پژوهش و توسعه جنگل
سال:1399 | دوره:6 | شماره:1 |تعداد مقالات:11

در این پژوهش با بهره گیری از الگوریتم جنگل تصادفی منحنی پاسخ گونه شمشاد هیرکانی در ارتباط با ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک (بافت، درصد نیتروژن، درصد کربن و pH) و برخی عوامل فیزیوگرافی (درصد شیب، جهت و ارتفاع) در جنگل های هیرکانی انجام شد. برای این منظور در رویشگاه های بزرگ شمشاد هیرکانی 857 قطعه نمونه (400 مترمربعی) به روش انتخابی و با رعایت اصل توده معرف پیاده و اطلاعات آنها ثبت شد. تحلیل منحنی پاسخ گونه شمشاد هیرکانی نشان داد که اسیدیته و ارتفاع مهم ترین و دو متغیر جهت و درصد سیلت کم اهمیت ترین متغیرها هستند. همچنین بر مبنای مقدار بهینه برای هریک از متغیرها می توان بیان داشت که شمشاد گونه ای است آهک دوست و رطوبت پسند که در ارتفاعات پایین و شیب های تند و خاک های سبک با نیتروژن بالا حضور دارد. می توان از نتایج و روش های به کاررفته در این پژوهش برای تصمیمات مدیریتی برای حفاظت و احیاء گونه باارزش شمشاد هیرکانی و همچنین دیگر گونه های نادر و در معرض خطر، استفاده کرد.

این پژوهش با هدف بررسی سرمایه اجتماعی و مقدار مشارکت جنگل نشینان و حاشیه نشینان جنگل در حوزه آبخیز تنگ-سولک از توابع استان کهگیلویه و بویراحمد، انجام شده است. این پژوهش از نوع توصیفی-کاربردی بوده و به صورت پیمایشی، با روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده انجام شد. جمعیت مورد بررسی شامل خانوارهای روستایی ساکن در هشت روستای شهرستان لیکک بود (754= N). حجم نمونه با کمک جدول کرجسی مورگان به تعداد 256 خانوار برآورد شد که از هر خانوار، با یک نفر مصاحبه به عمل آمد. یافته ها نشان داد بُعد رابطه ای از ابعاد سرمایه اجتماعی و بُعد حفاظت از ابعاد مشارکت در اولویت اول قرار دارند. همچنین، بین سرمایه اجتماعی و تعداد اعضای خانوار و سطح تحصیلات رابطه ی مثبت و معنی داری وجود دارد. بین متغیرهای سن، مدت زمان سکونت در منطقه، تعداد اعضای خانوار، سابقه دامداری و مقدار سابقه کشاورزی با اندازه مشارکت آنها در طرح های جنگلداری رابطه ی مثبت و معنی داری وجود دارد.

این پژوهش برای بررسی ویژگی های رویشگاهی درختان ارس با توجه به عوامل توپوگرافی و مکان نمای رویشگاه جنگلی اسپیرو واقع در شهرستان دامغان انجام شد. آماربرداری به روش منظم تصادفی با ابعاد شبکه 300×400 متر انجام شد. تعداد و قطر برابر سینه درختان در قطعات نمونه 10 آری برداشت شد. سپس اثر عوامل توپوگرافیک بر روی برخی از متغیرهای رویشی توده ارس از قبیل سطح مقطع و تعداد در هکتار با استفاده از مدل رگرسیونی چندگانه با روش گام به گام مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که شاخص های جهت، مکان نمای رویشگاه و رطوبت توپوگرافی دارای همبستگی معنی داری با تعداد در هکتار درختان در منطقه مورد بررسی هستند. همچنین، شاخص های ارتفاع از سطح دریا، مکان نمای رویشگاه و ناهمواری نیز همبستگی معنی داری با متغیر سطح مقطع در هکتار درختان داشتند. با توجه به نتایج، بیشترین همبستگی بین ویژگی های کمی ارس، مانند تعداد در هکتار و سطح مقطع آن با عامل توپوگرافیک مکان نمای رویشگاه به-دست آمد.

در این پژوهش، اثر برش سه نوع چوب جنگلی ایرانی (راش، ممرز و توسکا) بر سطح و خصوصیات ارتعاش در دسته های اره موتوری Stihl-MS230 بررسی شده و نتایج باهم و با تیمار شاهد (عملیات بدون برش چوب) مقایسه شدند. شتاب ارتعاشات بر روی دستة جلو و عقب اره موتوری در سه جهت عمود بر هم مطابق با استاندارد ISO 7505 (1986) انداز ه گیری شد. مقدار جذر میانگین مربعات شتاب ارتعاش کلی (RMS) و شتاب ارتعاش وزن دار شده فرکانسی (Ahw) به ترتیب از سیگنال های حوزه زمان و حوزه فرکانس مطابق با استاندارد ISO 5349 (2001) محاسبه شدند. نتایج نشان داد که تأثیر عملیات، جهت و اثر متقابل آنها بر مقدار RMS در سطح یک درصد معنی دار بود. همچنین، تأثیر عملیات، موقعیت، جهت و اثر متقابل آنها بر مقدار Ahw نیز در سطح یک درصد معنی دار بود. هرچند که برش تمامی گونه ها نسبت به تمیار شاهد سبب ایجاد یک تغییر معنی دار در مقدار Ahw شد، اما بین برش چوب های مختلف، تفاوت معنی داری وجود نداشت. مقدار RMS بین دسته های جلو و عقب معنی دار نبود، درحالی که شتاب ارتعاش وزن دار شده فرکانسی در دسته عقب به طور معنی داری بیشتر از دسته جلو بود.

این پژوهش به بررسی فلورستیکی و پراکنش جوامع در طول گرادیان ارتفاعی (1700-2400 متری) جنگل های بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl. ) منطقه تاف شهرستان خرم آباد پرداخته است. بدین منظور در هر طبقه ارتفاعی 100 متری از دو قطعه نمونه 500 مترمربعی مستطیلی به صورت تصادفی برای برداشت آشکوب درختی-درختچه ای و در هر قطعه نمونه از سه زیر قطعه نمونه چهار مترمربعی تصادفی برای شناسایی آشکوب علفی استفاده شد. با اندازه گیری شیب، ارتفاع و برخی متغیرهای خاکی تغییرات پوشش گیاهی در طول گرادیان ارتفاعی با استفاده از روش های رسته بندی (DCA و CCA) و طبقه بندی (TWINSPAN) بررسی شد. طبق نتایج 166 گونه گیاهی از 35 خانواده در گرادیان ارتفاعی منطقه مشاهده شد. خانواده های Asteraceae، Poaceae و Fabaceae به ترتیب بیشترین غنای گونه ای را داشتند. تروفیت ها، همی-کریپتوفیت ها و کریپتوفیت ها غالب ترین اشکال حیاتی و کروتیپ های ایرانی تورانی و ایرانی تورانی-مدیترانه ای بیشترین پراکنش جغرافیایی را داشتند.

در این پژوهش اثرهای برخی نانو مواد (نانو سلولز، نانو کیتین، نانو کیتوزان، نانو نقره و نانومس) در کنترل قارچ عامل بیماری در شرایط درون شیشه ای ارزیابی شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار و در پنج غلظت (صفر، 50، 100، 150 و 200 پی پی ام) برای هر نانومواد انجام پذیرفت. نتایج نشان داد که کاربرد نانومواد با غلظت های ذکر-شده در ممانعت از رشد میسلیوم قارچ عامل بیماری معنی دار بوده و نانو مواد تأثیر زیادی در کاهش رشد میسلیوم داشته-اند. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که نانونقره بیشترین اثر و نانوسلولز کمترین اثر روی کاهش قطر پرگنه قارچ داشته-اند. در بین غلظت های مختلف مورد آزمایش، غلظت 200 پی پی ام بیشترین تأثیر را بر روی رشد پرگنه داشته و توانسته بیشینه بازدارندگی از رشد پرگنه قارچ را در پی داشته باشد همچنین غلظت 50 پی پی ام، کمینه ممانعت از رشد میسلیوم قارچ را نشان داد. همچنین نتایج نشان داد کاربرد غلظت های مختلف نانوسلولز و نانوکیتین عملاً تأثیر ناچیزی در ممانعت از رشد پرگنه قارچ را دارا هستند.

این پژوهش به بررسی تنوع زیستی، خاستگاه و پراکنش گونه های درخت شهری در تبریز پرداخته است. شاخص های مختلف تنوع زیستی (غنای گونه، شانون-وینر، منهنیک و سیمپسون، یکنواختی شانون-وینر و فن ریرفکشن سندرز) با استفاده از مدل i-Tree Eco در مقیاس کل شهر و به تفکیک طبقات کاربری زمین در تبریز برآورد شد. در محدوده مورد بررسی، 48 گونه درختی شناسایی شد. برآورد جمعیت جامعه ی درختان شهری توسط مدل مبین حضور 192800 اصله درخت با تراکم پوشش درختی 4/9 درصدی در شهر بود. بر اساس برآوردها، تراکم درختان برابر با 6/3 اصله درخت در هر هکتار بود. به ترتیب ارزش های 9/2، 1 و 8/0 برای شاخص های تنوع شانون-وینر، منهنیک و یکنواختی شانون-وینر به دست آمد. کاربری فضای سبز و کشاورزی به ترتیب دارای بیشترین غنای گونه بود و کاربری مسکونی بالاترین مقدار شاخص های تنوع زیستی شانون-وینر و منهنیک را داراست. همچنین، 5/37 درصد گونه های درختی شهر تبریز از گونه های بومی آذربایجان تشکیل شده است.

تعیین پتانسیل جست دهی برودار، تعیین ارتباط بین ارتفاع متوسط جست ها، ارتفاع جست غالب و تعداد جست ها با قطر کنده در هر جست گروه از اهداف این پژوهش بود. برای این منظور در مجموع 93 کنده در توده های جست زاد برودار در استان چهارمحال و بختیاری انتخاب و در یک دوره رویشی مورد حفاظت فردی قرار گرفتند. مدل لجستیک برای تعیین پتانسیل جست دهی برودار با متغیر های سن و قطر کنده بررسی شد. برای تعیین رابطه بین قطر کنده و متغیر های جست-ها از انواع مدل های خطی و غیرخطی (توانی، نمایی، لگاریتمی و پلی نومیال) استفاده شد. نتایج مدل لجستیک نشان داد که مدل شامل متغیر قطر کنده مدل مناسب برای تعیین پتانسیل جست دهی برودار است. مدل پلی نومیال از نظر معیارهای انتخاب مدل در بین مدل های دیگر نتایج بهتری را برای برآورد سه متغیر ارتفاع غالب، ارتفاع متوسط و تعداد جست در هر جست گروه نشان داد. بیشترین مقدار ضریب تعیین (639/0 = R² adj) و بهترین نتیجه از نظر معیار های انتخاب مدل بین تعداد جست در هر جست گروه با قطر کنده وجود داشت. نتایج آنالیز واریانس تعداد جست در طبقات قطری نشان داد که بین طبقات قطری مختلف تفاوت معنی داری وجود دارد. بین دامنه قطری 5-25 و 25-55 سانتی متری اختلاف معنی داری وجود ندارد.

هدف از این پژوهش ارائه روشی هوشمند مبتنی بر شبکه های عصبی مصنوعی برای مدل سازی قابلیت منطقه حفاظت شده ارسباران برای عبور جاده برای طراحی و اصلاح و توسعه مناسب شبکه جاده و راه های ارتباطی موجود در منطقه است. ابتدا با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و روش ترکیب وزن دهی خطی (WLC) و به کارگیری لایه های اطلاعاتی مؤثر بر مسیریابی، نقشه شایستگی جاده سازی برای تهیه نمونه های آموزشی در محیط ArcGIS تهیه شد. در ادامه از شبکه پرسپترون چندلایه (MLP) برای برآورد مقدار مطلوبیت عبور جاده استفاده شد. برای ارزیابی عملکرد مدل شبکه عصبی نتایج به دست آمده با نتایج حاصل از رگرسیون خطی چندمتغیره مقایسه شدند. طبق نتایج به دست آمده، شبکه عصبی مصنوعی و روش آماری رگرسیون به ترتیب با ضریب تبیین (R2)، 908/0 و 901/0 و مجذور میانگین مربعات خطا (RMSE)، 0385/0 و 04/0 قابلیت لازم برای تعیین ارزش مطلوبیت عبور جاده نشان دادند و شبکه عصبی نتایج به نسبت بهتری در مقایسه با رگرسیون نشان داد. همچنین با توجه به نتایج آنالیز حساسیت متغیرهای ورودی، چهار معیار شیب، سنگ بستر، حساسیت به فرسایش و بافت خاک به ترتیب بیشترین تأثیر را در برآورد مدل نشان دادند.

عوامل متعددی در وقوع آتش سوزی در جنگل ها نقش دارند؛ بنابراین پیش بینی دقیق زمانی و مکانی وقوع آتش سوزی امری دشوار است، اما با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی می توان به صورت مکانی مناطق دارای خطر بالای آتش سوزی را شناسایی کرده و نظارت بیشتری بر آنها داشت. هدف این پژوهش بررسی امکان تهیه نقشه پهنه بندی خطر آتش سوزی جنگل های حوزه شهرستان ایلام است. عوامل اقتصادی-اجتماعی، اقلیمی، توپوگرافی و پوشش گیاهی به عنوان معیارهای مناسب برای بررسی وضعیت مقدار خطر آتش سوزی این جنگل ها در نظر گرفته شدند. با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست، سامانه اطلاعات جغرافیایی و شبکه عصبی این معیارها مورد ارزیابی قرار گرفتند. با توجه به نتایج، متغیر فاصله از مراکز جمعیتی با وزن 100 درصد تأثیرگذارترین و متغیر ارتفاع از سطح دریا با وزن 5/1 درصد به عنوان کم-اهمیت ترین متغیر در وقوع آتش سوزی جنگل های منطقه مورد بررسی نقش دارند. بر اساس نتایج ارزیابی صحت نقشه پهنه بندی خطر آتش سوزی با استفاده از ماتریس خطا، ملاحظه شد که نقشه تولید شده با صحت کلی 73/83 درصد دارای صحت بالایی است. همچنین بر اساس مقدار ضریب توافق کاپا (77/0) بین نقشه تهیه شده و داده های واقعی آتش سوزی می توان نتیجه گرفت که نقشه تهیه شده با داده های واقعی دارای انطباق بالایی است.

برای ارائه ویژگی های کمی ساختار جنگل های بلوط دارمازو، محدوده شش هکتاری در منطقه شینه قلایی استان لرستان انتخاب و بر اساس روش مبتنی بر نزدیک ترین همسایه، تنوع ساختار در جوامع درختی بررسی شد. برای کمی سازی ساختار از شاخص های کلارک-ایوانز، آمیختگی، تمایز قطری و ارتفاعی و فاصله از همسایه استفاده شد. میانگین قطر برابرسینه برای درختان 31/10 سانتی متر، ارتفاع 51/2 متر و میانگین تعداد جست در هر جست گروه برابر 03/11 اصله محاسبه شد. میانگین شاخص های آمیختگی 33/0، تمایز ارتفاعی 21/0 و تمایز قطری 12/0 به دست آمد. همچنین شاخص فاصله همسایگی و کلارک ایوانز به ترتیب 077/4 متر و 9/0 محاسبه شد. نتایج نشان داد الگوی پراکنش درختان منطقه کپه ای و آمیختگی گونه ها کم و ساختار جوامع درختی از نظر ابعاد درختان به نسبت همگن است و با افزایش فاصله درختان و کاهش تمایز ارتفاعی، شادابی درختان افزایش می یابد. در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت گونه دارمازو در رویشگاه طبیعی خود در شرایط فعلی دارای آمیختگی کم با دیگر گونه ها و نیز رقابت درون گونه ای است. جوامع درختی بلوط دارمازو در منطقه دارای تنوع ساختاری بسیار پایین است و باید به منظور حفظ و افزایش تنوع ساختاری بایستی منطقه قرق و غنی سازی رویشگاه انجام شود.