تاریخ پزشکی
سال:1398 | دوره:11 | شماره:40 |تعداد مقالات:8

زمینه و هدف: اخلاق در جراحی جایگاه ویژه ای دارد. امنیت بیماران به عنوان اولویت اصلی در سیستم های ارایه دهنده خدمات سلامت مطابق با تعریف سازمان بهداشت جهانی، این جایگاه را برجسته می سازد. از این رو اولین قدم در یک خطای پزشکی، برگرداندن بیمار به فرآیند درمان و از دست نرفتن فرصت بهبودی وی می باشد. گزارش خطاهای پزشکی و پاسخگوبودن در برابر آن ها علاوه بر این که نشانه تعهد، مسوولیت پذیری و قابل اعتمادبودن پزشک و سازمان های پزشکی است، موجب تامین حقوق بیمار نیز می گردد. در مطالعه پیش رو، به تجزیه تحلیل جنبه های اخلاقی و حقوقی دانش و آگاهی اساتید، رزیدنت ها و دانشجویان در خطاهای پزشکی اتفاق افتاده در بخش جراحی پرداخته شده است. مواد و روش ها: این تحقیق بر اساس روش مشاهده ای از نوع توصیفی و بر پایه گزارش موارد (Case series) و با استناد به اسناد و منابع معتبر کتابخانه ای است. یافته ها: گزارش خطاهای پزشکی باعث بهبود و اصلاح عملکرد کادر درمان می گردد. طبق تجزیه و تحلیل صورت گرفته در پاسخ به 5 پرسش از جامعه آماری مورد بحث، همه اساتید، در مواردی خطای پزشکی را افشا می کردند که عارضه جدی و خاصی را برای بیمار در پی نداشته باشد، ولی در مواردی که عارضه ایجادشده جدی و قابل پیگیری است، بیش از دوسوم اساتید اعلام نموده اند که آن را اعلام نکرده یا تصمیم گیری در این خصوص برایشان سخت است. نتیجه گیری: از حقوق یک بیمار، حق بر دانستن وی در افشای یک خطای پزشکی است و بنا بر اصل حفظ تمامیت جسمانی هرگونه مداخله و فرآیند درمانی باید با اجازه وی انجام پذیرد. پزشک به عنوان یک فرد متعهد، وظیفه دارد که اگر خطایی در طول درمان برای بیمار اتفاق افتاد، بیمار را از این قضیه آگاه سازد. افشای خطا، اطمینان بیمار به پزشک و نظام سلامت را افزایش داده، احتمال اقامه دعوی بر علیه بیمارستان یا پزشک را کاهش داده و موجب احترام به حقوق شهروندی بیمار می گردد.

زمینه و هدف: مغولان مانند دیگر اقوام بشری، اصول و قواعدی در طب و سبک زندگی داشته اند که برگرفته از شرایط و محیط زندگی ایشان بوده است، اما یافتن آن قواعد مغولی کمی مشکل است، چراکه مغولان در طی تاریخ حیات خود پا به سرزمین های فراوانی گذاشته و در نتیجه همواره تحت تاثیر رسوم و قواعد سرزمینی جدید بوده اند که اصول مغولی را دستخوش تغییراتی می کرده است، در نتیجه می توان گفت که باورهای طبی آنان نیز تغییرات فراوان داشته و همواره شکلی جدید به خود گرفته است. این پژوهش درصدد آن است که به مطالعه کهن ترین باورهای طب سنتی و روش های درمانی مغولان بپردازد و رشد و توسعه دانش طبی سنتی آنان را بررسی نموده و وضعیت فعلی آن را در مغولستان بیان نماید. مواد و روش ها: این پژوهش به روش مطالعه کتابخانه ای و منابع اینترنتی معتبر و جستجو در کتاب ها و منابع معتبر در رابطه با طب سنتی مغولی، صورت گرفته است. یافته ها: در این تحقیق تاثیر عقاید مذهبی مغولان بر باورهای بهداشتی و درمانی آن ها بررسی شد و اصول و مبانی طب سنتی مغولی و چگونگی تحول در دانش طب سنتی آن ها بعد از ترکیب با دانش طبی ملل دیگر، بیان گشته و برخی از روش های درمانی آن ها ذکر گردید. همچین جایگاه فعلی این طب در سیستم آموزشی و درمانی مغولستان و همینطور در میان مردم این کشور، بیان گردید. یافته ها: در این تحقیق تاثیر عقاید مذهبی مغولان بر باورهای بهداشتی و درمانی آن ها بررسی شد و اصول و مبانی طب سنتی مغولی و چگونگی تحول در دانش طب سنتی آن ها بعد از ترکیب با دانش طبی ملل دیگر، بیان گشته و برخی از روش های درمانی آن ها ذکر گردید. همچین جایگاه فعلی این طب در سیستم آموزشی و درمانی مغولستان و همینطور در میان مردم این کشور، بیان گردید. نتیجه گیری: از مهم ترین عوامل موثر بر طب سنتی مغول، باورهای دینی آنان بوده که بسیار با جادوگری آمیخته بوده است. باورهای طبی جادوگرانه و سنتی آنان به تدریج با رسوم طبی ملل دیگر همچون «تبت» و «هند» ترکیب گشته و نظریه ها و تکنیک های آن توسعه یافته است. طب سنتی در حال حاضر جایگاهی ارزشمند در میان مغولان داشته و مورد استفاده چشم گیری قرار می گیرد.

در آرم سازمان بهداشت جهانی و سلامت، غالبا از نماد یک مار استفاده شده است. در این نماد، گویا ماران در حال پاسبانی از آن جام یا ریختن زهر شفابخش خود در اندرون آن هستند. فراگیری این اسطوره، موجب شده بود که چندصد سال مار را به عنوان جانوری که اکسیر شفادهی در خود دارد، یکی از منابع داروسازی بشمارند و داروسازان و پزشکان سنتی از آن بهره گیرند. تا قبل از اکتشافات تمدن های باستانی شرقی در طی چند سده گذشته، گمان می رفت نمادهای نقوش یافت شده در این مناطق، کهن ترین ماخذ نماد فعلی هستند و حتی حکایت یونانی را وام دار میانرودان می دانستند، پس از پرده برداری طبیعت از چهره تمدن جیرفت، با نقوشی رو به رو شدیم که مقدم بر نمونه های یونانی و میانرودانی بودند. هدف این پژوهش، از یکسو شناسایی بنیاد نشانه به کاررفته در نمایه سازمان های بهداشت جهانی و پزشکی و از سویی دیگر، شناخت خاستگاه صورت بندی و پیشینه اساطیری و باستانی صورت فلکی مار و مارافسای است. بررسی ها با روش توصیفی تحلیلی حاصل از مطالعات کتابخانه ای، نشان می دهد؛ این نماد نه تنها در یونان باستان، بلکه در میانرودان، در کتاب مقدس و ایران باستان، نمادی آشنا بوده و از آن در متون ادبی، علمی و آثار هنری استفاده می شده و با صورت فلکی مار و مارافسای هم ارتباط داشته است. با مطالعه نقوش به دست آمده از تمدن جیرفت و تطبیق آن ها با دیگر نقوش میانرودانی و یونانی و متون مربوطه، مشخص می گردد که نماد مورد نظر ریشه در این تمدن داشته و افسانه مرتبط با آنکه مار را با ستارگان پیوند داده است، برای جیرفتیان باستان آشنا بوده است و در اساطیر خود بدان اشاره می کرده اند.

زمینه و هدف: خانه محل باشش انسان است که از گذشته مورد اهمیت قرار گرفته و با گذر زمان از این اهمیت کاسته شده است. تدابیر طبی یکی از این موارد است که در خانه های سنتی ایران می توان مشاهده کرد. مواد و روش ها: طب سنتی از علومی است که منابع مکتوب متعددی دارد. در این راستا کتاب قانون ابن سینا مورد توجه این پژوهش قرار گرفته و در ارتباط با انتخاب مسکن و شهر با استفاده از روش توصیفی از این منبع استخراج شده است. آنچه در طب یافته شد، با استفاده از علم جغرافیا در شهر اصفهان مورد تحلیل قرار گرفته است. با توجه به این که معماری سنتی ایران به صورت عینی است و منابع مکتوب چندانی یافت نمی شود، مطالعات موردی یاری بخش معماران خواهد بود. از این رو 5 خانه (قدسیه، حاج مصورالملکی، حاج رسولی ها، دکتر اعلم و لباف) انتخاب و در راستای مطالعات طبی در شهر اصفهان مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها: آنچه در این نوشتار یافت شد، از اهمیت طب در مکان یابی شهر، طراحی شهری و خانه در علوم گذشته است. نتیجه گیری: با توجه به این که علوم سنتی کل نگر بوده است، این امر را می توان در معماری نیز مشاهده کرد، به گونه ای که در یکی از شاخه های مورد بررسی (طب در معماری)، شهر و خانه متناسب با شرایط جوی هر منطقه در یک راستا تدابیر لازم ارایه شده است تا بتوانند علاوه بر مسکون کردن آدمی سلامت جسمانی و روحانی وی را برقرار کند.

مهم ترین مراکز پزشکی بلاد شام که در آن ها به امر درمان و طباطت پرداخته می شد، بیمارستان ها بودند. این بیمارستان ها عمدتا از قرن پنجم قمری به بعد، به طور وسیعی در بسیاری از شهرهای شام تاسیس شدند. این مراکز درمانی دارای ساختار سازمان دهی شده و منظمی بودند که با قوانینی دقیق اداره می شد و مشتمل بر بخش های مختلف بود که در هر یک از آن ها پزشکان و کارکنانی مخصوص آن بخش فعالیت می کردند. بخش مردان از بخش زنان جدا بود و هر یک خدمتکاران مرد و زن، مباشران و مشارفان خاص خود را داشت. وجود چنین ساختاری در بیمارستان های شام سبب شده بود که این منطقه در طول قرون ششم و هفتم قمری به عنوان مرکز بلاد اسلامی در باب طب مطرح گردد. در این پژوهش ساختار و کارکرد بیمارستان های منطقه شام و مهم ترین آن ها مورد بررسی قرار می گیرد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و بر اساس متون تاریخی است.

زمینه و هدف: سدر گیاهی از خانواده عنابیان است که چندین جنس دارد و در نقاط مختلف ایران و کشورهای خاورمیانه می روید. در متون پزشکی و دارویی کهن و نیز از نگاه دانشمندان ایران و اسلام سدر از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. در روایات و احادیث و همچنین قرآن کریم به گیاه سدر و خواص درمانی آن اشاره شده است. در علم داروسازی، این گیاه و ترکیبات موجود در اسانس آن شناسایی و مورد استفاده قرار گرفته اند، در حال حاضر فرآورده های مختلفی از سدر به اشکال افشره و شامپو در بازار وجود دارد. این مطالعه با هدف بررسی خواص دارویی و زیستی اثبات شده این گیاه صورت گرفت. مواد و روش ها: در این مطالعه مروری، علاوه بر قرآن کریم، احادیث و کتاب های طب سنتی ایران، از پایگاه های اطلاعاتی قابل دسترس مانند Ovid، ISI، Magiran، IranMedex، Scopus، ISC، PubMed و Google Scholar استفاده شده است. یافته ها: قسمت های مختلف سدر مانند پوست، عصاره و میوه حاوی ترکیبات دارویی موثر همانند آنتی اکسیدان ها و ترکیبات ضد میکروبی می باشند که اثر قابل توجهی در مقابله با انواع سرطان ها و بیماری های عفونی دارند. نتیجه گیری: یافته های علمی جدید همسو با روایات اسلامی و طب سنتی خواص درمانی سدر را اثبات می کنند که مارا به تفکر هرچه بیشتر در آیات و روایات اسلامی وامی دارد. پیشنهاد می شود که با انجام مطالعات بالینی بیشتر خواص سدر در مقالات علمی تایید گردد.

زمینه و هدف: امروزه دارورسانی از راه بینی، به عنوان یک روش جایگزین برای تزریق و مصرف خوراکی دارو در نظر گرفته می شود. این روش در طب سنتی ایرانی، به عنوان یکی از مسیرهای مصرف دارو مورد توجه بوده است. هدف از این مطالعه، معرفی الگوهای دارورسانی از مسیر بینی از دیدگاه طب سنتی ایرانی در بیماری های سر و گردن در دوره تمدن اسلامی است. مواد و روش ها: بخش های مرتبط با بیماری های سر و گردن از کتب مرجع طب سنتی ایرانی (قرن 3 تا 13 ق. ) استخراج گردید. مطالب مرتبط با واژگان کلیدی مطالعه و مترادفات آن ها به صورت خط به خط مطالعه و فیش برداری شد. مستندات جمع آوری شده بر اساس بازه زمانی، روش مورد اشاره و نوع بیماری طبقه بندی شدند. ملاحظات اخلاقی: صداقت و امانتداری در ارجاع متون به رفرنس های مورد استفاده رعایت گردید. یافته ها: اشکال دارورسانی از راه بینی شامل جامدات به صورت پودرهای دمیدنی درون بینی (نفوخ، عطوس)، پاشیدنی ها (ذرور) و خمیرها (شیاف و فتیله)، مایعات به صورت چکاندنی (سعوط) و استنشاقی (نشوق) و انواع گازی بخور، حمام بخار (انکباب)، بوییدنی (لخلخه، شموم، غوالی) طبقه بندی می شدند. سعوط بیشتر از سایر روش ها مورد استفاده بود و سردرد رایج ترین بیماری بود که این روش برای آن استفاده می شد. نتیجه گیری: دارورسانی از راه بینی در طب سنتی ایرانی برای چندین نوع بیماری مورد استفاده قرار می گرفت. این روش با محاسنی مانند کاربرد آسان، غالبا بدون درد، مقرون به صرفه و سرعت جذب بالا و محدودیت هایی مانند احتمال آسیب مخاط بینی، محدودیت در انتقال دارو از راه بینی و عدم خروج دارو پس از استفاده، از پتانسیل بالایی برای تحقیقات آینده برخوردار است.

زمینه و هدف: شیخ الرییس ابوعلی سینا پزشک و فیلسوف نام دارایرانی، با وجود عمر نسبتاً کوتاه خود تأثیری شگرف بر تمام علوم در زمان خود و بعد از خود نهاد. به دلیل کمبود مطالعاتی جامع در زمینه دیدگاه های ابن سینا در عرصه بیماری های اعصاب و روان، بر آن شدیم تا مطالعه حاضر را انجام دهیم. مواد و روش ها: ما جهت بررسی دیدگاه های ابن سینا در زمینه روان پزشکی به مرور جامع بانک های اطلاعاتی معتبر و کتب مختلف تاریخ پزشکی ایران پرداختیم. همچنین در تمام مجلد های کتاب قانون ابن سینا کنکاش و مطالعه صورت گرفت. یافته ها: ابن سینا اولین پزشکی بوده است که مفهوم توهم و هذیان را بیان نموده است. وی همچنین به صورت مبسوطی بیماری عشق را شرح می دهد که در واقع اولین پزشکی است که به نشانه ها و علائم اختلال انطباقی اشاره می کند. وی همچنین به اختلال ملانکولی و مانیا اشاره می کند و مانیا را نوع عارضه دار و طول کشنده ملانکولی برمی شمارد. در زمینه طب روان تنی به ارتباط تنگاتنگ سیستم اعصاب مرکزی با دستگاه هاظمه اشاره می کند. در زمینه شخصیت آدمی به مزاج ها چهارگانه منشأگرفته از طب یونانی شامل دموی، بلغمی، صفراوی، سودایی می پردازد و این مزاج ها را با دقت نظر تشریح می کند. نتیجه گیری: ابن سینا هم زمان به دو جنبه سلامت جسمی و روانی اهمیت می داد و معتقد بود این دو جنبه سلامتی با هم در تعامل نزدیکی هستند. وی در زمینه بیماری های روان پزشکی دیدگاهی جامع داشت و به جنبه های زیستی و اجتماعی بیمار توجه داشت.