مهار زیستی در گیاه پزشکی
سال:1397 | دوره:6 | شماره:2 (پیاپی 12) |تعداد مقالات:8

قارچ هایvar. chlamydosporia Pochonia chlamydosporia و Purpureocillium lilacinumاز عوامل کنترل بیولوژیک مهم نماتدهای گره ریشه و سیست نماتدها هستند. هر دو قارچ اولین بار از نماتد سیست چغندر قند از خراسان جدا سازی شدند و کارآیی امیدوار کننده ای روی کنترل نماتدهای Heterodera schachtii، Globodera rostochiensis و Meloidogyne spp. نشان داده اند. در این مطالعه میزان اسپورزایی و ماندگاری قارچ ها روی بسترهای جامد طی دو ماه بررسی شد. قارچ ها روی بسترهای غلات شامل بذر گندم، بذر جو، سبوس گندم، سبوس برنج و پوسته شلتوک کشت داده شدند و اسپور دهی و پایداری آن ها در شرایط دمای اتاق و یخچال ارزیابی شد. بسته به نوع بستر، زمان نگهداری و دما و نیز میزان اسپوردهی قارچ ها متفاوت بود. P. chlamydosporia روی بذرگندم، بذر جو، سبوس گندم و سبوس برنج پس از 30 روز و روی پوسته شلتوک پس از دو ماه اسپوردهی نمود. P. lilacinumهمه بسترها را پس از 30 روز کلونیزه کرد و روی بذر جو و پوسته شلتوک برنج بیشترین اسپورزایی را داشت. ماندگاری P. chlamydosporia و P. lilacinum پس از 60 روز نگهداری در 25 درجه سلسیوس مقداری کاهش نشان داد، ولی در دمای10 درجه سلسیوس تغییر معنی داری نیافت. بالاترین جمعیت پوکونیا روی سبوس های گندم و برنج به میزان 108 × 5/1 و روی بقیه بسترها 107 × 7 اسپور در هر گرم بستر و برای پورپوریوسیلیوم روی سبوس گندم و جو به ترتیب 108 × 7/2 و 108 × 5/1 اسپور در هر گرم پس از 60 روز بود. کلامیدوسپورها مرحله استراحتی پوکونیا و یکی از رایج ترین منابع تلقیح در خاک هستند. پوکونیا روی جو جمعیتی معادل 105 × 1/1 و روی سبوس برنج و گندم معادل 103 × 5 کلامیدوسپور تولید نمود.

این پژوهش به منظور بررسی الگوی بیان آنزیم های کیتیناز در جدایه های جهش یافته قارچ Trichoderma harzianum، نسبت به جدایه وحشی انجام شد. ابتدا جدایه های گونه T. harzianum با دوز بهینه250 گری پرتوگاما، در معرض جهش قرار گرفتند. توان آنتاگونیستی جدایه های جهش یافته و وحشی با آزمون کشت متقابل در حضور بیمارگر گیاهیSclerotinia sclerotiorum مورد بررسی قرار گرفت. تمامی آنالیزهای آماری با نرم افزار SAS و آزمون حداقل اختلاف معنی دار (LSD) انجام شد. پروفایل پروتئینی آنزیم های تولیدشده کلیه جدایه ها با آزمون الکتروفورز SDS-PAGE و الگوی پروتئوم گونه وحشی به همراه جدایه جهش یافته Th M8 با سوبسترای کیتین کلوئیدی و با استفاده از تکنیک الکتروفورز دو بعدی و نرم افزار ImageMaster 2D Platinum مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که اکثر جدایه های جهش یافته نسبت به جدایه وحشی در تولید آنزیم های خارج سلولی کیتیناز، از نظر آماری در سطح پنج و یک درصد دارای اختلاف معنی دار بودند. همچنین نتایج آزمون آنتاگونیستی نشان داد، پتانسیل کنترل جدایه های جهش یافته نسبت به جدایه وحشی در مقابله با قارچ S. sclerotiorum به طور معنی داری افزایش یافته است. بیشترین و کمترین بازدارندگی به ترتیب مربوط به جدایه Th M8 با 72 درصد و Th M3با 43 درصد بازدارندگی بود. از طرفی الگوی پروتئوم بر اساس تکنیک الکتروفورز دوبعدی نشان داد که لکه های پروتئینی جدایه جهش یافته در مقایسه با جدایه وحشی به صورت کمّی و کیفی متفاوت هستند. این موضوع نشان می دهد که موتاسیون می تواند منجر به تغییر در الگوی بیان پروتئین های مترشحه شود. به طورکلی نتایج این مطالعه نشان داد که تکنیک پرتودهی گاما می تواند در تولید آنزیم های مؤثر در مایکوپارازیتیسم و بهبود پتانسیل کنترل بیولوژیک در مدیریت بیماری های گیاهی مؤثر واقع شود.

بید گوجه فرنگی (Tuta absoluta)، یکی از آفات مخرّب و کلیدی گوجه فرنگی است که در صورت طغیان محصول را به طور کامل از بین می برد. در این بررسی بیمارگری نماتدSteinernema feltiae Filipjev روی سنین مختلف لاروی T. absolutaدر شرایط آزمایشگاه و همچنین غلظت مؤثر نماتد در کنترل آفت در شرایط گلخانه ارزیابی شد. در مطالعه آزمایشگاهی، نتایج تاثیر غلظت های صفر، 125، 200، 355، 632 و 1124 عدد لارو عفونت زای سن سوم نماتد (Infective juveniles, IJs) روی لاروهای سنین دو تا چهار بید گوجه فرنگی نشان داد که 48 ساعت پس از آلوده سازی، نماتد قادر به بیمارکردن سنین لاروی آفت می باشد و با افزایش تراکم جمعیت نماتد، درصد تلفات نیز افزایش می یابد. درصد تلفات سنین لاروی T. absoluta، در سطح احتمال 1% اختلاف معنی داری با یکدیگر داشتند. درصد مرگ و میر لاروهای سنین دوم، سوم و چهارم در بالاترین غلظت نماتد 1124 عدد IJs به ترتیب 5/31، 6/75 و 9/85 درصد بدست آمد. این مقادیر در کمترین غلظت نماتد به ترتیب معادل 8/16، 7/26 و 3/30 درصد بود. برای انجام آزمایش در شرایط گلخانه، سه تیمار شامل مؤثرترین غلظت نماتد معادل 1124 عدد IJs در یک میلی لیتر آب، فراورده بِلتیرول باکتریBacillus thuringiensis (Bt)، با غلظت 5/2 در هزار (32% WP) به عنوان تیمار مقایسه و تیمار شاهد بدون نماتد در شش تکرار در نظر گرفته شد. میانگین تلفات سنین مختلف لاروی بید گوجه فرنگی در تیمار S. feltiae با 9/2± 5/77 درصد در مقایسه با نتایج حاصل از تاثیر فراوردهBt با 7/13± 40 درصد و تیمار شاهد، اختلاف معنی داری داشت. نتایج به دست آمده حاکی از پتانسیل نماتد S. feltiae در بیمارگری لاروهای بید گوجه فرنگی و تأثیر معنی دار آن در ایجاد تلفات روی این آفت می باشد.

گونه های تریکودرما به دلیل تنوع متابولیسمی و قدرت رقابتی، از موجودات غالب میکروفلور خاک بوده و تقریباً در تمام زیستگاه ها وجود دارند. در این پژوهش توانایی چهار سویه منتخب تریکودرما برای کنترل بیماری پوسیدگی ساقه و ریشه خیار ناشی از قارچ Fusarium solani مورد مطالعه قرار گرفت. بذرهای جوانه زده خیار در خاک های سترون تیمار شده با سویه های تریکودرما کشت شدند. در مرحله ی چهار برگی بوته های خیار، بیمارگر به خاک گلدان ها مایه زنی گردید. بعد از گذشت یک ماه از مایه زنی بیمارگر شدت بیماری و فاکتورهای رشدی در گلدان های تیمار شده با تریکودرما در مقایسه با شاهد بررسی شدند. نتایج نشان داد سویه های تریکودرما باعث کاهش شدت بیماری و افزایش فاکتورهای رشدی شدند به طوری که سویه هایTrichoderma harzianum T127-12و Trichoderma aureoviride T189-4 هر دو با 67/91 درصد بیشترین تأثیر را در کاهش شدت بیماری نسبت به گیاه شاهد داشتند. نتایج بررسی اثر سویه های تریکودرما روی فاکتورهای رشدی گیاه شامل طول ریشه و ساقه، وزن خشک ریشه و اندام های هوایی، قطر ساقه و کلروفیل نسبی نشان دادکه تیمارهای مختلف سویه های تریکودرما تأثیرمثبتی در افزایش فاکتورهای رشدی گیاه داشت به طوری که سویه های T189-4 و T127-12 بر روی وزن خشک ریشه در حضور بیمارگر به ترتیب با 97 و82 درصد افزایش، بیشترین تأثیر را داشتند. نتایج این بررسی نشان داد که استفاده از این سویه های بومی تریکودرما می تواند برای کنترل پوسیدگی فوزاریومی ساقه و ریشه در برنامه مدیریت تلفیقی بیماری توصیه شود.

پژمردگی فوزاریومی ناشی از Fusarium oxysporum f. sp. phaseoli یک بیماری مهم انواع لوبیا در جهان است. بیماریزایی دو جدایه بیمارگر از جنوب غرب ایران روی سه نوع لوبیای چشم بلبلی، قرمز و چیتی آزمایش شد. سپس برای یافتن روش مناسب مهارزیستی بیماری، درصد بازدارندگی از رشد میسلیوم این دو جدایه بیمارگر توسط عصاره جدایه های Trichoderma harzianum در شرایط آزمایشگاهی بررسی شد. عصاره جدایه برتر T. harzianumبا روش مخلوط کردن با محلول نیترات نقره به نانوذره تبدیل و تشکیل ذرات نانو با بررسی طیف جذبی آنها با طیف سنجی نوری با اشعه ماوراءبنفش بررسی شد. حداکثر جذب نوری در طول موج 440 نانومتر در غلظت 5 میلی مول نیترات نقره مشاهده شد. تأثیر بازدارندگی ده غلظت این ماده نانوذره بر رشد میسلیوم جدایه پرآزارتر بیمارگر آزمایش و غلظت EC50 آن 650 قسمت در میلیون تعیین شد. همچنین تأثیر غلظت های EC30، EC50، EC70 آن، عصاره خالص T. harzianum و محلول نیترات نقره، بر شدت بیماری در لوبیا چیتی و قرمز در شرایط گلخانه آزمایش شد. همه تیمارهای این آزمایش باعث کاهش معنی دار شاخص شدت بیماری در هر دونوع لوبیا شدند، ولی همه غلظت های ماده نانو بیشتر از نیترات نقره و عصاره خالص T. harzianum شدت بیماری را کاهش دادند. توانایی مهارزیستی این بیماری با عصاره نانوذره T. harzianumبرای نخستین بار گزارش می شود.

زنبورهای پارازیتوئید اغلب براساس شرایط فیزیولوژیکی یا محیطی، رفتار کاوشگری خود را تنظیم میکنند. در این مطالعه اثر سن و تجربه بر رفتار کاوشگری زنبورFopius carpomyiae Silvestri، پارازیتوئید مگس میوه کُنار Carpomyia vesuviana Costa مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور جمعیت هم سن زنبور در دو گروه سنی 7-8 و 12-13 روزگی تشکیل و زنبورهای ماده جفتگیریکرده بهطور انفرادی روی میوه کُنار آلوده به یک دسته تخم مگس میوه رهاسازی شدند و انواع رفتارها و زمان تخصیص یافته به آنها بهوسیله مشاهده پیوسته، تعیین شد. در آزمایش بعدی، زنبورهای این دو گروه سنی، پس از 24 ساعت مواجهه با تخم میزبان به محدوده حضور میزبان معرفی و رفتارهای کاوشگری آنها با زنبورهای بدون تجربه مقایسه شد. زنبورهای ماده مسن تر به طور معنی داری مدت زمان بیشتری (5 دقیقه و 48 ثانیه) را نسبت به زنبورهای جوان تر (5 دقیقه و 13 ثانیه) در محدوده حضور میزبان ماندند، اما با توجه به عدم اختلاف معنی دار (636/0P=) در مدت زمان تخمگذاری (28/9± 7/144 در مقابل 88/8± 4/146 ثانیه)، درصد پارازیتیسم زنبورهای جوان (2/3± 2/39) در مقایسه با زنبورهای مسن تر (5/3± 5/38) تفاوت معنی داری نشان نداد (844/0P=). نتایج نشان داد که تجربه قبلی مواجهه با میزبان تأثیری روی مدت زمان حضور نداشت، اما این زنبورها مدت زمان بیشتری را به رفتار تخم گذاری اختصاص دادند و تعداد دفعات و همچنین نرخ بروز این رفتار در آنها به طور معنی داری بیشتر از زنبورهای بدون تجربه بود. این تفاوت منجر به افزایش معنی دار (045/0P=) درصد پارازیتیسم در زنبورهای با تجربه (8/2± 5/46) در مقایسه با زنبورهای بدون تجربه (2/3± 2/39) شد.

امروزه مهارزیستی نماتدهای ریشه­ گرهی با هدف کاهش اثرات خطرناک سموم شیمیایی از جمله تهدید سلامت بشر و آلودگی محیط زیست یک اولویت به شمار می­ رود. یکی از عوامل مؤثر در مهار زیستی، قارچ­ ها هستند. تحقیقات زیادی نشان­ دهنده عملکرد مؤثر spp. Trichoderma در کاهش خسارت و مهار بیماری­ های مختلف بوده است. در مطالعات آزمایشگاهی این پژوهش تأثیر عصاره کشت قارچ Trichoderma harzianum Iran2375cبر مرگ و میر جوان مرحله دوم و تفریخ تخم در زمان­ های 24، 48 و 72 ساعت با استفاده از غلظت­ های 1: 1، 1: 10 و 1: 100 عصاره کشت تعیین شد. در مطالعات گلخانه­ ای گیاهچه­ های چهار برگی، با غلظت 106 اسپور در گرم مایه زنی شده و پس از گذشت 10 روز از مایه زنی خاک گلدان­ ها به وسیله قارچ، تعداد 3000 تخم و جوان مرحله دومنماتد Meloidogyne incognitaبه ازای هر کیلو خاک پای ریشه گیاهچه­ ها تلقیح شد. آزمایش در شرایط گلخانه­ ای در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تیمار در ده تکرار انجام شد. دو ماه پس از تلقیح نماتد، شاخص­ های رشدی گیاه و شاخص­ های مربوط به نماتد اندازه­ گیری شد. در مطالعات آزمایشگاهی غلظت 1: 1 مؤثرترین در مرگ و میر جوان مرحله دوم و تفریخ تخم بود. با بررسی نتایج مطالعات گلخانه­ ای شاخص­ های رشدی تیمارها دارای اختلاف معنی­ دار با شاهد بودند. طبق نتایج تجزیه واریانس تمام شاخص­ های مربوط به نماتد در سطح یک درصد اختلاف معنی­ دار نشان داد. نتایج این تحقیق نشان دهنده پتانسیل این قارچ در مهار زیستی این نماتد و همچنین بهبود عملکرد رشدی گیاه می­ باشد.

در دسترس بودن میزبان در استراتژی تولید مثل عوامل کنترل بیولوژیک مؤثر است. در این مطالعه اثر تأخیر در دسترسی زنبور Trichogramma pintoi به میزبان در دمای ◦ C1± 25، رطوبت نسبی 5± 65% و دوره نوری (L: D) 16: 8 با تیمارهایی از صفر تا چهار روز عدم دسترسی به میزبان در 10 تکرار بررسی شد. به زنبورهای هر یک از تیمارها پس از دوره محرومیت از میزبان تا پایان عمر، روزانه تخم Sitotroga cerealella داده شد. طول عمر زنبورهای ماده، تعداد تخم های پارازیته و نتاج خارج شده شمارش شدند. نتایج نشان داد که زنبورهای با چهار روز محرومیت از میزبان، طول عمر بیشتر (16/14روز) اما غیرمعنی داری نسبت به بقیه داشتند. میانگین باروری زنبورها نیز با افزایش مدت محرومیت از میزبان کاهش یافت و از 5/116 به 6/70 عدد تخم / ماده رسید. مدت زمان محرومیت از میزبان تاثیری بر درصد خروج نتاج زنبورها نداشت. به نظر نمی رسد تأخیر چند روزه در دسترسی به میزبان روی ویژگی های زیستی این زنبور تأثیر منفی چندانی داشته باشد.