فیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1398 | دوره:11 | شماره:3 (پیاپی 43) |تعداد مقالات:8

به منظور بررسی و مقایسه اثر کاربرد خارجی تیمارهای هورمونی بر برخی ویژگی های بیوشیمیایی و وزن هزار دانه در سه رقم گندم متفاوت از لحاظ درجه تحمل به دوره کم آبی شامل پیشتاز (متحمل)، سبلان (نیمه متحمل) و گاسپارد (حساس) تحت تنش خشکی طی شروع مرحله آبستنی، طرح گلدانی در قالب فاکتوریل با چهار تکرار در دانشگاه یزد در سال 1395 انجام گردید. تیمارها شامل فاکتور رقم در سه سطح، تنش خشکی در دو سطح (ظرفیت زراعی 100% یا کنترل و 50% یا تنش خشکی) و کاربرد هورمون ها در چهار سطح بدون هورمون، کینتین (غلظت 100 میکرومولار)، 24-اپی براسینولید (1 میکرومولار) و برهمکنش آن ها بود. تمام آنالیزها بر روی برگ پرچم انجام شد. بروز خشکی منجر به بیشترین کاهش معنی دار محتوای کلروفیل a، b، a+b، نسبت کلروفیل a/b، کاروتنوئید، پروتئین و وزن هزار دانه در رقم حساس (گاسپارد) گردید. بیشترین افزایش معنی دار سطح آبسیزیک اسید، قندهای محلول، پرولین و نسبت قندهای محلول به نشاسته در رقم متحمل مشاهده شد. در بین تیمارهای هورمونی، 24-اپی براسینولید باعث بیشترین افزایش معنی دار سطح آبسیزیک اسید درونی و نسبت قندهای محلول به نشاسته داشت و برهمکنش کینتین و 24-اپی براسینولید بیشترین افزایش در مقدار رنگیزه ها، پرولین و پروتئین و نیز وزن هزار دانه طی بروز خشکی به ویژه در رقم متحمل (پیشتاز) داشت. نتایج این تحقیق نشان داد که اثر تیمارهای هورمونی بر شاخص های بیوشیمیایی بیشتر از اثر آن ها بر وزن هزار دانه بوده است. در مجموع، تیمار برهمکنش کینتین و 24-اپی براسینولید نسبت به تیمارهای انفرادی هورمون ها اثر بیشتری بر شاخص های بیوشیمیایی و وزن هزار دانه داشته است. رقم پیشتاز (متحمل) منفعت بیشتری از تیمارهای هورمونی در جهت تحمل بهتر دوره کم آبی برده است.

با توجه به ضرورت صرفه جویی در منابع آب، به منظور بررسی ارقام جدید ذرت نسبت به کاهش اثر منفی کمبود آب، آزمایشی به صورت کرت-های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک در سال های زراعی 95-1394 و 96-1395 اجرا شد. تیمارهای مختلف آبیاری شامل I1 (7 روز، عرف منطقه)، I2 (10 روز)، I3 (12 روز)، I4 (14 روز) یک بار تا آخر دوره، قطع آبیاری گیاه بعد از استقرار گیاهچه از مرحله 7-3 برگی و بعد از آن دور آبیاری I5 (10 روز)، I6 (12 روز) و I7 (14 روز) یک بار در کرت های اصلی و چهار رقم ذرت شامل سینگل کراس 704 شاهد، 703، 705 و 706 در کرت های فرعی مقایسه گردید. تیمارهای آبیاری و هیبرید ذرت اثر معنی داری بر عملکرد و شاخص های فیزیولوژیک داشتند. کاهش سطح آبیاری سبب کاهش عملکرد، مقدار محتوای نسبی آب و غلظت کلروفیل در برگ در مقایسه با تیمار شاهد شد. در برهمکنش دور آبیاری و ارقام، در دور آبیاری I1 تا I3 رقم سینگل کراس 703 با بالا ترین میانگین توان حفظ عملکرد و شاخص های رشد نشان داد در حالی که در دور آبیاری I4 تا I7 رقم سینگل کراس 705 بر سایر ارقام برتری نشان داد. در تمامی دورهای آبیاری سینگل کراس 704 با کم ترین توان در مقایسه با سایر ارقام ثبت شد. بیش ترین کارایی مصرف آب مربوط به رقم 705 در دور آبیاری I5 با برتری 54/39 درصد نسبت به تیمار دور آبیاری شاهد و رقم 704 بود.

به منظور بررسی اثر کاربرد کود نیتروژن و تنظیم کننده رشد سایکوسل بر کارایی مصرف نیتروژن، برخی ویژگی های فیزیولوژیکی و عملکرد دانه برنج، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در صومعه سرای استان گیلان در سال 93-1392 اجرا شد. عوامل مورد بررسی شامل مقادیر کود نیتروژن در چهار سطح (بدون کاربرد نیتروژن به عنوان شاهد، کاربرد 100، 150 و 200 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) از منبع اوره و استفاده از چهار سطح سایکوسل (عدم مصرف، 8/0، 6/1 و 4/2 لیتر در هکتار) بودند. نتایج نشان داد محلولپاشی 4/2 لیتر در هکتار سایکوسل و کاربرد 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، سرعت پر شدن دانه، طول دوره موثر، طول دوره و دوره موثر پر شدن دانه، تعداد دانه در خوشه و وزن هزار دانه را افزایش داد. بیش ترین انتقال ماده خشک از ساقه و کل بوته به ترتیب 91/57 و 6/114 گرم در متر مربع و بیش ترین سهم انتقال مجدد و مشارکت ذخایر ساقه در عملکرد دانه به ترتیب 91/47 و 04/27 درصد در شرایط عدم کاربرد کود نیتروژن و محلول پاشی 4/2 لیتر در هکتار سایکوسل بود. بیشترین عملکرد دانه در کاربرد 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد و کمترین آن به عدم مصرف نیتروژن تعلق داشت. بیشترین کارایی مصرف نیتروژن به کاربرد 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و کمترین آن به-مصرف 200 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن تعلق داشت. بیشترین کارایی مصرف نیتروژن به کاربرد 4/2 لیتر در هکتار سایکوسل و کمترین آن به عدم کاربرد سایکوسل تعلق داشت. محلولپاشی 8/0، 6/1 و 4/2 لیتر در هکتار سایکوسل، عملکرد دانه را به ترتیب 47/12، 68/21 و 05/32 درصد نسبت به شاهد افزایش داد. به نظر میرسد محلولپاشی 4/2 لیتر در هکتار سایکوسل و کاربرد 200 کیلوگرم در هکتار نیتروژن می تواند به عنوان ابزار مناسب برای افزایش عملکرد دانه برنج باشد.

سلنیوم عنصری غیرفلزی است که با تأثیر بر رشد و نمو گیاهان و به خاطر حضور در سیستم های آنتی اکسیدانی، منجر به بهبود صفات رشدی و فیزیولوژیکی گیاهان می گردد. بدین منظور آزمایشی در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی به روش کرت های یک بار خرد شده با سه تکرار طی دو سال زراعی 94-1393 و 95-1394 در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج اجرا شد. محلول پاشی سلنیوم از منبع سلنات سدیم در کرت های اصلی در دو سطح شاهد (بدون محلول پاشی) و محلول پاشی 30 گرم در لیتر طی دو نوبت پیش از گلدهی و شش ژنوتیپ کلزای تیپ پاییزه در کرت های فرعی مقایسه گردید. اثر سال، محلول پاشی سلنیوم و ژنوتیپ بر محتوای پرولین برگ، کربوهیدرات محلول، محتوی رنگیزه های فتوسنتزی، محتوی سلنیوم و روغن دانه و عملکرد دانه معنی دار بودند. کاربرد سلنیوم منجر به افزایش پرولین (68/6 درصد)، کربوهیدرات (26/7 درصد)، کلروفیل a (65/8 درصد)، کلروفیل کل (04/7 درصد)، سلنیوم دانه (87/79 درصد)، روغن دانه (89/0 درصد) و عملکرد دانه (01/8 درصد) در مقایسه با تیمار شاهد شد. محتوای پرولین برگ در سال زراعی 94-1393 به-طور معنی دار و معادل 69/33 درصد بیش تر از سال زراعی 95-1394 بود. بیش ترین محتوی روغن و عملکرد دانه در ژنوتیپ 102SW به ترتیب با میانگین 7/43 درصد و 6/2060 کیلوگرم در هکتار مشاهده شد. به طور کلی نتایج به دست آمده نشان داد که کشت ژنوتیپ های 102SW و Elvis تحت شرایط محلول پاشی سلنیوم باعث ایجاد مطلوب ترین محتوی روغن و عملکرد دانه می گردد که قابل توصیه برای منطقه مورد آزمایش می باشد.

به منظور بررسی تأثیر محلول پاشی با کودهای شیمیایی و نانوکلات های آهن و روی بر غلظت کلروفیل، کارآیی مصرف نور و عملکرد دانه دو رقم گندم نان، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی جهاد کشاورزی مرکز زرین آباد طی سال زراعی 97-1396 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل محلول پاشی در هفت سطح (شاهد، محلول پاشی با کلات آهن، نانو کلات آهن، سولفات روی، نانو کلات روی، کلات آهن + سولفات روی و نانو کلات آهن + نانو کلات روی) و فاکتور دوم دو رقم گندم (چمران و کوهدشت) بود. نتایج نشان داد محلول پاشی با کودهای آهن و سولفات روی اثر معنی داری بر غلظت کلروفیل و حداکثر شاخص سطح برگ به ترتیب در سطح احتمال 1 و 5 درصد داشتند. حداکثر شاخص سطح برگ در سطح آماری 1 درصد در رقم کوهدشت 21/7 درصد بیشتر از رقم چمران بود. محلول پاشی با نانو کلات آهن توأم با نانو کلات روی حداکثر تجمع ماده خشک (782 گرم در متر مربع) را به خود اختصاص داد. کمترین میزان ماده خشک 681 گرم در متر مربع نیز در گیاهان شاهد (عدم محلول پاشی) به دست آمد. در رقم چمران، بیشترین مقدار کارآیی مصرف نور 30/2 گرم بر مگاژول با کاربرد نانو کلات آهن به دست آمد که 27/10 درصد بیشتر از تیمار شاهد بود. بیشترین مقدار کارایی مصرف نور در رقم کوهدشت (45/2 گرم بر مگاژول) با محلول پاشی سولفات روی + کلات آهن و کمترین مقدار آن (08/2 گرم بر مگاژول) در گیاهان شاهد به دست آمد. محلول پاشی با نانو کلات روی + نانو کلات آهن و کلات آهن + سولفات روی عملکرد دانه گندم رقم چمران را به ترتیب 44/27 و 95/15 درصد در مقایسه با تیمار شاهد افزایش دادند. در رقم کوهدشت، نانو کلات روی و آهن تاثیر معنی داری بر علکرد دانه گندم رقم کوهدشت نداشتد.

به منظور بررسی اثر تنش کمبود آب و محلول پاشی با نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم بر عملکرد بلال و فعالیت برخی از آنزیم های آنتی اکسیدانی ذرت شیرین، این آزمایش به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در سال 1396 به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایشی عبارتند از تنش کمبود آب در سه سطح 50، 75 و 100 درصد رطوبت قابل دسترس و محلول پاشی با نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم در چهار سطح صفر، 01/0، 03/0 و 05/0 درصد بودند. نتایج نشان داد که اثر تنش کمبود آب بر صفات فعالیت آنزیم پراکسید هیدروژن، محتوای رطوبت نسبی، عملکرد بلال و آسکوربیک پراکسیداز معنی دار بود. همچنین اثر محلول پاشی با نانو دی اکسید تیتانیوم در تمامی صفات مورد مطالعه و بر همکنش تنش کمبود آب و محلول پاشی با نانو دی اکسید تیتانیوم به جز در صفت محتوای رطوبت نسبی در سایر صفات مورد مطالعه معنی دار بود. کاربرد نانو دی اکسید تیتانیوم در غلظت 01/0 درصد در تمامی تیمارها موجب افزایش آنزیم های کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و کاهش پراکسید هیدروژن شد اما محلول پاشی با نانو دی اکسید تیتانیوم با غلظت 01/0 درصد در شرایط 50 درصد رطوبت قابل دسترس بیش ترین فعالیت آنزیم های کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و کم ترین مقدار پراکسید هیدروژن را داشت. همچنین محلول پاشی با غلظت 01/0 درصد نانو دی اکسید تیتانیوم تحت شرایط آبیاری کامل در مقایسه با عدم محلول پاشی این ترکیب تحت شرایط 50 درصد رطوبت قابل دسترس و شاهد عملکرد بلال را به ترتیب 58 و 1/8 درصد افزایش داد. در کل محلول پاشی با غلظت 01/0 درصد نانو دی اکسید تیتانیوم در شرایط تنش کمبود آب توانست فعالیت آنزیم های مرتبط با کاهش اثر مخرب تنش را افزایش داده و در نهایت منجر به افزایش عملکرد بلال در شرایط مشابه و عدم مصرف این ترکیب شد.

به منظور ارزیابی اثر تنش گرما و محدودیت آب بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم، این آزمایش به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی خوزستان در دو سال 95-1394 و 96-1395 اجرا شد. کرت های اصلی شامل تیمار شاهد کاشت در تاریخ توصیه شده و برخوردار از شرایط نرمال، کاشت در تاریخ توصیه شده و قطع آبیاری پس از گرده افشانی و کاشت با یک ماه تأخیر از تاریخ کاشت توصیه شده و برخوردار از شرایط نرمال وکرت فرعی شامل سه رقم گندم چمران 2، افلاک و خلیل بود. نتایج نشان داد که اثر محدودیت آب و گرما موجب کاهش عملکرد و اجزای آن گردید و طول دوره پر شدن دانه به شدت تحت تاثیر تنش گرما برای کلیه ارقام قرار گرفت. به طور کلی رقم خلیل با بیش ترین عملکرد دانه (3582 کیلوگرم در هکتار) و وزن هزار دانه (3/34 گرم) نسبت به سایر ارقام تحت تنش محدودیت آب و گرما برتری نشان داد. عملکرد دانه رقم چمران 2 در شرایط محدودیت آب و تنش گرما کاهش شدید نشان داد و در این شرایط توصیه نمی گردد و در مقایسه با دو رقم دیگر، رقم خلیل با بیش ترین عملکرد دانه و وزن هزار دانه در شرایط تنش از پایداری بیش تری برخوردار بود و مناسب جهت کشت با چنین شرایطی پیشنهاد می گردد.

استفاده از اصلاح کننده های اسیدی از روش های رایج در خاک های با اسیدیته بالا برای افزایش حلالیت عناصر غذایی می باشد. به منظور بررسی امکان کاهش خاصیت قلیایی خاک و افزایش حلالیت عناصر غذایی این آزمایش در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی به روش فاکتوریل با سه سطح صفر، 250 و 500 کیلوگرم در هکتار سولفات گوگرد و سه سطح صفر، 5 و 10 کیلوگرم در هکتار کود زیستی تیوباسیلوس در سه تکرار در سال 97-1396 در منطقه روستای الهایی واقع در شمال اهواز اجرا گردید. نتایج نشان داد که اثر گوگرد و تیوباسیلوس بر تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و درصد پروتئین دانه در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. اثر متقابل گوگرد و تیوباسیلوس بر عملکرد بیولوژیک در سطح 1 درصد و بر شاخص برداشت در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. نتایج مقایسات میانگین نشان داد که عملکرد دانه و پروتئین دانه در شرایط تغییر میزان تیوباسیلوس و گوگرد افزایش پیدا کرد و از لحاظ آماری در سطوح مختلف قرار داشتند. بیش ترین عملکرد دانه از تیمار 500 کیلوگرم در هکتار گوگرد و کاربرد 10 کیلوگرم در هکتار تیوباسیلوس به ترتیب با 5663 و 5077 کیلوگرم در هکتار و کم ترین آن در شرایط عدم کاربرد گوگرد با 3668 کیلوگرم در هکتار و عدم کاربرد تیوباسیلوس با 4329 کیلوگرم در هکتار مشاهده شد. بیش ترین مقدار پروتئین دانه در تیمار 500 کیلوگرم در هکتار گوگرد و 10 کیلوگرم در هکتار تیوباسیلوس به ترتیب معادل 2/13، 7/12 درصد و کم ترین آن در عدم کاربرد مقادیر گوگرد با 8/10 درصد و عدم کاربرد تیوباسیلوس با 6/11 درصد حاصل شد. نتایج کلی آزمایش نشان داد در شرایط کاربرد گوگرد و تیوباسیلوس امکان افزایش عملکرد کمی و کیفی گندم وجود دارد و بهترین نتیجه به ترتیب در شرایط کاربرد 500 و 10 کیلوگرم در هکتار گوگرد و تیوباسیلوس حاصل شد که می تواند مورد توجه زارعین و محققین قرار گرفته و توصیه گردد.