مجله علوم و فنون باغبانی ایران
سال:1398 | دوره:20 | شماره:3 |تعداد مقالات:9

استفاده از کودهای آلی و زیستی برای دست یابی به کشاورزی پایدار، کاهش کاربرد کودهای شیمیایی و تولید محصول سالم مورد توجه است. آزمایشی گلخانه ای برای بررسی تاثیر ورمی کمپوست و نیتراژین و کود شیمیایی نیتروژن بر برخی شاخص های رشد توت فرنگی رقم آروماس به صورت فاکتوریل و در قالب طرح به طورکامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورها شامل نیتروژن (صفر، 50، 75 و 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن، به ترتیب معادل صفر، 75، 5/112 و 150 میلی گرم نیتروژن در هر گلدان)، ورمی کمپوست (صفر، 5/0 و 1 درصد وزنی) و کود زیستی نیتراژین (تلقیح و عدم تلقیح) بود. نیتراژین عملکرد کل میوه را 5/8% افزایش داد. بیشترین عملکرد کل میوه (8/71 گرم در گلدان) با کاربرد تیمار 75 کیلوگرم در هکتار نیتروژن، 5/0% ورمی کمپوست و تلقیح با نیتراژین و کمترین آن (3/13 گرم در گلدان) از تیمار شاهد بود. بیشترین وزن خشک اندام هوایی (06/6 گرم در گلدان) با کاربرد تیمار 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن، 1% ورمی کمپوست و تلقیح با نیتراژین به دست آمد. رشد و عملکرد توت فرنگی، با کاربرد 75 کیلوگرم در هکتار نیتروژن به همراه نیتراژین و ورمی کمپوست، در مقایسه با کاربرد 100 کیلوگرم نیتروژن به تنهایی، مشابه بود. کاربرد کودهای زیستی می تواند ضمن افزایش عملکرد گیاه، باعث کاهش مصرف استفاده از کودهای شیمیایی به میزان 25% شود.

کم آبیاری یکی از شیوه های موثر افزایش کارایی مصرف آب در باغ های میوه مناطق خشک و نیمه خشک می باشد. در این پژوهش، تأثیر کم آبیاری (75 و 50% نیاز تبخیر و تعرق) بر آلو ژاپنی رقم فرایر در دو مرحله سخت شدن هسته و پس از برداشت میوه ها بر ویژگی های رشدی و همچنین عملکرد و کیفیت میوه در زمان برداشت و در پایان دو ماه نگه داری در سردخانه بررسی شد. نتایج نشان داد کم آبیاری سبب کاهش معنی دار تعداد گره، طول میانگره و رشد طولی شاخه ها شد، اما تاثیر کم آبیاری در کاهش رشد طولی شاخه ها در مرحله پس از برداشت میوه به طور معنی داری بیشتر بود. تراکم گلدهی و تشکیل میوه درختان آلو در سال بعد زیر تأثیر تیمار کم آبیاری قرار نگرفتند. میزان عملکرد کل و میوه های بازارپسند در تیمار %50 نیاز تبخیر و تعرق به طور معنی داری نسبت به شاهد کاهش یافت، اما تفاوتی بین شاهد و تیمار 75% مشاهده نشد. کم آبیاری تاثیری بر درصد ماده خشک میوه ها نداشت، اما سفتی بافت میوه هایی که 75% نیاز آبی شان را دریافت کردند (3/2 کیلوگرم بر سانتی متر مربع) به طور معنی داری در پایان دوره انبارمانی بیشتر از تیمار50% و شاهد (به ترتیب2/1، 85/1 کیلوگرم بر سانتی متر مربع) بود. کمترین میزان SSC و TA در زمان برداشت و نیز در پایان دوره انبارمانی در تیمار 50% مشاهده شد. در مجموع، آبیاری با 75% نیاز تبخیر و تعرق بدون آنکه باعث کاهش عملکرد شود و با صرفه جویی در مصرف آب، توصیه می شود.

کاهش انرژی درونی پس از برداشت گل بریدنی ورد سبب سرعت بخشی به پیری و پیشگیری از باز شدن کامل غنچه گل می شود. در این آزمایش اثر تامین کننده های انرژی شامل ساکارز (%1، %2 و 3%)، مانیتول (100، 200 و 300 میلی مولار) و آدنوزین تری فسفات (ATP: 1/0، 3/0، 5/0 و 7/0 میلی مولار) بر ماندگاری ورد رقم سامورایی بررسی شد. نتیجه تیمار پیوسته با منابع تامین کننده انرژی نشان داد که ATP در غلظت 7/0 میلی مولار بیشترین تاثیر را در افزیش عمر گلجایی داشت (2/14 روز) که در مقایسه با تیمار شاهد (2/8 روز)، ماندگاری را 8/5 روز افزایش داد. غلظت های 3/0 و 5/0 میلی مولار ATP به ترتیب عمر گلجایی را به 11 و 12 روز رساندند. همچنین ماندگاری در ساکارز 3%، 4/11 روز بود. در تیمارهای یاد شده جذب محلول، وزن تر نسبی و قطر نسبی گل نسبت به سایر تیمارها بیشتر بود. از سوی دیگر میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز و نشت یونی گلبرگ در دوره پس از برداشت در گل های تیمار شده با غلظت های 7/0 و 5/0 میلی مولار ATPکمتر بود. بر اساس نتیجه ها، کاربرد غلظت های مختلف مانیتول نتوانست ماندگاری ورد را افزایش دهد و حتی اثر منفی در کیفیت گل ها داشت، به طوری که ماندگاری گل ها را 8/1 روز نسبت به تیمار شاهد کاهش داد. نتیجه ها نشان داد که تامین انرژی مورد نیاز گل ها با استفاده از ATP می تواند راهکار اثرگذاری برای حفظ ماندگاری در گل های بریدنی ورد باشد. به طوری که برای حفظ کیفیت گل ها پس از برداشت می توان استفاده از ATP (7/0 و 5/0 میلی مولار) در محلول گلجایی را پیشنهاد داد.

یکی از نیازهای مهم در برنامه ریزی زراعی، استفاده از سیستم های مختلف تغذیه غیرشیمیایی است. به منظور بررسی اثر ورمی کمپوست و هیومیک اسید بر گیاه مورد (Myrtus communis L. ) آزمایشی در سال زراعی 93-1392 در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 16 تیمار و سه تکرار در موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور اجرا شد. تیما رها شامل ورمی کمپوست در سطح های 9، 18، 27، 36 و 45 تن در هکتار، هیومیک اسید در سطح های 5، 5/7، 10، 5/12 و 15 لیتر در هکتار و پنج سطح تلفیقی از آن ها (V9+H15, V18+H12. 5, V27+H10, V27+H7. 5) به همراه شاهد بود. بین تیمارها از لحاظ عملکرد برگ، سرشاخه، اسانس و درصد اسانس در سطح 1% اختلاف آماری وجود داشت. بیشترین عملکرد برگ (356 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد سرشاخه (773 کیلوگرم در هکتار)، درصد اسانس (86/1 %) و عملکرد اسانس (14 کیلوگرم در هکتار) با مصرف 45 تن در هکتار ورمی کمپوست به دست آمد. ترکیب های عمده اسانس مورد α-pinene (63/5-50/48)، limonene (40/3-63/22)، 1, 8-cineole (20/2-7/18)، linalool (96/7-7/26)، myrtenol (1/2-23/19)، trans carveol (1/0-5/2) و α-terpinyl acetate (83/1-7/7) بودند.

به منظور بررسی اثر دو تنظیم کننده رشد جیبرلیک اسید و بنزیل آدنین بر باززایی گیاهچه از مریستم و ویژگی های رویشی گیاهچه های حاصل از مریستم در همگروه های جدید سیب زمینی، این پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل با طرح پایه به طورکامل تصادفی انجام گرفت. فاکتورهای مورد نظر شامل اثر تنظیم کننده های رشد جیبرلیک اسید و بنزیل آدنین در چهار سطح شامل 1-محیط کشتMS کامل (شاهد)، 2-محیط کشت MS + 2/0 میلی گرم در لیتر جیبرلیک اسید، 3-محیط کشت MS + 2 میلی گرم در لیتر جیبرلیک اسید و 4-محیط کشت MS + 1 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین و فاکتور دوم شامل پنج همگروه برتر سیب زمینی با نام های KSG302، KSG82، KSG48، KSG31 و KSG64 بود. شمار مریستم های رشد کرده (میزان باززایی مریستم) و برخی از ویژگی های رشد گیاهچه های ایجاد شده از کشت مریستم شامل ارتفاع گیاهچه ، وزن گیاهچه، شمار برگ، فاصله و شمار گره ها، شمار و طول ریشه ها اندازه گیری شدند. نتیجه های تجزیه واریانس نشان داد اثرهای اصلی تنظیم کننده رشد، همگروه و برهمکنش تنظیم کننده رشد و نوع همگروه بر میزان باززایی مریستم و هم چنین بر تمامی ویژگی های رشد گیاهچه معنی دار شد. از نظر ویژگی های رشد گیاهچه حاصل از مریستم، همگروه های مورد بررسی در تیمارهای متفاوت از دو تنظیم کننده رشد وضعیت متفاوتی نشان دادند. بیشترین وزن گیاهچه با میانگین 654/0 گرم در همگروه KSG64 در دو محیط کشت MS با غلظت 1 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین و 2 میلی گرم در لیتر جیبرلیک اسید حاصل شد. به طور کلی، با بررسی نتیجه های آزمایش مشخص شد که استفاده از تنظیم کننده رشد به ویژه بنزیل آدنین سبب افزایش قدرت رشد گیاهچه های حاصل از مریستم شد، در عین حال در بیشتر همگروه ها تأثیر معنی داری نیز بر میزان باززایی مریستم داشت. هم چنین، اثرهای جیبرلیک اسید بر میزان باززایی و قدرت رشد گیاهچه در غلظت کمتر وضعیتی مشابه غلظت بالاتر از آن داشت و حتی در مواردی نیز بهتر بود.

شناخت زمان گل انگیزی و درک رخدادهای فیزیولوژیک مربوط به آن در تنظیم باردهی کیوی اهمیت به سزایی دارد. در این پژوهش زمان گل انگیزی در کیوی با بی برگ کردن همراه با حلقه برداری و یا بدون حلقه برداری شاخساره های سال جاری از چهار تا شش ماه بعد از تورم جوانه در هشت زمان مختلف در دو سال بررسی گردید. براساس نتیجه ها، سال به تنهایی در ویژگی های اندازه گیری شده اثر آماری معنی داری نداشت، ولی برهمکنش آن با نوع رقم و تیمار حلقه برداری، برخی از ویژگی های اندازه گیری شده را به طور معنی دار زیر تأثیر قرار داد. بی برگ کردن بدون حلقه برداری شاخساره های سال جاری رقم ماده هایوارد و رقم نر توموری تأثیر آماری معنی داری بر درصد جوانه های شکفته و درصد شاخساره های سال جاری بارور نداشت، اما شمار گل در هر شاخساره و شاخه رقم توموری به طور معنی دار بیشتر از هایوارد بود. اثر بی برگ کردن به همراه حلقه برداری شاخساره های سال جاری، درصد جوانه های شکفته، درصد شاخساره های سال جاری بارور، شمار گل روی شاخه یک ساله و میانگین گل در هر شاخساره جدید به ترتیب در رقم هایوارد 92/32 درصد، 4 درصد، 4 و 29/1 گل و در رقم توموری 08/47 درصد، 57/52 درصد، 53/53 و 72/11 گل بود. گل انگیزی در رقم توموری دو هفته زودتر از رقم هایوارد حدود پنج ماه بعد از تورم جوانه ها شروع شد و در اواسط شهریور ماه به بیشینه رسید. گل انگیزی در رقم هایوارد در حدود پنج ماه و نیم از زمان تورم جوانه شروع شده و در اواخر شهریور حدود 88% جوانه های باز شده بارور بودند.

فلفل (Capsicum sp. ) از جمله گیاهانی است که به دلیل گوناگونی زیاد، بهصورت زینتی، خوراکی و دارویی مصرف دارد. برای بررسی گوناگونی ژنتیکی 37 نژادگان مختلف فلفل، شامل انواع نژادگان های فلفل زینتی و خوراکی متحمل و حساس به بیماری بوته میری Phytophthora capsici، از نشانگرهای ریخت شناسی و ISSR به ترتیب با 47 ویژگی و 20 آغازگر استفاده شد. نتیجه های تجزیه نشانگرهای ISSR نشان داد که 19 آغازگر از 20 آغازگر مورد استفاده، باندهای چندشکل نشان دادند. در مجموع 188 نوار تولید شد که 185 نوار چندشکل بودند. میانگین درصد چندشکلی در نشانگرهای ISSR، 5/98 بود و به طور میانگین 9/9 نوار چندشکل در هر آغازگر تولید شد. درصد چندشکلی از 78 تا 100 % متغیر بود. میانگین محتوای داده های چندشکلی 449/0 بود. براساس نتیجه های تجزیه ISSR، نژادگان ها به 5 گروه اصلی تقسیم شدند. ویژگی های ریخت شناسی نیز نژادگان ها را به 5 گروه تقسیم نمود. ضریب همبستگی بین ضرایب تشابه مولکولی و ریخت شناسی غیرمعنی دار بود. نتیجه های بررسی تحمل به بیماری بوته میری نشان داد پنج نژادگان متحمل شامل رقم های کد 11، 19، 23، 32 و 37 از گروه فلفل های زینتی و کشیده بودند. در بررسی ارتباط بین گوناگونی ژنتیکی و میزان تحمل به بیماری، پنج نژادگان متحمل به جز رقم کد 37 در یک گروه ریخت شناسی و همگی در چهار گروه مولکولی متفاوت قرار گرفتند.

به منظور بررسی گوناگونی ریخت شناسی و فیتوشیمیایی 17 جمعیت از گونه های دارویی جنس پیازسا از مناطق مختلف ایران، 13 ویژگی ریخت شناسی، میزان فنول کل و درصد مهار رادیکال آزاد مورد ارزیابی قرار گرفتند. بالاترین ضریب تغییرها به ویژگی ارتفاع ساقه گل دهنده (04/59 میلی متر) و کمترین آن به ضخامت برگ (4/15 میلی متر) تعلق داشت. بیشترین شمار برگ، طول برگ و ارتفاع ساقه گل دهنده، به جمعیت دهدشت و بیشترین عرض برگ، شمار گل در چتر، عرض ساقه و وزن و قطر سوخ به جمعیت پیر بابا علی تعلق داشت. در این بررسی بین ویژگی هایی مانند وزن سوخ و شمار گل در چتر (85/0)، عرض برگ و قطر ساقه گل دهنده (86/0) و قطر ساقه و قطر سوخ (82/0) همبستگی مثبت و معنی داری مشاهده شد. پس از تجزیه متغیر ها به مولفه های اصلی، سه مولفه اول در مجموع 72% از کل تغییرها را توجیه کردند. پس از تجزیه خوشه ای، جمعیت های مورد مطالعه در چهار گروه مجزا قرار گرفتند. بیشترین میزان فنول کل (mg GAE/g FW 76/6) و بالاترین درصد مهارکنندگی رادیکال آزاد (36/85 درصد) به ترتیب به جمعیت های دره اوسون دربند و آبنیک فشم تعلق داشت. نتیجه های این پژوهش نشان دهنده وجود گوناگونی میان جمعیت های بررسی شده می باشد که می توان از آن در انجام برنامه های بهنژادی بهره گیری کرد.

امروزه در کشت های نوین گلخانه ای ورد با استفاده از روش کمان سازی با خم کردن ساقه های اولیه، نگهداری و یا برش ساقه های گل دهنده هم زمان با خمش شاخه های کور و بی ارزش، ساختار درختچه های ورد زیر تأثیر قرار می گیرد. به منظور بررسی اثر ساختار تربیت بر عملکرد و کیفیت گل شاخه بریدنی ورد در شرایط کشت بدون خاک آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح به طورکامل تصادفی با دو ساختار تربیت (کمانی و سنتی) و دو رقم (سامورایی و دولسویتا) انجام شد. ویژگی های ارزیابی شده شامل شمار شاخه گل دهنده در هر بوته، شمار روز تا گل دهی، طول ساقه گل دهنده، قطر گل، قطر ساقه گل دهنده، میزان سبزینه، کارتنوئید، محتوی کربوهیدرات و آنتوسیانین و ویژگی های ریشه بودند. نتیجه ها نشان داد که روش تربیت کمانی منجر به افزایش شمار شاخه گل دهنده، قطر ساقه گل دهنده، قطر گل، وزن تر ساقه گل دهنده، محتوای آنتوسیانین و کربوهیدرات می شود، اما اثر معنی داری بر شمار روز تا گل دهی ندارد. هم چنین نتیجه های این آزمایش نشان داد روش تربیت کمانی به دلیل توزیع کربوهیدرات تولیدشده توسط شاخه های خمش یافته و انتقال آن به ریشه ها، نسبت به روش تربیت سنتی طول ریشه را 20%، حجم ریشه را 185%، وزن تر ریشه را 207% و وزن خشک ریشه را 164% افزایش داد.