محیط زیست و توسعه فرابخشی
سال:1400 | دوره:6 | شماره:71 |تعداد مقالات:6

یکی از منابع تولید مواد زائد شهری، مراکز بهداشتی درمانی است. در حال حاضر در کشور ما اطلاع دقیقی از کمیت و کیفیت پسماندهای تولیدی در مراکز بهداشتی درمانی در دسترس نمی باشد و متخصصان برای برنامه ریزی و مدیریت اصولی و صحیح پسماندهای تولیدی در این مراکز مجهولات بسیاری پیش رو دارند. این مطالعه توصیفی مقطعی و کاربردی طی سال 97-96 در مراکز بهداشتی درمانی جنوب تهران انجام شد. در این مطالعه 90 چک لیست در فصل های مختلف توسط کارشناسان بهداشت محیط مورد بررسی قرار گرفت. میزان تولید پسماندهای عادی، عفونی، تیز و برنده و همچنین نحوه مدیریت پسماند در مراکز بهداشتی درمانی تعیین شد. سرانه وزنی تولید پسماند عادی، عفونی و تیز و برنده به ترتیب در مراکز بهداشتی و درمانی به ازای هر. مراجعه کننده 24، 13/6 و 10 گرم در روز می باشد. سرانه حجمی پسماند عادی، عفونی و تیز و برنده به ترتیب به ازای هر مراجعه کننده 0/03، 0/014 و 0/01 لیتر در روز می باشد. میزان تولید پسماند در مراکز بهداشتی و درمانی با توجه به نوع فعالیت این مراکز که بیش تر جنبه اداری و آموزشی دارد، پایین تر از حدی است که بتواند چالش جدی پیش روی مدیریت پسماند در این مراکز قرار دهد. ضعف در تفکیک پسماند ها و عدم جلوگیری از اختلاط پسماند عادی و عفونی، لزوم آموزش به پرسنل و نظارت بیشتر را می طلبد. بهترین عملکرد سیستم مدیریت پسماند در این مراکز در خصوص دفع ایمن و صحیح زائدات نوک تیز در ظروف ایمن است.

جمعیت کره زمین بین 1960 تا 2018، از سه میلیارد نفر به بیش از هفت میلیارد نفر افزایش یافته است. در طی این دوره، بشر با سرعت بی سابقه ای تغییراتی را در محیط زیست جهانی رقم زده است. رابطه جمعیت و محیط زیست یک رابطه دو سویه است. از یک سو، افزایش جمعیت و پیشرفت های اقتصادی و صنعتی بر محیط زیست تأثیر می گذارد و از سوی دیگر، تغییرات زیست محیطی، خشک سالی و گرم شدن کره ی زمین و آب شدن یخچال ها و. . .، بر پویایی جمعیت تأثیر می گذارد. با توجه به مسائل زیست محیطی که در سالیان اخیر در اثر گرمای جهانی و افزایش گازهای گلخانه ای، افزایش آلودگی های هوا و آب، شکل حادتری به خود گرفته است، توجه به مسئله افزایش جمعیت و تأثیری که افزایش جمعیت می تواند بر محیط زیست داشته باشد، دغدغه ای مهمی برای جمعیت شناسان شده است. بحران های زیست محیطی، به ویژه بحران آب در سال های اخیر، این سؤال را به وجود آورده است، که آیا کشور ایران با توجه به ظرفیت حمل زمین، توان تحمل این حجم جمعیت را دارد؟ به این منظور، در این مطالعه با استفاده از روش کتابخانه ای، به بررسی رابطه جمعیت بر محیط زیست پرداخته شده است. نتایج حاصل از بررسی ها نشان داد که با توجه به افزایش جمعیت به 106 میلیون نفر تا سال 1420 و 107 میلیارد متر مکعب آب شرب مورد نیاز برای این جمعیت، و ادامه روند کم بارشی در کشور، هم چنین کمبود منابع آبی تجدید پذیر، کشور در آینده با چالش های فراوانی برای تأمین منابع آبی برای جمعیت خود مواجه خواهد بود.

امروزه تغییر در کاربری و پوشش اراضی در اثر عامل بسیار اثرگذار افزایش جمعیت ایجاد می شود. تغییر سیمای سرزمین از طریق تغییر پوشش و کاربری اراضی صورت می پذیرد. این مطالعه به منظور بررسی، مقایسه و تحلیل آثار رشد شهر بر سیمای سرزمین دو منطقه از شهر کرج با ماهیت ساختاری متفاوت و بررسی روند تغییرات سیمای سرزمین در اثر رشد شهری انجام شده است. به منظور تهیه نقشه های پوشش سرزمین و آشکارسازی تغییرات، از تصاویر ماهواره ای و سنجه های سیمای سرزمین استفاده شد. پوشش های زمین در سه کلاس عمدة پوشش گیاهی (فضای سبز) در کلاس یک، فضای باز در کلاس دو و ساخت و ساز در کلاس 3 طبقه بندی شدند. تجزیه و تحلیل سنجه های سیمای سرزمین در منطقه 4 حاکی از آن است که مساحت طبقه ساخت و ساز شهری در بازه زمانی 15 ساله 48 درصد رشد داشته و اثرات این رشد مبنای کاهش میزان مساحت طبقه های فضای سبز و باز به ترتیب به میزان 19 و 39 درصد گردیده است. این نتایج در منطقه 9 نیز با توجه به کاهش یک درصدی از مساحت طبقه پوشش فضاهای سبز از کل سیمای سرزمین منطقه به همراه کاهش تعداد این لکه ها مبین حذف شدن لکه های فضای سبز می باشد. بنابراین با این روند تخریب وکاهش وسعت و پیوستگی شبکه موزاییک لکه های فضای سبز و باز شهری، ارائه خدمات اکولوژیکی و بهبود کیفیت محیط زیست این مناطق در معرض تهدید قرار دارند. لذا الگو برداری از مدل هایی که اصول اکولوژی سیمای سرزمین را در برنامه ریزی و مدیریت شهری بیان می کند در اقدامات توسعه ای، اصلاحی و احیاء ساختار اکولوژیکی سرزمین بسیار ضروری می باشد.

آلودگی دریایی از دیرباز به عنوان یکی از الویت ها و اهداف سطح بالای سازمان بین المللی دریانوردی (ایمو) مطرح بوده است. در این میان آلودگی ناشی از دفع ضایعات به عنوان یکی از مهم ترین مباحث مطروحه توسط ایمو مورد توجه بوده است. این پژوهش در پی بررسی عملکرد ایمو به عنوان سازمان صلاحیت دار در این زمینه است. به طور کلی ایمو با ایجاد تغییر در ساختار و متناسب سازی آن با اهداف مصرح در اساسنامه خود، زمینه را برای مقابله با انواع آلودگی دریایی مهیا نموده است. تاسیس کمیته حفاظت از محیط زیست دریایی و سپس تاسیس کمیته فرعی آلودگی های دریایی و مقابله با آن به وضوح بر تاکید ویژه ایمو برای مقابله با انواع آلودگی به ویژه آلودگی ناشی از دفع ضایعات اشاره دارد. علاوه بر این تدوین و تصویب کنوانسیون اختصاصی پیشگیری از آلودگی دریایی ناشی از دفع ضایعات و سایر مواد (کنوانسیون لندن) و پروتکل آن، به تمرکز بر مبارزه با این نوع آلودگی کمک فراوانی نموده است. این کنوانسیون و پروتکل آن با اجرای برنامه های نظارتی، کنترل تخلیه ضایعات را مدیریت می نماید. هم چنین این کنوانسیون در ابتدا دفع ضایعات از نوع خاصی را هدف قرار داد و سپس به تدریج این رژیم را محدودتر نمود. این مساله سبب شد تا محیط زیست دریایی و سایر منافع حاصل از دریا از جمله منافع اقتصادی دریایی بیش از پیش محافظت شود. در مجموع کنوانسیون لندن و پروتکل آن باعث شد که آلودگی ناشی از دفع ضایعات در مرکز توجه جامعه دریایی قرار گیرد و ابزار حقوقی مناسب در جهت کنترل و پیشگیری این نوع آلودگی فراهم شود.

در اواسط قرن بیستم بود که انسان متوجه این امر گردید که اگر به بهره برداری از طبیعت در جهت دستیابی به اهداف توسعه ای خود ادامه دهد دیگر هیچ چیز از منابع طبیعی برای ادامه زیست خود باقی نخواهد گذاشت. به همین منظور به فکر چاره ای برای بالا بردن بهره وری از منابع طبیعی و حفاظت از آن در عین ادامه به مسیر توسعه خود افتاد. ایده ای که یکی از مهم ترین جنبه های مفهوم توسعه پایدار گردید. کنفرانس های متعددی در جهت محافظت از محیط زیست با توجه به روند توسعه کشورها برگزار گردید که آخرین آن ها کنفرانس پاریس 2015 با حضور 198 کشور و صدور توافق نامه پاریس بود. اجرای این توافق نامه تأثیرات چندجانبه بسیاری برای کشورهای متعهد خواهد داشت. در این پژوهش تأثیرات اجتماعی اجرای توافق نامه پاریس که ایران نیز متعهد به انجام آن شده است، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. روش مورد استفاده تحلیل محتوای کیفی می باشد که با تحلیل متن توافق نامه صورت می گیرد. نتایج گویای این است که ایران برای اجرای این توافق و عدم تجاوز از درصد انتشار گازهای گلخانه ای تعهد داده شده، نباید نرخ توسعه سالانه اش از 2 درصد تجاوز کند. این نرخ پایین عملاً کشور ما را از رسیدن به کشورهای پیشرفته جهان عقب می اندازد. هم چنین در زمینه اجتماعی باعث ایجاد عقب ماندگی و فشار بر طبقه پایین جامعه با شدت گرفتن بحران مشروعیت برای دولت می گردد.

آلودگی هوا، یک تهدید جهانی برای بهداشت عمومی و محیط زیست، به ویژه در مناطق شهری است. از این رو برای کنترل و برنامه ریزی غلظت آلاینده ها از مدل سازی استفاده می شود. در این مقاله یک مدل بر مبانی رگرسیون خطی به منظور پیش بینی کوتاه مدت CO، PM10 و O3 بر حسب پارامترهای هواشناسی ارائه شده است. داده های پارامترهای هواشناسی شامل رطوبت، فشار، حداقل و حداکثر دما و سرعت باد (سازمان هواشناسی بیرجند) و داده های آلودگی هوا (غلظت CO، PM10 و O3) از اداره کل محیط زیست بیرجند، تهیه و به صورت میانگین روزانه استفاده شد. برای مدل سازی رگرسیون خطی از نرم افزار SPSS. 16 استفاده گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که بیش ترین ضریب همبستگی برای آلاینده CO با حداقل درجه حرارت، 0/53 و کم ترین ضریب همبستگی با مقدار 0/166 بود. بیش ترین ضریب همبستگی آلاینده PM10 با سرعت باد، 0/33 و کم ترین ضریب همبستگی این آلاینده با فشار، 0/082 به دست آمد. بیش ترین ضریب همبستگی آلاینده O3 با حداکثر درجه حرارت، 0/50 و کم ترین ضریب همبستگی این آلاینده با جهت باد، 0/09 به دست آمد. هم چنین نتایج حاصل از مدل رگرسیون برای آلاینده مونوکسیدکربن در مقایسه با دو آلاینده دیگر، بهتر بود.