دانشور رفتار
سال:1384 | دوره:12 | شماره:12 (ویژه مقالات علوم تربیتی 4) |تعداد مقالات:8

هدف اصلی این پژوهش، بهبود عملکرد ریاضی دانش آموزان دختر سال اول دبیرستان از طریق آموزش راهبردهای خودگردانی در یادگیری (گزارش نویسی و تهیه نمودار) و همچنین بهبود میزان خودگردانی دانش آموزان است. به این منظور از آزمون هوش ریون برای کنترل متغیر هوش، از آزمون خودگردانی جهت سنجش میزان خودگردانی و از آزمون معلم ساخته برای سنجش عملکرد ریاضی استفاده شد. نمونه تحقیق 60 نفر از دانش آموزان دختر سال اول یک دبیرستان بودند. این دانش آموزان از منطقه 10 آموزش و پرورش شهر تهران که در درس ریاضی و خودگردانی ضعیف بودند انتخاب شدند. دانش آموزان به طور تصادفی به چهار گروه 15 نفری که یک گروه به عنوان گروه کنترل و سه گروه به عنوان گروه آزمایشی اول، دوم و سوم بودند تقسیم شدند. به گروه کنترل، هیچ آموزشی داده نشد. به گروه آزمایشی اول، راهبرد گزارش نویسی، به گروه آزمایشی دوم، راهبرد تهیه نمودار و به گروه آزمایشی سوم، ترکیبی از هر دو راهبرد آموزش داده شد. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد دانش آموزانی که از روش ترکیبی هر دو راهبرد گزارش نویسی و تهیه نمودار استفاده کردند، به طور معناداری میزان خودگردانی و عملکرد ریاضی بالاتری نسبت به دانش آموزان گروه های گزارش نویسی تهیه نمودار و کنترل از خود نشان دادند.

در این پژوهش، بررسی ویژگی ها و مهارت های مدیریت زمان در مدیران مقطع راهنمایی نظام آموزش و پرورش و مقایسه آن با وضع مطلوب مد نظر قرار گرفته است. بدین منظور، نمونه ای مرکب از 177 مدیر مدرسه راهنمایی در مناطق مختلف شهر تهران با استفاده از سه ابزار بررسی اسناد و مدارک، مصاحبه، و پرسشنامه مورد مطالعه قرار گرفت و اطلاعات به دست آمده با استفاده از آزمون «تی» وابسته و تجزیه و تحلیل عاملی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده حاکی است که ویژگی های مدیریت زمان که در پژوهش های دیگران مورد تایید قرار گرفته با اندک تغییر در مدیریت مدارس راهنمایی نیز مورد تایید است. همچنین بین وضع مطلوب و موجود مدیریت زمان، تفاوت معناداری وجود دارد. در پایان مقاله نیز پیشنهادهایی به منظور بهبود مدیریت زمان ارایه گردیده است.

پژوهش حاضر تحت عنوان؛ بررسی رابطه بین انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه شهر اصفهان با ویژگی های شخصیتی آنان به دنبال تعیین رابطه و سهم نسبی انواع متغیرهای شخصیتی در تبیین انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بوده است. به همین منظور 180 نفر نمونه با روش طبقه ای متناسب با حجم و تصادفی ساده از بین جامعه دانش آموزان دوره متوسطه شهر اصفهان انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفته اند. بخشی از نتایج به دست آمده حاکی از آن است که از بین عوامل شخصیتی مرتبط با انگیزش پیشرفت تحصیلی، سر سختی روان شناختی (28 درصد)، خود – اثر بخشی (21 درصد)، ارزش های درون زاد (18 درصد)، منبع کنترل درونی (16 درصد) و عزت نفس (16 درصد)، تبیین کننده انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه شهر اصفهان بوده اند.

یکی از مهم ترین برنامه هایی که در نظام آموزشی انجام می شود، «برنامه درسی پنهان» است. منابع تخصصی و یافته های تحقیقاتی حوزه برنامه درسی نشان می دهد که «محیط اجتماعی مدرسه» مهم ترین عامل شکل گیری برنامه درسی پنهان است، اما در کشور ما تاکنون تلاشی در این زمینه صورت نگرفته است. پژوهش حاضر با هدف «آشکارسازی تاثیر پیامدهای قصد نشده ناشی از محیط اجتماعی مدرسه بر نگرش های دانش آموزان مدارس دوره متوسطه شهر اصفهان و ارایه راهکارهایی برای کاهش پیامدهای منفی آن» در دو مرحله اجرا شد. در مرحله اول 400 آزمودنی به شیوه تصادفی از میان جامعه دانش آموزان دبیرستان های دولتی و غیرانتفاعی شهر اصفهان انتخاب شدند و با به کارگیری «روش توصیفی» و استفاده از پرسشنامه، محقق ساخته، جو اجتماعی مدارس شناسایی و مدارس به دو گروه «باز و بسته» تقسیم گردید. اعتبار پرسشنامه به روش آلفای کرانباخ 0.88 بود و روایی محتوای آن به تایید 8 نفر از متخصصان رسید. از شاخص های آمار توصیفی، آماره آزمون «تی» مستقل و تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا) برای تحلیل داده ها استفاده شد. در مرحله دوم برای تبیین پیامدهای پنهان و پاسخ به سوال های تحقیق از «روش کیفی» مصاحبه نیمه سازمان یافته (با 45 دانش آموز از مدارس باز و بسته) و مشاهده استفاده شده تحلیل داده ها و روایی و اعتبار ابزار در این مرحله متناسب با روش های کیفی انجام شد. برای اعتبار بخشی و نتایج و راهکارها از نظر جمعی از متخصصان و صاحبنظران تعلیم و تربیت در سطح کشور نیز استفاده گردید.نتایج پژوهش نشان داد که بین جو مدارس «باز و بسته» «دخترانه و پسرانه» تفاوت معنادار وجود دارد. همچنین تاثیر پیامدهای پنهان بر دانش آموزان مدارس «باز و بسته»، «دخترانه و پسرانه» به طور قابل ملاحظه متفاوت است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی، سنجش و اولویت بندی نیازهای آموزشی مربیان مراکز آموزش فنی و حرفه ای استان تهران به انجام رسیده است. مقوله های مورد بررسی در فرایند نیازسنجی آموزشی شامل دو بعد اساسی «دانش» و «مهارت» بود که در دو وضعیت موجود و مطلوب مورد بررسی قرار گرفته است. برای گردآوری داده های مربوط به نیازها از ابزار پرسشنامه و مصاحبه استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که مربیان مراکز آموزش فنی و حرفه ای در بعد دانش در وضعیت قابل قبولی قرار دارند، اما نیازهای آموزشی آنان به ویژه در موضوعات رایانه، فناوری اطلاعات و زبان تخصصی را نباید از نظر دور داشت. همچنین در بعد مهارت، نتایج نشان می دهد که مطلوبیت این بعد به اندازه دانش مربیان نیست؛ به این معنا که مربیان از نظر مهارت های لازم برای انجام وظایف شغلی خود نیازمند آموزشند. این موضوع به ویژه در زمینه های استفاده و به کارگیری رایانه و سیستم های آن به خوبی مشهود است. ترکیب نیازهای به دست آمده و تدوین برنامه های آموزشی مربیان با توجه به این نتایج می تواند در برنامه ریزی آموزشی و درسی دوره های تربیت مربی مفید باشد.

پژوهش حاضر بررسی و مقایسه میزان فشار روانی، منابع فشار روانی و رابطه آن با ویژگی های جمعیت شناختی معلمان دبستان های عادی و استثنایی شهرستان اصفهان پرداخته است. جامعه آماری این پژوهش، کلیه معلمان دبستان های عادی و استثنایی است که تعداد 150 نفر از معلمان دبستان های عادی و استثنایی به طور تصادفی (از هر جامعه 75 نفر) انتخاب گردیدند.جهت سنجش و مقایسه فشار روانی معلمان از پرسشنامه نشانه های فشار روانی کوپر (1983)، و برای تشخیص و شناسایی منابع عوامل فشارزای آموزشگاهی و عوامل مرتبط با مدرسه از پرسشنامه کریاکو و ساتکلیف (1978) استفاده شد. همچنین برای شناسایی منابع و عوامل فشارزای اجتماعی از فهرست عوامل و وقایع استرس آفرین تهیه شده توسط هلمز – راهه و پیکل استفاده گردیده و اعتبار و روایی هر قسمت محاسبه شده است.برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری تحلیل واریانس چندگانه، تحلیل رگرسیون و آزمون z فیشر استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که فرض اول مبنی بر این که بین میزان فشار روانی در معلمان دبستان های عادی و استثنایی تفاوت وجود دارد مورد تایید قرار نگرفت. همچنین فرض دوم مبنی بر این که بین میزان فشار روانی معلمان دبستان های عادی و استثنایی با توجه به ویژگی های جمعیت شناختی و شغلی تفاوت وجود دارد نیز مورد تایید قرار نگرفت، ولی فرضیه سوم مبنی بر این که بین منابع فشارزای شغلی و اجتماعی با میزان فشار روانی در معلمان عادی و استثنایی رابطه وجود دارد تایید گردید (0.001=p)، فرضیه چهارم مبنی بر این که بین منابع فشارزای شغلی (آموزشگاهی) و اجتماعی با میزان فشار روانی در معلمان عادی و استثنایی تفاوت وجود دارد مورد تایید قرار نگرفت.

پژوهش حاضر قصد دارد با اقتباس از مبانی تربیتی عرفان اسلامی، چگونگی فرایند تعلیم و تربیت را از منظر آن مکتب تبیین کند. در حقیقت، این بررسی در صدد پاسخگویی به این سوال است که فرایند تعلیم و تربیت بر اساس مبانی نظری عرفان اسلامی چگونه است؟ در این پژوهش از روش تحلیل فلسفی با رویکرد استنتاجی استفاده شده است. به منظور پاسخگویی به سوال فوق، ابتدا مبانی معرف شناسی، هستی شناسی و انسان شناسی عرفان اسلامی تشریح، و سپس ویژگی ها و اهداف تعلیم و تربیت عرفانی و همچنین چگونگی نگاه آن به برنامه درسی تبیین شدند. عمده ترین ویژگی های تعلیم و تربیت عرفانی عبارتند از: 1) وحدت گرایی، 2) اصالت باطن، 3) تاکید بر شناسایی های شهودی، 4) تلقی سفر (سیر و سلوک) از مفهوم تربیت. بر اساس این ویژگی ها، اهداف تعلیم و تربیت از منظر عرفان اسلامی را می توان در سه طبقه هدف غایی، هدف میانی و اهداف کوتاه مدت دسته بندی کرد. هدف غایی این فلسفه تربیتی عبارت است از فنا فی الله و به تعبیر دیگر معرفت توحید هدف میانی نیز مشتمل است بر خودشناسی که در این مرحله روشن شدگی و یا تحقق ادراکات شهودی حاصل می شود. آخرین طبقه، یعنی اهدافی که به منزله شیوه و روش رسیدن به هدف میانی و غایی محسوب می شوند. مشتمل است بر: 1) عشق پروری، 2) تربیت اخلاقی، 3) تربیت هنری (زیبایی شناسی).نتایج استنباط شده در مطالعه حاضر حکایت از آن دارند که روش تربیتی رویکرد یاددهی – یادگیری مکتب عرفان اسلامی مبتنی بر فعالیت و تجارب عملی و فردی متربی است. اصولا تربیت به مثابه یک برنامه سفر است که از مراحل و منازل گوناگون و پشت سر هم تشکیل یافته است. در این رویکرد، مربی نقش هدایت و راهنمایی متربی را در جریان فعالیت های عملی و تجارب فردی وی بر عهده دارد و در واقع، مربی، بیش تر نقش یک مشاور و راهنما را ایفا می کند. مطابق با الگوی اقتباس شده، دانش آموز در فرایند یاددهی – یادگیری کاملا فعال است، چرا که بصیرت و روشن شدگی امری است باطنی که اساسا از خلال تجارب فردی حاصل می آید. بنا به این الگو، رابطه معلم – شاگرد بر دو رکن عمده استوار است. نخست، محبت و عشق دو جانبه بین مربی و متربی و دوم اطاعت متربی از مربی در فرایند تربیت. در واقع، این دو رکن از ضرورت های سفر تربیتی و معرفتی متربی محسوب می شود. در بخش پایانی این مقاله ضمن نتیجه گیری، برخی پیشنهادهای کاربردی ارایه شده اند.