قرآن و طب( QURAN AND MEDICINE)
سال:1398 | دوره:4 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

اهداف: یکی از مباحث قابل تامل و تحلیل در عرصه فقه پزشکی، پولی است که پزشک بابت معالجه و درمان از بیمار دریافت می کند که در مواردی به موجب قاعده "حرمت اخذ اجرت بر واجبات" می تواند نامشروع تلقی شود و مهم تر از آن، زمانی است که این مساله مورد انتفاع گرایی و سوءاستفاده واقع شده و انتخاب آزادانه و آگاهانه را از بیمار سلب کند؛ پدیده ای که امروزه با عنوان اخذ هزینه ی مازاد بر تعرفه (زیرمیزی) به وفور مشاهده و گزارش می شود. از این رو به منظور حمایت از حقوق بیمار، این نوشتار در پی پاسخ به این پرسش است که پیامدها و آثار حقوقی اخذ هزینه مازاد بر تعرفه چیست و تمهیدات و را ه کارهای مبارزه با این معضل در نظام عادلانه اسلام کدامند؟ مواد و روش ها: در این مطالعه که با استفاده از روش توصیف و تحلیل محتوی انجام شد، از آیات قرآن کریم، روایات معصومین(ع)، دیدگاه فقیهان امامیه و موازین و مقررات داخلی در پاسخ به پرسش های پژوهش استفاده شد. یافته ها: از آنجا که اشخاص بر اموال خویش سلطه دارند؛ پس با استناد به روایت "لایحل مال امرئ مسلم الا عن طیب نفسه"، تسلط و تصرف فاقد طیب نفس بر مال غیر حرام است. نتیجه گیری: پدیده پرتنش و چالشی اخذ هزینه مازاد بر تعرفه، با هر انگیزه که انجام شود، با گسترش بی عدالتی و بی نظمی در جامعه بشری همراه خواهد بود که در نتیجه با نظام عدالت محور اسلام همسو نیست؛ از این رو، حق مطالبه خسارت مادی و معنوی برای بیمار یا اولیای وی با عنوان "اکل مال به باطل" فراهم می شود که در پرتو تمهیداتی نظیر وفای به عهد، ارتقای فرهنگ و اخلاق اقتصادی و آشنایی نسبت به حقوق شهروندی، می توان نظام سلامت را در مسیر رشد و پرورش صحیح هدایت نمود.

مقدمه: با پیشرفت علوم پزشکی، دنیای حقوق نیز دچار تحول می شود، زیرا هر کدام از دستاوردهای پزشکی، مسایل خاص خود را پدید می آورند که در چنین مواردی نیز قانون باید برای حل مشکلات جدید ایجادشده، راه حل های قانونی تعیین کند. لذا همگام ساختن علم حقوق با علوم پزشکی امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. حقوق شبه جرم به عنوان یکی از راهکارهای قانونی برای مقابله با مسامحه و قصور پزشکی نسبت به بیماران ارایه شده است که تا حد امکان، به تامین حقوق بیماران پرداخته است. هدف این پژوهش، بررسی جایگاه مسامحه پزشکی در پرتو حقوق شبه جرم بود. نتیجه گیری: برای آن که بتوان پزشک را به دلیل ارتکاب مسامحه مسئول دانست، ضروری است که سه عنصر به اثبات برسد؛ اول این که پزشک باید وظیفه قانونی مراقبت نسبت به بیمار داشته باشد. دوم آن که نقض وظیفه قانونی مراقبت توسط پزشک صورت گیرد و آخرین عنصر، وجود رابطه سببیت بین نقض وظیفه مذکور توسط پزشک و ورود آسیب به بیمار است. نکته حائز اهمیت در ارتباط با عناصر مذکور این است که بیمار باید هر سه عنصر را به اثبات برساند، در غیر این صورت، مسئولیتی متوجه پزشک نخواهد بود. بنابراین اگر پزشک منطبق با اصول پزشکی و با مهارت لازم روند درمانی بیمار را انجام داده باشد و بیمار نتواند مسامحه وی را به اثبات برساند، مسئول آسیب وارده نخواهد بود و چه بسا ممکن است آسیب وارده بر بیمار در نتیجه تقصیر و مسامحه خود بیمار باشد که در حقوق شبه جرم تحت عنوان مسامحه مشارکتی مورد اشاره قرار گرفته است.

اهداف: طی دهه های اخیر با گسترش مطالعات و پژوهش های میان رشته ای، موضوعات و مباحث علمی در تطابق با علم روز مورد توجه قرار گرفته است. نگاه متخصصان علوم به آیات قرآن کریم که نوعی تفسیر علمی-تخصصی مدرن است باید با احتیاط باشد. استفاده از تفاسیر معتبر قرآن کریم این هدف را تامین می کند. هدف این پژوهش، بررسی آرای مفسران شیعه و اهل تسنن، تعیین تعداد دقیق آیات سلامت جسمی در قرآن کریم و بررسی مفاهیم مختلف سلامت در قرآن کریم بود. اطلاعات و روش ها: این پژوهش مروری از نظر هدف، کاربردی و از نظر شیوه پژوهش، توصیفی-تحلیلی است که با روش مطالعه کتابخانه ای و استنادی صورت گرفت. با بررسی متون تفاسیر قرآن کریم، انواع موضوعات و مفاهیم زیربنایی بهداشت و سلامت در قرآن کریم استخراج شد و در شش تفسیر منتخب شیعی و اهل تسنن مورد مقایسه قرار گرفت. یافته ها: موضوعات تجمیع شده شاخه های سلامت، مبحث شفا، جنین شناسی، حواس، تغذیه، شیردهی، روزه داری و بهداشت جنسی بود که آیات قرآن کریم به طور مستقیم به آنها اشاره دارد. توضیحات مفسران در هر مبحث از آیات سلامت، علمی و منطبق بر هدف آیات بود. نتیجه گیری: تعداد آیات سلامت در قرآن کریم منطبق بر تفاسیر شیعه و اهل سنت 177 آیه است که در 42 آیه از آیات سلامت، توضیحات مفسران اهل سنت با مفسران شیعی متفاوت است، اما مخالف نیست.

مقدمه: نوبودن شیوه های تولیدمثل از یک سو و ترکیبی بودن نقش مادری برخلاف نقش پدری از سوی دیگر، تعیین نسب کودکان متولد از این شیوه ها را از جهت مادر، دشوار ساخته است؛ چرا که نقش مادر فقط در تلقیح، خلاصه نشده، بلکه پرورش جنین در رحم و وضع حمل نیز بر عهده اوست. بر این پایه، هدف پژوهش حاضر، تبیین ملاک مادری با استناد به منابع قرآنی و روایی و آرای فقیهان در موارد انسان حاصل از شبیه سازی و کودکان متولد از روش های اهدای تخمک، اهدای جنین و اجاره رحم بود. در گردآوری داده ها و اطلاعات مربوط به مطالعه پیش رو، از روش اسنادی و کتابخانه ای استفاده شد و تجزیه و تحلیل اطلاعات کسب شده از منابع روایی، قرآنی و متون فقهی، به صورت کیفی و مبتنی بر استنتاج محققان از آنها بود. نتیجه گیری: با تامل در آیات قرآنی مربوط به ملاک مادری و نیز کلام فقیهان به ویژه فقهای معاصر شیعه، روشن می شود که ملاک مادری در انسان حاصل از شبیه سازی، با دیگر شیوه های باروری نوین، تفاوت اساسی دارد و مادر کودک متولد از شبیه سازی نه خود صاحب سلول بنیادین، بلکه مادر صاحب سلول است. در کودکان متولد از روش های اهدای تخمک، اهدای جنین و اجاره رحم، ملاک مادری، تخمک بوده و صاحب آن، مادر نسبی کودک قلمداد می شود و اهداگیرنده و صاحب رحم که نقش بسزایی را در رشد و پرورش جنینی کودک تا زایمان بر عهده داشته، در حکم مادر رضاعی اوست.

مقدمه: از منظر روان شناسی دینی، سلامت روانی فرد و جامعه با رفتارهای غیراخلاقی مانند دروغ، غیبت، خوردن مال حرام، نگاه به نامحرم، روابط آزاد دختر و پسر دچار مشکل می شود. تربیت، از اساسی ترین ضروریات زندگی بوده و در همه شئون زندگی انسان، چه جنبه های فردی و چه جنبه های اجتماعی نقش مستقیم دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی روان شناختی آثار گناه و سلب ایمان بر کارکردهای تربیتی و بهداشت روان بود. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با بررسی متون دینی و روان شناسی صورت گرفت. نتیجه گیری: 1) ایمان داخل در عمل نیست. 2) روایاتی که ایمان را مرکب از سه جز دانسته از باب تعریف به لوازم و در مقابل افکار مرجئه هستند. 3) روایات الکافی نیازی به تاویل نداشته، بلکه همسان با برخی آیات قرآن بوده، به این معنی که شرک و انباشته شدن گناهان موجب سلب ایمان می شود.

مقدمه: شناخت بیماری ها اولین گام در پیشگیری و درمان آن هاست، نقش پیشگری بیماری بسیار مهم تر از درمان آن است؛ آنان که بیماری ها و پیامدهای آن را می شناسند هرگز خود را در معرض ابتلاء به آن قرار نمی دهند. لکن افراد نا آگاه با بی توجهی، هم خود را در معرض خطر قرار می دهند و هم سلامتی اطرافیانش را نیز تهدید می کنند؛ شناخت بیماری «گناه» که از تمام بیماری ها هلاک کننده تر است، برای همه ضرورت تام دارد، یقینا «بیماری گناه» در مقایسه با انواع بیماری ها از تمام آن ها خطرناک تر است و اگر سایر بیماری ها فقط عضوی از اعضاء بدن را تهدید می کند، بیماری گناه سلامتی جسم و روح و سر انجام زندگی مادی و معنوی انسان را تباه می کند، سرنوشت دنیا و آخرت ما را برای همیشه تیره و تار می سازد. نتیجه گیری: گناه را باید شناخت چرا که نوعی بیماری است، شناخت آن؛ چه روحی باشد، چه جسمی، برای انسان بسیار مهم و ضروری است، در آیه 8 سوره بقره آمده است: در دل های آن ها یک نوع بیماری است خداوند بر بیماری آنان افزود و در آیه 32 سوره احزاب بی عفتی را بیماری خوانده و به زنان رسول خدا دستور می دهد که به گونه هوس انگیز سخن نگویید که بیماری در شما طمع نکند همچنین در دوازده آیه از آیات قرآن از گناه به بیماری تعبیر شده است، از این رو بر مومنین لازم است که درصدد معالجه چنین امراض روحی و جسمی باشند تا هلاکت ابدی نصیب شان نشوند بدین جهت ضرورت دارد که انسان گناه و پیامدهای آن را بشناسد، تا اینکه خود و سایرین را از چنین امراض روحی و جسمی نجات دهد.

«نقد قرآن کریم» موضوعی است که پیشینه طولانی داشته و دشمنان دین مبین اسلام در جهت تضعیف اعتقادات مسلمانان، بسیار به آن تمسک جسته اند. یکی از شبهه افکنان معاصر، شخصی با عنوان "دکتر سها" است که کتاب "نقد قرآن" را منتشر کرده و به ادعای مخالفین، یکی از کامل ترین کتب در زمینه نقد قرآن است. تلاش نویسنده در آن، اثبات وجود خطا و ضعف در قرآن کریم می باشد. تعدادی از شبهات این کتاب، به نقد آیات و روایات مربوط به علم پزشکی می پردازد. پاسخ به این شبهات، نیازمند بررسی و مطالعه دقیق تفاسیر، کتب لغت و مفردات قرآن و منابع و مقالات پزشکی مرتبط با موضوع بحث است. لذا با توجه به پیچیدگی آن، کمتر از سوی محققان بدان پرداخته شده و یا به صورت سطحی مورد بحث قرار گرفته است. پژوهش حاضر، به روش توصیفی-تحلیلی با گرایش انتقادی و بر اساس منابع کتابخانه ای انجام شده و هدفش دفاع از نظریه وحیانی و حق بودن همه داده های قرآن، از جمله داده های علمی آن است. حاصل پژوهش اثبات عدم تعارض بین یافته های علم پزشکی با آیات مربوطه و به دنبال آن اثبات اعجاز علمی و حقانیت قرآن کریم می باشد.

هدف: هدف این پژوهش طراحی الگوی برنامه درسی تربیت اخلاقی در آموزش ابتدایی بر مبنای آموزه­ های اخلاقی قرآن کریم بر اساس تفسیر المیزان است. مواد و روش ها: روش پژوهش از نوع ﺗ ﻮ ﺻ ﯿ ﻔ ﯽ-ﺗ ﺤ ﻠ ﯿ ﻠ ﯽ ﻣ ﯽ ﺑ ﺎ ﺷ ﺪ ﺑ ﻪ ایﻦ ﺻ ﻮ رت ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﻨ ﻈ ﻮ ر ﺷ ﻨ ﺎ ﺳ ﺎ یﯽ وﺿ ﯿ ﻌ ﺖ ﻓ ﻌ ﻠ ﯽ ﺗ ﺮ ﺑ ﯿ ﺖ اخلاقی در ﺑ ﺮ ﻧ ﺎ ﻣ ﻪ درﺳ ﯽ رﺳ ﻤ ﯽ آﻣ ﻮ زش و ﭘ ﺮ ورش دوره اﺑ ﺘ ﺪ ایﯽ از روش ﺗ ﺤ ﻠ ﯿ ﻞ ﻣ ﺤ ﺘ ﻮ ای ﮐ ﯿ ﻔ ﯽ اﺳ ﺘ ﻔ ﺎ ده و ﻫ ﻤ ﭽ ﻨ ﯿ ﻦ ﺑ ﻪ ﻣ ﻨ ﻈ ﻮ ر ﻃ ﺮ اﺣ ﯽ اﻟ ﮕ ﻮ ی ﻣ ﻄ ﻠ ﻮ ب ﺑ ﺮ ﻧ ﺎ ﻣ ﻪ درﺳ ﯽ ﺗ ﺮ ﺑ ﯿ ﺖ اخلاقی ﻣ ﺒ ﺘ ﻨ ﯽ ﺑ ﺮ ﻗ ﺮ آن از روش ﺗ ﺤ ﻠ ﯿ ﻞ ﻣ ﺤ ﺘ ﻮ ا و ﻫ ﺮ ﻣ ﻨ ﻮ ﺗ ﯿ ﮏ و در ﻣ ﺮ ﺣ ﻠ ﻪ ﭘ ﺎ یﺎ ﻧ ﯽ یﺎ اﻋ ﺘ ﺒ ﺎ رﺳ ﻨ ﺠ ﯽ اﻟ ﮕ ﻮ ی ﭘ ﯿ ﺸ ﻨ ﻬ ﺎ دی از ﻧ ﻈ ﺮ ات 10 ﺗ ﻦ از ﻣ ﺘ ﺨ ﺼ ﺼ ﺎ ن ﻣ ﻮ ﺿ ﻮ ع ﭘ ﮋ وﻫ ﺶ اﺳ ﺘ ﻔ ﺎ ده ﺷ ﺪ ه اﺳ ﺖ . یافته ها: اﻟ ﮕ ﻮ ی ﭘ ﯿ ﺸ ﻨ ﻬ ﺎ دی در ﻣ ﻮ رد ﭼ ﻬ ﺎ ر ﻋ ﻨ ﺼ ﺮ اﺳ ﺎ ﺳ ﯽ ﺑ ﺮ ﻧ ﺎ ﻣ ﻪ درﺳ ﯽ یﻌ ﻨ ﯽ : اﻫ ﺪ اف، ﻣ ﺤ ﺘ ﻮ ا و روشﻫ ﺎ ی ﺳ ﺎ زﻣ ﺎ ﻧ ﺪ ﻫ ﯽ ﺑ ﺮ ﻧ ﺎ ﻣ ﻪ درﺳ ﯽ ، راﻫ ﺒ ﺮ دﻫ ﺎ ی یﺎ ددﻫ ﯽ-یﺎ دﮔ ﯿ ﺮ ی و روشﻫ ﺎ ی ارزﺷ ﯿ ﺎ ﺑ ﯽ در ﺗ ﺮ ﺑ ﯿ ﺖ اخلاقی ﻣ ﯽ ﺑ ﺎ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﺿ ﻤ ﻦ ﺗ ﻮ ﺟ ﻪ ﺑ ﻪ ویﮋ ﮔ ﯽ ﻫ ﺎ ی ﻣ ﺨ ﺎ ﻃ ﺒ ﺎ ن ایﻦ دوره از ﻣ ﻬ ﻢ ﺗ ﺮ یﻦ ﮔ ﻨ ﺠ ﯿ ﻨ ﻪ ارزﺷ ﻤ ﻨ ﺪ ﺗ ﺮ ﺑ ﯿ ﺘ ﯽ ، ﻗ ﺮ آن ﺑ ﻬ ﺮ هﻣ ﻨ ﺪ ﮔ ﺮ دیﺪ ه اﺳ ﺖ . نتیجه گیری: قرآن و آموزه های قرآنی یکی از مراجع مهم در کشور ایران برای تربیت و پرورش اخلاقی دانش آموزان است.