بصیرت و تربیت اسلامی
سال:1399 | دوره:17 | شماره:55 |تعداد مقالات:6

زمینه و هدف: کتاب های آسمانی، بسیاری از پیام ها و آموزه های تربیتی خود را از طریق بیان داستان انبیا و اقوام گذشته ارایه نموده اند که ازجمله آنها داستان حضرت ایوب (ع) است که در عهد قدیم به صورت مفصل و در قرآن کریم به طور مجمل بیان شده است. این مقاله بر آن است که آموزه های تربیتی را از این داستان ها استنتاج کند. روش: این مقاله با روش «توصیف و تحلیل» ابتدا گزارش عهد قدیم و قرآن کریم را از این داستان بیان کرده، سپس با مقایسه آنها ذیل چهار عنوان 1. زندگی قبل از ابتلاء، 2. کیفیت ابتلاء، 3. نحوه تعامل ایوب با ابتلاء، و 4. پاسخ خداوند به ایوب و سرانجام داستان، 3 آموزه مشترک میان قرآن و عهد قدیم و 4 آموزه اختصاصی را در قرآن کریم به دست آورده است. یافته ها و نتیجه گیری: 1. در معرض ابتلاء بودن همه انسان ها حتی پیامبران، 2. ملازم نبودن ابتلای انسان ها با گناهکار بودن آنان و لزوم پرهیز از سرزنش مبتلایان و 3. ناامید نشدن از خواندن خداوند به هنگام سختی ها و لزوم امیدواری به رحمت و گشایش الهی، آموزه های مشترک قرآن و عهد قدیم اند؛ افزون براین الف) رعایت ادب در پیشگاه خدا به هنگام سختی ها، ب) صبر به هنگام سختی ها، ج) عبادت و رجوع به خدا به هنگام سختی ها، د) رضایت به تقدیرات الهی و عدم ناسپاسی، نیز از آموزه های اختصاصی قرآن کریم هستند.

زمینه و هدف: با شهادت سپهبد سلیمانی در دی ماه 1398 به دست آمریکایی ها، رهبر معظم انقلاب اسلامی(مدظله العالی) در سخنانی بر لزوم مکتبی نگریستن به این شهید عزیز تاکید نمود و در بیانات گوناگون خویش که به همین مناسبت ایراد فرمودند، برخی از شاخص های این مکتب را متذکر شدند. بر این اساس، پژوهش حاضر بر آن است تا در گام نخست، شاخص های این مکتب را در اندیشه معظم له شناسایی کند و سپس، آن را در قالب شبکه ای از مضامین ارایه نماید. روش: این پژوهش از نوع کیفی است و برای گردآوری داده ها، از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. جامعه آماری آن، شامل مجموع بیانات فاقد طبقه بندی رهبری از 14 خردادماه 1368 تا دی ماه 1399 در موضوعات مرتبط با پژوهش حاضر است. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای با ابزار فیش برداری و مراجعه به اسناد دست اول است. یافته های پژوهش نیز، با استفاده از ترسیم شبکه مضامین تحلیل و ارایه شده است. یافته ها و نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان می دهد که درمجموع می توان 114 نکته کلیدی (مضمون پایه) را پیرامون شاخص های مکتب شهید سلیمانی از فرمایش ها و پیام های رهبر حکیم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) استخراج نمود. این نکات در شبکه ای از مضامین به هم پیوسته در دو سطح مضمون فراگیر (ایمان توحیدی خالص) و مضامین سازمان دهنده (شهادت طلبی، مجاهدت، تقوا، اخلاص، شجاعت، تدبیر، انقلابی گری، تعاون و همکاری، ایثار و فداکاری و دشمن شناسی) طبقه بندی می شود.

مقدمه: با نگاهی به تحولات فرهنگی عصر کنونی که دشمنان این مرز و بوم با شبیخون فرهنگی درصدد هستند تا ارزش های معنوی را به صورت های مختلف در افکار کارکنان پلیس کمرنگ کنند و در آنها یک حالت بی تفاوتی نسبت به اهداف و آرمان های نظام مقدس ج. ا. ا ایجاد نمایند، نیاز است بررسی عمیقی از نگرش و افکار کارکنان پلیس به ویژه افرادی که در کلاس های قرآنی شرکت نموده اند صورت پذیرد تا مشخص شود آیا این نوع آموزش ها تاثیر تربیتی بر روی کارکنان داشته است یا نه؟ ازاین رو، هدف از پژوهش حاضر بررسی و شناسایی پیامدهای تربیتی کلاس های ترجمه و درک مفاهیم قرآن کریم بر اساس تجربه زیسته افراد شرکت کننده بوده است. روش: پژوهش حاضر از نوع پژوهش های کیفی است. بدین منظور، مصاحبه های نیمه ساختاریافته عمیق با 17 شرکت کننده با روش نمونه گیری هدفمند ملاک محور که ملاک آن نیز شرکت کامل در کلاس ها بود، انجام گرفت. برای تعیین روایی ابزار از نظرات اساتید متخصص و صاحب نظران برنامه درسی و علوم تربیتی استفاده شد. طی مصاحبه ها شرکت کنندگان تجربیات خویش در مورد کلاس ها را بیان نمودند که با استفاده از روش تحلیل موضوعی داده های 7 مرحله ای کلایزی (1987) مورد تحلیل قرار گرفت. یافته: چند مفهوم اصلی که تمامی مشارکت کنندگان در هنگام مصاحبه در خصوص تاثیر تربیتی کلاس های قرآنی به آن اشاره داشته اند، عبارت اند: تقویت رابطه انسان با خودش و خداوند (اخلاق فردی)، ایجاد شیوه و سبک مشخص و قابل مشاهده از روند زندگی (انسانیت)، خود را شناختن و تفکر درباره خود (خودشناسی)، توانایی کار کردن اثربخش با دیگران (اخلاق اجتماعی)، ایجاد معنویت بیشتر در فضای خانواده (اخلاق خانوادگی)، احساس خوب و مطلوب تر نسبت به شغل (اخلاق سازمانی) است. نتایج: بر اساس یافته های تحقیق، می توان گفت که برگزاری کلاس های مفاهیم قرآن کریم می تواند زمینه های مناسبی را از سوی مربیان فراهم آورد که کارکنان بتوانند با بهره گیری از محتوای آن، به مراتبی از حیات طیبه دست یابند. البته حرکت درست در این مسیر نیازمند برطرف کردن موانع موجود است، به نظر می رسد که توجه به پیشنهادهای مطرح شده از سوی کارکنان، می تواند موجبات ارتقای کیفی و کمی در این زمینه را فراهم آورد.

زمینه و هدف: جایگاه و نقشی که نیروی انتظامی در ساخت قدرت دارد، باعث شده است مقام معظم رهبری، رسیدن به طراز جمهوری اسلامی، طراز دولت اسلامی و طراز جامعه قرآنی و اسلامی را از این نیرو مطالبه نمایند. این مقاله به دنبال پاسخ گویی به این پرسش ها است: الف) از دیدگاه مقام معظم رهبری طراز دولت اسلامی کجاست؟ ب) ویژگی های پلیس مطلوب بر اساس دیدگاه های معظم له چیست؟ روش: نوع این مقاله از نوع کاربردی است و در آن سعی شده است که داده های استخراج شده از بیانات معظم له با استفاده از نرم افزار مکس کیودا کدگذاری شود و در چارچوب روش کیفی (فن تحلیل محتوای کیفی) موردتحلیل قرار گیرد. جامعه آماری تحقیق، شامل مجموعه بیانات مقام معظم رهبری تا دی ماه 1399 است. یافته ها: دو یافته مهم این مقاله، یکی تبیین طراز دولت اسلامی در دیدگاه مقام معظم رهبری و دیگری دستیابی به ویژگی های پلیس در این طراز، برگرفته از فرمایشات معظم له است. همچنین سعی شده است تا شاخص های نیروهای مسلح در طراز اسلامی و موانع ساخت انسان در این طراز نیز مشخص گردد. نتیجه گیری: ترسیم آینده مطلوب، برای نیروهای مسلح اعم از سپاه، ارتش و نیروی انتظامی یکی از موضوعاتی است که مقام معظم رهبری اهتمام ویژه ای نسبت به آن دارند. باوجود پیشرفت های خوبی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در نیروی انتظامی در ابعاد مختلف صورت گرفته است اما مطالبه ایشان، رسیدن این نیرو به طراز دولت اسلامی است.

زمینه و هدف: از نیازهای مهم آدمیان نیاز به امنیت و برقراری نظم و انضباط در جامعه است. امنیت به وسیله نیروهای مسلح که نیروی انتظامی بخشی مهم از آن است ایجاد و پایدار می شود. اگر در تربیت این نیروها کاستی وجود داشته باشد یا تربیت بر اساس مبنای واحدی انجام نشود ضعف در سازمان به وجود می آید که منجر به ضعف در امنیت جامعه خواهد شد. تحقیق حاضر با هدف تدوین الگوی تعلیم و تربیت پلیس اسلامی بر مبنای حرکت جوهری حکمت متعالیه صورت پذیرفت. روش: این پژوهش از نوع تحقیقات کیفی و با روش تحلیلی-استنتاجی با استفاده از روش فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی بر پایه حکمت متعالیه مبانی و گزاره های تربیتی مدنظر استنتاج و با بهره گیری از الگوی بازسازی شده فرانکنا و الگوی تعلیم و تربیت پلیس اسلامی بر مبنای حرکت جوهری انسان در حکمت متعالیه صدرالمتالهین تدوین گردید. یافته ها: یافته های تحقیق حاکی از آن بود که الگوی تعلیم و تربیت پلیس در چهار بعد فردی، اجتماعی، سیاسی و سازمانی قابل دسته بندی است. بر این اساس در بعد فردی با هدف قرب الهی، شش اصل تربیتی شامل: همگرایی، معاد باوری، جانشینی، خودباوری، استمرار و پیوستگی و جامع نگری، و با چهار روش شامل: تربیت توامان جسم و روح، تحول جوهره، شاکله سازی تدریجی و اعطای بینش؛ در بعد اجتماعی و سیاسی با هدف کمال گرایی و دوازده اصل تربیتی شامل: قانون گرایی، عدالت ورزی، نبوت و ولایت باوری، التزام عملی به ولایت فقیه، کرامت، عزتمندی، تاثیرپذیری از شرایط، اصلاح شرایط و روابط، مسیولیت پذیری و ادای وظیفه، احسان، آراستگی و اندیشه ورزی و یازده روش تربیتی شامل: مجازات به قدر خطا، تکلیف به قدر وسع، زمینه سازی، تغافل، ابراز توانایی ها، مواجهه با نتایج اعمال، تزیین کلام (خیرخواهی و زیبایی خواهی)، آراستن ظاهر، تعلیم حکمت، تغییر موقعیت و الگوسازی؛ و همچنین در بعد سازمانی با دو هدف خروج تدریجی از قوه به فعل و سه اصل تربیتی شامل: تدریجی بودن تربیت، واقع گرایانه بودن تربیت و آزادی، و سه روش تربیتی شامل: اعتدال در قوای غضب و شهوت، علم آموزی و آموزش منطق برای تعلیم و تربیت پلیس اسلامی استنتاج شد و در ادامه الگویی طراحی شد. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش در بردارنده دستاوردهای نظری و کاربردی برای پلیس جمهوری اسلامی ایران خواهد بود به همین منظور نتایج حاصله و برخی ابعاد الگوی یادشده در مقایسه با پژوهش های انجام شده مطرح شد. پیشنهادهای پژوهش به صورت پیشنهادهای کاربردی در 15 مورد دسته بندی و ارایه گردید.

زمینه و هدف: اسلام تنها آیینی است که می تواند انسان را به کمال نهایی و سعادت کامل برساند. الگوسازی که در اسلام اهمیت ویژه ای دارد روش خوبی برای تربیت انسان و رسیدن به این اهداف متعالی است. این تحقیق در پی پاسخ گویی به این پرسش ها است: طراحی الگوی تربیت اعتقادی و اخلاقی کودک در دوره سیادت بر اساس تعالیم اسلامی چگونه است؟ چه الگوهای تربیتی مناسب اعتقادی و اخلاقی برای کودک در هفت سال اول در اسلام وجود دارد؟ روش: آیات قرآن کریم، روایات و سیره معصومان (ع) و نیز کتب معتبر دینی به عنوان جامعه آماری درنظر گرفته شده و آیات و احادیث مربوط به تربیت کودک که محقق توان علمی و موقعیتی دستیابی به آن را داشته است، به عنوان نمونه آماری شناسایی و بررسی شده است. داده ها با استفاده از برگه های فیش برداری جمع آوری شد و با روش کیفی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج به دست آمده از تحقیق نشان می دهد که مربیان و والدین لازم است در استفاده از روش های تربیتی اسلام برای تربیت کودکان در دوره سیادت (هفت سال اول) به مسیله الگوسازی با روش های متعددی که در قرآن و سیره معصومان (ع) وجود دارد ازجمله تقلید از بزرگ ترها، سلام دادن، دعوت عملی، عمل کردن به وعده، ملاطفت با کودکان و اطاعت از دستورات الهی توجه ویژه نمایند.