با تحلیل مقایسه ای اصول مکتبهای ناتورالیسم و رئالیسم در این مقاله، موارد تمایز و تشابه اصول و روشهای این دو مکتب روشن شده است. این موارد به صورت خلاصه عبارت است از: ناتورالیسم از علم یا فلسفه طبیعی مشتق شده است و روش دستیابی به واقعیت را توصیف می کند؛ اما رئالیسم از فلسفه مشتق شده است و هدف دستیابی به واقعیت را، توصیف می کند. ناتورالیسم معتقد به جبر است. بنابراین اشخاص در این گونه داستانها ناخواسته در وضعی گرفتار می آیند که نه بر آن اختیاری دارند و نه قادر به تغییر آن هستند. رئالیسم پدیده های جامعه شناختی اشخاص را در پرتو اصل علیت اجتماعی بررسی می کند. انسان از نظر ناتورالیستها آنچه انسان را ااشرف مخلوقات می کند، توانایی او در اجتماعی کردن غرایز حیوانی است. ناتورالیسم معتقد به قانون بقای انسب و پیروزی قوی بر ضعیف است. تاثیر رئالیستها از قانون بقای انسب در حیطه ماتریالیسم فلسفی و ایجاد فساد و تباهی طبقه اشراف و فقر و فلاکت طبقه زحمتکش است. در ناتورالیسم بنابر اصل نزدیکی هر چه بیشتر به واقعیت بر استفاده از زبان محاوره در مکالمه اشخاص داستان تاکید می شود. رئالیسم نیز به دلیل اصل واقعگرایی، استفاده از زبان محاوره را به منظور معرفی هر چه دقیقتر تیپهای مختلف جامعه به کار می گیرد.