آنزیم پراکسیداز در هشت روز متوالی در میوه سیب که تحت تیمارهای مختلف عصاره اسطوخودوس (Lavandula officinalis) و قارچ بیمارگر Penicillium expansum قرار گرفته بود بررسی شد. سپس بر اساس اطلاعاتی که از این آزمون به دست آمد با استفاده از مدل های رگرسیون چند متغیره خطی، شبکه عصبی مصنوعی و مدل نروفازی فعالیت آنزیم پراکسیداز در میوه سیب پیش بینی شد. نتایج نشان داد در روز پنجم بیشترین میزان فعالیت آنزیم همانند روزهای قبل در سیب های آلوده تیمار شده با عصاره مشاهده شد و این افزیش نسب به تیمارهای دیگر معنی دار بود و بیشترین فعالیت آنزیم در همه تیمارها به غیر از شاهد سالم در این روز مشاهده شد. همچنین نتایج نشان داد که مدل نروفازی کارایی بالاتری را جهت پیش بینی فعالیت آنزیم پراکسیداز نسبت به سایر مدل ها دارد. لذا در تحقیقات آینده پیشنهاد می شود از مدل نامبرده جهت پیش بینی رفتار آنزیم ها استفاده شود، همچنین کاربرد چنین روش هایی هزینه و زمان آزمایش را کاهش می دهد.

بررسی های مقدماتی در خصوص وضعیت تغذیه ای 29 باغ سیب تجاری گلدن دلیشز آلوده به شانکر سیتوسپورایی نشان داد که غالب باغ های آلوده کمبود عناصر معدنی پتاسیم و کلسیم و بیش بود نیتروژن دارند. در این راستا، آزمایش باغی بصورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با 18 تیمار (نیتروژن و پتاسیم هر کدام در 3 سطح و کلسیم در 2 سطح) و 3 تکرار روی رقم گلدن دلیشز 27 ساله در شهرستان سمیرم به منظور بررسی تأثیر متعادل عناصر معدنی نیتروژن، پتاسیم و کلسیم در پیش گیری از بروز و توسعه شانکر سیتوسپورایی ناشی از قارچ FriesCytospora cincta در سال های 94-1393 انجام شد. نتایج نشان دادند که، شاخص انحراف از درصد بهینه عناصر معدنی نیتروژن، پتاسیم و کلسیم گزینه ای مناسب برای پیش بینی بروز و توسعه شانکر سیتوسپورایی درختان سیب است. کمبود یا بیش بود هر کدام از عناصر غذایی مورد ارزیابی باعث عدم تعادل در غلظت دیگری شده و شدت بیماری را تحت تأثیر قرار داد. بیش ترین درصد سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (AUDPC) در تیمارهایی دیده شد که مقدار نیتروژن مصرفی در آن ها کم تر یا بیش تر از مقدار بهینه بود. استفاده توأم از نیتروژن و پتاسیم باعث گردید پتاسیم تأثیر مستعد کنندگی نیتروژن به شانکر سیتوسپورایی را کاهش دهد. تأثیر کلسیم در کاهش بیماری نسبت به نیتروژن و پتاسیم کم تر بود. نتایج این پژوهش نشان داد که استفاده متعادل عناصر غذایی نیتروژن و پتاسیم در خاک و محلول پاشی کلسیم درختان سیب در منطقه سمیرم، بر اساس میزان توصیه شده، بیماری شانکر سیتوسپورایی را تا 83/79% کاهش می دهد.

تحمل به بیماری، توانایی تولید محصول خوب توسط گیاه است حتی در شرایطی که به بیمارگر آلوده شده باشد. گیاهان متحمل در واقع به بیمارگر حساس هستند ولی توسط آن از بین نرفته و عموما آسیب اندکی می بینند. در این پژوهش برای ارزیابی و تعیین میزان تحمل تعدادی از ارقام منتخب گندم نسبت به بیماری زنگ قهوه ای گندم 20 ژنوتیپ در طی دو سال زراعی 94-1393 و 95-1394 بررسی شدند. اثر زنگ قهوه ای در اهواز بر عملکرد محصول گندم در دو شرایط بیماری شدید (تنش) و در شرایط حفاظت شده از بیماری (عدم تنش) بررسی شد. نتایج نشان داد که میانگین درصد کاهش عملکرد کلیه ژنوتیپ های مورد بررسی نسبت به زنگ قهوه ای 25/2% بود. در این پژوهش دامنه خسارت ژنوتیپ های مورد بررسی نسبت به زنگ قهوه ای از 6 الی 46 درصد متغیر بود. کمترین تغییرات عملکرد محصول نسبت به این بیماری به ترتیب مربوط به ارقام شیرودی، افلاک، سیروان، شیراز، اینیا و افق با کاهش بین 6 الی 16 درصد بود که به ترتیب ارقام مذکور نسبت به زنگ قهوه ای بیشترین پایداری عملکرد را داشتند. بر اساس همین محاسبات بیشترین تغییرات عملکردی با حدود 30 الی 50% کاهش محصول به ترتیب متعلق به ارقام بولانی، نیشابور، توس، الوند، روشن، استار، شهریار و ویریناک بود که بیشترین خسارت و کمترین پایداری عملکرد را نسبت به این بیماری داشتند. در بین ارقام حساس به زنگ قهوه ای ارقام افق و بهار به ترتیب با 16/52% و 21/8%کاهش عملکرد کمترین کاهش را داشتند و متحمل ترین ارقام این گروه بودند.

جغد گوش دراز Asio otus (Linnaeus, 1758) (Aves: Strigidae) در گذشته به عنوان یکی از جغدهای کمیاب ایران مطرح بود اما خوشبختانه جمعیت آن در سال های گذشته در نقاط مختلف کشور در حال افزایش بوده است. پرندگان شکاری از جمله جغدها، بقایای غیرقابل هضم طعمه های بلعیده شده را به صورت گلوله های استوانه ای شکل از دهان خود خارج می کنند که به آن ریمه (pellet) گفته می شود. در این پژوهش از مناطق مهرشهر کرج، اصفهان و بهار همدان، 744 ریمه جمع آوری شد. ریمه ها پس از انتقال به آزمایشگاه، ابتدا، تمیز، شماره گذاری، اندازه گیری و توزین شد. سپس با خیساندن ریمه ها توسط الکل، طعمه های قابل شناسایی آن تفکیک و شناسایی شدند. به طور کلی، جوندگان در 551 ریمه (74/06%)، پرندگان در 211 ریمه (28/36%)، حشره خوارها در 20 ریمه (2/69%) و حشرات در 13 ریمه (1/75%) وجود داشتند. از کل 583 طعمه شناسایی شده جوندگان، 231 طعمه از جنس موش ها Mus (39/62%)، 152 طعمه از جنس ول ها Microtus(26/07%)، 133 طعمه از جنس هامسترها Cricetulus (22/81%)، 47 طعمه از جنس مریون Meriones (8/06%) و جنس های Rattus، Nesokiaو Rhombomys سهم بسیار کمی داشتند (به ترتیب 2/40%، 0/69% و 0/34%). گونه غالب در اصفهان جنس هامسترها Cricetulus(35/15%)، در همدان جنس موش ها Mus (43/80%) و در کرج ول ها Microtus (54/37%) بود. به علت عدم هراس نه چندان زیاد جغد گوش دراز از انسان و حضور آن در کنار زمین های کشاورزی در آینده نزدیک می توان اقدام به جلب آن ها برای استفاده در کنترل تلفیقی جوندگان در مزارع کشاورزی نمود.

نماتدهای ریشه گرهی به عنوان انگل اجباری گیاهان دارای پراکنش وسیع در جهان هستند. اعضای این جنس به بیش از 3500 گونه ی مختلف از گیاهان آوندی حمله می کنند. گونه های Streptomyces از جمله باکتری های گرم مثبتی هستند که خاصیت نماتدکشی آن ها در چندین مورد به اثبات رسیده است. در این تحقیق تأثیر بسترهای غذایی جامد (دانه ارزن و دانة گندم) بر توان اسپوردهی Streptomyces carpaticus UTS49، میزان کلونیزاسیون ریزوسفر گیاهچه گوجه فرنگی و توانایی کنترل نماتد ریشه گرهی Meloidogyne javanica بررسی شد. نتایج نشان داد جدایهS. carpaticus UTS49 قادر به کنترل نماتد ریشه گرهی در شرایط آزمایشگاه بود و بررسی برای امکان انبوه سازی آن با مواد ارزان قیمت انجام شد. در این بررسی بهترین بستر غذایی Streptomyces، دانه گندم تعیین شد که این بستر علاوه بر افزایش قدرت کنترلی آنتاگونیست علیه نماتد (71% مرگ و میر لارو سن دوم و 22/33% کاهش تفریخ تخم)، باعث افزایش رشد گیاه و قدرت کلونیزاسیون ریشه گوجه فرنگی توسط باکتری نیز شد. همچنین دانه گندم-استرپتومایسس بر رشد هوایی و ریشه دهی گیاه گوجه فرنگی اثر مثبت داشت.

ویروس موزائیک انجیر Fig mosaic emaravirus (FMV)یکی از مهم ترین عوامل ایجاد کننده بیماری موزائیک انجیر می باشد. این تحقیق به منظور شناسایی و ردیابی FMV در مناطق مختلف کشور و همچنین مطالعه روابط تبارزایی بر مبنای ژن کد کننده پروتئین نوکلئوکپسید (NP) صورت پذیرفت. برای این منظور تعداد 54 نمونه برگ انجیر دارای علایم موزائیکی و کلروز از مناطق مختلف کشت انجیر در شمال، مرکز و جنوب ایران جمع آوری گردید. ردیابی اولیه از طریق آزمون الیزا با استفاده از آنتی بادی اختصاصی ویروس FMV انجام گرفت. آزمون RT-PCR به منظور تائید نتایج ردیابی اولیه با استفاده از آغازگرهای اختصاصی ژن (NP) صورت پذیرفت. همسانه سازی، تعیین توالی نوکلئوتیدی و رسم درخت تبارزایی 14 جدایه منتخب از مناطق جغرافیایی مختلف انجام گرفت. نتایج ردیابی سرولوژیکی و آزمون مولکولی حاکی از میزان 5/55٪ آلودگی در نمونه های مورد بررسی بود. نتایج مطالعات تبار زایی نشان داد که تمامی جدایه های مربوط به مناطق شمال و مرکز کشور به همراه جدایه های گزارش شده از سایر کشورها در گروه I قرار می گیرند در حالی که جدایه های استان فارس (استهبان و جهرم) در یک گروه تبارزایی جدا، گروه II، دسته بندی شدند. نتایج حاصله حاکی از وجود ارتباط معنی داری بین شدت علایم و گروه بندی تبارزایی می باشد. جدایه جهرم، JA2، از گروه II با داشتن بیشترین میزان تفاوت با سایر جدایه های کشور و دنیا، بنظر می رسد که دارای خصوصیات بیماری زایی و بیولوژیکی منحصر بفردی باشد که تعیین این خصوصیات در مطالعات تکمیلی ضروری می باشد.

زردی از علائم شایع در مزارع نخود در دنیا و ایران می باشد. ویروس زردی بافت مرده باقلا (Faba bean necrotic yellows virus, FBNYV) از جنس Nanovirus، تیره Nanoviridae، از عوامل ویروسی همراه با عارضه زردی می باشد. در سال های 1395-1394 نمونه های نخود با علائم زردی از استان های لرستان و کرمانشاه جمع آوری و پس از استخراج دی ان ا، آلودگی به نانو ویروس با استفاده از جفت آغازگر اختصاصی در آنها ردیابی گردید. دی ان ا نمونه های آلوده از طریق روش دایره غلطان (RCA) تغلیظ و با انجام هضم آنزیمی محصول (RCA) توسط آنزیم برشی AatII، قطعات مختلف ژنومی ویروس با اندازه حدود یک کیلو جفت باز جداسازی گردید. قطعه ژنومی با اسامیDNA-R, DNA-S, DNA-C, DNA-N, DNA-M, DNA-U1 DNA-U2 و DNA-U4 با استفاده از جفت آغازگرهای اختصاصیFBNYV، تکثیر و تعیین ترادف گردید. مقایسه ترادف قطعات 8 گانه در سه جدایه ایرانی FBNYV با ترادف های موجود در بانک ژن GenBank نشانگر شباهت زیاد جدایه های ایرانی با دو جدایه FBNYV-[AZ; 12] و FBNYV-[AZ; 13. 5] از آذربایجان بود. درخت تبارزایی های رسم شده برای قطعات DNA-S, C, U1 نشانگر شباهت زیاد آنها با قطعات مشابه در جدایه آذربایجان FBNYV-[AZ; 12] و در گروه مستقل (II) از سایر جدایه های دنیا قرار گرفتند. ترادف قطعات DNA-R, M, N, U2, U4 جدایه های ایرانی با جدایه دیگری از آذربایجان FBNYV-[AZ; 13. 5] بسیار شباهت داشته و در گروه مستقل (I) قرار گرفتند. تفاوت ژنتیکی بین دو جدایه آذربایجان در بین جدایه های ایرانی نیز مشاهده شد. نتایج بدست آمده فرضیه وقوع نوجوری بین جدایه های ایران و آذربایجان را حمایت می کند.

رفتارهای جستجوگری دشمنان طبیعی مانند شناسایی و پذیرش میزبان به مواد فرار شیمیایی ترشح و متصاعد شده از مجموعه گیاه-میزبان ارتباط دارد. شناسایی چنین ترکیباتی در درک و تفسیر پاسخ های رفتاری پارازیتوئیدها نقش مهمی را ایفا می نمایند. در مطالعه حاضر، پاسخ های بویایی ماده های پارازیتوئید Habrobracon hebetor به بوهای مرتبط با میزبان شامل کرم گلوگاه انار، میوه انار و مواد فرار استخراج شده از آن ها با روش هوادهی در بویایی سنج دوطرفه Y شکل مورد بررسی قرار گرفت. تیمارها شامل لارو سن آخر کرم گلوگاه، فضولات لاروی، انار آلوده به کرم گلوگاه و انار با صدمه مکانیکی، بودند. نتایج نشان داد که لارو سن آخر و فضولات لاروی از بیشترین جلب کنندگی برای پارازیتوئید برخوردار بودند. از نظر مدت زمان سپری شده تا انتخاب یکی از تیمارها توسط زنبور، بین انار ترکیده (مکانیکی) با سایر تیمارها اختلاف معنی دار وجود داشت. همچنین در بررسی رایحه ی ناشی از ترکیبات استخراج شده از تیمارهای مختلف توسط حلال هگزان، تیمارهای همراه با لارو سن آخر کرم گلوگاه انار، فضولات لارو و انار آلوده اختلاف معنی داری را در جلب زنبور در مقایسه با شاهد (هوای پاک) نشان دادند. بر اساس نتایج تحقیق حاضر و اطلاعات تکمیلی در زمینه شناسایی ترکیب (ترکیبات) موثر در جلب زنبور پارازیتوئید امکان افزایش کارایی زنبور در شرایط طبیعی فراهم می گردد.

در این مطالعه نانوامولسیون حاوی اسانس پونه Mentha longifolia به روش هموژنایزر با فشار بالا تولید و سمیت تنفسی آن در مقایسه با اسانس معمولی پونه روی مراحل مختلف شب پره آرد Ephestia kuehniella بررسی شد. شرایط آزمایشگاهی شامل دمای 1± 27 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5± 70 درصد و تاریکی بود. غلظت های 111/1-1111/1 و 62/9-92/6 میکرولیتر بر لیتر هوا از اسانس به ترتیب برای کنترل مرحله لاروی و تخم به کار رفت. در مورد نانوامولسیون غلظت های 122/2-1111/1 میکرولیتر بر لیتر هوا در آزمایش لاروکشی و غلظت های 81/4-114/8 میکرولیتر بر لیتر هوا در تخم کشی بررسی شد. مقدار PT50 در غلظت 1111/1 میکرولیتر بر لیتر هوا برای نانوامولسیون و اسانس در آزمایش لاروکشی به ترتیب برابر 15/18 و 3/69 روز تعیین شد. این مقادیر در غلظت 92/6 میکرولیتر بر لیتر هوا روی تخم آفت به ترتیب برابر 14/44 و 2/58 روز بود. میزان سمیت نسبی (RMP) نشان دهنده اختلاف معنی دار میان مقادیر PT50 اسانس پونه و نانوامولسیون آن روی هر دو مرحله آفت بود. مطابق یافته های حاضر نانوامولسیون حاوی اسانس پونه با خاصیت رهایش تدریجی باعث حفظ سمیت تنفسی اسانس و افزایش دوام آن در طولانی مدت شده و می تواند به عنوان یک گروه جدید از آفتکش های دوست دار محیط زیست در برنامه های کنترل آفات در نظر گرفته شود.

یکی از زیان های عمدة سن معمولی گندم Eurygaster integriceps، اثرات مخرب آن بر کیفیت دانة گندم است که به صورت درصد سن زدگی دانه ها بیان می شود. پوره ها و حشرة کامل سن با فرو بردن قطعات دهانی خود در دانه و انتقال آنزیم های بزاقی به درون آن سبب می شوند که گلوتن دانة گندم تجزیه شود. بدنبال آن کیفیت خمیر و خواص نانوایی آن کاهش می یابد. درصد سن زدگی دانه ها به دو روش عددی و وزنی محاسبه می شود. در این بررسی، آزمایشی برای مقایسه و رابطة میان این دو روش انجام شد. تعداد 225 نمونة ده گرمی از نمونه های گندم سن زده متعلق به سه مرکز خرید واقع در استان های اراک (3 × 30)، قزوین (3 × 20) و لرستان (3 × 25) آزمایش شد. در توزین دانه ها از ترازوی با دقت 1/0 میلی گرم استفاده و به تفکیک تعداد و وزن دانه های سن زده و سالم یادداشت شد. به طورکلی دانه های سالم با میانگین وزن 34 میلی گرم از دانه های سن زده با میانگین وزن 30 میلی گرم سنگین تر بودند. با وجود تفاوت معنی دار درصد سن زدگی دانه ها بین روش عددی و وزنی، همبستگی مثبت معنی داری میان این دو روش وجود داشت (r = 0. 98, P < 0. 0001). با استفاده از معادلة y = 0. 8374x + 0. 02، که در آن x درصد عددی و y درصد وزنی سن زدگی است، امکان تبدیل هریک از روش های تعداد و وزن دانه های سن زده به روش دیگر وجود دارد. بهرحال در مقایسة دو روش یادشده، شیوة وزنی به لحاظ سادگی و سرعت برتری دارد.