مدیریت بحران
سال:1397 | دوره:7 | شماره:14 |تعداد مقالات:11

حوادث و بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل و سونامی هرساله خسارات جانی و مالی فراوانی به جای می گذارد. ازاین رو داشتن یک سیستم تصمیم گیری هوشمند برای مقابله با این حوادث ضروری به نظر می رسد. به منظور تخصیص و زما نبندی کارآمد واحدهای امداد در بلایای طبیعی، در این پژوهش یک مدل برنامه ریزی عدد صحیح مختلط با هدف کمینه کردن وزن دار زمان اتمام کل کارها با در نظر گرفتن اثر خستگی ارائه شده است. امدادگران پس از رسیدگی به چند حادثه خسته می شوند و بازدهی آنها کاهش می یابد و برای امدادرسانی به باقی حوادث نیاز به زمان بیشتری دارند. با توجه به پیچیدگی مسئله، حل مدل با استفاده از ابزارهای حل دقیق بسیار زمان بر است. در نتیجه برای حل این مسئله از الگوریتم های فراابتکاری ژنتیک و بهینه سازی ازدحام ذرات بهبود یافته استفاده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده الگوریتم ژنتیک از نظر زمان حل مسئله عملکرد بهتری دارد و الگوریتم بهینه سازی ازدحام ذرات بهبود یافته نیز پاسخ های با کیفیت تری ارائه می دهد.

عملیات انتقال مصدومان و افراد آسیب دیده از مناطق حادثه دیده به بیمارستان ها و مراکز درمانی و توزیع کالاهای امدادی از فعالیت های اساسی لجستیک امداد بلایاست. برنامه ریزی صحیح لجستیک امداد در دوران طلایی پس از بحران، در نجات جان افراد آسیب دیده و کاهش تلفات نقش بسزایی دارد. در این تحقیق، یک مدل چندهدفه برای مکان یابی مراکز درمانی موقت و شرایط خدمت رسانی بیمارستان ها و مراکز درمانی به افراد حادثه دیده در مناطق مختلف ارائه شده است. همچنین، برنامه ریزی لجستیکی کالا و مصدومان پس از زلزله نیز صورت گرفته است. مدل ارائه شده، در قالب حداقل سازی تعداد افراد آسی بدیده سرویس داده نشده و کمینه سازی مجموع هزینه های لجستیکی ( شامل هزینه های تامین کالا، راه اندازی مرکز درمانی موقت، حمل ونقل و هزینه های کمبود اقلام امدادی) است. برای حل مدل پیشنهادی نیز از روش Lp-Metric بهره گرفته شده است. در پایان کاربرد مدل با مطالعه ی بحران زلزله در شهر آمل ارزیابی شده است.

سالانه بلایای طبیعی، در سراسر جهان، خسارات جانی و مالی جبران ناپذیری را به انسا نها وارد می کنند. بلایای طبیعی و پیامدهای آن ها موجب ضرورت توجه به فعالیت های امدادرسانی شده است، از این رو، این مطالعه با تمرکز بر لجستیک بشردوستانه، به ارائه ی یک مدل غیرخطی دوهدفه پرداخته است. شبکه ی لجستیک پیشنهادی از تامین کنندگان، بیمارستان ها، مراکز توزیع امدادی و مناطق آسیب دیده تشکیل شده است و اهداف مدل شامل کاهش هزینه ی کل و افزایش سطح رضایت است. عدم قطعیت در مدل از طریق بهینه سازی استوار بررسی و پس از خط یسازی قسمت های غیرخطی، مدل چند هدفه با استفاده از روش معیار جامع حل شده است. برای نمایش کارایی مدل پیشنهادی از داده های یک مثال واقعی زلزله در منطقه ی 1 شهر تهران استفاده شد و سه سناریو با نام های گسل ری، گسل شمال و گسل مشا مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج نشان داد در سناریوی شمال هزینه ی بیشتری به سیستم تحمیل می شود، به این دلیل که این گسل در فاصله ی نزدی کتری از منطقه ی مورد مطالعه واقع شده و خسارات بیشتری را موجب می شود و وقتی که تعداد مراکز امدادی افزایش می یابد، به علت داشتن سیستم توزیع مناسب، هزینه ی کل کاهش می یابد.

اختلال شبکه ی راه کیفیت زندگی استاندارد را در یک جامعه ی عادی به شدت کاهش می دهد و گاهی حتی جان انسان را در یک فاجعه تهدید می کند. شبکه ی حمل ونقل، همچنین نسبت به بلایای طبیعی و انسانی آسیبپذیر است. برای مثال، سقوط پل یا حملات تروریستی در بزرگراه های اصلی می تواند منجر به کاهش قابل توجه دسترسی و افزایش چشمگیر تاخیر در سفر شود. بنابراین درک آسیبپذیری بالقوه ی شبکه های حمل و نقل در اثر چنین حوادث عظیمی به منظور مدیریت خطر آن ها و درنتیجه کاهش اثر اختلالات در تمام جنبه های زندگی شهری و روستایی بسیار مهم است. هدف از این مطالعه، اولویت بندی نقش پلها در شبکه ی معابر شهری از منظر مدیریت بحران در زمان تخلیه است. روش ارائه شده اهمیت پل ها را بر اساس تغییر زمان سفر کل شبکه مشخص می کند. روش پیشنهادی بر روی 78 پل شبکه ی حمل ونقل شهر اصفهان مورد بررسی قرار گرفته شده است. اطلاعات مورد نیاز نظیر شبکه ی حمل ونقل شامل موقعیت جغرافیایی شبکه ی معابر، نوع معبر و تابع عملکرد اصفهان، ماتریس تقاضای سفر در شرایط عادی و توابع هزینه-حجم با استفاده از مطالعات جامع حمل و نقل شهر اصفهان جمع آوری شده است. بر اساس نتایج به دست آمده با سناریوی مناسب، بیشترین حجم ترافیک مربوط به پل های اندیشه، شهیدان امینی و شهید خرازی است. در حالی که با استفاده از روش اولویت بندی براساس تغییر زمان سفر کل شبکه، پل های اندیشه، امام خمینی و پل وحید در رتبه های اول تا سوم قرار می گیرند.

کشور پهناور ایران در منطقه ای از پوسته ی زمین قرار گرفته که از دیر باز در اثر آزاد شدن انرژی های انباشته شده در آن، همیشه شاهد لرزش های بزرگ و مخربی بوده است. از این رو تحلیل مخاطرات طبیعی همواره لازم و ضروری است؛ زیرا بر اساس آن میتوان در تصمیم گیری ها و اولویت بندی اقدامات مدیریت بحران، گام های اساسی برداشت. هدف اصلی از این مقاله ارائه ی مدلی به منظور تحلیل خطر لرزه ای بر اساس هر دو خطر اصلی لرزش و شکست زمین است. بر این اساس با توجه به حجم وسیع داده های توصیفی و مکانی، سامانه ی نر مافزاری با قابلیت های تحلیل و استنتاج مکانی و بر مبنای سیستم های اطلاعات مکانی (GIS) طراحی و توسعه یافت. در این مدل به منظور تحلیل خطر لرزش زمین، از 2 رابطه ی کاهندگی موجود برای کشور استفاده می گردد، که با توجه به عدم قطعیت های موجود در وقوع زلزله (شامل اندازه ی بزرگای زلزله، عمق کانونی و موقعیت کانون زلزله)، این عملیات به صورت تصادفی در هر بار انجام تحلیل انتخاب می گردد. خروجی ها شامل مقادیر بیشینه شتاب، سرعت و تغییر مکان حداکثر زمین محاسبه می گردد. در مدل ارائه شده به منظور تحلیل خطر شکست زمین، بر اساس نوع منطقه و الگوریتم های ارائه شده، 3 خطر ثانوی هی زلزله (روا نگرایی، زمین لغزش و گسلش) مورد تحلیل قرار می گیرد. در این مرحله با توجه به استعداد روان گرایی و استعداد زمین لغزش می توان تغییر مکان دائمی ناشی از خطرات روا نگرایی و زمین لغزش را برای هر جزء و در هر تکرار شبیه سازی محاسبه نمود. تمامی این گام ها بر اساس شبیه سازی مونت کارلو، برای لحاظ نمودن عدم قطعی تهاده هزار بار تکرار می شوند و از خروجی های موجود در پایگاه داده، میانگین گیری می شود تا تمامی حالات خرابی در نظر گرفته شود. مدل موجود می تواند نقشه ی خطر لرزش زمین و شکست زمین را برای هر منطقه تهیه نماید. در این مقاله به منظور نمایش بهتر این پژوهش، مدل موجود برای شهر نیشابور، پیاده سازی و مورد تحلیل واقع گردید که با توجه به سناریوی منتخب، مقادیر PGA برای کل شهرستان بین 0. 037g تا 0. 48g محاسبه گردید. استعداد روانگرایی شهرستان عمدتا بین 2 طبقه استعداد کم و متوسط برآورد گردید که استعداد زیاد در شمال غربی شهرستان وجود داشت. استعداد زمین لغزش شهرستان، عمدتا در طبقه ی بدون استعداد ارزیابی گردید. بیشترین تغییر مکان در اثر روان گرایی مربوط به خطر پخش جانبی بود که عمدتا بین 1 تا 9 اینچ برآورد گردید.

تعداد گودهای عمیق در سطح شهرها به دلیل افزایش جمعیت و ارزش بالای زمین افزایش یافته است. در همین راستا، بهره گیری از روش های مختلف پایدارسازی گود به مسئله ای اجتناب ناپذیر برای مهندسان مبدل گشته است. با توجه به آمار بالای حوادث در کارهای گودبرداری، در راستای پیش گیری از این بحران در این مقاله به اولوی تبندی روش های متداول پایدارسازی جداره های گو دهای شهری با استفاده از روش AHP پرداخته شده است. ابتدا با مصاحبه با کارشناسان این حوزه، در انتخاب 6 روش پایدارسازی و 6 معیار برای بررسی این روش ها توافق شد. سپس با کمک پرس شنامه و مقایسه ی زوجی معیارها و گزینه ها با یکدیگر، با توجه به نظرات کارشناسان، هر یک از گزینه ها (روش ها) در معیارهای مختلف امتیازات متفاوتی به خود اختصاص دادند. در نهایت پس از تحلیل پرسش نامه ها، با استفاده از نرم افزار Expert Choice، ارزیابی و اولویت بندی نهایی روش ها صورت گرفته است. روش میخکوبی با در نظر گرفتن معیار های این مقاله بهترین روش در گودهای کم عمق تا متوسط، شناخته شده است. پس از بررسی دو مطالعه ی موردی نتایج به دست آمده ی این تحقیق در مقایسه با روند انتخاب روش پایدارسازی در عمل، مورد ارزیابی قرار گرفته اند.

مدیریت ریسک زیست محیطی، فرایندی سیستماتیک در بررسی و شناسایی مخاطرات و پیامدهای زیان بار زیست محیطی، ارزیابی، تحلیل و کنترل ریسک تا سطح مطلوب و قابل قبول است. مطالعه ی حاضر با هدف شناسایی و اولویت بندی ریسک ها و آثار ناشی از فعالیت های کارخانه ی نمکزدایی شماره ی 1 اهواز و ارائه ی راهکارهای مدیریتی به انجام رسید. برای رسیدن به این هدف ابتدا فعالیت های مولد ریسک بر اساس بازدید میدانی، گزارشات وضع موجود و مصاحبه شناسایی و از طریق پرسش نامه ی دلفی بر اساس طیف لیکرت فعالیت های نهایی مولد ریسک انتخاب شدند و سپس با استفاده از روش TOPSIS فعالیت های مولد ریسک بر اساس سه شاخص شدت ریسک، احتمال وقوع ریسک و گستره ی آلودگی رتبه بندی گردیدند. نتایج نشان دادند که فعالیت نگهداری، انتقال و تزریق مواد شیمیایی به مخازن با ضریب نزدیکی 1 در اولویت اول و انتقال پساب به حوضچه های تبخیر (حوضچه های دفع نمک) با ضریب نزدیکی 0/126 در اولویت آخر ریسک قرار دارد. به طور کلی می توان بیان کرد که علت به وجود آمدن این ریسک ها خرابی و فرسودگی تجهیزات (لوله، پمپ ها و مخزن) است، که با نظارت و مدیریت درست این مشکلات را می توان تقلیل داد.

بیابان زایی پس از دو چالش تغییر اقلیم و کمبود آب شیرین سومین چالش مهم جهانی در قرن بیست و یکم به شمار میرود. این پدیده حاصل فرایندهایی است که دو عامل تغییرات اقلیمی و رفتار زیست محیطی انسان در زمره ی مهم ترین آنها محسوب می شود. بنابراین، شناخت و ارزیابی روند بیابان زایی در مدیریت بهینه ی منطق های ضرورتی اجتناب ناپذیر است. بر این اساس، هدف از این پژوهش ارزیابی تغییرات بیابان زایی در استان قم با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست، سنجنده های 1 TM 5 و 2LDCM 8 در دوره ی آماری (1984-2013) و با تاکید بر فراسنج اقلیمی بارش است. شاخص های مورد استفاده در این پژوهش را نیز شاخص پوشش گیاهی (3 NDVI) و شاخص شوری خاک (s1, s2, s3) تشکیل می دهند. کاربرهای اراضی نیز بر اساس روش طبقه بندی نظارت شده Fuzzy ARTMAP شناسایی و تغییرات کاربری اراضی در بازه ی زمانی (1984-2013) بر اساس مدل شبکه ی عصبی مصنوعی (4MLP) در محیط نرم افزار TERRSET ارزیابی گردید. برای بررسی تاثیر بارش بر بیابان زایی از داده های پایگاه بارش جهانی (5GPCC) استفاده و با آزمون منکندال به واکاوی مکانی و زمانی بارش و تحلیل روند سالانه ی این نهاده ی مهم اقلیمی مبادرت ورزیده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که اراضی شور و بیابانی نسبت به سال نخست مطالعه 15 % افزایش و پوشش گیاهی 5% کاهش داشته است. بیشینه افزایش اراضی شور در بخش غربی استان قم مشاهده می شود که جایگزین پوشش گیاهی شده است. میزان افزایش اراضی شور و بیابانی در دوره ی مورد مطالعه حدود 1751 کیلومتر مربع است. بررسی تغییرات کاربری اراضی نیز آشکار ساخت که اراضی شور و شهری رو به افزایش و پوشش گیاهی، دریاچ هی حوض سلطان، دریاچه ی نمک و سایر (اراضی بایر) رو به کاهش است. تحلیل روند مکانی و زمانی بارش سالانه نیز حکایت از روند کاهشی در سطح اطمینان 95 % دارد. نتایج پژوهش حاضر بستری مناسب را برای شناخت و مقابله ی شایسته با پدیده ی بیابان زایی در منطقه ی مورد مطالعه ارائه می دهد.

هرچند در بسیاری از خطوط متروی کشور، ایستگاه های روزمینی درصد قابل توجهی را به خود اختصاص داده اند، بااین وجود در پژوهش ها و مطالعات علمی کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. در مورد ایستگاه های زیرزمینی شاخص هایی همچون قرارگیری در عمق زمین و قابلیت بهره برداری چندمنظوره، باعث شده است که پژوهشگران حوزه ی پدافند غیرعامل توجه خود را بیشتر به آن حوزه معطوف کنند، درحالی که امنیت و پایداری عملکرد یک خط مترو، مستلزم تداوم عملکرد کل اجزای آن است. استخراج و اولویت بندی معیارهای طراحی معماری ایستگاه های روزمینی از منظر پدافند غیرعامل و تشریح آن ها در قالب اصول و ضوابط طراحی، هدف اصلی این تحقیق است. تحقیق حاضر در زمره ی تحقیقات توسعه ای است که در مرحله ی جمع آوری اطلاعات و منابع نظری تحقیق از منابع کتابخانه ای و روش مشاهده، استفاده شده است و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارهای SPSS و Expert Choice بهره برداری شده است. یافته های تحقیق بیانگر آن است که از میان اصول طراحی معماری، سه اصل بهره گیری از فرم بهینه، نمای مقاوم و شکل پذیر، معماری داخلی ساده و خوانا، موثرترین و مهمترین اصول طراحی معماری با رویکرد دفاع غیرعامل است که برای هرکدام از آن ها تحلیل لازم ارائه شده و ضوابطی در قالب الزام و ملاحظه مطرح گردیده است.

نبود تمهیدات دفاع غیرعامل در اصول و ضوابط شهرسازی و نیز طر حهای جامع و تفصیلی شهری، حیات شهرها را در مواقع بحران نظامی در موضع تهدید جدی قرار داده است. متاسفانه مطالع هی طرح جامع شهرهای مختلف ایران از جمله طرح توسعه و عمران )جامع( شهر سنندج مصوب 1385 به وضوح نشان می دهند در این طرح ها سرفصل خاصی با محتوای دفاع غیرعامل تعریف نشده و درصورت مفهوم سازی به مرحله ی اجرا نرسیده اند. این خلا، در قرارداد تیپ 12 به مثاب هی دستور کار تهیه ی طرح های جامع شهری نیز به چشم م یآید. نظر به ک متوجهی به مباحث دفاع غیرعامل شهری در اسناد توسعه ی شهری و نظام برنام هریزی شهری در کشور، هدف اصلی در این مقاله تبیین الگویی برای ورود مفاهیم دفاع غیرعامل شهری به اسناد توسع هی شهری و کاهش آسی بپذیری شهری حین بحرا نهای نظامی و تروریستی است. این الگو از طریق مستندسازی شاخص های دفاع غیرعامل شهری و شناسایی عناصر ب یدفاع شهری، سناریونگاری تهدیدها و آسیب پذیر ی های شهری، تحلیل راهبردی، استخراج و طبق هبندی موضوعی راهبردهای دفاع غیرعامل و نهایتا اصلاح شرح خدمات طرح توسعه و عمران شهر سنندج به مثابه ی نمونه معرفی می شود. روش تحقیق به کار گرفته شده در این پژوهش توصیفی و تحلیلی است که با تکیه بر مستندسازی کتابخانه ای و برداش تهای میدانی به تحلیل محتوا م یپردازد. نتایج تحقیق نشان می دهد که امکان ورود مفهوم دفاع غیرعامل به تمامی فصول طرح توسعه و عمران شهری وجود دارد. با توجه به روندی که در این پژوهش در پیش گرفته شد، الگوی ورود مفاهیم دفاع غیرعامل شهری به اسناد توسع هی شهری با رویکرد کاهش آسیب پذیری شهری حین بحران های نظامی پیشنهاد گردید.

مسیله ی رهبری اخلاقی در سازمان ها، موضوع جالبی است که باید به طور خاص برای تهدیدهایی مثل مقابله با بحران و فرصت های رفتار اخلاقی و مسیله ی رفتار غیراخلاقی، مورد بحث قرار گیرد. باتوجه به اهمیت این مفهوم، هدف این پژوهش ارایه ی تا کتیک های شکل گیری رهبری اخلاقی بر مبنای سطوح مختلف بحران و مقابله با بحران در سازمان صنایع دفاع جمهوری اسلامی ایران است. این تحقیق از فلسفه ی تفسیری، رویکرد استقرایی، روش کیفی و استراتژی داده بنیاد با رویکرد ظاهر شونده استفاده کرده است. جامعه ی مورد مطالعه، مدیران و خبرگان سازمان صنایع دفاع و گروه های تابعه ی آن بودند که گاهی تیوری و عملی در ارتباط با رهبری اخلاقی و عوامل شکل دهنده ی آن داشته اند. نمونه ی مورد مطالعه نیز 22 نفر از خبرگان سازمان بودند. تجزیه و تحلیل بر اساس روش کدگذاری گلیزر صورت گرفت. در مرحله ی پایانی کدگذاری و به منظور کدگذاری نظری، از خانواده ی کدگذاری «تاکتیک» گلیزر استفاده شد. نتایج کدگذاری نظری نشان داد که چهار تا کتیک عمده به منظور شکل گیری رهبری اخلاقی در سازمان صنایع دفاع شامل تسهیل و حمایت، تدبیر و همکاری، صراحت و اجبار و تا کید و درخواست است. این تا کتیک ها نشان می دهد به منظور رسیدن به رهبری اخلاقی، سازمان از تا کتیک های مختلفی بهره میگیرد که بیشتر آن ها در این چهار دسته قرار می گیرند. این تا کتیک ها به مدیران و رهبران سازمان صنایع دفاع کمک می کند تا بتوانند رهبران اخلاقی را در سازمان پرورش یا زمینه ی شکل گیری آن ها را فراهم آورند.