نامه انجمن حشره شناسی ایران
سال:1397 | دوره:38 | شماره:1 (پیاپی 73) |تعداد مقالات:9

با پدید آمدن تکنیک های آماری قوی و شبکه های عصبی، مدل های پیش بینی کننده پراکنش موجودات به سرعت در اکولوژی توسعه پیدا کرده است. با توجه به دشواری نمونه برداری معمولا در این گونه مطالعات تعداد نمونه کافی وجود ندارد لذا برای رفع این مشکل در این پژوهش به منظور پیش بینی و ترسیم نقشه توزیع کفشدوزک هفت نقطه ایاز ترکیب روش کریجینگ با شبکه های عصبی پرسپترون چندلایه (MLP) ترکیب شده با الگوریتم ژنتیک در سطح مزرعه استفاده شد. داده های مربوط به جمعیت این آفت از طریق نمونه برداری از سطح یک مزرعه در شهرستان باجگاه در سال 1392 بدست آمده. داده ها توسط روش کریجینگ معمولی با نیم تغییرنمای کروی که بهترین عملکرد را داشت میانیابی شدند و به عنوان ورودی شبکه عصبی معرفی شدند. برای ارزیابی قابلیت شبکه های عصبی مورد استفاده در پیش بینی توزیع از مقایسه آماری پارامترهایی مانند واریانس، توزیع آماری بین مقادیر پیش بینی شده مکانی توسط شبکه عصبی و مقادیر واقعی آن ها استفاده شد. نتایج نشان داد که در فازهای آموزش و آزمایش بین مقادیر ویژگی های آماری واریانس و توزیع آماری مجموعه داده های واقعی و پیش بینی شده مکانی این آفت توسط شبکه عصبی ترکیب شده، تفاوت معنی داری وجود نداشت. نقشه های ترسیم شده نشان داد که توزیع آفت تجمعی است.

بید سیب زمینی، Phthorimaea operculella Zeller از مهم ترین آفات سیب زمینی است که با تغذیه از برگ، ساقه و غده سیب زمینی سبب ایجاد خسارت می شود. نوع کود مصرفی ممکن است جمعیت آفات تغذیه کننده از گیاه را تحت تاثیر قرار دهد. در این تحقیق تاثیر کاربرد کودهای آلی شامل ورمی کمپوست، اسید هیومیک، مخلوط ورمی کمپوست و اسیدهیومیک ونانوکامپوزیت بیوارگانیک روی ویژگی های زیستی بید سیب زمینی مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش ها روی برگ سیب زمینی رقم اگریا و در اتاقک رشد انجام شد. بر اساس نتایج به دست آمده، اغلب پارامترهای زیستی بید سیب زمینی به طور معنی داری تحت تاثیر کوددهی قرار گرفت. کم ترین طول دوره لاروی بید سیب زمینی در تیمار شاهد و بیش ترین طول آن در تیمارهای اسید هیومیک و نانوکامپوزیت بیوارگانیک به دست آمد. طول عمر حشرات کامل نر از 21/10 تا 68/18 روز و طول عمر ماده ها از 94/12 تا 20/23 روز در تیمارهای مختلف متغیر بود. ماده های این آفت کم ترین زادآوری کل را در تیمار اسید هیومیک داشتند. نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) بید سیب زمینی در تیمارهای مختلف بین 096/0 تا 119/0 برروز در نوسان بود. اندازه گیری تعداد تریکوم برگ تیمارهای مختلف نشان داد که بیش ترین تراکم تریکوم ها مربوط به تیمار اسید هیومیک بود. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که اسید هیومیک توانایی بیش تری برای کاهش جمعیت بید سیب زمینی دارد و می توان از آن در برنامه های مدیریت تلفیقی این آفت مهم استفاده کرد.

کفشدوزک Oenopia conglobata contaminata (Col.: Coccinelidae)یکی از شکارگرهای مهم گونه هایی از شته ها در باغ های ایران است. شته سبز انار، Aphis punicae Passerini (Hem.: Aphididae) عمومی ترین آفت درختان انار محسوب می گردد که در تمامی انارستان های کشور وجود دارد. در پهنه بندی مناطق مناسب برای رهاسازی کفشدوزک کروی، O. conglobata عواملی مثل دما، میزان رطوبت نسبی، میزان بارندگی، ارتفاع و فراوانی طعمه به عنوان مهم ترین معیارهای تعیین پهنه های مناسب برای رهاسازی کفشدوزک انتخاب شدند. بر اساس مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و تشکیل پایگاه داده مکانی GIS تجزیه و تحلیل های مربوط به مناطق مناسب برای رهاسازی کفشدوزک کرویO. conglobataانجام شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که نزدیک به 32 درصد از مناطق استان از جمله بخش هایی از شهرستان های تفت، ابرکوه و مهریز کاملا مناسب برای رهاسازی کفشدوزک می باشند. دلایل آن می تواند قرارگیری این باغ ها در حد فاصل ارتفاعات و دشت باشد که موجب تشدید اختلاف فشار و ایجادجریانات هوایی از کوه به دشت و برعکس می شود. همچنین نزدیک به 59 درصد از مناطق استان مانند قسمت عمده شهرستان اردکان، بهاباد و بافق کاملا نامناسب برای رهاسازی کفشدوزک شناخته شدند که از دلایل آن می توان به میانگین دما بسیار بالا و کمبود طعمه اشاره نمود.

فعالیت جستجوگری موریانه های زیرزمینی به شدت تحت تأثیر شرایط محیطی بوده و ارتباط مستقیم با خسارت زایی آن ها دارد و این تغییرات فصلی فعالیت جستجوگری می تواند بر موفقیت کنترل موریانه های زیرزمینی با استفاده از روش سیستم طعمه گذاری تأثیرگذار باشد. موریانه زیرزمینی Anacanthotermes vagans (Hagen) (Isoptera: Hodotermitidae) به عنوان یک آفت شهری مهم در مرکز و نواحی جنوبی ایران مطرح است. این مطالعه با هدف تعیین اثر تغییرات فصلی بر فعالیت جستجوگری و میزان تغذیه چوب در اکوسیستم شهری و در شهر یزد و در یک بازه زمانی دوساله (تیر 1392 تا خرداد 1394) انجام شد. تغییرات جستجوگری این گونه با سه متغیر تعداد ایستگاه های فعال، جمعیت جستجوگر و میانگین تغذیه چوب که از نمونه برداری ماهانه 85 ایستگاه ردیاب و 15 ایستگاه تغذیه ای به دست آمد، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد فعالیت جستجوگری موریانه زیرزمینی A. vagans، به طور کامل فصلی است. فعالیت جستجوگری این گونه پس از یک توقف سه ماهه در اسفند آغاز می شود و در تیر و مرداد به بالاترین میزان می رسد. مقایسه الگوی تغییرات فعالیت جستجوگری با نوسانات میانگین دما و میزان بارندگی ماهانه نشان داد تغییرات فصلی فعالیت جستجوگری در گونه مورد مطالعه در ارتباط مستقیم با تغییرات دما است. علاوه بر آن به نظر می رسد کاهش شدید و ناگهانی دما در زمستان می تواند سبب کاهش جمعیت کلنی ها شود.

موریانه Silvestri Microcerotemes diversus مهم ترین و مخرب ترین گونه موجود در استان خوزستان می باشد. در این تحقیق اثر سه غلظت (500، 2500، 5000 پی پی ام) آفت کش فنوکسی کارب برمیزان ذخایر پروتئین، چربی و کربوهیدرات در موریانه کارگر در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرارگرفت. میزان پروتئین، چربی، قند و گلیکوژن برحسب میلی گرم به گرم وزن تر بدن حشره تعیین شد. نتایج نشان داد از بین غلظت های مذکور، غلظت 5000 پی پی ام بیشترین تاثیر کاهشی را داشته است. به طوری که در این غلظت، میزان پروتئین51/45، چربی34/63 و محتوای انرژی 10/36 درصد کاهش یافت. همچنین میزان قند و گلیکوژن به ترتیب 20/37 و 04/17 درصد در این غلظت افزایش یافت. کاهش معنی دار منابع انرژی نشان دهنده تاثیر این آفت کش بر میزان محتوای انرژی و بقای موریانه است.

شب پره آرد، E. kuehniella، حشره ای همه جایی و مهم ترین آفت محصولات انباری به ویژه آرد است. این تحقیق به بررسی تأثیر چرخه روشنایی ( تاریکی مطلق و دوره نوری 16 و تاریکی 8 ساعت) بر رشد و نمو و تولیدمثل این گونه در شرایط آزمایشگاهی (دمای 5/0± 30 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5± 50 درصد)پرداخته است. نتایج این بررسی نشان داد که چرخة روشنایی بر طول دوره رشدی مراحل مختلف رشدی شب پره آرد و تولیدمثل تأثیر معنی داری دارد. همچنین چرخه روشنایی بر الگوی خروج و طول عمر حشرات نر و ماده تأثیر می گذارد. میانگین تخم ریزی شب پره آرد در شرایط تاریکی مطلق و دوره نوری 16 و تاریکی 8 ساعت به ترتیب 67/28± 54/160 و 29/32± 53/163 عدد تخم است، اما تفاوت معنی داری با یکدیگر ندارند. این داده ها امکان درک بهتر دینامیک جمعیت شب پره آرد را به ما داده و می توان از آن برای توسعه بهینه سیستم پرورش این شب پره استفاده کرد.

برخی اسانس ها و عصاره های گیاهی دارای خواص حشره کشی مطلوبی علیه سفیدبالک پنبه Bemisia tabaci Gen. می باشند ولی استفاده عملی و تجاری از آنها با توجه به فرار بودن و ناپایداری این مواد، کمتر صورت گرفته است. در این مطالعه اسانس های رزماریL. Rosmarinus officinalis، نعناع فلفلی Mentha piperita L.، اکالیپتوس L. globulesEucalyptus و عصاره آویشن باغی L. Thymus vulgaris به صورت میکرو و نانوامولسیون فرموله شد و کارایی حشره کشی و میزان بازدارندگی تخم ریزی این ترکیبات در شرایط گلخانه مورد آزمون قرار گرفت. ابتدا آزمون های زیست سنجی به روش غوطه ورسازی برگ های حاوی پوره سن دو و سه انجام و شاخص LC90 تخمین زده شد. سپس آزمون بازدارندگی تخم ریزی با روش پروتکل انتخاب آزاد (با اندازه گیری شاخص میزان تخمگذاری روی بوته ها) و همچنین آزمون میزان کشندگی تخم، پورة سنین مختلف و شفیره در غلظت LC90، در مقایسه با صابون گیاهی پالیزین® ، آب مقطر و شاهد (بدون هیچ تیماری) انجام شد. تیمار نانوامولسیون محتوی مجموع اسانس ها (هرکدام از اسانس ها 2 درصد) با LC90 برابر با 1208/3 میلی گرم بر لیتر، سمیت بالایی نسبت به بقیه تیمارها روی پوره سن دو و سه این آفت داشت. همچنین این تیمار با میانگین 2/18 درصد تخم روی بوته تیمارشده، کمترین درصد را بین تیمارها داشت که نشان دهندة بیشترین میزان بازدارندگی تخم ریزی است. این تیمار میانگین مرگ و میر تخم 0/25 درصد و مرگ و میر پوره و شفیره 6/51 درصد را نیز نشان داد. تیمار میکروامولسیون محتوی مجموع اسانس ها و عصاره (هرکدام از اسانس ها 2 درصد و عصاره 20 درصد) نیز اثرات قابل قبولی داشت (پارامترهای فوق به ترتیب 4617/3 میلی گرم بر لیتر، 3/23، 3/42 و 0/74 درصد). کارایی این دو تیمار از صابون گیاهی پالیزین® و سایر تیمارها (میکروامولسیونی از 20 درصد عصاره، مواد جانبی تیمارها، آب مقطر و شاهد (بدون هیچ تیماری)) بیشتر بود و این دو تیمار می توانند با انجام آزمونهای تکمیلی در مدیریت تلفیقی این آفت مورد استفاده قرار گیرند.

تأثیر سه گیاه میزبان خیار، گوجه فرنگی و بادمجان روی واکنش تابعی زنبور پارازیتوئید Encarsia formosa نسبت به تراکم های مختلف پوره های ابتدای سن چهارم سفیدبالک گلخانه Trialeurodes vaporariorum در شرایط آزمایشگاهی (دمای 1± 25 درجه ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5± 65 درصد و دوره ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) مورد بررسی قرار گرفت. پوره های سفیدبالک در تراکم های 2، 4، 8، 16، 32 و 48 روی دیسک های برگی به مساحت تقریبی 8 تا 10 سانتی متر مربع در 12 تکرار در اختیار حشرات ماده ی پارازیتوئید قرار گرفت. پس از 24 ساعت پارازیتوئیدها حذف و تعداد پوره های پارازیته شده و نیز کشته شده در اثر میزبان خواری به تفکیک شمارش و ثبت شد. نتایج رگرسیون لجستیک نشان داد که واکنش تابعی پارازیتوئید برای هر دو نوع فعالیت "پارازیتیسم" و " پارازیتیسم+ میزبان خواری" در هر سه گیاه میزبان از نوع دوّم است. برای هر دو فعالیت مورد مطالعه از نظر نرخ حمله بین سه میزبان گیاهی اختلاف معنی داری وجود نداشت، اما زمان دستیابی روی گوجه فرنگی به طور معنی داری از مقادیر محاسبه شده در خیار کوتاه تر بود. قدرت جستجوگری زنبور E. formosa در مرحله "پارازیتیسم" در میزبان های مذکور به ترتیب 0963/0± 2580/0، 1331/0± 3895/0 و 1368/0± 3283/0 برساعت و زمان دستیابی 0810/0± 6870/0، 0399/0± 3364/0 و 0692/0± 5584/0 ساعت محاسبه شد. بر اساس نتایج به دست آمده به نظر می رسد در شرایط گلخانه ای، گوجه فرنگی مناسب ترین گیاه برای فعالیت های پارازیتیسم و میزبان خواری زنبور پارازیتوئید E. formosa در کنترل سفیدبالک گلخانه T. vaporariorum باشد.

کنه های خانواده Berlese, 1913 Pachylaelapidae کنه هایی شکارگر با زندگی آزاد هستند و از بندپایان و نماتودهای خاک زی تغذیه می کنند. از آن جا که تعداد قابل توجهی از کنه های این خانواده شباهت های ریخت شناسی به هم داشته و همچنین توصیف کنندگان تاکسون های جدید به برخی از ویژگی های ریخت شناسی استناد کرده اند که وجه تمایز کافی برای افتراق آن ها از تاکسون های نزدیک را ندارند، شناسایی برخی از این کنه ها دشوار است. در این موارد استفاده از روش های نوین شناسایی می تواند در این زمینه راه گشا باشد. بنابراین، در این بررسی تلاش شده تا همراه با شناسایی بر مبنای ویژگی های ریخت شناسی و اندازه ای (شناسایی مورفومتریک)، از روش مولکولی بر پایه ی توالی یابی ناحیه ژنی ITS (Internal Transcribed Spacer) برای شناسایی دو گونه Olopachys compositus Koroleva, 1976 و Olopachys caucasicus Koroleva, 1976 استفاده شود. به این منظور پس از استخراج DNA، با استفاده از آغازگر مناسب ناحیه ی ITS این دو گونه تکثیر و توالی یابی شدند و توالی های به دست آمده در بانک ژن ثبت شد. پس از هم-ردیف سازی توالی ها، میزان اختلاف ژنتیکی بین آن ها 3/2 درصدمحاسبه شد. در نتیجه این بررسی ها، علاوه بر تفکیک دو گونه O. compositus و O. caucasicus بر اساس اختلافات ریختی، روش مولکولی نیز به خوبی اختلاف این دو گونه را تأیید کرد.