مدیریت بحران
سال:1399 | دوره:9 | شماره:ویژه نامه هفته پدافندغیرعامل |تعداد مقالات:8

امروزه هر کشوری تلاش می کند اقداماتی را در راستای حداکثرسازی توان و اقتدار ملی برای استقرار امنیت و حداکثرسازی توان دفاعی خود انجام دهد، جمهوری اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و تلاش می کند قابلیت های ملی، قدرت ملی و اقتدار دفاعی خود را افزایش دهد تا موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی شود. بدین منظور پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل بهینه سازی اقتدار دفاعی امنیتی جمهوری اسلامی ایران با رویکرد پدافند غیرعامل به رشته تحریر درآمده است. برای استخراج مؤلفه های اولیه از دو روش مطالعه کتابخانه ای گسترده و روش دلفی با استفاده از 14 نفر از خبرگان دانشگاهی و طراحان راهبردی استفاده شد که انتخاب خبرگان به روش نمونه گیری گلوله برفی انجام پذیرفت. ضریب هماهنگی کندال 86/0 به دست آمد که نشان دهنده ی اتفاق نظر بسیارقوی بین نشست خبرگان است. برای ارزیابی مؤلفه ها از نرم افزار لیزرل استفاده شد. بر اساس نتایج پژوهش 38 مؤلفه به عنوان عوامل مؤثر بر بهینه سازی اقتدار دفاعی امنیتی جمهوری اسلامی ایران با رویکرد پدافند غیرعامل شناسایی شدند.

از آنجا که شبکه توزیع آب به عنوان آخرین حلقه از چرخه آب رسانی شهری ارتباط مستقیمی با مشترکان دارد، از این رو پس از وقوع بحران تغییرات ایجادشده در کمیت و کیفیت آب شرب ممکن است پیامدهای ناخوشایندی به دنبال داشته باشد. یکی از مهمترین اقدامات مورد نیاز برای کاهش پیامدهای منفی ناشی از وقوع تهدیدهای انسان ساخت یا رخدادهای طبیعی و حوادث ذاتی در شبکه های آب رسانی شهری، داشتن طرحی متناسب با اصول و مبانی پدافند غیرعامل است. پژوهش حاضر برای ارائه الگوی طراحی شبکه آب شهری انجام شده تا پایداری لازم را در برابر بحران های احتمالی ایجاد کند. در همین راستا ابتدا 4 مدل (سریالی، شاخه ای، حلقوی و مرکب) موجود برای طراحی شبکه آب تشریح شده و با شناخت 11 مدل شهرسازی و تطبیق آنها با مدل های شبکه آب در نهایت 6 مدل (شعاعی، حلقوی، تارعنکبوتی، شطرنجی، اقماری و کهکشانی) برای طراحی شبکه آب مطلوب ارزیابی شدند. با درنظرگرفتن 7 اصل پدافند غیرعامل (کوچک سازی، شبکه سازی، مستحکم سازی، ذخیره سازی، موازی سازی، پراکنده سازی و جایگزین سازی) مدل های شهری منتخب برای طراحی شبکه آب حول 4 محور اصلی (کاهش احتمال وقوع تهدیدها، کاهش آسیب پذیری، سرعت بازگردانی به شرایط عادی و مدیریت آسان تر در شرایط اضطراری) که مجموعاً 168 حالت مختلف را شامل می شوند، ارزیابی شدند. با توجه به نتایج حاصل شده، چارچوب نظری الگو تدوین و 6 محور اصلی آن تعیین شد. در ادامه با شناسایی 34 مشخصه برای الگوی پیشنهادی 14 مورد از نوآوری های الگو معرفی شدند و در نهایت با ترسیم سیمای عمومی مورد نظر الگوی طراحی شبکه آب رسانی شهری برای تأمین پایدار آب در برابر تهدیدها با رویکرد محله محوری ارائه شد.

یکی از مهمترین مسائل شهرهای کشور پدافند غیرعامل و تاب آوری شهرها در مقابل بحران های انسان ساخت نظیر جنگ و آشوب است. شبکه معابر به عنوان شریان های حیاتی شهر نقش پررنگی در کاهش آسیب پذیری و تسهیل اقدامات حین و پس از بحران ناشی از اقدامات عناصر بیگانه در شهر نظیر دسترسی مناسب به بافت های مسکونی، تخلیه اضطراری محلات، دسترسی به مراکز امدادی و حیاتی مدیریت بحران و همچنین دسترسی به مراکز نظامی و انتظامی ایفا می کند. از این رو طراحی شبکه ایمن شهری شامل مجموعه ای از معابر به هم پیوسته که از میزان آسیب پذیری پایین برخوردار باشند و در عین حال ارتباط بین بلوک های مسکونی، مراکز نظامی و امداد و نجات و مبادی ورودی و خروجی مناطق شهری را به بهترین شکل و بدون وقفه ایجاد کنند، ضروری به نظر می رسد. شبکه معابر یادشده توان پاسخگویی خود را پس از بحران به خوبی حفظ خواهد کرد و انجام اقدامات نظامی و امدادی مقتضی به واسطه آن مختل نخواهد شد که در نتیجه میزان آمادگی شهر در برابر حملات و آشو ب ها افزایش خواهد یافت. این پژوهش با هدف تعریف شبکه ایمن معابر شهری، توصیف ویژگی ها و روش طراحی آن در بافت های شهری و همچنین عملیاتی کردن آن در منطقه 12 شهر تهران به عنوان نمونه انجام شد. برای طراحی شبکه ایمن منطقه 12 ابتدا معابر وضع موجود بر اساس 9 شاخص شامل دسترسی به مراکز نظامی و انتظامی، محصوریت، دسترسی به مراکز امدادی، دسترسی به فضاهای سبز و باز، عرض معابر، وضعیت ترافیکی معابر، ارتفاع طبقاتی ابنیه جداره معابر، کیفیت ابنیه جداره و نوع کاربری های جداره با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی معکوس (IHWP) و تکنیک های نرم افزار GIS از منظر آسیب پذیری در برابر بحران تحلیل شدند. در مرحله بعد معابر با آسیب پذیری پایین و دسترسی مناسب به مراکز حیاتی مدیریت بحران به عنوان شاکله اصلی شبکه ایمن انتخاب شدند و با اتخاذ برخی اقدامات ساختار شبکه ای و به هم پیوسته آن هم مهیا شد. در پایان با هدف حفظ ایمنی و تاب آوری این شبکه در بلندمدت برخی ضوابط تدوین شد که صرفاً در معابر شبکه ایمن لازم الاجرا هستند.

لوله های مدفون از مهمترین اجزای شریان های حیاتی هستند که برای توزیع آب، گاز، نفت و غیره مورد استفاده قرار می گیرند. تجارب حاصل از جنگ های گذشته مؤید این نظر است که کشور مهاجم توجه خود را صرف بمباران و انهدام مراکز حیاتی و حساس می کنند. لوله های انتقال گاز به عنوان یکی از شریان های مهم انتقال در زمان جنگ در صورت آسیب می تواند خسارات جانی مالی و محیط زیست زیادی وارد کند. در این مقاله روش مقاوم سازی لوله با کامپوزیت FRP مورد بررسی قرار گفت. برای این منظور ضمن تهیه مدل سه بعدی از سیستم خاک-لوله-کامپوزیت نسبت به مطالعه اثر عوامل مؤثر بر رفتار لوله شامل نوع جنس کامپوزیت، ضخامت کامپوزیت بر ظرفیت تغییر شکل لوله مطابق با آیین نامه ALA بررسی شد. خاک با استفاده از المان های سه بعدی Solid و CFRP و لوله با المان Shell مدل شده و از اثر جدا شدگی لوله و CFRP صرف نظر شود. برای مطالعات پارامتریک، تحلیل ها با استفاده از روش المان محدود و با استفاده از نرم افزار ABAQUS 6. 10. 1 انجام گرفت. مطالعات برای قطرهای 4، 12 اینچ با عمق دفن یک متر، میزان خرج انفجار 15، 30، 45کیلوگرم، کامپوزیت کربن و شیشه، زاویه پیچش 0، 30، 60، 90 درجه کامپوزیت به دور لوله، ضخامت کامپوزیت 2، 4، 6 و 8 میلیمتر انجام شد. نتایج نشان می دهد استفاده از کامپوزیت کربن با ضخامت و زاویه پیچش مطلوب تأثیر مناسبی را به منظور مقاوم سازی لوله در برابر تهدیدها دارد.

امروزه بیش از60 درصد از منابع انرژی در دنیا را نفت و گاز تشکیل می دهد. حمل ونقل نفت خام، گاز و محصولات آن به روش های مختلفی انجام می شود که از این میان بیشترین سهم انتقال بر عهده لوله های انتقال است. پروژه های خط انتقال گاز همواره از جمله پروژه هایی با خطرپذیری زیاد از لحاظ زیست محیطی بوده است؛ بنابراین بررسی و کاهش ریسک های پروژه امری حیاتی و لازم برای تیم اجرایی است. هدف از این پژوهش مطالعه و بررسی ریسک های زیست محیطی پروژه خط انتقال گاز در استان گیلان است. بدین منظور ابتدا پروژه به فعالیت های مختلف برای کوچک کردن مسئله تقسیم شد و به روش دلفی ریسک های پروژه شناسایی و سپس با استفاده از روش FMEA ریسک های پروژه از نظر خطرپذیری رتبه بندی شد. همچنین به منظور پایش روش FMEA از روش AHP استفاده شد. این پروژه به 15 فعالیت شامل 29 ریسک تقسیم بندی شده است. بررسی نتایج و تجزیه و تحلیل این دو روش نشان داده که ریسک های مربوط به فعالیت حفاری و لوله گذاری، تخریب زمین های کشاورزی و بستر رودخانه ها، آلودگی صوتی، آلایندگی ناشی از تردد وسایل نقلیه سنگین و همچنین فعالیت تقلیل فشار در ایستگاه در اولویت ریسک های پروژه قرار دارند. نتایج مقادیر RPN به دست آمده از ریسک ها نشان می دهد که 28 درصد از ریسک ها دارای RPN بیشتر از میانگین بوده که در محدوده خطر قرار دارند. در انتها به منظور کاهش خطر ریسک های زیست محیطی پروژه روش هایی برای کنترل فعالیت های پرخطر شناسایی شده ارائه شد. همچنین نتایج بیانگر آن است که اجرای این روش ها می تواند تا 90 درصد خطر زیست محیطی مربوط به ریسک های پرخطر را کاهش دهد.

وضعیت وخیم شهروندان موصل که در پی اشغال و ویرانی این شهر از سوی داعش مجبور به ترک موطن شده اند و حال پس از آزادی این شهر خواستار بازگشت و بازسازی خانه ها و دیارشان هستند، دلیل انجام طراحی یک مجموعه ی اسکان موقت (اردوگاه) برای بی خانمان شدگان این شهر شد. مکان جانمایی این طرح در کرانه های رود دجله قرار دارد. با وجود اینکه این طرح یک پروژه ی معماری با قرابت به مباحث شهرسازی و بازسازی پس از سانحه است و موضوعاتی مانند تبیین روش شناسی تحقیق آن گونه که در طرح های پژوهشی مرسوم است، در آن نمی گنجد، اما کوشش شده تا با مبنا قرار دادن روش کاربرمحور دو موضوع «زمینه ی استفاده از این طرح» و همچنین «نیازهای کاربران» در این طرح استفاده شود. به این ترتیب که با مرور ادبیات مرتبط با اسکان اضطراری و موقت و تجارب اسکان پس از سوانح، عمده الزامات و نیازهای کاربران تشخیص داده شد. بر این اساس عوامل مرتبط با زمینه ی طراحی مانند رعایت فواصل و الزامات در محل استقرار طرح و ویژگی های شهرسازی و معماری ریشه دار در فرهنگ و اقلیم شهر موصل و همین طور تجهیزات موردنیاز برای برپایی این مجموعه ی اسکان موقت به علاوه سرانه های فضا برای افراد استخراج شد. به منظور ارائه ی بهتر خدمات اردوگاه در دو عرصه ی مجزا طراحی شد. عرصه ی اول که «کمک های اولیه ی بشردوستانه» نامیده می شود، وظیفه ی پذیرش، مراقبت، واکسیناسیون، شناسایی، یافتن افراد خانواده، اقوام و خویشان را در محیطی جمعی دارد. عرصه ی دوم طرح که «منطقه بازگشت به شهر» نامیده می شود، بنا دارد تا پناهجویان را تا زمان آمادگی شرایط شهر و منازل در واحدهای مستقل اسکان دهد.

همزمان با رشد و گسترش شهر و شهرنشینی، شهرها با ابعاد تازه ای از تهدیدات و با حجم بالایی از صدمات و آسیب های ناشی از آن به علت تمرکز جمعیت و ثروت در خود مواجه می شوند. بر این اساس ارزیابی آسیب پذیری شهرها در مقابل مخاطرات محیطی و تدوین راهکارهای مناسب برای کاهش خسارات امری اجتناب ناپذیر است. شهر اردبیل به واسطه موقعیت راهبردی و مرزی خود در شمال غرب کشور ایران، همواره یکی از نقاط در معرض تهدید توسط دشمن محسوب می شود. در این میان بافت های فرسوده به سبب مشکلات و نارسایی های کالبدی، اجتماعی و اقتصادی آسیب پذیری به مراتب بیشتری نسبت به سایر نقاط شهری دارند. بدین ترتیب هدف اصلی پژوهش حاضر، ارزیابی میزان آسیب پذیری بافت فرسوده شهر اردبیل از منظر پدافند غیرعامل است. این پژوهش بر اساس روش تحقیق توصیفی– تحلیلی و بر حسب هدف کاربردی است و همچنین روش جمع آوری داده ها و اطلاعات با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و میدانی است. در این پژوهش ابتدا با توجه به شرایط ویژه بافت فرسوده شهر اردبیل و همچنین بررسی مطالعات تحقیقات پیشین 10 شاخص به منظور ارزیابی میزان آسیب پذیری تعریف شد؛ سپس متناظر با هر یک از شاخص ها زیر شاخص هایی در نظر گرفته شده است. در مرحله بعد با استفاده از نظرات کارشناسان هر کدام از معیارها و شاخص ها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و در محیط نرم افزار Expert Choice وزن دهی و اولویت بندی می شوند و در انتها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) نقشه های آسیب پذیری بافت فرسوده شهر اردبیل تهیه می شود. نتایج کلی تحقیق حاکی از آن است که 47. 83 درصد از قطعات واقع در محدوده بافت فرسوده دارای آسیب پذیری زیاد، 33. 71 درصد آسیب پذیری متوسط و 18. 46 درصد هم از آسیب پذیری کمی برخوردارند.

هدف این پژوهش ارائه الگوی جامع تاب آوری در صنعت ساختمان است. داده های اولیه در قالب پرسشنامه پس از جمع آوری گروه بندی، تجزیه و تحلیل و حذف شاخص های مازاد از 64 شاخص اولیه از طریق مدل آماری تحلیل عاملی بر اساس آنالیز مؤلفه اصلی (PCA) استخراج شد. مؤلفه های استخراج شده در قالب 6 فاز و 46 زیرمعیار قرار گرفته اند. با توجه به بررسی مطالعات انجام شده در سازه های نوساز در تمای فازهای صنعت ساخت وساز به جز در حوزه فاز عملیاتی (بخش اجرا) مدل سازی اطلاعات ساختمان فرآیندی مناسب جهت بهبود و تسهیل در عملکرد است. در مورد سازه های موجود فاز مدیریت ساخت، بخش سازه، فاز مدیریت ساخت، بخش معماری، فاز تعمیر و نگهداری و فاز مدیریت پایان عمر پروژه مدل سازی اطلاعات ساختمان عملکردی خوب داشته و در سایر فازهای سازه های موجود نقش BIM کم رنگ تر بوده است.