پژوهش های گیاهی
سال:1397 | دوره:31 | شماره:4 |تعداد مقالات:20

گیاهان دارویی منحصر به فرد ترین منابع حیات بخش درمانی برای اکثر مردم جهان می باشند. کشت بافت گیاهی می تواند به طور معمول با استفاده از جداکشت های گیاهی نظیر برگ، ساقه، ریشه و غیره، تحت شرایط سترون و به منظور دستکاری گیاهان و نیز استخراج متابولیت های ثانویه، راه اندازی گردد. گیاهان تیره سیب زمینی، نظیر سرده بنگ، به عنوان منابع غنی از تروپان آلکالوئیدهایی مورد توجه هستند. در پژوهش حاضر، گونه H. arachnoideus Pojark مورد بررسی قرار گرفت. دو نوع جداکشت (برگ و ریشه) که از دانه رست های این گونه به دست آمدند، بر روی محیط کشت MS حاوی 3% سوکروز و 5/7 گرم آگار کشت داده شدند. اثرات غلظت های مختلف یون کلسیم(Ca2+)، نیترات(NO-3) روی محیط کشت MS حاوی 3% سوکروز و 5/7 گرم آگار، در جداکشت های برگ و ریشه با چهار غلظت از اکسین NAA(0، 5/0، 1، 2 میلی گرم بر لیتر)، در مقابل محیط کشت MS حاوی 3% سوکروز و 5/7 گرم آگار، به عنوان گروه شاهد، بررسی شد تا اثر این عوامل را بر مقدار زی توده کالوسی و محتوای آلکالوئید تام تعیین نماییم. یافته های ما نشان داد که افزایش غلظت یون کلسیم دارای اثرات مثبتی بر مقدار زی توده کالوسی و محتوای آلکالوئید تام می باشد. از طرف دیگر، نیترات، دارای اثرات متفاوتی بر مقدار زی توده و محتوای آلکالوئید تام کالوس بود، اما در برخی موارد مقدار زی توده را افزایش و محتوای آلکالوئید را کاهش داد.

کادمیوم یکی از سمی ترین فلزات سنگین است که اثرات مخرب و پایداری بر اکوسیستم ها وارد می کند. این فلز از طریق خاک وارد گیاه شده و دامنه وسیعی از تغییرات در سطح ماکرو تا سطوح سلولی را سبب می شود. در این پژوهش گیاهچه های نیشکر حاصل از کشت درون شیشه به مدت 14 روز در شرایط 16/8 ساعت روشنایی/تاریکی و دمای 25 درجه سانتی گراد در غلظت های مختلف کادمیوم 500، 250، 100، 0 میکرومولار بر لیتر قرار گرفتند. پس از نمونه برداری، ویژگی های مورفومتری و میزان رنگیزه ها مورد ارزیابی قرار گرفتند. برش های دستی از نمونه ها تهیه شد و لام ها با میکروسکوپ نوری مشاهده شدند. نتایج حاصل پس از اندازه گیری ویژگی های مورفومتری نشان دهنده ی کاهش شاخص متوسط برگ سبز، کاهش وزن تر، کاهش طول ریشه و کاهش ارتفاع می باشد. سنجش میزان کلروفیل نشان داد که با افزایش غلظت کادمیوم میزان کلروفیل a, b و کلروفیل کل به طور معنی دار کاهش یافت، اما میزان کارتنوئیدها افزایش پیدا کرد. تیمار کادمیوم سبب افزایش ابعاد دهانه ی آوند های چوب، سلول های غلاف آوندی و ضخامت در برگ و همچنین افزایش سطوح سلول های آوندی، آندودرم، اگزودرم و سلول مغز و پوست در ریشه شد. کادمیوم با تغییر در روابط آبی گیاه و به دنبال آن اثر بر فتوسنتز، تعرق و تنفس، بر ویژگی های ریختی و میزان رنگیزه های گیاهی نیز موثر است. همچنین این فلز به علت القای تمایز زودرس سلول های گیاه به ویژه ریشه سبب تغییرات تشریحی در گیاه نیشکر می شود.

در این پژوهش اثر تنظیم کننده رشد ایندول بوتیریک اسید (IBA: صفر، 2000 و 4000 میلی گرم در لیتر) و کند کننده رشد پاکلوبوترازول (PBZ: صفر، 250 و 500 میلی گرم در لیتر) به تنهایی و در ترکیب با هم بر ریشه زایی و رشد شاخساره قلمه های چوب نرم فیکوس معمولی (Ficus elastica) بررسی شد. نتایج نشان داد کاربرد IBA به تنهایی در هر دو غلظت2000 و 4000 میلی گرم در لیتر سبب افزایش درصد ریشه زایی در قلمه ها می شود، ولی کاربرد PBZ به تنهایی تفاوت معنی داری در آن در مقایسه با تیمار شاهد ایجاد نکرد. بیشترین تعداد، طول، حجم، وزن تر و خشک ریشه و شاخساره و نیز طول ساقه اصلی در تیمار 2000 میلی گرم در لیتر IBA به دست آمد. بیشترین تعداد شاخه جانبی، قطر ساقه اصلی و کلروفیل برگ در تیمار 500 میلی گرم در لیتر PBZ مشاهده شد. به طور کلی تاثیر تیمار 2000 میلی گرم در لیتر IBA بر شاخص های ریشه زایی و تیمار 4000 میلی گرم در لیتر IBA+500 میلی گرم در لیتر PBZ بر رشد شاخساره موثرتر بود.

قارچهای مفید اندوفیت ریشه یک نقش مهمی در بهبود عملکرد گیاه داشته و در افزایش کارایی گیاه پالایی میزبان در خاکهای آلوده به فلزات موثرند. در این آزمایش اثرقارچ اندوفیت سرندیپیتا ایندیکا بر تجمع و انتقال سرب، برخی ویژگیهای فیزیولوژیکی و سیستم آنتی اکسیدان برگ در گیاه گلرنگ واریته سینا، بررسی شد. با افزایش میزان سرب در خاک، جذب سرب در ریشه و تجمع آن در ریشه و اندام هوایی بیشتر شد. در گیاهان تلقیح شده با اندوفیت، یک افزایش معنی دار در تجمع سرب در ریشه و یک کاهش معنی دار در تجمع سرب در اندام هوایی مشاهده شد. همچنین گیاهان تلقیح شده با قارچ دارای شاخص انتقال (TF) و شاخص تجمع زیستی ریشه (BFR) بالاتر ولی شاخص تجمع زیستی اندام هوایی (BFS) پایین تر نسبت به گیاهان فاقد تیمار قارچی بودند. حضور قارچ باعث افزایش پارامترهای رشدی، رنگیزه های فتوسنتزی، شاخص های فلورسانس کلروفیل و آنزیم های آنتی اکسیدان کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز تحت همه غلظت های سرب در خاک شد. در نظر گرفتن این قارچ برای فرایند تثبیت/بی حرکت سازی فلز سرب وابسته به قارچ در ریشه گیاه میزبان پیشنهاد می شود. همچنین نتیجه گیری شد که قارچ اندوفیت راهبردهای متفاوتی را برای کاهش سمیت سرب و بالا بردن عملکرد گیاه گلرنگ میانجی گری می کند. متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد. لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

خشکی یکی از تنش های محیطی عمده است که فتوسنتز، رشد و تولید گیاه را کاهش می دهد. کم آبیاری که در آن کمتر از 100 درصد تبخیر و تعرق گیاه توسط آبیاری جایگزین می شود، می تواند برای کاهش نیاز آب آبیاری مورد استفاده قرار گیرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر سه تیمار آبیاری (آبیاری کامل، کم آبیاری ملایم و کم آبیاری شدید) روی سه رقم توت فرنگی (دارسلکت، السانتا و سوناتا) انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی صورت گرفت. نتایج نشان داد که رقم السانتا سطح و وزن برگ بیشتر و سوناتا سطح و وزن برگ کمتری داشت. السانتا راندمان تعرق بالا ولی کمترین راندمان مصرف آب را نشان داد. سوناتا راندمان تعرق کم و راندمان مصرف آب بالایی داشت. السانتا و سوناتا به ترتیب کمترین و بیشترین عملکرد را داشتند. میوه های السانتا بالاترین شاخص طعم را داشتند. همبستگی منفی معنی داری بین وزن تر برگ با عملکرد میوه وجود داشت. همچنین راندمان مصرف آب با سطح و وزن تر برگ و وزن خشک کل در پایان آزمایش همبستگی منفی و با عملکرد همبستگی مثبت داشت. بر اساس نتایج بدست آمده تنش اثرات منفی روی سطح برگ، وزن خشک کل و عملکرد میوه داشت و در کل پاسخ سوناتا به دلیل عملکرد بیشتر، مطلوبتر از دو رقم دیگر بود.

آلودگی های محیط شهری بر گیاهان تأثیر نامطلوبی دارند و گیاه برای مقابله با چنین تنش هایی از نظر آناتومیکی تغییراتی را در برگ های خود به وجود می آورند. مطالعة حاضر به منظور اندازه گیری تجمع عناصر کادمیم، سرب، روی، مس، نیکل و کروم در برگ درختان چنار و پاسخ آناتومیکی این گونه به آلودگی موجود در شهر تهران و مقایسه آن با پارک جنگلی چیتگر (منطقه کم آلوده) انجام شد. برای این منظور، 20 اصله درخت سالم و متقارن انتخاب و 3 برگ از جهت غربی تاج هر درخت نمونه برداری شد. برگ ها در اواخر تابستان 1394 جهت آنالیز عناصر سنگین (کادمیم، سرب، نیکل، کروم، روی و مس) و پارامترهای آناتومیکی (تراکم، طول و عرض روزنه، ضخامت لایه های کوتیکولی و اپیدرمی و ضخامت سلول های پارانشیمی) جمع آوری شدند. نتایج نشان داد که غلظت کادمیم، سرب، نیکل و کروم در منطقة آلودة بیشتر از پارک جنگلی چیتگر بود. تراکم روزنه و ضخامت اپیدرم بالایی و پایینی در منطقة شهری به-طور معنی داری کمتر از پارک جنگلی چیتگر بود P≤ 0. 05)). همچنین طول و عرض روزنه در منطقة شهری به طور معنی داری کمتر از پارک جنگلی چیتگر بود. تغییرات مشاهده شده استراتژی های آناتومیکی چنار برای مقابله با آلودگی محیط شهری در تهران است. چنار منبع مناسبی به منظور ذخیره آلاینده هاست و برای مقابله با این مقدار آلاینده، پارمترهای آناتومیکی برگ را در جهت تحمل تنش به طور معنی داری تغییر می دهد. پس می توان گفت که چنار به مقدار افزایش آلاینده حساس است که سریع از نطر آناتومیکی واکنش نشان داده است.

آگاهی از خصوصیات اکولوژیکی و پراکنش جغرافیایی گیاهان دارویی یک منطقه کمک به فعالیت های مدیریتی، حفاظتی و بهره برداری پایدار از پتانسیل آنها خواهد نمود. این تحقیق در محدوده حوزه آبخیز تنگ بالنگستان با مساحت 1767 هکتار در استان خوزستان، شهرستان بهبهان واقع شده است، انجام پذیرفت. در این تحقیق به روش عملیات صحرایی در فاصله فروردین تا خرداد ماه 1392 تعداد 65 گونه گیاهی متعلق به 27 تیره شناسایی شد. که به ترنیب تیره Gramineae با 10 گونه وتیره Compositae با 9 گونه و تیره Papilionaceae با 8 گونه و تیره Brassicaceae با 6 گونه بیشترین تعداد گونه ها را به خود اختصاص داده اند که از میان گونه های شناسایی شده 7 گونه اندمیک و 3 گونه نادر بودند و اینکه فرم های تروفیت ها با 23/49 درصد و همی کریپتوفیت ها با 23/29 درصد از مهمترین گروه های ساختاری طیف زیستی منطقه به روش رانکیه بودند و در بررسی پراکنش جغرافیایی عناصر گیاهی براساس روش Zohary, Thakghtaja و Leonard نیز مشخص شد که 69/47 درصد گونه ها (31 گونه) به ناحیه رویشی ایران تورانی مربوط بوده وسایر گونه ها علاوه بر ناحیه رویشی ایران تورانی در سایر نواحی رویشی نیز یافت می شوند.

اقاقیا و ارغوان از جمله گونه هایی هستند که در جنگل کاری ها و برنامه های توسعه فضای سبز شهری به وفور مورد استفاده قرار می گیرند. پژوهش حاضر پاسخ فیزیولوژیکی نهال های گلدانی دو گونه اقاقیا و ارغوان معمولی را تحت تأثیر تنش شوری مورد بررسی قرار می دهد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی و در 4 تکرار (هر تکرار 4 گلدان) صورت گرفت. برای این منظور نهال های دو گونه طی آزمایشی با محلول سدیم کلرید به مدت 90 روز در مکان مسقف در چهار سطح شوری 0، 5، 10 و 20 دسی زیمنس بر متر آبیاری شدند. نتایج نشان داد با افزایش تنش شوری، کلیه فاکتورهای فیزیولوژیکی هر دو گونه کاهش معنی داری نشان دادند. نهال های آبیاری شده هر دو گونه با سطوح بالای شوری سدیم کلرید (10 و 20 دسی زیمنس بر متر) دارای کمترین میزان فتوسنتز، هدایت روزنه ای، تعرق و پتانسیل آبی ساقه بودند. همچنین نهال های هر دو گونه پاسخ مناسب از نظر پارامترهای مورد مطالعه تا سطح 10 دسی زیمنس بر متر به شوری را نشان دادند. با توجه به نتایج پیشنهاد می شود تا در پروژه های احیاء و جنگل کاری در مناطق خشک و نیمه خشک همچنین برنامه های توسعه فضای سبز شهری که شوری آب و خاک پایین تر از 10 دسی زیمنس بر متر است، جهت جنگلکاری از دو گونه ارغوان و اقاقیا استفاده شود.

به منظور تعدیل اثرات تنش شوری در تریتیکاله با کاربرد کودهای زیستی و روی، آزمایش فاکتوریلی در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. فاکتورهای مورد بررسی شامل شوری خاک (عدم اعمال شوری، شوری 20، 40 و 60 میلی مولار)، کودهای زیستی (عدم کاربرد کود زیستی، کاربرد میکوریز، کاربرد توأم باکتری های محرک رشد سودوموناس پوتیدا استرین 186 و ازتوباکتر کروکوکوم استرین 5، کاربرد توأم میکوریز و باکتری های محرک رشد) و محلول پاشی با نانواکسید (عدم مصرف، مصرف 4/0 و 8/0 گرم در لیتر) بودند. نتایج نشان داد که تنش شوری Fv/Fm، محتوای کلروفیل، هدایت روزنه ای، محتوای نسبی آب و عملکرد دانه کاهش داد در حالی که هدایت الکتریکی و پروتئین دانه افزایش یافت. مقایسه میانگین ها نشان داد بالاترین عملکرد دانه، کارایی فتوشیمیایی فتوسیستم II، هدایت روزنه ای، محتوای نسبی آب و محتوای کلروفیل در حالت کاربرد توأم باکتری های محرک رشد و میکوریز، محلول پاشی 8/0 گرم در لیتر نانواکسید روی و عدم اعمال شوری به دست آمد. اعمال شوری 20، 40 و 60 میلی مولار عملکرد دانه را به ترتیب9/8، 11/22 و 34/32 درصد کاهش داد و استفاده توأم کودهای بیولوژیک و نانواکسید روی به ترتیب 17/40، 74/49 و40 درصد از این کاهش عملکرد را جبران کردند. بر اساس نتایج این بررسی، به نظر می رسد کاربرد کودهای بیولوژیک و محلول پاشی با نانواکسید روی می تواند برای سودمندی تولید تریتیکاله تحت شرایط شوری خاک توصیه شود.

امروزه تکنیک های کشت بافت گیاهی به عنوان ابزار مفیدی برای ایجاد تنوع ژنتیکی به منظور بهنژادی محصولات کشاورزی و همچنین تولید گیاهان عاری از ویروس به کار می روند. هدف از این پژوهش ارائه یک روش مؤثر بر کالوس زایی و باززایی در گیاه سیب زمینی می باشد. این تحقیق به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. در این تحقیق به منظور ایجاد کالوس، ریزنمونه های مختلف (ساقه، برگ و غده) سه رقم سیب زمینی (سانته، آگریا و مارفونا) روی محیط کشت MS حاوی غلظت های مختلف 2-4, D، NAA، IAA، IBA و پیکلورام به تنهایی و به همراه کینتین و BAP قرار داده شدند. محیط کشت MS حاوی 2 میلی گرم در لیتر 2-4, D با غلظت های مختلف کینتین به عنوان بهترین محیط های کشت کالوس زایی انتخاب شدند. واکنش سه رقم سیب زمینی به محیط کشت القاء کالوس متفاوت بود بدین صورت که رقم مارفونا بیشترین و رقم سانته کمترین میزان کالوس زایی را در کلیه محیط های کشت القاء کالوس داشتند. کالوس ها به طور مطلوب روی محیط کشت MS حاوی 3 میلی گرم در لیتر 2-4, D و 5/0 میلی گرم در لیتر اسید جیبرلیک باززا و در محیط حاوی 2 میلی گرم در لیتر IBA ریشه دار شدند.

فرآیندهای جبر گرایانه و اتفاقی در سازماندهی اجتماعات گیاهی مؤثر است ولی اهمیت هرکدام به عوامل مختلفی از قبیل نوع اکوسیستم بستگی دارد. اکوسیستم های بیابانی از شکننده ترین اکوسیستم ها هستند. رویشگاه های مذکور مساحت بسیار وسیعی از استان قم را در بر می گیرند. نواحی شمالی، شرقی و جنوب شرقی این استان را نواحی بیابانی در بر گرفته است. هدف از این مطالعه بررسی برخی از فاکتورهای اکولوژیکی مؤثر بر پوشش گیاهی و تعیین لیست فلورستیک منطقه بیابانی کوه نمک که از کانون های بحرانی فرسایش بادی استان قم بحساب می آید، می باشد. در این مطالعه تعدادی ترانسکت 100 متری با روش آمار برداری سیستماتیک تصادفی در منطقه ای با وسعت حدود 1500 هکتار پیاده شد و ضمن جمع آوری و شناسایی گیاهان بمنظور مطالعه فلورستیکی، نسبت گونه، تعداد افراد، و مساحت تاج پوشش گونه ها و پارامترهای آماری و درصد خطای نمونه برداری با فرمول ها و جداول آماری تعیین گردید. بر اساس نتایج حاصله از این تحقیق، 28 گونه گیاهی، متعلق به 11 خانواده شناسایی شد، که بیشترین سهم گونه ای از آن خانواده اسفناج می باشد. این یافته با نتایج اکثر مطالعات فلورستیکی مناطق بیابانی مطابقت دارد. نسبت گونه در هر ترانسکت بطور میانگین 7/2 بدست آمد (درصد خطای کمتر از %5). با توجه به شرایط ژئو مورفولوژی منطقه، میزان کم و نامناسب بارندگی، فاکتورهای مربوط به خاک و سایر عوامل اکولوژیک در این عرصه بیابانی، اجتماعات گیاهی توسعه کمی داشته و بیشترین فرم رویشی مربوط به کامفیت ها و تروفیت ها می باشد.

تنش شوری یکی از عمده ترین موانع برای رشد و تولید موفق محصول در گیاهان است. عوامل هورمونی مانند جیبرلین به عنوان تنظیم کننده رشد گیاهی می تواند اثرات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی متفاوتی در گیاهان تحت تنش شوری ایفا کنند. در پژوهش حاضر اثر غلظت های مختلف کلرید سدیم (صفر، 30، 60، 90 و120 میلی مولار) و جیبرلین (صفر و 100 میکروگرم در لیتر) بر محتوای رنگیزه های فتوسنتزی، پرولین، مالون دی آلدهید، فنل و فلاونوئید در گیاه مرزه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که میزان کلروفیل های aو b با افزایش غلظت های شوری و کاربرد جیبرلین کاهش می یابد. در مقابل شوری میزان پرولین، فنل کل و فلاونوئید را در گیاهان مرزه تحت تنش به طور معنی داری نسبت به نمونه شاهد افزایش داد. در برهم کنش شوری و جیبرلین نیز میزان این ترکیبات نسبت به شاهد و تیمارهای ساده شوری افزایش معنی داری را نشان داد. میزان تجمع مالون دی آلدهید که میزان تخریب و پراکسیداسیون لیپیدهای غشایی را نشان می دهد نیز با افزایش غلظت کلریدسدیم افزایش معنی داری نسبت به نمونه شاهد داشت ولی با اضافه کردن 100 میکروگرم در لیتر جیبرلین به تیمارهای شوری میزان تجمع آن کاهش یافت که این نشان می دهد جیبرلین آثار منفی نمک بر پراکسیداسیون لیپیدهای غشاء را کم کرده و بدین ترتیب باعث افزایش مقاومت گیاهان به شرایط تنش شده است.

جنس گزنه با نام علمی Urtica L. از تیره Urticaceae، می باشد. در جدیدترین مطالعه مربوط به این جنس در ایران 3 گونه شامل U. dioica L.، U. urens L. و U. pilulifera L. گزارش شده است. مطالعه کنونی به منظور بررسی تنوع بین گونه ای و درون گونه ای بر اساس داده های ریخت شناسی در جمعیت هایی از گونه های این جنس در ایران به روش تاکسونومی عددی انجام گرفت. بدین منظور 13 جمعیت از 3 گونه بر اساس 60 صفت ریخت شناسی اندامهای رویشی و زایشی مورد بررسی دقیق قرار گرفته و برای هر فرد جدول ویژگیهای ریخت شناسی و کدبندی صفات تکمیل گردید. تجزیه و تحلیل آماری و ارزیابی تاکسونومی عددی بر روی داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS-VER. 16 انجام گردید. بر اساس نتایج بدست آمده، کلید جدید شناسایی گونه و شرح های جدید گونه ها برای جنس گزنه در ایران تهیه گردیده که در آن علاوه بر تکمیل ویژگیهای ریخت شناسی ذکر شده در منابع و فلورهای پیش از این، از نتیجه مطالعه ریزریخت شناسی نویسندگان مقاله حاضر مربوط به دانه گرده و فندقه نیز بخوبی استفاده شده است، همچنین عدم حضور گونه U. cannabina L. در فلور ایران در این مطالعه نیز تائید شده است.

زعفران بعنوان یک جنس شاخص از زیرخانواده. Crocoideae Burnett و متعلق به خانوادهIridaceae دارای حدود 100 گونه در دنیا می باشد. این جنس در ایران نیز دارای 8 گونه از دو زیربخش Crocus و Nudiscapus است. بدلیل اهمیت شواهد گرده شناختی و نقش آن ها در تمایز تاکسونومیکی این جنس و نیز فقدان مطالعات جامع در این حوزه در ایران، موضوع فوق مورد بررسی قرار گرفته است. نمونه های گرده ای این مطالعه با استفاده از میکروسکپ الکترونی نگاره (SEM) عکس برداری شدند. بر اساس ارزیابی های انجام شده، دانه های گرده ی این جنس در رده متوسط تا بزرگ طبقه بندی می گردند. علاوه بر این، انتشار دانه های گرده بصورت monad (منفرد) و شکل کلی آنها spheroidal (کروی) می باشد. همچنین الگوی منافذ spiraperture (شامل یک یا چند منفذ مارپیچی) از مارپیچی منفرد پیوسته تا چندین مارپیچ نامنظم و ناپیوسته متغیر و بوضعیت فرورفته و عمیق تا سطحی متنوع می باشند. دیواره ی دانه های گرده در تاکسون های مطالعه شده intectae (فاقد تکتوم) است و دارای تزئینات microechinate (ریزخاردار) می باشد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که صفات گرده شناسی در تمایز بخش ها کارآمد است و در بسیاری از موارد می توانند در جدایی گونه ها و نیز تعیین مرز بین گونه ای مؤثر باشند. با این وجود، شواهد گرده شناسی غالبا" بعنوان صفات کمکی و تأیید کننده محسوب می شوند. بنابراین بکار گیری آن ها همراه با سایر شواهد تاکسونومیکی، می تواند در تعیین محدوده ی گونه ای و نیز مرز گونه ها تأثیر گذار باشد.

برای بررسی وضعیت کمی و ترکیب تجدیدحیات گونه های درختی در جنگل های طبیعی منطقه آستارا، مناطق کمتردست خورده، واقع در حوضه یک آستارا، مورد مطالعه قرار گرفت. نمونه برداری به روش منظم تصادفی با قطعات نمونه دایره ای با مساحت یک آر انجام و داده های مربوطه در کل طبقات ارتفاعی (500-1700 متر از سطح دریا) با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که تعداد در هکتار تجدیدحیات کل گونه های درختی با افزایش ارتفاع از سطح دریا افزایش یافت و بین تعداد در هکتار زادآوری گونه های ممرز و راش و میانگین زادآوری کل گونه ها با ارتفاع از سطح دریا همبستگی معنی داری وجود دارد. بیشترین فراوانی تجدیدحیات در طبقه با ارتفاع کمتر از 30/1 متر و کمترین تعداد تجدیدحیات در طبقه قطری 5/2 – 5/7 سانتی متر مشاهده شد. در بین گونه های مورد بررسی، در ارتفاع 600 متر از سطح دریا، بیشترین فراوانی تجدیدحیات در طبقه قطری 0-5/2 سانتی متر مربوط به ممرز و در طبقه با ارتفاع کمتر از 30/1 متر، متعلق به شیردار بود. در ارتفاع 1000 متر از سطح دریا، بیشترین فراوانی تجدیدحیات در طبقه با ارتفاع کمتر از 30/1 متر، متعلق به ممرز بود. در سایر موارد، گونه راش بیشترین فراوانی تجدیدحیات را داشت. بدین ترتیب بیش از 75 درصد تجدیدحیات متعلق به گونه راش و بیش از 10 درصد زادآوری مربوط به گونه ممرز بوده و در مجموع، گونه های راش، ممرز و توسکا بیش از 90 درصد ترکیب زادآوری منطقه مورد مطالعه را به خود اختصاص داده اند.

کمپوست به عنوان محصول فرآوری زباله های شهری با خصوصیات فیزیکوشیمیایی مناسب، می تواند نقش موثری در رشد و نمو و همچنین کاهش اثرات منفی ناشی از تنش های مختلف محیطی بر گیاهان داشته باشد. در این راستا آزمایشی با هدف اثر کمپوست بر شاخص های فتوسنتزی در مراحل فنولوژیک گیاه عدس تحت تنش خشکی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در سطح اطمینان معنی داری 95 درصد به اجراء درآمد. عوامل مورد بررسی شامل تیمارهای مختلف کمپوست و خاک با 5 سطح (100: 0، 95: 5، 85: 15، 75: 25 و 65: 35 درصد وزنی) و تنش خشکی با 3 سطح شامل 100، 75 و 25 درصد ظرفیت زراعی (بدون تنش، تنش ملایم و تنش شدید) در نظر گرفته شد. نتایج در مرحله گیاهچه ای نشان داد که در شرایط تنش ملایم، افزودن کمپوست به خاک در سطح 25 و 35 درصد وزنی منجر به افزایش معنی دار محتوای کلروفیل کل (12% و 15% به ترتیب)، CO2 درون سلول ( 8% و 8%)، فتوسنتز (16% و 17%)، تعرق (14% و 15%) و عملکرد فتوسیستم II (4% و 4%) در مقایسه با شاهد شد، اما در شرایط تنش شدید سطح 35 درصد وزنی در مقایسه با دیگر سطوح افزایش معنی داری داشت. در مرحله گلدهی سطوح 25 و 35 درصد کمپوست در شرایط تنش ملایم و شدید در مقایسه با سطح شاهد منجر به افزایش معنی دار تمامی شاخص های مورد بررسی گردید. با توجه به نتایج این مطالعه می-توان کاربرد کمپوست را در جهت کاهش اثرات منفی تنش خشکی در گیاه عدس به ویژه در مراحل ابتدایی رشد پیشنهاد داد.

گال نوعی تغییر شکل بافت های گیاهی است که توسط برخی از حشرات القا شده است و اغلب برای تغذیه و یا به عنوان پناهگاه از آن استفاده می کنند. یکی از مهم ترین میزبان های عوامل گال زا درخت بلوط ایرانی است. در این پژوهش تأثیر گال بر ترکیبات بیوشیمیایی با بررسی مقدار فعالیت آنتی اکسیدان، تانن متراکم، تانن کل، پروتئین کل، ترکیبات فلاونوئیدی، فنل کل قند نامحلول و قند محلول در نمونه برگ هایی که از سرشاخه های سالم و گال دار درختان بلوط ایرانی در منطقه بلوران شهرستان خرم آباد که به طور تصادفی نمونه برداری شده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی عناصر نشان داد که میزان مقدار فنل کل، تانن کل، تانن متراکم، آنتی اکسیدان، قند نامحلول و قند محلول در سرشاخه های گال دار افزایش معنی داری نسبت به سرشاخه های بدون گال داشتند و از لحاظ ترکیبات فلاونوئیدی و پروتئین هر چند در سرشاخه های گال دار نسبت به سرشاخه های بدون گال بیشتر بود اما تفاوت معناداری نداشتند. نتایج این مطالعه حاکی از تأثیر پذیری و تغییر ترکیبات ثانویه برگ درختان بلوط در اثر ایجاد گال می باشد.

به منظور ارزیابی تعدیل تنش شوری با استفاده از اسید هیومیک و اسید آسکوربیک در بادرشبی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل شوری در چهار سطح (0، 50، 100 و 150 میلی مولار)، اسید هیومیک و اسید آسکوربیک در سه سطح (0، 100 و 200 میلی گرم در لیتر) بود. صفات رویشی گیاه از قبیل طول شاخه فرعی، طول سنبله و صفات مربوط به ریشه با افزایش میزان تنش شوری کاهش معنی داری نسبت به شاهد نشان دادند و کاربرد اسید هیومیک در هر دو سطح و اسید آسکوربیک (عمدتا سطح 200 میلی گرم در لیتر) سبب بهبود این صفات نسبت به شاهد گردید. محتوای نسبی آب برگ نیز تحت تاثیر تنش شوری به شدت کاهش یافت و کاربرد 100 و 200 میلی گرم در لیتر اسید هیومیک و اسید آسکوربیک (تاحدودی) توانست سبب جبران این خسارت شود. همچنین نشت الکترولیت به شدت تحت تنش شوری افزایش یافت و کاربرد اسید هیومیک سبب بهبود این صفت گردید. فعالیت آنتی اکسیدانی و فنول کل نیز در تنش 50 میلی مولار کاهش یافتند و با افزایش سطح شوری به 100 و 150 میلی مولار میزان آنها افزایش یافتند. مقدار پرولین در سطوح مختلف تنش (50، 100 و 150 میلی مولار) بیشتر از شاهد (عدم شوری) بود و کاربرد اسید هیومیک و اسید آسکوربیک در سطوح بالا (200 میلی گرم در لیتر) موجب کاهش پرولین گردید. این نتایج می تواند گویای اثر تعدیل کننده تخفیف دهنده ها بویژه کاربرد سطوح بالای آن ها (200میلی گرم در لیتر) بر فرآیندهای فیزیولوژیک و صفات رویشی بادرشبی تحت تنش شوری باشد.

با توجه به حساسیت حضور گونه ی آردوج (. Juniperus foetidissima Willd) در رویشگاه جنگلی ارسباران و خاص بودن حضور این گونه در منطقه، بررسی ساختار توده های آردوج با استفاده از شاخص های مرتبط با ساختار می تواند به مدیریت بهتر این گونه کمک نماید. هدف اصلی این تحقیق بررسی ساختار مکانی این گونه به منظور بررسی وضعیت کمی ساختاری گونه-ی آردوج در منطقه ارسباران می باشد. هشت قطعه نمونه یک هکتاری با دو روش صددرصد و روش فاصله ای با نزدیکترین همسایه آماربرداری شد. مشخصه هایی از قبیل قطر برابر سینه، ارتفاع، فاصله و زاویه درختان از یکدیگر و از درخت شاهد داده-برداری شدند. شاخص های ساختاری از قبیل شاخص زاویه یکنواخت، فاصله همسایگی، تمایز قطری و تمایز ارتفاعی محاسبه شد. نتایج نشان داد که گونه ی آردوج به صورت توده خالص ظاهر شده است. میانگین مقادیر شاخص زاویه یکنواخت، 24/0 و فاصله همسایگی برابر با 6/4 متر برآورد شد. همچنین میانگین شاخص تمایز قطری و ارتفاعی به ترتیب برابر با 01/0 و 07/0 بدست آمد. در قطعات نمونه مطالعه شده، حدود 53 درصد از درختان میانگین فاصله بین درختان کمتر از چهار متر بود. در دو شاخص تمایز قطری و ارتفاعی، حدود 90 درصد درختان در منطقه مورد مطالعه، اختلاف قطری و ارتفاعی کمتر از 3/0 نسبت به درختان همسایه دارند. می توان نتیجه گیری نمود که توده ی مورد مطالعه یک توده خالص، همگن و نسبتاً جوان می باشد. چنین اطلاعاتی به عنوان پیش نیازی برای مدیریت بهتر اکوسیستم و انجام اقدامات احیایی و حفاظتی می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.

فندق یکی از مهمترین میوه های خشک تجاری است. بررسی تنوع ژنتیکی فندق، جهت گزینش ژنوتیپ های برتر و استفاده در برنامه های اصلاحی لازم می باشد. در این مطالعه با استفاده از 34 صفت کیفی و 22 صفت کمی تنوع ژنتیکی 28 ژنوتیپ گزینش شده از منطقه فندقلوی اهر ارزیابی شدند. بر اساس نتایج حاصله، برخی از صفات مثل کلروفیل کل، طول شاتون، وزن پوشینه، وزن پوسته سخت و وزن 100 عدد میوه دارای ضریب تغییرات بالایی بودند. ضرایب همبستگی نشان داد بین برخی از صفات اندازه گیری شده از قبیل برگ، ابعاد و وزن میوه و مغز همبستگی معنی داری وجود دارد. تجزیه کلاستر و برش دندروگرام، ژنوتیپ ها را در فاصله ژنتیکی 4 تا 25، به دو گروه اصلی تقسیم کرد. تجزیه به عامل ها، متغیرهای مورد ارزیابی را به 6 عامل اصلی کاهش داد که در مجموع 65/85 درصد واریانس کل را توجیه نمودند. میوه ژنوتیپ ها به سه فرم گرد، دوکی و پهن تقسیم شد که اکثر ژنوتیپ ها دارای میوه گرد بودند. زمان رسیدن میوه ها از نیمه دوم ماه مرداد تا نیمه اول شهریور متغیر بود و باهم اختلاف معنی داری داشتند. تمامی ژنوتیپ ها پروتاندر بودند. باز شدن گل های نر و شروع گرده افشانی از اواسط بهمن تا اواخر بهمن و زمان ظهور کلاله ها از اوایل اسفند تا اواسط اسفند متغییر بود. نتایج حاصل بیان گر وجود تنوع زیاد در اکثر صفات مورد بررسی بود. در این بین وزن و ابعاد میوه در تمایز ژنوتیپ ها نقشی اساسی داشتند. در کل نتایج نشان داد که صفات مورفولوژیکی می تواند به عنوان یک ابزار مهم برای شناسایی و ارزیابی ژنوتیپ های فندق باشد.