نقد زبان و ادبیات خارجی (پژوهشنامه علوم انسانی)
سال:1398 | دوره:16 | شماره:22 |تعداد مقالات:12

داستان ها نشان دهنده بنیادهای فکری و فرهنگی هر جامعه هستند و کشف عناصر زیربنایی و لایه های زیرین داستان ها، نمایان گر ویژگی های اجتماعی هر ملت است. مقاله حاضر در پی آن است تا با رویکرد نشانه شناسی و الگوی کنشگران گرمس داستان های کودک و نوجوان تاجیکی را تحلیل نموده و به زیربناهای فرهنگی و اجتماعی نهفته در این داستان ها و ارتباط آن با مبانی و چارچوبه های کلی فرهنگ و آموزش در آن کشور دست یابد. برای این منظور، تعداد 5 داستان از 100 جلد کتاب داستان کودک و نوجوان تاجیکی به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب گردید. یافته های این تحقیق نشان می دهد این داستان ها در صدد باوراندن و نزدیک کردن مخاطب به مفاهیم و پیام هایی همانند اعتماد به نفس، کمک به مظلوم، شجاعت، احترام به پدر و مادر و آزادی و دور کردن مخاطب از برخی باورها و مفاهیمی همچون تنبلی، غرور وظلم و ستم هستند.

بررسی اسناد و مستندات مرتبط با سیاست گذاری های زبانی در نظام آموزش عمومی و عالی کشور می تواند بستری مناسب برای درک عوامل و دلایل گرایش نظام آموزشی به زبان یا زبان های خارجی را فراهم آورد و اهداف این سیاست ها را برای برنامه ریزی های کلان در حوزه آموزش زبان خارجی نمایان سازد. مقاله پیش رو اسناد بالادستی آموزش رسمی زبان خارجی در سطوح آموزش عمومی و عالی را با استفاده از چارچوب هورنبرگر مورد واکاوی و تحلیل قرار داده و مختصات سیاست گذاری ها و برنامه ریزی زبان خارج در نظام آموزشی را تشریح کرده است. نتایج این سندکاوی حاکی از عدم وجود پایه نظری در سیاست گذاری های زبان و و فقدان برنامه اجرایی مشخص برای اهداف تعیین شده در مستندات مربوط به زبان خارجی کشور می باشد.

مقاله ی حاضر بر آن است تا با استفاده از نظریات لویی آلتوسر در تعریف "ایدئولوژی ساختاری" و همچنین نظریات ژاک دریدا در تبیین مفهوم "نشان" به بررسی ساختار روایت وی اس نایپل در رمان خانه ای برای آقای بیسواس و در کشوری آزاد بپردازد. در نگاه آلتوسر، ایدئولوژی توهمی است که وضیعت واقعی / عینی را پنهان می سازد و از این رو نوعی "آگاهی کاذب" را ایجاد می کند تا بدین وسیله اثر ایدئولوژیک خود را استمرار ببخشد. به عبارتی دیگر، ایدئولوژی رابطه فرد را با واقعیت بیرون متوهم می سازد. در رمان خانه ای برای آقای بیسواس و در کشوری آزاد نایپل تلاش میکند تا ساختار روایتش را براساس طرحی ایدئولوژیک و با "فراخواندن" پی درپی قهرمان داستان به عنوان "دیگری" پی ریزی نماید، تا بدین وسیله دوگانگی نهادینه شده در روایتش را به گونه ای پوشش دهد. نایپل بعضاً در جایگاه یک ایدئولوگ، ایدئولوژی استعمارگرانه ای را در قالب روایت بیان میکند تا شاید بدین وسیله از یک سو آگاهی حاصل از خاستگاه استعماری خود را به رخ بکشد و از سوی دیگر تاثیر ژرف ایدئولوژی ها را در روایت نشان دهد و بتواند بدین وسیله خود را مستقل از تاثیر ایدئوژیک روایتش نشان دهد. حال آنکه او خود مبتلا به است. ساختار روایت او و رد و "نشان" باقی مانده از نظام معنایی آثارش این طرح را کاملاً برملا می سازد. اینجاست که اثر نایپل صرفاً فراتر از محصول مستقیم گفتمان حال حاضر خودش ظاهر می شود. وی خود محبوس در ایدئولوژی ساختاری و مدام در در حال "فراخوانده شدن" است و آثارش هر چند به ظاهر مستقل از عاقبت و سرنوشت خویش، اما به یمن بستر روایت گونه این دوگانگی را نشان می دهند.

گونه ادبی سایبرپانک یکی از متاخرترین گونه های داستان نویسی علمی-تخیلی است که در آن شخصیت ها در فضاهای شهری قرار می گیرند که غرق در پیشرفت های سایبرنتیکی و رایانه ای آینده نگر هستند. مطالعه حاضر بر آن است که به پاسخی برای این پرسش برسد: در شرایطی که ارزش ها و تصاویر سطحی تنها نمود های بارز در دنیای سایبرپانک است، تعریف و شناخت شهروند دنیای سایبرپانک از هویت چگونه شکل خواهد گرفت؟ با یاری جستن از نظریات گارفیلد بنجامین و ویلیام هینی، دو منتقد به نام در زمینه فرهنگ سایبر و هویت های سایبرگ و پساانسانی، مطالعه بر این گمان است که تعریف شهروند دنیای سایبرپانک از خود تعریفی ازهم گسیخته و غیرجوهری است. هر شهروند می تواند برای خود چندین تعریف داشته باشد که به همه آنها به طور همزمان تعلق و عدم تعلق دارد. تمامی تعاریف شهروند سایبرپانکی حول پوچی هویتی وی شکل گرفته و از این رو، او بین آنها سیال است و می تواند هر کدام از آنها را در برهه ای از زمان انتخاب کند. این خصوصیات، به گمان مطالعه، شهروندان را به سوژه هایی پساانسانی و سایبرگی تبدیل می کنند.

تجربه مهاجرت با نوعی تنش یا تناقض همراه است، مهاجر همواره با دستور/ خواسته ای دوگانه و متناقض رو به رو است. میزبان در آن واحد از مهاجر می خواهد هم با فرهنگ میزبان همانند و همسو شود و هم حدی از تفاوت را حفظ کند که این عمل منجر به ایجاد "پارادوکس همانندی و تفاوت" می شود. بدین صورت مهاجر در موقعیتی ناممکن قرار می گیرد: از سویی، باید فعالانه در فرآیند همانندسازی شرکت کند و از سوی دیگر باید فاصله ی خود را با فرهنگ میزبان حفظ کند. در این مقاله، ابتدا به بررسی عواقب وضعیت پارادوکس همانندی و تفاوت می پردازیم و سپس فیلم دختری شب تنها به خانه می رودساخته آنا لیلی امیر پور که از فیلمسازان مهاجر ایرانی است را بررسی می کنیم تا ببینیم چگونه این هنرمند در بازنمایی هنر خود در واقع هویت هایی که به عنوان یک ایرانی-آمریکایی برای خود قائل است را در فیلمش برای بیننده بازنمایی می کند. فیلم او بازنمایی ملغمه ای از نظام های نشانه ای متفاوت است، نشانه هایی که همه به نظام نشانه ایِ میزبان (آمریکایی) یا مهاجر (ایرانی) تعلق ندارند. اگر چه این وضعیت ناممکن بسیار دردناک می نماید، اما هنر مهاجر از این وضعیت دوگانه سود می برد، چرا که نشانه های این هنر به تمامی از نظام های نشانه ای از پیش تعیین شده هالیوودی فارغ می شود و هنرمند مهاجر قادر می گردد در وضعیتی بینابینی یا هیبریدی به خلق اثری دست بزند که بسیار بدیع است.

امروزه محیط زیست و مباحث مربوطه به آن به دغدغه بسیاری از اندیشمندان علوم انسانی تبدیل شده است. در حقیقت، محیط زیست جایی است که علوم انسانی و علوم طبیعی در قالب انسان و طبیعت با هم تلاقی پیدا می کنند. بوم نقد، شاخه ای نوین از نقد ادبی است که به مطالعه رابطه اثر ادبی با محیط زیست پیرامونش می پردازد. یکی از مهم ترین زیرشاخه های بوم نقد، بوم شناسی ژرف است که در آن برابری انسان و حیوان از اهمیتی حیاتی برخوردار است. از بین هشت اصلی که آرنه نایس که به پیامبر بوم گرایی ژرف مشهور است مطرح می کند برابری انسان و حیوان اولین و مهمترین است. این اصل بر این فرض استوار است که تمام گونه های زیستی از کوچک و بزرگ از ارزش فی نفسه و ذاتی برخورداند صرف نظر از این که این گونه ها در خدمت خواسته های انسان باشند یا نباشند. در این راستا، مقاله حاضر با تمرکز بر رمانِ پنین اثر ولادیمیر نابوکوف نویسنده روسی آمریکایی به نقد این اثر از دیدگاه بوم نقد و مشخصا بوم شناسی ژرف اثر از منظر رابطه انسان و حیوان می پردازد که مهم ترین اصل بوم شناسی ژرف است می پردازد و نشان می دهد که چگونه نابوکوف ساختاری و شخصیت پردازی خاصی که برای رمانش برگزیده که وام گرفته از زیست بومِ سنجاب است. با تکیه بر شخصیتی است که مهمترین مشخصه اش اینهمانی با سنجاب است. پنین، شخصیت اصلی داستان، استاد تبعیدی روسیِ دانشگاهی در آمریکاست و تنها موجود زنده ای که در تمام داستان گاه به گاه در زندگی او سرک می کشد سنجاب خاکستری است. حضور سنجاب در داستان آنقدر معنادار و گسترده است که با اندکی تعمق می توان به رابطه معنادار این شخصیت و پنین پی برد. در کنار شباهت های شخصیت اصلی داستان، خود رمان هم از ساختاری مشابه با زندگی و شکل ظاهری سنجاب برخوردار است. مقاله حاضر، ابتدا چهارچوب نظری این تحقیق مشتمل بر بوم نقد و به ویژه بوم گرایی ژرف را تعریف می کند، سپس به سنجاب و نحوه زیست این جانور، اعم از در شهر و در جنگل، نگاهی می اندازد و در بخش پایانی این ویژگی ها را در رمان پنین بررسی می کند و نشان می دهد که چگونه داستان و شخصیت اصلی اش وام گرفته از طبیعت و مشخصا از سنجاب هستند. سرانجام مقاله به این نتیجه می رسد که نابوکوف به دلیل تعلق خاطری که به محیط زیست داشته، و این را می توان در نامه ها و مصاحبه هایش نیز دید، کوشیده، مانند اندیشمندان بوم شناسی ژرف، برابری انسان و حیوان را نه تنها در شخصیت پردازی که در ساختار رمان نیز نشان دهد.

مقاله حاضر به بررسی ظهور مجدد ادبیات حرامسرایی در دوران پساترور و بازنمود آن در نوع ادبی جدید «پرفروش های با طرح-جلد زنان برقع زده» می پردازد. نویسنده با استفاده از رویکرد فمنیسم پسااستعماری و بهره گیری از نظریات منتقدانی نظیر ویتلاک، باتلر و لویناس در پی پاسخ به این پرسش بنیادی است که چگونه پس از یازده سپتامبر گفتمان نئوامپریالیسمی در تقابل با جریان «تنوع فرهنگی» و تاکید آن بر شمول «دیگری» ظاهر می شود و با تمرکز بر وضعیت «زن شرقی» دیگربار دوانگاره شرق/غرب را برجسته می کند؟ بدین منظور نویسنده با تمرکز بر کتاب میاده(2003) نوشته ی جین سسون به بررسی گفتمان حاکم بر-غرب پساترور می پردازد تا علل پیدایش تاریخی-فرهنگی و بازظهور ادبیات حرامسرایی را بررسی کند. چنین استدلال می شود که اگرچه غرب با انتشار بی سابقه این نوع آثار در دوران پساترور، دیگربار مدعی ایفای «مسولیت اخلاقی قوم سفید» نسبت به «زن شرقی» است، اما این گفتمان به ظاهر اخلاقی معطوف به غیر نه تنها به تغییر مفهوم «سوبژکتیویته» لیبرال منجر نشده، بلکه از تداوم گفتمان «هستی شناسانه امپریالیسمی»--یا«تقدم خود بر دیگری»--و در نتیجه آغار موج جدیدی از استعمارگری در غرب حکایت دارد.

این جستار بر آن است که نمودها و تاثیرهای مختلف مفهوم دیگری فرودست را براساس نظریه های گایاتری اسپیوَک و هومی بابا، که بیشتر از دیگر منتقدین مطالعات فرهنگی به این موضوع پرداخته اند، در شخصیت های اصلی رمان همنام اثر جومپا لاهیری بررسی نماید. یکی از موضوع های محوری و حائزاهمیت در نقد مطالعات فرهنگی و ادبیات پسااستعماری، که در دهه های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است، مفهوم دیگری فرودست است. پرسش های بنیادین این مقاله عبارت اند از: آیا می توان عناصر و مولفه هایی که بر مفهوم دیگری فرودست دلالت می کنند را در رمان همناممشاهده نمود؟ واکنش شخصیت های اصلی رمان همنام در قبال تلقی شدن به عنوان دیگری و فرودست چیست؟ برای پاسخ دادن به این پرسش ها، مصادیق دیگری فرودست در رفتار، هویت و تعاملات اجتماعی آشیما (شخصیت اصلی نسل اول) و گوگول (شخصیت اصلی نسل دوم) و همچنین راهکارهای خودآگاه و ناخودآگاه این دو شخصیت برای رهایی از فرودستی و دیگری انگاشته شدن و نیز خلق هویتی هم تراز تحلیل می شوند. این مقاله نشان می دهد که در رمان همنام، مهاجرت نه تنها بر هویت مهاجران نسل اول، بلکه بر هویت فرزندان آن ها نیز تاثیر می گذارد. لاهیری فرودست بودن آشیما را در ازدواجِ ازپیش تعیین شده، وابستگی به خانواده و همسر، بارداری و مهاجرت و فرودستی گوگول را در نام و دوستی اش با سفیدپوستان آمریکایی به تصویر می کشد. آشیما که درابتدا تمایلی به پذیرش فرهنگ غربی ندارد، به تدریج به فرهنگ آمریکایی گرایش پیدا می کند. از سوی دیگر، گوگول که همواره از هویت اصلی خود گریزان است، با گذشت زمان به فرهنگ هندی علاقه مند می شود. همچنین، این مقاله نشان می دهد که هویت های پیوند خورده و دوسویه باعث خلق صدایی برای افراد دیگری و فرودست می گردند و حس قدرت و تعلق به آنان می بخشند، به گونه ای که در بستر فرهنگی جدید، خودی و همسان می شوند.

هاوارد بارکر ازجمله نمایشنامه نویسان صاحب سبکِ معاصر انگلستان است که روش های اِعمال قدرت بر جامعة انگلستان را مورد انتقاد قرار می دهند. بارکر در نمایشنامه های دهة 70 و 80م. خود، افرادی را بازمی نمایاند که در شرایط انتقال قدرت قرار می گیرند و این تغییر برایشان فاجعه بار است. براین اساس، بارکر تئاترش را «تئاتر فاجعه» می نامد. شخصیت های نمایش های او با تغییر در شرایط سیاسی و اجتماعی هویت خود را بازتعریف و فردیت خود را بازیابی می نمایند. نمایشنامه پیروزیِ بارکر نیز اوضاع فاجعه بار دوران بازگشت سلطنت چارلز دوم را به صحنه می آورد. در این شرایط، قدرت فراگیر چارلز، مخالفان را به تبعیت از خود و یا نابودی سوق می دهد. به همین دلیل، آدم های نمایش ناگزیر به مقاومت در برابر این قدرت ویرانگر یا نابودی کامل هستند. این مقاومت با نظریه های میشل فوکو درباره «گستردگی هم زمان قدرت و مقاومت» و مفاهیم مربوط به «انقیاد» افراد و هویت یابی آنان قابل بررسی است؛ لذا فرضیه این نوشتار بر این پرسش قرار می گیرد که آیا راهکارهای افراد برای مقاومت در برابر قدرت و انقیاد ناشی از آن با نظریات فوکو همخوانی دارد؟ این پژوهش در نهایت نشان می دهد که نظریه پردازی های فوکو با رفتارها و جهت گیری های شخصیت های این نمایشنامه همخوانی دارد.

عصر رنسانس انگلستان همواره به عنوان عرصه ای بی بدیل برای خلاقیت ادبی در ادوار پس از خودش مطرح بوده است. در دوران زمامداری چهل و پنج ساله ی ملکه الیزابت اول، از 1558 تا 1603، و نیز دوره پادشاهی جیمز اول که از سال 1603 تا 1625 به طول انجامید، فرهنگ، هنر و ادب انگلستان دستخوش تحولاتی و پیشرفت هایی شگرف شد که حاصل آن، پدیداری شخصیتهایی چون شکسپیر، جان وبستر، تامس میدلتن، جان فلچر، کریستوفر مارلو و تامس کید در نمایشنامه نوسی و ادموند اسپنسر، سر فیلیپ سیدنی، بن جانسن و بسیاری دیگر در شعر شد. این افراد کم و بیش در بسیاری از آثاری که در سده های هجده و نوزده خلق شدند بازتابهای قابل توجهی یافتد و البته شکسپیر بیش از هر نویسنده دیگری بر سنت ادبی پس از خودش تاثیرگذار بود و ویلیام وردزورث یکی از نویسندگانی بود که بوطیقای شعری و نمایشی شکسپیر را ارج می نهاد و از آن بهره های زیبایی شناختی و سبکی فراوان برد. وردزورث در طول عمر هنری خود تنها یک نمایشنامه نگاشت که در آن رگه هایی ازفن و سبک نوشتار شکسپیر آشکار است. پژوهش حاضر با رویکردی تطبیقی-انتقادی به بررسی نقش شکسپیر در خودآگاهی دراماتیک وردزورث و بازتاب آن نقش در نمایشنامهمرزنشینان می پردازد.

رویکرد بیشتر مطالعات با موضوع بررسی تأثیر به کارگیری اصول آموزش مغز-محور در یادگیری، پیاده سازی این اصول به صورتی کلی، در طراحی محتوا و محیط تدریس است. با توجه به اقتباس این اصول از ساختار و کارکرد مغز انسان، به نظر می رسد به کارگیری هر یک، به تنهایی و یا تلفیق چند اصل، نتایج ملموسی به دست دهد. هدف این پژوهش بررسی اثر اصل به کارگیری ورودیهای حسی مختلف فرد یادگیرنده به هنگام یادگیری (یادگیری تمامی فیزیولوژی را در برمی گیرد) و اصل اجتماعی بودن ارگان مغز در یادگیری و یاد آوری واژگان توسط گروهی از فراگیران زبان انگلیسی یک موسسه آموزش زبان بوده است. اثر پیاده سازی این دو اصل به صورت توامان نیز بررسی شد. این آزمایش از نوع پیش-آزمون پس-آزمون با استفاده از طرح مداخله بصورت گروه کنترل و سه گروه آزمایشی بوده است. دو پس-آزمون، شامل پس-آزمون اول بلا فاصله پس از اجرای طرح مداخله و پس-آزمون دوم پس از دوهفته از زمان پس-آزمون اول، انجام شد. همچنین به منظور کسب اطمینان بیشتر از نتایج به دست آمده، تمامی مراحل، سه بار تکرار شد. هر بار اجرا، اثر مثبت استفاده از هر سه روش آزمایشی، در مقایسه با روش سنتی را تایید کرد اما تفاوت معنی داری میان روش های آزمایشی گزارش نشد. همچنین تفاوت معنی داری در نتایج پس آزمون های اول چهار گروه مشاهده نشد. به عبارت دیگر، از لحاظ یادیگری بلافاصله پس از تدریس، روشهای سنتی و آزمایشی، نتایج مشابهی داشتند.

آهنگ ها نقش مهمی را در محصولات دیداری شنیداری همچون پویانمایی های موسیقیایی ایفا می کنند. با وجود این که در سال های اخیر، ترجمه دیداری شنیداری در سراسر دنیا مورد توجه قرار گرفته است اما تاکنون تحقیقات اندکی در زمینه موسیقی و ترجمه انجام شده است؛ از این رو به پژوهش های بیشتری در این حوزه نیاز است. در همین راستا در این پژوهش به بررسی شیوه های ترجمه و آوازش ترانه و آهنگ ها در یازده نمونه پویانمایی دوبله شده به فارسی پرداخته شده است. این موضوع تاکنون به طور دقیق و با پیکره گسترده در ایران مورد بررسی قرار نگرفته است. در این مطالعه برای بررسی آوازش آهنگ ها از مدل ترکیبی ترجمه آهنگ فرانزون (2008) و لو (2003، 2005، 2008) شامل مؤلفه هایی مانند موسیقی پیش زمینه، تطابق نوایی، تطابق شعری، تطابق معنایی-بازخوردی، معنا، طبیعی بودن و همگامی لب استفاده شد. نتایج نشان داد که بیش از نیمی از آهنگ ها در پویانمایی های دوبله شده به فارسی ترجمه نشده بودند و آهنگ ها به زبان انگلیسی به بینندگان ارائه شده و در سایر موارد، آهنگ ها متناسب با موسیقی پیش زمینه ترجمه شده بودند. این امر نشان می دهد که ثابت ماندن موسیقی مبدأ در اولویت بوده است. لایه های آوازش از جمله تطابق نوایی، شعری و بازخوردی-معنایی با وجود موسیقی پیش زمینه و محدودیت های همگامی لب در دوبله حفظ و در مواردی بازآفرینی شده بودند.