آفات و بیماریهای گیاهی
سال:1397 | دوره:86 | شماره:2 (پیاپی 107) |تعداد مقالات:10

استفاده از فراورده های طبیعی گیاهی به عنوان روش جایگزین مناسب تر برای کنترل بیماری های بعد از برداشت شناسایی شده است. در این تحقیق درصد ممانعت رشدی و خاصیت آنتاگونیستی اسانس چهار گیاه دارویی آویشن، آلوورا، سیر و زیره سبز (100، 200، 300 و 400 پی پی ام) در شرایط آزمایشگاه و محیط زنده علیه Penicillium digitatum آزمایش شد. اسانس های گیاهی به روش تقطیر با کلونجر به دست آمد. حداقل غلظت ممانعت رشدی(MIC) با استفاده از روش رقیق سازی در آگار مشخص شد. بیشترین درصد ممانعت از رشد (95/99 درصد) در شرایط آزمایشگاهی توسط آویشن مشاهده شد و بهترین MIC را بر علیه P. digitatum داشت. آنالیز GC-MS آویشن منجر به شناسایی 22 ترکیب متفاوت گردید. بیشترین درصد ترکیب مربوط به تیمول 18/60 درصد، ، γ-Terpinene 6/39 درصد، P-Cymene 44/15 درصد و کارواکرول 88/2 درصد بود. کاربرد اسانس آویشن روی زخم های آلوده به پاتوژن سبب تحریک پرتقال برای افزایش ترکیبات فنلی و آنزیم های پرکسیداز و کاتالاز شد.

پروانه چوبخوار پسته Kermania pistaciella Amsel یکی از آفات مهم پسته می باشد. این پژوهش با هدف بررسی میزان آلودگی ارقام مختلف پسته نسبت به این آفت انجام شد. بررسی های صحرایی در کلکسیون ارقام پسته موجود در سه ایستگاه تحقیقاتی پسته: ایستگاههای شماره ی 1 و 2 رفسنجان و ایستگاه کرمان به ترتیب روی 38، 25 و 29 رقم پسته، طی سال های 1384 تا 1387 انجام شد. برای بررسی میزان آلودگی از هر رقم شش درخت انتخاب شد و از هر درخت 50 خوشه به طور تصادفی هم زمان با برداشت محصول در نیمه دوم شهریور چیده شد. با آماربرداری از خوشه های آلوده و سالم پسته، میزان آلودگی تعیین گردید. براساس نتایج این پژوهش، در ایستگاه شماره ی یک، رقم ایتالیایی ریز بیشترین آلودگی و رقم لک سی ریزی کمترین آلودگی به این آفت را داشتتند. در ایستگاه شماره ی 2 رقم های شستی و خنجری دامغان به ترتیب بیشترین و کمترین آلودگی را نشان دادند، اما میزان آلودگی چهار رقم تجاری (اوحدی، احمدآقایی، کله قوچی و اکبری) اختلاف معنی دار نداشتند. در ایستگاه کرمان، بیشترین آلودگی در رقم کریم آبادی و کمترین آلودگی در رقم هراتی به دست آمد. اوج ظهور حشرات کامل K. pistaciella از مرحله گرده افشانی تا زمان تشکیل میوه های پسته به دست آمد. اطلاعات حاصل از این پژوهش می تواند در مدیریت کنترل پروانه چوبخوار پسته قابل استفاده باشد.

ویروس مخطط توتون (Tobacco streak virus) یکی از مهم ترین ویروس های مخرب محصولات زراعی بوده و به عنوان عامل سوختگی جوانه های سویا در نقاط مختلف دنیا گزارش شده است. در این پژوهش، واکنش ارقام رایج سویا در شمال کشور نسبت به این ویروس و تأثیر احتمالی آن بر سویا در شرایط گلخانه ارزیابی شد. پژوهش به صورت طرح کاملاً تصادفی در قالب فاکتوریل با دو تیمار جدایه های ویروس (جدایه های سویا، ماش و آفتابگردان) و ارقام سویا (ویلیامز، امیر، کتول، سامان، ساری) در سه تکرار انجام شد. برای اثبات آلودگی بوته ها از آزمون الایزای مستقیم با استفاده از آنتی سرم چند همسانه ای TSV و واکنش زنجیره ای پلیمراز با استفاده از آغازگرهای اختصاصی ویروس استفاده شد. نتایج نشان داد جدایه های ویروس به طور معنی داری باعث کاهش ارتفاع بوته ها، کاهش تعداد گره ها و کاهش تعداد غلاف های سالم شدند. ارقام نیز دارای تأثیرمعنی دار برشاخص های رشدی ارتفاع بوته، تعداد گره، تعداد غلاف سالم، و وزن تر بوته ها بودند. کمترین میزان تفاوت شاخص های رشدی و میزان غلاف بندی نسبت به نمونه شاهد در رقم ویلیامز و بیشترین آنها در ارقام امیر و کتول مشاهده گردید. شدت علایم ایجاد شده توسط جدایه سویا بیشتر از دو جدایه ماش و آفتابگردان بود. نتایج حاکی از تأثیر معنی دار جدایه های ویروس و ارقام بر غلاف بندی سویا بود.

علائم لکه برگی و سوختگی باکتریایی روی بوته های پیاز Allium cepa L.، در استان های فارس (اقلید) و کرمانشاه (بیستون) با نرخ وقوع 90 تا 100 درصد روی بوته های پیاز مشاهده شد. به منظور جداسازی و شناسایی عامل بیماری، نمونه های مشکوک از سطح مزرعه های آلوده جمع آوری گردید. پس از کشت روی محیط آگار غذایی، 30 جدایه باکتریایی جداسازی شد. آزمون بیماری زایی جدایه ها روی تعدادی از گونه هایAllium spp. انجام و بیماری زایی آن ها روی پیاز، پیازچه و تره فرنگی اثبات گردید. این جدایه ها از نظر الگوی پروتئین سلولی الکتروفورز شده به روش SDS-PAGE یکسان بودند. براساس ویژگی های فنوتیپی مانند تولید رنگدانه فلورسنت روی محیط King’ B، آزمون LOPAT و استفاده از منابع کربنی مختلف، جدایه ها به Pseudomonas syringae pv. porri شبیه بودند. همه جدایه ها با استفاده از BOX-PCR الگوی باندی یکسانی را نشان دادند. نتایج حاصل از تکثیر و توالی یابی ژن کد کننده 16S rRNA و ژن های خانه داری gyrB و rpoD نشان داد که جدایه-های مورد بررسی متعلق به P. syringae pv. porri هستند. این اولین گزارش از وجود باکتری P. syringae pv. porri در استان کرمانشاه می باشد. مدیریت بیماری برای جلوگیری از اپیدمی آن ضروری به نظر می رسد.

بیماری برگ قاشقی سیب زمینی یکی از مهم ترین و شایعترین بیماری های ویروسی سیب زمینی است و مانند سایر ویروس های بیماری زای گیاهی مؤثرترین روش مبارزه با آن استفاده از ارقام مقاوم است. در این تحقیق واکنش تعدادی رقم و ژرم پلاسم سیب زمینی در برابر آلودگی به ویروس برگ قاشقی سیب زمینی (Potato leafroll virus= PLRV) در یک آزمایش مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار ارزیابی شد. مایه زنی بوته ها ی سیب زمینی با استفاده از شته سبز هلو حامل PLRV صورت گرفت. یک ماه پس از مایه زنی، بوته ها از نظر آلودگی به PLRV با استفاده از علایم ظاهر شده و آزمون الایزا بررسی شد. نتایج نشان داد که بین ژنوتیپ های سیب زمینی مورد بررسی از نظر میزان ابتلا به PLRV اختلاف معنی دار وجود دارد. ژرم پلاسم شماره 13/803970 بدون هیچ گونه آلودگی به عنوان ژنوتیپ خیلی مقاوم به PLRV ارزیابی گردید. رقم سانته مقاوم بود، رقم لیدی رزتا و ژنوتیپ شماره 31/397015 نسبتاً مقاوم و رقم دیامانت نسبتاً حساس بود. مابقی ارقام و ژرم پلاسم ها حساس یا بسیار حساس ارزیابی شدند. همچنین نتایج بیانگر همبستگی معنی دار 79 درصدی بین میزان آلودگی بر مبنای ظهور علایم و میزان آلودگی بر مبنای آزمون الایزا بود.

پوسیدگی اسکلروتینیایی ساقه از بیماری های مهم کلزا در دنیا و ایران می باشد. با هدف اندازه گیری وقوع و شدت بیماری و تعیین رابطه ی بین آن ها، 240 مزرعه ی کلزا طی سال های 1390، 1389، 1394 و 1395 در استان مازندران بررسی شد و در بازدیدهای هفتگی میزان بیماری در آن ها یادداشت شد. از لحاظ وقوع و شدت نهایی بیماری، بین مناطق و سال های تحقیق اختلاف معنی دار (P<0. 01) وجود داشت. بیشترین مقدار وقوع و شدت (02/34 و 70/23 درصد) در سال 1395 و کمترین آن ها (85/12 و 32/6 درصد) در سال 1394 بود. بین مناطق نیز گلوگاه و ساری به ترتیب بیشترین و کمترین آلودگی به بیماری را داشتند. جهت تعیین رابطه ی بین دو کمیّت فوق، داده های مربوطه، از طریق تجزیه رگرسیون خطی با مدل های مختلف ریاضی برازش شد. براساس آماره هایی مانند ضریب تبیین (R2) و خطای استاندارد برآوردها، مدل های خطی، آلومتری و ریشه مربع، برازش خوبی با داده ها نشان دادند. مدل خطی با توجه به ساده تر بودن و داشتن پیچیدگی محاسباتی کمتر، به عنوان مدل نهایی انتخاب شد. از لحاظ شیب معادله ی مدل خطی، بین چهار سال تحقیق اختلاف معنی دار (P<0. 01) مشاهده شد. معادله ی این مدل برای سال های 1389 و 1395 به صورت S=0. 72(I)-0. 99 و برای سال های 1390 و 1394 به صورت S=0. 55(I)-0. 61 بود. شرایط آب و هوایی تأثیر معنی داری روی مقدار آلودگی به بیماری در سال های مختلف داشت.

در این تحقیق میزان پراکنش و ارتباط فیزیولوژی عامل بیماری با محل های حضور آن و ارزیابی ارقام مقاوم بررسی و عامل بیماری Zymoseptoria tritici شناسایی گردید. نقشه پراکنش بیماری با استفاده از نرم افزار ArcGIS 10. 2 تهیه شد. 26 رقم زراعی در گلخانه ارزیابی گردید. براساس نتایج، جدایه نوکنده بیشترین و جدایه رامیان دارای کمترین میزان رشد و جدایه ها در دمای 15 درجه سلسیوس بیشترین و در دمای 10 درجه سلسیوس کمترین رشد را داشتند. بیماری در 8 شهرستان ردیابی و شهرستان های رامیان و کردکوی به عنوان کانون بیماری مشخص گردیدند. از ارقام بررسی شده 4 رقم فلات، مهرگان، قابوس و روشن مقاوم، 14 رقم شیرودی، مروارید، مغان، کوهدشت، گاسپار، آفتاب، شهریار، گنبد، الموت، افلاک، زرین، کرج-1، توس و آذر-2 نیمه مقاوم و 7 رقم کریم، دز، خزر-1، استار، هامون، افق، ارم و تجن حساس ارزیابی شدند. جدایه رامیان دارای بیشترین شدت بیماری زایی بود. با توجه به پراکنش وسیع، شرایط مساعد و مشخص شدن کانون های بیماری، می توان با پایش به موقع بیماری، نسبت به انجام اقدامات پیش آگاهی و کنترلی اطلاع رسانی نمود. همچنین با ارزیابی متناوب ژنوتیپ های گندم، نسبت به معرفی ارقام مقاوم و کاهش بیماری در آینده اقدام نمود.

واکنش تابعی رابطة بین تعداد شکار مصر ف شده به ازای هر شکارگر در تراکم های مختلف شکار را بیان می کند و یکی از روش های تعیین کارایی دشمنان طبیعی در کنترل آفات است. واکنش تابعی سن شکارگرNesidiocoris tenuis با تغذیه از تراکم های مختلف تخم های بید آرد و بید گوجه فرنگی (1، 2، 4، 8، 16، 32، 64، و 96) در شرایط آزمایشگاه در هفت تکرار بررسی شد. تراکم ها به مدت 24 ساعت به طور جداگانه در اختیار یک حشرة بالغ ماده و یا نر که قبلاً به مدت 24 ساعت گرسنه بود، قرار گرفتند. واکنش تابعی براساس رگرسیون لجستیک در همة آزمایش ها از نوع سوم (III) بود. ضریب نرخ یورش (b) حشرة بالغ ماده با تغذیه از تخم های بیدآرد و بید گوجه فرنگی به ترتیب 0018/0± 0061/0 و 0009/0± 0048/0 و ضریب نرخ یورش (b) حشرة بالغ نر نیز با تغذیه از تخم های یادشده به ترتیب 0037/0± 0093/0 و 0010/0± 0042/0 برآورد شد. پراسنجة زمان دستیابی (Th) در طعمه های یادشده برای حشرة ماده به ترتیب 0193/0 ± 3598/0 و 0136/0 ± 2905/0 ساعت و زمان دستیابی برای حشرة نر نیز به ترتیب 0511/0± 9032/0 و 0303/0± 5895/0 ساعت تخمین زده شد. بنابراین حشرات مادة N. tenuis با زمان دستیابی کمتر و نرخ یورش بیشتر نسبت به نرها و با میانگین بیشترین میزان تغذیة روزانه (V0) از تخم های بید گوجه فرنگی (86/73 عدد) می توانند نقش مؤثری در مهار جمعیت آفت داشته باشند.

پوسیدگی ریشه و طوقه لوبیا یکی از بیماری های مهم و اقتصادی این محصول در جهان است. پراکنش و غالبیت نسبی عوامل قارچی پوسیدگی ریشه و طوقه لوبیا در مناطق و اقلیم های لوبیاکاری استان لرستان از جمله مزارع شهرستان های ازنا، الیگودرز، سلسله، دورود و بروجرد ارزیابی گردید. از نمونه برداری ها جمعاً تعداد 1164 جدایه با استفاده از محیط کشت عمومی و انتخابی، جداسازی و بیماریزایی گونه های عمده روی رقم اختر ارزیابی و اثبات گردید. شناسایی بیمارگرهای غالب براساس ریخت شناسی پرگنه و ویژگی های میکروسکوپی انجام و با استفاده از ژن های β-tubulin و α TEF1-مورد تایید ملکولی قرار گرفت. فراوانی جدایه های قارچی و آزمایش بیماریزایی عوامل قارچی نشان داد که F. solani، با 42/33 درصد، مهمترین عامل پوسیدگی ریشه لوبیا در استان و پس از آن، F. oxysporum، Macrophomina phaseolina و Rhizoctonia solani به ترتیب 55/26، 55/15 و 73/7 درصد از جدایه ها را به خود اختصاص دادند. فراوانی جدایه های قارچی در شهرستان های سلسله، بروجرد، ازنا، دورود و الیگودرز به ترتیب 57/24، 64/18، 58/16، 20/15 و 25/8 درصد بود. فراوانی جدایه های قارچی بدست آمده در مراحل رشد اولیه، گل دهی و غلاف دهی میزبان لوبیا به ترتیب 70/20، 37/26 و 92/52 درصد بود. براساس انطباق اقلیمی مناطق نمونه برداری، بیشترین فراوانی عوامل قارچی در اقلیم نیمه مرطوب معتدل ارزیابی گردید.

پادمان فراوان ترین بندپایان خاکزی هستند که تقریباً در همه جا یافت می شوند. این شش پایان کوچک در بسیاری از نقاط ایران از جمله استان لرستان تاکنون ناشناخته باقی مانده اند. به همین منظور، برای بررسی فون پادمان در این استان، در سال 1391، نمونه های خاک از شهرستان خرم آباد جمع آوری شد. این بندپایان به کمک قیف برلیز از نمونه های خاک جمع آوری شده استخراج شدند و پس از تهیه اسلایدهای میکروسکوپی، کار شناسایی گونه ها انجام شد. هفت گونه متعلق به پنج جنس و سه خانواده به شرح زیر شناسایی شدند: Family Isotomidae; Isotomodella alticola (Bagnall, 1949(; Folsomides parvulus Stach, 1922; Family Tullbergiidae; Metaphorura denisi. Simó n Benito, 1985; Family Onychiuridae; Protaphorura gisini (Haybach, 1960); P. fimata (Gisin, 1952); Thalassaphorura zschokkei (Handschin, 1919)and T. encarpata (Denis, 1931). جنس Isotomodella Martynova, 1968 و چهار گونهI. alticola، M. denisi، P. gisiniو T. zschokkei برای فون ایران جدید هستند. هم چنین همه گونه های این تحقیق برای اولین بار از استان لرستان گزارش می شوند.