زراعت و فناوری زعفران
سال:1398 | دوره:7 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

به منظور بررسی تأثیر زمان قطع آخرین آبیاری و منابع مختلف کودی بر ویژگی های کمی و کیفی گل زعفران (Crocus sativus L. )، آزمایشی به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه چهار ساله تحقیقاتی جهاد کشاورزی واقع در روستای لاله زار، شهرستان بردسیر، استان کرمان در سال 95-1394 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل زمان قطع آخرین آبیاری (15 روز قبل از زمان عرف منطقه (اول اردیبهشت)، عرف (15 اردیبهشت) و 15 روز بعد از عرف (2 خرداد) به عنوان عامل اصلی و منابع مختلف کودی (کود گاوی 40 تن در هکتار، کود مرغی 15 تن در هکتار، ورمی کمپوست 10 تن در هکتار، اسید هیومیک 2 کیلوگرم در هکتار و کود شیمیایی شامل 200 کیلوگرم در هکتار کود اوره و 140 کیلوگرم در هکتار فسفر و پتاسیم) به عنوان عامل فرعی بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تأثیر تیمار قطع آبیاری بر خصوصیات کمی گل معنی دار بود، ولی ویژگی های کیفی تحت تأثیر این تیمار قرار نگرفت. نتایج نشان داد که تأخیر در قطع آبیاری منجر به کاهش معنی دار صفات کمی شد. بطوریکه، بیشترین تعداد گل (10/41 عدد در متر مربع)، عملکرد تر (6/145 کیلوگرم در هکتار) و خشک (41/19 کیلوگرم در هکتار) گل، وزن تر (12/11 کیلوگرم در هکتار) و خشک (02/2 کیلوگرم در هکتار) کلاله در تیمار قطع زود هنگام آبیاری (قبل از عرف) حاصل شد. تأثیر منابع کودی نیز بر کلیه صفات مورد بررسی به استثنای میزان پیکروکروسین و سافرانال معنی دار بود. کودهای ورمی کمپوست و کود دامی بطور معنی داری در کلیه تیمارهای آبیاری، تعداد گل و عملکرد کلاله بیشتری را نسبت به دیگر تیمارها تولید نمودند. عملکرد کلاله خشک در تیمارهای کود شیمیایی (91/1 کیلوگرم در هکتار)، مرغی (57/1 کیلوگرم در هکتار) و اسید هیومیک (42/1 کیلوگرم در هکتار) نیز بطور معنی داری بیشتر از شاهد (26/1 کیلوگرم در هکتار) بود. بیشترین (7/169 نانومتر) و کمترین (1/163 نانومتر) میزان کروسین به ترتیب در تیمارهای شاهد و ورمی کمپوست حاصل شد. بطورکلی، نتایج نشان داد که قطع آبیاری در اوایل اردیبهشت و استفاده از کود آلی ورمی کمپوست بهترین شرایط را برای زراعت زعفران در منطقه بردسیر کرمان دارا بودند.

به منظور ارزیابی واکنش گیاه زعفران به کودهای مختلف دامی، زیستی و شیمیایی آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی جهاد کشاورزی گناباد طی سال های زراعی 95-1394 و 96-1395 صورت گرفت. عامل اصلی بصورت کاربرد کود گاوی به میزان 60 تن در هکتار و عدم مصرف کود و عامل فرعی متشکل از تیمارهای: شاهد (عدم مصرف کود)، نیتروکسین (5 لیتر در هکتار)، بیوفسفر (3 لیتر در هکتار)، بیوسولفور (5 کیلوگرم در هکتار)، اسید هیومیک (10 کیلوگرم در هکتار) و کود شیمیایی (به ترتیب 150، 100 و 100 کیلوگرم در هکتار از منابع اوره، سوپر فسفات تریپل و سولفات پتاسیم) بود. نتایج آزمایش مشخص کرد اثر متقابل تیمارهای کود گاوی و کودهای بیولوژیکی و شیمیایی بر صفات عملکرد گل تر، کلاله تر و کلاله خشک معنی دار بود. بیشترین عملکرد گل تر (181 کیلوگرم در هکتار) از اعمال کود بیوفسفر همراه با مصرف 60 تن در هکتار کود گاوی حاصل شد. عملکرد کلاله تر در تیمار کود شیمیایی تحت شرایط مصرف کود گاوی بیشترین افزایش (میانگین عملکرد 10405 گرم در متر مربع) را نشان داد. درحالی که عملکرد کلاله خشک درنتیجه مصرف بیوفسفر حداکثر مقادیر (5351 گرم در هکتار) را حاصل کرد. اثر کود گاوی بر صفات بنه معنی دار شد. تعداد بنه در واحد سطح و عملکرد بنه افزایش 19 درصدی را در اثر مصرف کود گاوی نسبت به تیمار شاهد در سال دوم نشان دادند. در بین تیمارهای کود بیولوژیکی و شیمیایی، بیشترین تعداد بنه (440 بنه در متر مربع) و عملکرد بنه (4401 کیلوگرم در متر مربع) درنتیجه اعمال کود بیوفسفر بدست آمد. بر اساس نتایج بدست آمده، مصرف کود دامی توصیه شده بصورت تلفیقی همراه با کودهای بیولوژیکی بخصوص کود بیوفسفر در شرایط اقلیمی و خاکی مشابه با محل این آزمایش توصیه می گردد.

اسید سالیسیلیک یکی از هورمون های گیاهی است که نقش محوری در تنظیم رشد و فرآیندهای فیزیولوژیکی گیاهان ایفا می کند. به منظور مطالعه تأثیر هورمون اسید سالیسیلیک و وزن بنه مادری بر گل دهی زعفران، آزمایشی در سال 96-95 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی زعفران پردیس ابوریحان دانشگاه تهران انجام شد. فاکتورهای آزمایشی شامل پیش تیمار بنه با هورمون اسید سالیسیلیک (شاهد و کاربرد با غلظت 1 و 2 میلی مولار) و وزن بنه مادری شامل بنه های ریز با وزن (3 تا 5 گرم) و بنه های درشت با وزن (5 تا 8 گرم) بودند. نتایج نشان داد که اثر وزن بنه مادری بر صفات عملکردی شامل وزن تر گل، طول گل، وزن تر کلاله، وزن تر مادگی، طول کلاله، طول مادگی و بر صفات کیفی کلاله شامل میزان کروسین، پیکروکروسین و سافرانال معنی دار بود. مقدار این صفات در شرایط استفاده از بنه های مادری درشت نسبت به بنه ریز بیشتر بود. اثر وزن بنه مادری بر صفت وزن خشک کلاله در این پژوهش معنی دار نبود. هرچند اثر متقابل اسید سالیسیلیک و وزن بنه مادری بر صفات مورد بررسی معنی دار نبود، اما نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد تیمار پرایمینگ بنه با غلظت 2 میلی مولار اسید سالیسیلیک بیشترین وزن تر گل (99. 5 کیلوگرم در هکتار)، وزن خشک کلاله (1. 45 کیلوگرم در هکتار) و کمترین زمان تا سبز شدن (47 روز پس از کاشت) را منجر شد. همچنین بیشترین میزان ماده مؤثره پیکروکروسین، مربوط به تیمار پرایمینگ بنه با غلظت 1 میلی مولار اسید سالیسیلیک بود. میزان کروسین در تیمار پرایمینگ بنه با غلظت 2 میلی مولار اسید سالیسیلیک و میزان سافرانال در سطح 1 میلی مولار بیشتر بود. به طور کلی نتایج این آزمایش نشان داد که کاشت بنه های مادری درشت همراه با کاربرد اسید سالیسیلیک باعث بهبود برخی خصوصیات کمی و کیفی کلاله زعفران گردید.

به منظور مطالعه تاثیر سطوح مختلف عمق کاشت و مقادیر مختلف بنه بر عملکرد گل و بنه زعفران، آزمایشی در سال زراعی 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل مقادیر مختلف بنه برای کاشت در چهار سطح 7، 8، 9 و 10 تن بنه در هکتار و عمق کاشت بنه در سه سطح 15، 10 و 20 سانتی متر از سطح خاک بود. نتایج آزمایش نشان داد که عملکرد و تعداد بنه های دختری تحت تأثیر اثرات ساده تیمار ها قرار گرفت. اثر متقابل مقادیر مختلف بنه و عمق کاشت تأثیر معنی داری بر سایر صفات مورد بررسی گل و بنه زعفران داشت. افزایش مقدار بنه تا 9 تن در هکتار و کاهش عمق کاشت به 10 سانتی متر سبب افزایش عملکرد گل تر، وزن خشک کلاله، تعداد گل و قطر بنه های دختری در سال اول شد. بیشترین مقدار عملکرد بنه دختری مربوط به تیمار 8 تن بنه در هکتار بود به طوری که عملکرد بنه دختری نسبت به تیمار 7 تن بنه در هکتار و 10 تن بنه در هکتار به ترتیب 2/33 و 9/15 درصد افزایش داشت، همچنین بیشترین و کمترین وزن خشک بنه در عمق کاشت 10 و 20 سانتی متر به دست آمد. تیمار 10 تن بنه در هکتار با تعداد بنه معادل 173 بنه در متر مربع بیشترین تعداد بنه دختری را به خود اختصاص داد به طوری که افزایش مقدار بنه کشت شده از 7 تن به 10 تن باعث افزایش 101 درصدی در تعداد بنه های دختری تولید شده شد. باتوجه به عملکرد پایین زعفران در سال اول، افزایش مقدار بنه مصرفی تا حد مطلوب و کاهش عمق کاشت می تواند علاوه بر افزایش عملکرد گل زعفران در سال اول منجر به تولید بنه های دختری درشت تر جهت عملکرد بهتر در سال های بعد شود.

زعفران گیاه دارویی و ادویه ای ارزشمند متعلق به خانواده زنبق و به عنوان منبع غنی از آپوکاروتنوئیدها در جهان محسوب می شود. به دلیل سایز بزرگ و پیچیدگی ژنوم زعفران توالی یابی آن به عنوان چالش مطرح است. با ظهور تکنیک های توالی یابی نسل بعد، توالی یابی RNA به عنوان منبع غنی مطالعات بیولوژیکی توسعه یافته است. سرهم بندی ترنسکریپتوم­ ها­ از تعداد بی شمار خوانش های کوتاه منبعی غنی برای مطالعه گونه هایی که ژنوم مرجع آن ها در دسترس نیست فراهم می کند. اما سرهم بندی قرائت­ ها و رسیدن به نتیجه مطلوب به ویژه برای گیاهان پلی­ پلوئید همواره یک چالش بزرگ محسوب می شود. در این مطالعه کارایی ابزارهای مختلف سرهم بندی با توجه به فاکتورهایی هم­ چون طول N50، تعداد کل یونی­ ژن ها و درصد هم ردیفی مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که Bridger به عنوان ابزاری بهتر جهت سرهم بندی قرائت­ های ترنسکریپتوم زعفران است که می­ تواند سرهم­ بندی بر اساس پارامترهای تعداد ترنسکریپت­ ها، طول N50، اندازه کل سرهم­ بندی و درصد هم ردیفی قرائت­ ها به ترنسکریپتوم فراهم آورد. Velvet/Oases بالاترین درصد درهم­ ریختگی را نشان می­ دهد که منجر می­ شود اعضای مختلف یک خانواده ژنی که شباهت بالایی به یکدیگر دارند در یک ترنسکریپت سرهم­ بندی شوند. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند به محققان در جهت انتخاب بهتر ابزار سرهم بندی و توسعه ابزارهای موجود راهکارهایی را ارائه نماید.

خشک کردن یکى از روش هاى رایج براى افزایش ماندگارى گیاهان دارویی و محصولات کشاورزى است. در این پژوهش، فرآیند خشک کردن گلبرگ های زعفران با خشک کن هوای داغ لایه نازک در پنج سطح دمای 40، 60، 80، 100 و 120 درجه سلسیوس و سه سرعت هوای 5/0، 1 و 5/1 متر بر ثانیه و تأثیرات آن ها بر پارامتر های رنگی (مقادیر G, R و B) مورد بررسی قرار گرفت. به کمک سامانه ماشین بینایی، تصاویر رنگی از نمونه های خشک شده گلبرگ زعفران، دریافت و با استفاده از الگوریتم های پردازش تصویر، مورد پردازش قرار گرفت. ویژگی-های رنگی (RGB) آن ها نیز استخراج گردید. از سوی دیگر میزان آنتوسیانین به روش pH افتراقی و ویژگی هایL*a*b* نمونه ها به منظور تعیین شرایط مناسب خشک کردن اندازه گیری شدند. داده های حاصل با استفاده از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج بررسی نشان داد بیشترین مقادیرRGB مربوط به محدوده دمای 80 تا 100 درجه سلسیوس است که نشان دهنده ی بیشترین نسبت و شدت رنگ های قرمز، سبز و آبی می باشد. همچنین در این بازه دمایی بیشترین میزان آنتوسیانین (21/482 میلی گرم بر لیتر) و کمترین مقدار تغییرات رنگ (∆ E) بدست آمد که مطلوبیت نسبی این بازه برای خشک کردن گلبرگ های زعفران را نشان می دهد.

شناخت منابع سرزمین به منظور استفاده بهینه از آن و متناسب با توان تولید هر زمین، گام مهمی در دستیابی به توسعه پایدار با حفظ نظام اکولوژیکی به شمار می رود. هدف از این مطالعه تعیین تناسب کیفی، کمی و اقتصادی اراضی تربت حیدریه (جلگه رخ) خراسان رضوی برای محصولات گندم (Triticum aestivum) و زعفران (Crocus sativus) می باشد. بدین منظور مشخصات اقلیمی و خصوصیات خاک منطقه با نیازهای هر محصول مقایسه گردیده و با بهره گیری از روش فائو و بر اساس روش پارامتریک (ریشه دوم) کالوگیره و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) تناسب کیفی اراضی تعیین گردید. ارزیابی کمی بر اساس میزان عملکرد واقعی در هر واحد اراضی و ارزیابی اقتصادی بر اساس سود ناخالص در واحد سطح انجام گردید. نتایج تناسب کیفی نشان داد علی رغم آن که درمنطقه شاخص اقلیم و پتانسیل تولید محصولات بالاتر بوده ولی به دلیل محدودیت ویژگی های خاکی، تناسب کیفی ارضی متوسط (S2) می باشد. این محدودیت برای زعفران بیشتر است. مقایسه تناسب کیفی و کمی نشان داد که عموماً کلاس تناسب کمی برابر یا بالاتر است، خصوصاً این تفاوت در محصول زعفران بیشتر مشهود است. نتایج تناسب اقتصادی نیز بیانگر آن است که محصول زعفران در مقایسه با گندم سودآورتر بوده ولی به دلیل محدودیت های خاک امکان توسعه کشت این محصول در منطقه با محدودیت مواجه است. به طوری که در برخی از واحدهای اراضی اساسأ کشت این محصول توصیه نمی گردد. با توجه به پتانسیل تولید بالای گندم برابر 12260 کیلو گرم در هکتار کشت این محصول با درجات مختلف تناسب توصیه می گردد. به نظر می رسد با اقدامات اصلاحی و بهبود خواص فیزیکی خاک، امکان افزایش راندمان تولید را در اکثر واحدها مقدور خواهد بود.

دشت مشهد در استان خراسان رضوی و جزو دشت های ممنوعه و ممنوعه ی بحرانی است. با عنایت به اینکه در اثر بهره برداری های بی رویه و غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی، سطح آب زیرزمینی در آن به تدریج پایین رفته و با کسری مخزن مواجه شدهاست، انتخاب استراتژی های مناسب برای کاهش مصرف آب در این دشت ضروری است. سیاست های متنوعی برای کاهش مصرف آب کشاورزی توسط محققین پیشنهاد گردیده که از جمله آنها سیاست توسعه کشت محصولات با نیاز آبی پایین همچون زعفران است. این سیاست ممکن است راه حل مناسبی برای مقابله با مصرف روزافزون آب باشد اما از آنجا که سیاست های مختلف دارای ابعاد اقتصادی متفاوتی می باشند، لذا بایستی تاثیرگذاری هر سیاست در تحقق اهداف و همچنین پیامدهای هر سیاست با دقت مورد بررسی قرار گیرند. در این راستا پیامدهای سیاست گسترش کشت زعفران در 5 سناریوی تخصیص حداقل 5%، 7. 5%، 10%، 12. 5% و 15 درصد از کل سطح زیرکشت 3 شهرستان واقع شده در دشت مشهد(مشهد، بینالود و چناران)، با استفاده از مدل برنامه ریزی ریاضی اثباتی بررسی شد. نتایج نشان داد که با اعمال این سیاست، در هر 3 شهرستان درآمد کشاورزان افزایش خواهد یافت اما مصرف آب فقط در شهرستان بینالود به مقدار کمی کاهش می یابد و در دو شهرستان دیگر تغییری نمی کند زیرا با گسترش کشت زعفران، به جای کاهش سطح زیرکشت محصولات با نیاز آبی بالا، سطح زیرکشت گندم و جو که نیاز آبی کمتری نسبت به زعفران دارند کاهش می یابد و بنابراین کاهشی در مصرف آب ایجاد نمی شود. بنابراین سیاست گسترش کشت زعفران توام با عدم کاهش مجموع سطح زیر کشت گندم و جو باشد و اثرات آن مورد بررسی قرار گرفت و مشاهده گردید که اعمال این سیاست باعث می شود که مصرف آب در هر سه شهرستان کاهش و درآمد کشاورزان به نحو مطلوبی افزایش یابد.

درآمدهای نفتی نقش مهمی در اقتصاد ایران دارد. درطی سال های گذشته، به طور متوسط 60% درآمد دولت و 80% درآمد صادرات ایران از نفت وگاز بوده است. از دیگرسوی ایران به عنوان بزرگ ترین صادرکننده زعفران بخش قابل توجهی از ارزش صادراتی جهانی این محصول را به خود اختصاص داده است. با توجه به تأثیر گذاری درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران به عنوان مهم ترین منبع درآمدی، بررسی تأثیر شوک حاصل از نوسانات این درآمدها بر اقتصاد ایران ضروری به نظر می رسد. از این رو مطالعه حاضر به بررسی اثر شوک درآمدهای نفتی بر صادرات زعفران ایران پرداخته است. در این راستا از داده های سری زمانی دوره 95-1354 و الگوهای جوهانسون-جوسیلیوس و تصحیح خطا برای برآورد روابط بلندمدت و کوتاه مدت بین متغیرهای الگو استفاده شده است. یافته های پژوهش بیان گر این است که نرخ ارز مؤثر واقعی در بلندمدت و کوتاه مدت تأثیر معنی دار مثبت بر صادرات زعفران درکشور دارد. شاخص قیمت داخلی زعفران به قیمت جهانی آن و بهره وری زعفران نیز با این که اثرشان از لحاظ آماری معنی دار نیست ولی تأثیر آن از لحاظ علامت به ترتیب منفی و مثبت است. شوک درآمدهای نفتی نیز طبق انتظار درکوتاه مدت و بلندمدت دارای اثر منفی بر صادرات زعفران بوده است.