پژوهش های نوین در تصمیم گیری
سال:1397 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:12

در این مقاله، ابتدا مدلی مفهومی برای دسته بندی پژوهش های مدل سازی مبتنی بر عامل در حوزه ی علوم انسانی ارائه شده است. سپس بر مبنای دسته بندی ارائه شده یک راهنمای عملیاتی جهت پیاده سازی مدل های مبتنی بر عامل ایجاد شده است. در این رهگذر، با هدف پیاده سازی راهنمای عملیاتیِ ارائه شده، به مدل سازی مبتنی بر عامل در حوزه بازاریابیِ مربوط به انتشار نوآوری (انتشار تلویزیون در ایران) پرداخته شده است و ضمن اجرای گام به گام این راهنمای عملیاتی برای انتشار نوآوری، توسعه ی مدل با اعمال نمودن شبکه ارتباطاتی ترجیحی مدنظر قرار گرفته است. در گام آخر نیز با در نظر گرفتن سناریوهای مختلف برای شبکه ی ارتباطاتی ترجیحی، اثر افزایش تعداد ارتباطات و افزودن شبکه های ارتباطاتی در بازار بالقوه برای پذیرش نوآوری (محصول و خدمت جدید) بررسی شده است.

گارانتی یکی از مؤلفه های مهم در بازاریابی به شمار می آید. بدیهی است که پیشنهاد گارانتی با مدت زمان طولانی تر از طرف تولیدکننده تأثیر مستقیم برافزایش فروش خواهد گذاشت ولی از طرف دیگر، هزینه های شرکت با افزایش طول دوره گارانتی افزایش می یابد. مسئله این تحقیق بیشینه سازی سود تولیدکننده است که از اجزای درآمدی و هزینه ای تشکیل می شود. برخلاف اغلب مقالات در حوزه گارانتی که فقط تصمیمات مربوط به محصولات تحت گارانتی را بررسی می کنند، در این تحقیق نقشی که محصولات از گارانتی خارج شده بر تصمیمات تولیدکننده می تواند داشته باشد نیز در نظر گرفته شده است. بدین منظور، مدل ارائه شده قابلیت محاسبه تعداد خرابی های محصولات تحت گارانتی و از گارانتی خارج شده (بر اساس نرخ خرابی محصولات) در بازه های زمانی برنامه ریزی تولید قطعات یدکی را دارد. همچنین تقاضای محصول مطابق با چرخه عمر آن، تابعی از زمان، قیمت و طول دوره گارانتی است. قیمت فروش و طول دوره گارانتی به ترتیب اثر مستقیم و عکس بر تقاضای محصول دارند. بدین ترتیب، تصمیم گیری توأمان در رابطه باقیمت محصول در بازه های زمانی مختلف و طول دوره گارانتی از اهمیت بالایی برخوردار است. برای حل مسئله از الگوریتم بهینه سازی ازدحام ذرات و بهینه سازی مُلهَم از اپتیک استفاده شده است. به منظور بررسی نحوه تأثیر متغیرها بر سودآوری تولیدکننده، مدل پیشنهادی با استفاده از داده های شرکت صنام الکترونیک حل شده و مورد تحلیل قرارگرفته است.

حمل ونقل در سیستم های اقتصادی، تولیدی و خدماتی از جایگاه مهمی برخوردار است و بخش قابل توجهی از تولید ناخالص ملی هر کشوری را به خود اختصاص می دهد. مسئله مسیریابی تولید، توسعه ای بر مباحث فروشنده دوره گرد و مسیریابی خودرو است که در آن برنامه ریزی زمان و میزان تولید نیز موردتوجه است. عموماً در مسائل فوق، فرض بر این است کهنوعی انحصار در محیط وجود دارد و توجهی به تأثیر رقبا در این مسائل در نظر گرفته نشده است. در این مقاله، مسئله مسیریابی تولید رقابتی با فرض دانستن زودترین و دیرترین زمان تأمین تقاضا توسط رقیب مدل سازی می شود. نامعادلات معتبری برای این مسئله ارائه شده و میزان تأثیر آن ها در زمان حل دقیق به وسیله نرم افزار سیپلکس بررسی شده است. نامعادلات فوق برای مسئله با وسایل نقلیه همگن و ناهمگن به تفکیک ارائه شده است. درنهایت نیز نتایج به دست آمده از آن ها مقایسه شده است.

انتخاب صحیح پروژه ها یکی از مهم ترین اقدامات سازمان های پروژه محور در راستای مدیریت راهبردی است و محدودیت منابع موجب می شود سازمان ها نتوانند روی تمامی پروژه ها سرمایه گذاری نمایند. ازاین رو، انتخاب مجموعه پروژه های موردنظر سازمان یا پورتفولیوی پروژه ها به نحوی که بتواند اهداف و استراتژی های سازمان را با در نظرگرفتن محدودیت های سازمانی برآورده سازد، بسیار حائز اهمیت است. برای تحقق این مهم و به منظور تصمیم گیری دقیق تر، پژوهش حاضر از سه مرحله غربال جهت تشکیل سبد پروژه سازمان استفاده نموده است. در مرحله اول، غربال پروژه ها براساس معیارهای انتخاب پروژه و با استفاده از روش های تصمیم گیری چندمعیاره فازی اولویت بندی شده اند. ازآنجایی که بیش ترین هزینه های هر سازمان ناشی از ریسک پروژه و اتمام دیرهنگام است و همچنین ممکن است پروژه ای از اولویت خوبی برخوردار باشد ولی انجام آن برای سازمان دارای درجه بالایی از ریسک بوده و هزینه های زیادی را به همراه داشته باشد، لذا در مرحله دوم غربال، پروژه ها براساس ریسک پروژه برمبنای استاندارد PMBOK خوشه بندی فازی شدند. براساس نتایج خوشه بندی، پروژه ها در سه خوشه قرار گرفتند. خوشه اول پروژه هایی هستند که از ریسک معقولی برخوردار هستند. پروژه های خوشه دوم نیز دارای درجه بالایی از ریسک بوده که در صورت لزوم انجام آن ها، نیازمند توجه خاص مدیریت ارشد هستند. در خوشه سوم، پروژه های هستند که ریسک بحرانی داشته و در صورت لزوم انجام آن ها، به طرح ریزی مشخص و برنامه ریزی خاص نیاز دارند. در مرحله بعد، خبرگان براساس حوزه فعالیت هر شرکت، پروژه ها را به شرکت ها تخصیص دادند. در مرحله آخر غربال، پروژه ها با استفاده از برنامه ریزی آرمانی صفر و یک و با در نظر گرفتن سه محدودیت آرمانی «سود»، «بودجه» و «ریسک» در هر یک از شرکت های زیرمجموعه انتخاب شدند.

در دهه اخیر، توانایی بشر برای تولید و ذخیره داده ها به سرعت افزایش یافته است. با افزایش حجم داده های ذخیره شده، نیاز به روشی که بتوان با استفاده از آن به تحلیل اطلاعات و دانش موجود در داده ها پرداخت بیشتر از پیش احساس می شود. فنون داده کاوی و روش های تصمیم گیری چند شاخصه در دهه های اخیر هرکدام به شکلی کمک رسان مدیران در عرصه تصمیم گیری بوده اند. در پژوهش حاضر، با تلفیق فرآیند داده کاوی و روش های تصمیم گیری چند شاخصه، روشی برای خوشه بندی کارگاه های صنعتی ارائه شده است. در روش پیشنهادی، ابتدا فرآیند داده کاوی بر اساس روش های تجزیه وتحلیل سلسله مراتبی، K-means و شبکه عصبی کوهونن صورت گرفته و سپس عملکرد مدل طراحی شده جهت تعیین تعداد خوشه بهینه با شاخص های اعتبارسنجی مجموع خطای مربعی و واریانس بین خوشه ای سنجیده شده است. بخش صنایع غذایی به عنوان مورد مطالعاتی پژوهش موردبررسی قرار گرفته و بر اساس یافته های به دست آمده، چهار خوشه به عنوان تعداد خوشه بهینه کارگاه های صنعتی این بخش معرفی شده است. خوشه های به دست آمده بر اساس متغیرهای توزیع جمعیت، سطح درآمد و ارزش افزوده فعالیت های صنعتی در خوشه ها نام گذاری شد ه اند و در پایان، پیشنهاد هایی در دو بخش کاربردی و پژوهشی برای تصمیم گیرندگان و سیاست گذاران این صنعت و سایر محققان این حوزه ارائه شده است.

امروزه، محیط پیچیده و رقابتی شدید جهان و وجود صنایع گوناگون و به دنبال آن افزایش روزافزون آلودگی زیست محیطی و پیامدهای مخرب آن، سبب توجه سازمان به مسائل زیست محیطی در زنجیره تأمین شده است. انتخاب شاخص های راهبردی مناسب زنجیره تأمین سبز یکی از رویکردهای قابل توجه برای پیشرفت در دنیای رقابتی امروز است. ازاین رو، هدف پژوهش حاضر به علت این که مجتمع فولاد مبارکه اصفهان یکی از صنایع بزرگ و آلاینده کشور است، شناسایی و اولویت بندی شاخص های راهبردی زنجیره تأمین سبز در این مجتمع است. بدین منظور پس از استخراج شاخص های راهبردی زنجیره تأمین سبز و قرار دادن این شاخص ها با استفاده از روش دلفی در قالب کارت امتیازی متوازن، مدل راهبردی زنجیره تأمین سبز به دست آورده شد و در پایان با استفاده از روش برنامه ریزی ترجیحات فازی لگاریتمی، اولویت بندی شد که نتایج آن نشان داد که در بین مناظر کارت امتیازی متوازن، منظر «فرآیندهای داخلی» بالاترین اولویت را به خود اختصاص داد و به ترتیب در بین شاخص های منظر فرآیندهای داخلی، «فشار رقیبان»، در بین شاخص های منظر رشد و یادگیری، «فشار مقرراتی»، در بین شاخص های منظر مشتری، «فشار بازار» و در بین شاخص های منظر مالی، «سود اقتصادی» بالاترین اولویت را به خود اختصاص دادند.

هدف اصلی این تحقیق، طراحی و پیاده سازی سامانه توصیه گر فروشگاه های آنلاین برچسب محور برای یک فروشگاه فیلم های سینمایی، جهت بالا بردن فروش اینترنتی است. روش تحقیق انتخاب شده، روش تحقیق علم طراحی و آزمایشی است که در آن، در مرحله ارزیابیِ روش تحقیق علم طراحی، از طراحی آزمایش استفاده شده است. برای بهبود عملکرد سامانه توصیه گر، از برچسب های گذاشته شده توسط کاربران و الگوریتم شبکه های عصبی عمیق برای توصیه فیلم های سینمایی به آن ها استفاده شده است. آزمایشی طراحی و انجام شده است که در آن، سامانه توصیه گر بر چسب محور (که برای توصیه فیلم های سینمایی طراحی و ایجاد شده است) با سامانه توصیه گر پالایش گروهی (که از سامانه های توصیه گر جاافتاده و معیار است) در معیارهای ارزیابی دقت، به یادآوری و f1 مقایسه می شود. براساس نتایج، سامانه توصیه گر برچسب محور بر مبنای شبکه های عصبی عمیق در تمام این معیارهای ارزیابی از سامانه پالایش گروهی بهتر عمل می کند.

بسترهای سرمایه گذاری جمعی به سایت هایی تبدیل شده اند که مردم می توانند هم از ایده های نو حمایت مالی انجام دهند و هم برای محصولات یا خدمات خود به دنبال جذب سرمایه باشند. در سال های اخیر، تجربیات موفق بسیاری در خصوص این نوع جذب سرمایه گذاری گزارش شده و افراد بسیاری جهت جلب سرمایه گذاری به این گونه سایت ها مراجعه کرده اند؛ اما علی رغم رشد چشم گیر استقبال افراد در نقش سرمایه گذار یا در نقش جذب کننده سرمایه، میزان درصد پروژه های موفق به جلب کامل سرمایه، رشد کاهنده داشته است. این چالش به دلیل عدم آگاهی و تجربه کافی از نحوه راه اندازی پروژه ها در سایت های سرمایه گذاری جمعی توسط افراد ایجاد شده است. به این منظور، در پژوهش کنونی با استفاده از ویژگی های هوش تجاری، ابتدا یک مدل جامع برای مسئله پیشگویی در کسب وکار هدف بر اساس شاخص های کلیدی عملکرد ارائه شده است. سپس مطابق نیاز استخراج شده از مدل، مجموعه بزرگی از داده ها از سایت کیک استارتر شامل سوابق پروژه، سوابق کاربر، داده زمانی و اطلاعات کاربران پروژه ها در رسانه های اجتماعی گردآوری شده و در مرحله بعد با توجه به مدل استخراج شده با ابزار داده کاوی، پیاده سازی مدل برای پیشگویی و ارزیابی تعهد مالی پروژه های راه اندازی شده انجام گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مدل های پیش بینی می توانند به طور مؤثر موفقیت پروژه ها را پیش بینی کرده و با استفاده از شناسایی عوامل موفقیت پروژه ها، پیشنهادهایی را در راستای بالا بردن احتمال موفقیت پروژه ها ارائه کنند.

در ارزیابی عینی عملکرد واحدهای تصمیم گیری (DMUs)، دو مشکل وجود دارد. مشکل اول نحوه کار با خروجی های نامطلوب است که در کنار خروجی های مطلوب تشکیل می شوند و مشکل دوم نحوه کار با متغیرهای غیرقابل کنترل است که غالباً تأثیر محیط عملیاتی را حفظ می کنند. با توجه به مشکلات ساخت مدل و دسترس پذیری داده ها، تعداد کمی از مقالات منتشر شده هر دو مشکل فوق را به طور هم زمان در نظر گرفته اند. هدف از مقاله حاضر، پیشنهاد زوج جدیدی از مدل های تحلیل پوششی داده ها (DEA) برای اندازه گیری کارایی های نسبی دی ام یوها در حضور عوامل غیرقابل کنترل، عوامل نامطلوب و داده های نادقیق است. در مقایسه با DEA سنتی، رویکرد DEA پیشنهادی، کارایی هر دی ام یو را نسبت به مرز بدترین عملکرد، که به آن مرز ورودی نیز می گویند، اندازه گیری می کند (بدترین کارایی نسبی یا کارایی بدبینانه). مدل های DEA پیشنهادی، داده های قطعی، اطلاعات ترجیح ترتیبی، بازه ای، عوامل نامطلوب و عوامل غیرقابل کنترل را به طور هم زمان برای اندازه گیری کارایی های نسبی دی ام یوها در نظر می گیرند. یافته های این مقاله نه فقط برای روش ارزیابی عملکرد مفید است، بلکه برای محققان صنعتی و دانشگاهی نیز مفید بوده و نتایجی از منظر سیاست گذاری را نیز دربردارد. در این مقاله، یک مثال عددی نیز برای نشان دادن کاربرد مدل های DEA پیشنهادی ارائه خواهد شد.

امروزه، تشکیل سبد سهام بهینه و مدیریت آن از اصلی ترین حوزه های تصمیم گیری مالی بشمار می رود. بنابراین، انتخاب سبدی از سهام که بتواند به صورت همزمان بالاترین نرخ بازده را برای دارنده آن به ارمغان آورده و همچنین ریسک سرمایه گذاری را به حداقل میزان ممکن کاهش دهد، به یکی از دغدغه های اصلی فعالان اقتصادی مبدل گردیده است. لیکن در انتخاب سبد سهام بهینه، صرفاً این دو عامل تعیین کننده نبوده و متناسب با محیط اقتصادی می تواند عوامل مختلفی بر این فرآیند تأثیرگذار باشد که می بایست شناسایی و به کار گرفته شوند. لذا این امر، استفاده از رویکردهای تصمیم گیری چندمعیاره را اجتناب ناپذیر نموده است. از سوی دیگر، هنگامی که شرایط و محدودیت های دنیای واقعی نظیر محدودیت سرمایه گذاری در هریک از سهم ها و نیز محدودیت کاردینالیتی درنظر گرفته می شوند، مسئله بهینه سازی سبد سهام به راحتی و با استفاده از شیوه های معمول ریاضی قابل حل نیست؛ به ویژه آنکه تعداد زیادی از دارایی ها در فرآیند بررسی و تشکیل سبد سهام درنظرگرفته شوند. ازاین رو با توجه به مطالب بیان شده، هدف اصلی پژوهش حاضر حل مسئله بهینه سازی سبد سهام با تلفیق روش های تحلیل پوششی داده ها و الگوریتم جستجوی ارگانیسم های هم زیست است. در انتها نیز روش و مدل مورداستفاده در این پژوهش با داده های واقعی آزمون شده و نتایج آن مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد، رویکرد ارائه شده در بهینه سازی سبد سهام موفق عمل نموده و توانسته است به نحو مطلوبی پاسخگوی محدودیت ها و متغیرهای تأثیرگذار بازار باشد.

وقوع بحران های طبیعی و غیرطبیعی از امور اجتناب ناپذیری است که سالیانه تلفات جانی و مالی هنگفتی را در زندگی بشر به دنبال دارد. در زمان بحران، تقاضا برای اقلام ضروری از قبیل دارو و اقلام بهداشتی افزایش قابل توجهی داشته و پاسخ به این تقاضا به منظور حفظ سلامتی افراد از اهمیت بالایی برخوردار است. بر این اساس، یک مدل دوهدفه مکان یابی-تخصیص برای عرضه خون تحت عدم قطعیت در این مقاله ارائه شده است. اهداف مدل دربرگیرنده کمینه کردن میزان کمبود خون در مراکز خون و نیز کمینه کردن مجموع هزینه های عملیاتی شامل هزینه های جا به جایی تسهیلات موقت و هزینه جمع آوری و انتقال خون در دوره های زمانی پس از وقوع بحران است. با توجه به عدم وجود اطلاعات کافی در مورد ویژگی های بحران و به منظور برنامه ریزی دقیق تر، میزان تقاضا، حجم خون اهدایی، هزینه های ارسال خون و جابه جایی تسهیلات به صورت مولفه های غیرقطعی در نظر گرفته شده اند. برای مدل سازی عدم قطعیت، از روش بهینه سازی استوار مبتنی بر مجموعه عدم قطعیت جعبه ای بهره گرفته شده است و برای حل مدل دوهدفه از روش جامع وزنی چبیشف استفاده شده است. درنهایت با اجرای مثال عددی، همتای استوار مدل پیشنهادی با مدل قطعی مقایسه شده و نتایج حاصل از تحلیل حساسیت های مختلف ارائه شده است.

در مدل ارزیابی بازخورد 360 درجه، داده های ارزیابی به طورمعمول با استفاده از مقیاس لیکرت توسط چندین گروه ارزیاب با دیدگاه های مختلف ارائه می شود. این داده ها به دلیل ماهیت کیفی و ذهنی ارزیابی، توأم با عدم قطعیت و واگرایی زیاد هستند. این وضعیت باعث شده است تا تجمیع آن ها درون گروه های ارزیابی و در مرحله بعد، بین گروه های ارزیابی با استفاده از روش های معمول مبتنی بر میانگین، از دقت و اعتبار کافی برخوردار نباشد. نظر به اهمیت مسئله یادشده و عدم وجود راهکاری مناسب در این زمینه، مدلی جدید در چارچوب نظریه شواهد جهت مدل سازی عدم قطعیت و تجمیع داده ها در فرایند بازخورد 360 درجه، در این مقاله ارائه شده است. در این مدل، ابتدا داده های مرتبط با هر گروه ارزیابی در قالب یک تخصیص باور پایه، تجمیع و عدم قطعیت آن مدل سازی شده است. در مرحله بعد، شواهد حاصل از گروه های مختلف ارزیابی با استفاده از عملگرهای ترکیب شواهد، تجمیع می شوند. در طراحی مدل مذکور، حالات مختلف مدل سازی داده های ارزیابی در ساختار توابع باور، قوانین مختلف ترکیب شواهد و معیارهای مختلف استخراج نتیجه نهایی از ساختار باور موردبررسی قرار گرفته و بهترین عملگر ها و مولفه های مدل، پس از بررسی عملکرد آن در 27 حالت مختلف و با استفاده از ده هزار رکورد شبیه سازی شده، تعیین شده است. نتایج نشان می دهد مدل استخراج شده، نسبت به روش متداول میانگین، به طور معنادار خطای کمتر و دقت بیشتری در تجمیع داده های مدل بازخورد 360 درجه دارد. علاوه بر این، سایر مزایای مدل ارائه شده، در متن مقاله تبیین شده است.