علوم گیاهان زراعی ایران
سال:1398 | دوره:50 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

ببه منظور بررسی, واکنش ژ نوتیپ های لوبیای معمولی نسبت به تنش خشکی و ارزیابی شاخص های تحمل خشکی تعداد 102 ژنوتیپ لوبیای معمولی موجود در بانک ژن گروه زراعت و اصلاح نباتات پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران انتخاب و در قالب طرح آگمنت در سه تکرار در شرایط آبیاری معمولی و تنش خشکی در سال زراعی 2016 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع در کرج در سال زراعی 2016 اجرا گردید. در شرایط بدون تنش بیشترین عملکرد در ژنوتیپ102 با میزان 4/322 و کمترین در ژنوتیپ 78 و 85 با 04/1 گرم در متر مربع بود. در تنش رطوبتی بیشترین عملکرد در ژنوتیپ 2 با 2/162 و کمترین در ژنوتیپ 77 با 1/1 گرم در متر مربع بود. نتایج تحلیل همبستگی بین شاخص های مقاومت به خشکی و عملکرد دانه نشان داد که شاخص تحمل تنش(STI) و شاخص میانگین بهره وری(MP) و میانگین هندسی(GMP) دارای همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد در هر دو شرایط می باشند و برای شناسایی ژنوتیپ های با عملکرد بالادر هر دو شرایط تنش و بدون تنش مناسب هستند. ترسیم نمودار چند متغیره بای پلات و مقایسه نتایج آن با نمودار سه بعدی نشان داد که ژنوتیپ های 100، 63، 47، 88 و 76 متحمل ترین ژنوتیپ ها بودند. تجزیه کلاستر براساس شاخص های مورد بررسی، ژنوتیپ ها را در سه کلاستر گروه بندی کردکه ژنوتیپ ها متحمل (100، 102، 2) در کلاستر سوم قرار گرفتند. کلاستر اول شامل ارقام حساس می باشد و ژنوتیپ های نیمه متحمل در کلاستر دوم قرار گرفتند.

حفظ منابع تولید و کشاورزی پایدار یکی از اصول مورد نظر دانشمندان در مقطع کنونی است و کشت مخلوط که سبب پایداری عوامل و منابع تولید می شود، می تواند آینده تولیدات کشاورزی را بارور کند. این آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار در مزرعه آموزشی پژوهشی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع درکرج، در سال زراعی 94-1393 انجام شد. سیستم کشت مخلوط از نوع جایگزینی بود. ارقام مورد نظر، سورگوم علوفه ای (رقم پگاه) و ذرت دانه ای (رقم ksc600)، در نظر گرفته شد. فاکتور تیمارهای جایگزینی شامل، کشت خالص ذرت، 75 % ذرت+ 25% سورگوم، ذرت 50%+، سورگوم50%، سورگوم75% +25%ذرت و کشت خالص سورگوم است. نتایج نشان داد که ترکیب کاشت تیمارهای تک کشتی سورگوم، سورگوم75% + ذرت25% و سورگوم50%+ ذرت50% به ترتیب با عملکرد61، 60 و 45 تن در هکتار بیشترین مقدار علوفه را برای سورگوم تولید کردند، و در گیاه ذرت بو دادنی تیمار تک کشتی ذرت، تیمار 75%ذرت+25%سورگوم و تیمار 50%ذرت + 50%سورگوم به ترتیب با عملکرد 7/8، 6/8 و 4/8 تن در هکتار بیشترین عملکرد دانه را دارا بوده اند، البته کاهش تعداد بوته در هکتار از کاهش عملکرد تبعیت نمی کنند و عملکرد گرم در بوته این سهم را آشکار می سازد.

به منظور ارزیابی تحمل به یخ زدگی چند گونه شبدر (Trifolium spp L. ) آزمایشی در سال زراعی 91-1390 در دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح کاملاً تصادفی به صورت آزمایش فاکتوریل با چهار تکرار اجرا شد. عوامل آزمایش شامل دو تاریخ کاشت (28 شهریور و 27 مهر)، چهار گونه شبدر قرمز T. pratense، سفید T. repense، ایرانی T. resupinatum. (گونه های پاییزه) و شبدر لاکی T. incarnatum (گونه بهاره) و هشت دمای یخ زدگی (صفر (شاهد)، 3-، 6-، 9-، 12-، 15-، 18-، 21-درجه سانتی گراد) بود. درصد نشت الکترولیت-ها از برگ و طوقه اندازه گیری و بر اساس آن دمای کشنده 50 درصد نمونه ها برای برگ (LT50el(L)) و طوقه (LT50el(C)) تعیین شد. نتایج نشان داد که اثر متقابل تاریخ کاشت، گونه و دماهای یخ زدگی بر درصد نشت الکترولیت ها از برگ معنی دار بود، به طوری که در گونه های پاییزه در تاریخ کاشت 28 شهریور درصد نشت الکترولیت ها کمتر از تاریخ کاشت 27 مهر بود، اما در گونه بهاره، گیاهان تاریخ کاشت 27 مهر نسبت به تاریخ کاشت 28 شهریور درصد نشت الکترولیت کمتری داشتند. در شبدرهای قرمز و ایرانی کاهش دما تا 12-درجه سانتی گراد و در شبدر سفید و لاکی کاهش دما به کمتر از 15-درجه سانتی گراد سبب افزایش درصد نشت الکترولیت ها از طوقه شد. کمترین LT50el(L) در تاریخ 28 شهریور، در گونه های قرمز و ایرانی و بیشترین آن در گونه لاکی مشاهده شد، درحالی که در تاریخ کاشت 27 مهر کمترین مقدار آن در گونه های ایرانی و لاکی و بیشترین آن در گونه قرمز بود.

به منظور ارزیابی کشت مخلوط ذرت شیرین و بامیه تحت تأثیر ورمی کمپوست و کود شیمیایی اوره، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس در بهار و تابستان 1394 انجام شد. در این تحقیق تأثیر پنج نسبت اختلاط ذرت شیرین: بامیه به روش جایگزینی شامل 100: 0 (کشت خالص ذرت شیرین)، 75: 25، 50: 50، 25: 75 و 0: 100 (کشت خالص بامیه) و دو نوع سیستم تغذیه ای شیمیایی (اوره) و ارگانیک (ورمی کمپوست) در آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بررسی شد. نتایج نشان دادند که برهمکنش عوامل مورد مطالعه اثر معنی-داری بر تعداد بلال مرغوب و عملکرد بلال ذرت شیرین و عملکرد دانه بامیه در سطح احتمال یک درصد داشتند. همچنین عامل نسبت اختلاط بر وزن هزار دانه ذرت شیرین در سطح احتمال پنج درصد و بر وزن هزار دانه بامیه و تعداد میوه بامیه در هر متر مربع در سطح احتمال یک درصد تأثیر معنی داری داشت. بیش ترین عملکرد بلال مرغوب ذرت شیرین و عملکرد دانه بامیه به ترتیب با تولید 58/9614 و 65/2848 کیلوگرم در هکتار از تیمار کشت خالص آن دو با دریافت کود شیمیایی اوره به دست آمد. بالاترین نسبت برابری زمین (10/2) از تیمار نسبت اختلاط 50: 50 تحت سیستم تغذیه ای ورمی کمپوست به دست آمد و مخلوط 75: 25 (ذرت شیرین: بامیه) تحت همان سیستم تغذیه ای با نسبت برابری زمین معادل 93/1 در رتبه بعدی قرار گرفت. ارزیابی شاخص رقابت در تیمارهای مختلف نیز رتبه بندی تیمارهای برتر را تأیید کرد.

برای بهبود کیفیت آب و کارایی استفاده از نیتروژن در خاک های شنی، نیاز به راهبردهای جدید می باشد. هدف از این مطالعه تعیین مقدار آبشویی نیترات تحت روش های متداول و تلفیقی تغذیه گیاهان کلزا و گندم بود. آزمایش در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای کوددهی شامل، اوره (CF)؛ اوره + زئولیت (CF-Z)؛ اوره + کمپوست دامی (IF)؛ اوره + کمپوست دامی + زئولیت (IF-Z) و شاهد (CK)، بود. بیشترین نفوذ عمقی آب بعد از آبیاری و در ماه های آبان و اردیبهشت اتفاق افتاد. میانگین مقدار آبشویی سالانه نیترات برای تیمارهای کوددهی CF، CF-Z، IF، IF-Z و CK به ترتیب برابر 64/53، 21/41، 16/33، 59/25 و 23/9 کیلوگرم در هکتار بود. بیشترین ضریب آبشویی نیترات برای تیمار CF (47 درصد) و کمترین مقدار از تیمار IF-Z (10 درصد) به دست آمد. مقدار و ضریب آبشویی نیترات همبستگی مثبت و معنی داری با مقدار آب ورودی به مزرعه در هر ماه داشت. تیمار کوددهی IF-Z بالاترین عملکرد دانه کلزا (5/3661 کیلوگرم در هکتار) و گندم (9/4058 کیلوگرم در هکتار) را تولید کرد. نتایج نشان داد، استفاده از کود دامی و زئولیت روشی مناسب برای کاهش کاربرد کودهای شیمیایی و بهبود پایداری در سیستم های کشاورزی می باشد.

تولید گیاهان دارویی مانند نعناعیان بطور چشمگیری در جهان در حال افزایش است. یکی از گیاهان مهم این خانواده، نعناع فلفلی (Mentha piperita L. ) است. اهمیت آن بدلیل ترکیب منتول در اسانس آن است. در این پژوهش، پاسخ های فیزیولوژیک و بیوشیمایی نعناع فلفلی در سطوح مختلف آبیاری شامل: نرمال، 75، 50 و 25 درصد ظرفیت زراعی (FC) در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه تهران در سال 1392 بررسی شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که آبیاری اثر معنی داری روی H2O2، MDA، محتوای پروتئین محلول، آنزیم های GPX، APXو SOD در سطح احتمال یک درصد (P≤ 0. 01) داشت. در حالی که اثر تیمار آبیاری بر محتوای قند های محلول معنی دار نبود. بیشترین میزان قند محلول و پروتئین محلول به ترتیب در تیمارهای 50 و 75 درصد FC مشاهده شد. بیشترین میزان تولید پراکسیدهیدروژن و پراکسیداسیون چربی برحسب MDA در تیمار25 درصد FC به ترتیب با میزانµ mol/g 63/59 و µ mol/g 25/16مشاهده شد که تفاوت معنی داری نسبت به تیمار شاهد و سایر تیمارها نشان دادند. بیشترین میزان فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی CAT, APX و GPX در سطح 50 درصد FC و با افزایش تنش خشکی کاهش معنی داری پیدا کرد. فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز با افزایش تنش، افزایش یافت، به طوری که بیشترین میزان آن در آبیاری 25 درصد FC مشاهده گردید. براساس نتایج این پژوهش می توان بیان داشت که نعناع فلفلی به تنش خشکی حساس بوده و پتانسل لازم جهت افزایش ظرفیت آنتی اکسیدانی را در تنش های ملایم و شدید دارا نیست

به منظور بررسی پاسخ کارایی مصرف نیتروژن و برخی صفات زراعی گندم زمستانه به مقدار، زمان و روش مصرف کود نیتروژن این آزمایشی در سال زراعی 90-1389 در مزرعه آموزشی تحقیقاتی دانشگاه پیام نور اراک به صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اول زمان مصرف کود اوره در سه سطح شامل (مصرف نصف کود در زمان کاشت + مصرف نصف کود در مرحله پنجه دهی)، (مصرف نصف کود در مرحله پنجه دهی + مصرف نصف کود در زمان ساقه دهی)، (مصرف نصف کود در زمان ساقه دهی + مصرف نصف کود در زمان سنبله دهی)، عامل دوم مقدار مصرف کود اوره در دو سطح شامل (مصرف 150 و 300 کیلوگرم در هکتار) و عامل سوم روش مصرف کود اوره نیز در سه سطح (خاک مصرف، آب مصرف و روش محلول پاشی روی برگ ها) بود. اثر مقدار مصرف نیتروژن بر ارتفاع ساقه، طول پدانکل، طول سنبله، تعداد دانه در متر مربع، عملکرد بیولوژیکی سنبله و کارایی مصرف نیتروژن معنی دار بود. همچنین روش های مختلف مصرف کود اوره بر صفات ارتفاع ساقه، طول سنبله، تعداد سنبله در متر مربع، عملکرد اقتصادی سنبله، شاخص برداشت سنبله، وزن هکتولیتر دانه و کارایی مصرف نیتروژن نیز تأثیر معنی داری داشتند. در مقایسه ترکیب های تیماری، مصرف کود اوره به صورت محلول پاشی با میانگین 4/150 درصد و مصرف نیتروژن با آب آبیاری با میانگین 07/14 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار کارایی مصرف نیتروژن را به خود اختصاص دادند.

در یک آزمایش گلخانه ای تاثیر 4 سطح (صفر، 25، 50 و 75 تن در هکتار) بیوچار تولید شده از کاه و کلش گندم و 3 سطح آبیاری (100، 75 و 50 درصد نیاز آبی گیاه) در قالب طرح کاملاً تصادفی بر رشد و محصول گیاه باقلا مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که زمانی که گیاه باقلا رشد کامل خود را کرده، بیشترین مقدار ارتفاع گیاه و شاخص سطح برگ در تیمار بیوچار 25 تن در هکتار مشاهده شده است. همچنین، بیشترین مقدار محصول باقلا در سطح 25 تن در هکتار بیوچار بدست آمد. یافته های تیمار آبیاری نشان داد که با اعمال تنش آبی، ارتفاع بوته و شاخص سطح برگ کاهش یافته است. همچنین با اعمال تنش آبی رشد و محصول باقلا نسبت به تیمار شاهد کاهش معنی داری را نشان داد. لذا با توجه به نتایج می توان نتیجه گرفت که استفاده از بیوچار (به عنوان یک ماده اصلاح کننده خاک) در سطوح پایین اثر مثبت بر محصول آن داشته باشد. همچنین استفاده از رژیم آبیاری در سطح 75 درصد آبیاری کامل و به ازای سطح بیوچار 25 تن در هکتار به دلیل عدم کاهش معنی دار محصول گیاه باقلا، توصیه می گردد.

آزمایش مزرعه ای به صورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1395 در اردبیل اجرا گردید تا شاخص های فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی وعملکردروغن گشنیز در واکنش به محلول پاشی روی و محدودیت آب ارزیابی شوند. فاکتورهای آزمایش شامل چهار سطح آبیاری (آبیاری بعد از 70، 100، 130 و 160 میلی متر تبخیر از تشتک کلاس A) و سه سطح محلول پاشی روی (شاهد (محلول پاشی با آب)، محلول پاشی با غلظت سه در هزار (1Zn) و محلول پاشی با غلظت شش در هزار (2Zn)) بودند. تیمارهای آبیاری و محلول پاشی به ترتیب در کرت های اصلی و فرعی قرار گرفتند. کاهش فراهمی آب به افت محتوای نسبی آب برگ و شاخص کلروفیل برگ منجر شد. با این حال، محتوای پرولین برگ تحت شرایط آبیاری محدود افزایش یافت. میانگین شاخص کلروفیل برگ به-طور معنی داری با کاربرد روی با غلظت شش در هزار نسبت به شاهد افزایش پیدا کرد. کاهش دسترسی به آب به افت میانگین ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد برگ و عملکرد دانه منجر گردید. محلول پاشی با روی با غلظت شش در هزار موجب افزایش معنی دار ارتفاع بوته وعملکرد دانه شد. درصد روغن دانه گشنیز تحت تنش خشکی افزایش یافت، ولی عملکرد روغن در نتیجه تنش کم آبی کاهش پیدا کرد. عملکرد روغن با کاربرد روی با غلظت شش در هزار افزایش معنی داری یافت. بنابراین، محلول پاشی روی با غلظت سه در هزار در مناطق با آب و هوا و خاک مشابه محل اجرای طرح برای بهبود تولید عملکرد دانه و روغن گشنیز تأکید کرد. این امر در شرایط محدودیت آب دارای اهمیت بیشتری می باشد.

شهرستان ورامین به دلیل نزدیکی با کلانشهر تهران، منطقه ای مهاجرپذیر است. این روند مهاجرپذیری، افزایش جمعیت و تغییر کاربری اراضی را به دنبال داشته است. از سوی دیگر این شهرستان با برخورداری از شرایط فیزیوگرافی و پتانسیل آبی و خاکی مطلوب، ظرفیت بالایی برای توسعه کشاورزی دارد. از این رو، در مطالعه حاضر توان اراضی منطقه با استفاده از مدل کاربری کشاورزی و مرتعداری ایران ارزیابی شد. ابتدا بر اساس مدل کاربری کشاورزی و مرتعداری ایران، مدل ویژه برای منطقه مطالعاتی تهیه شد. سپس نقشه های ارتفاع، شیب، جهت های جغرافیایی، خاک، تیپ و تراکم پوشش گیاهی منطقه در نرم افزار ArcGIS 10. 4 تهیه، طبقه بندی و سپس تلفیق شدند تا در نهایت نقشه یگان های محیط زیستی با 863 واحد ساخته شد. در گام آخر، با مقایسه نیازهای کاربری ها با خصوصیات واحدها، کاربری بهینه هر واحد مشخص شد. نتایج نشان داد، از کل وسعت منطقه 12/33 درصد برای کشاورزی با توان درجه سه، 45/0 درصد برای کشاورزی با توان درجه پنج، 19/0 درصد برای مرتعداری با توان درجه یک، 54/0 درصد برای مرتعداری با توان درجه دو، 42/9 درصد برای مرتعداری با توان درجه سه و 93/54 درصد برای حفاظت متناسب می باشد (35/1 درصد از منطقه به کاربری مسکونی اختصاص داشت).