علوم و فنون مرزی
سال:1398 | دوره:8 | شماره:3 (30) |تعداد مقالات:7

با توجه به نقش تأثیرگذار رسانه های خارجی در افکار عمومی جامعه به خصوص مردم مرزنشین، تبلیغات آنان می تواند متخلفین و قانون شکنان را در شناخت شگردهای جرائم به ویژه جرائم تروریستی کمک نماید. به همین منظور در این پژوهش با تأکید بر مؤلفه هایی نظیر «برجسته سازی جرائم تروریستی»، «بزرگ نمایی شگردهای جرائم تروریستی»، «انتشار محتوای جرائم تروریستی در رسانه ها به سبک های مختلف» و «درج محتوای جرائم تروریستی در مجلات و روزنامه ها» در تلاش جهت پاسخ گویی به این پرسش بوده ایم که تبلیغات رسانه های خارجی تا چه اندازه می تواند در بروز جرائم تروریستی در استان کردستان تأثیرگذار باشند؟ پژوهش حاضر ازلحاظ هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت و روش، جزء تحقیقات تحلیلی-پیمایشی می باشد. جامعه آماری شامل دو گروه: 1-مدیران و کارشناسان مطلع در حوزه جرائم تروریستی در استان کردستان؛ 2-مرزنشینان ساکن در این خطه که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای اقدام به انتخاب نمونه ها به تعداد 304 نفر شده است. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته بوده که شاخص ها با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که تبلیغات رسانه های خارجی در بروز جرائم تروریستی در استان کردستان تأثیر مستقیم دارد. درنتیجه می توان گفت که هر اندازه تبلیغات سوء رسانه های خارجی در بین مرزنشینان این منطقه گسترش یابد، به همان اندازه آثار زیانبار و مخرب آن به خصوص در حوزه اقدامات تروریستی تأثیرگذار خواهد بود.

نواحی مرزی شرقی ایران با داشتن مرزهای طولانی با افغانستان و پاکستان و نیز به دلیل این که کوتاه ترین، باصرفه ترین و مهم ترین مسیر ترانزیت بین المللی مواد مخدر از شرق به غرب جهان است، یکی از آسیب پذیرترین نواحی در مقابله با قاچاق مواد مخدر است. عوامل ژئوموفولوژیکی همچون اتصال استان های شرقی با دشت لوت، شرایط اقتصادی نامناسب نواحی مرزی نظیر بیکاری بالا و فقر و محرومیت شدید، گستردگی و تنوع محیط جغرافیایی مرزهای شرقی، کمبود تجهیزات مراقبت از مرز، غلبه رویکرد امنیتی در مدیریت مرز مهم ترین زمینه های قاچاق مواد مخدر به داخل کشور را فراهم کرده است. این پژوهش باهدف بررسی چالش ها و ظرفیت های نواحی مرزی شرق کشور در مبارزه با مواد مخدر با روش پیمایشی به صورت مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام گرفته است. برای این کار از هفتاد نفر در سه گروه مرزنشینان، قاچاقچیان و متصدیان و کارشناسان امور مرز مصاحبه شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که چالش مرزها و نواحی شرقی کشور در ارتباط با قاچاق مواد مخدر درجه نخست اقتصادی و بیشتر شدن دامنه فقر و بیکاری و درجه بعد، عوامل سیاسی، اجتماعی و طبیعی است. همچنین مهم ترین ظرفیت های اقتصادی مرزهای شرقی بازارچه های مرزی، تجارت خارجی، ظرفیت های گردشگری، کشاورزی و معادن است. لذا به جای حاکمیت رویکرد امنیتی و انتظامی، جایگزینی رویکرد توسعه محور در نواحی مرزی شرق کشور پیشنهاد می شود تا ضمن فعال سازی ظرفیت های اقتصادی منطقه، از ضریب رشد قاچاق نیز کاسته شود.

امنیت و احساس امنیت از اساسی ترین نیازهای انسان در هر فضایی است، زیرا رفاه، اشتغال، آزادی و مشارکت در سایه آن تحقق می یابد و فقدان آن زندگی سعادتمندانه را با مشکل مواجه می سازد. حفظ امنیت در نواحی مرزی و بخصوص روستاها در کشورهایی که دارای مرزهای مشترک با همسایگان خود هستند، دارای اهمیت زیادی است. پژوهش حاضر باهدف بررسی عوامل مؤثر بر احساس امنیت در مناطق مرزی انجام شده است. این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی و ماهیت توصیفی-تحلیل است که رویکرد حاکم بر آن کمی محسوب می گردد. جامعه آماری پژوهش 10 روستای مرزی شهرستان بانه در استان کردستان است که دارای 3755 خانوار می باشد. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، 299 نفر برآورد گردید. پراکندگی تعداد نمونه ها در روستاها، متناسب با تعداد خانوار موجود بوده است و شیوه انتخاب نمونه در هر روستا به صورت تصادفی سیستماتیک انجام گرفته است. جهت بررسی موضوع و تنظیم پرسشنامه، چارچوبی از شش شاخص امنیت در قالب 23 گویه بر اساس مطالعات پیشین انتخاب گردید. پایایی کل پرسشنامه بر اساس آلفای کرونباخ 84/0 برآورد گردید. جهت تحلیل موضوع از آزمون t تک نمونه ای، آنتروپی شانون و تکنیک ویکور بهره گرفته شد. تجزیه وتحلیل یافته ها بر اساس آزمون t تک نمونه ای نشان داد که شاخص های امنیت دارای میانگین نزدیک به هم قرار دارد و امنیت دینی با 85/3 دارای بیشترین میانگین است. همچنین نتایج تکنیک ویکور نشان داد از ده روستای موردمطالعه شش روستا ازلحاظ امنیت متوسط و چهار روستا در سطح ضعیف قرار دارند.

بازارچه های مرزی در هر نقطه ای باعث رونق و رشد آن منطقه از جنبه های مختلف می شود. مرز چیلات نیز به دلیل مسافت بسیار کم نسبت به شهرهای عراق و به دلیل امنیت بالای آن می تواند موجب پیشرفت منطقه گردد. شهرستان دهلران به جز منابع نفتی فراوان دارای منابع غیرنفتی بسیاری ازجمله محصولات کشاورزی، صیفی جات، کارخانه های سیمان و گچ بوده که ازلحاظ مبادلات بازرگانی نه تنها برای شهرستان بلکه برای کشور نیز یک مزیت است. به دلیل نزدیکی به کشور عراق نیز به لحاظ تردد مردم از اقصی نقاط کشور جهت عزیمت به عتبات عالیات یکی از مرزهای بسیار مناسب می باشد. به همین دلیل هدف پژوهش حاضر سنجش اثرات بازارچه مرزی چیلات بر بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی – فرهنگی و سیاسی منطقه دهلران بوده است. ازلحاظ هدف کاربردی و ازنظر روش گردآوری اطلاعات تحلیلی – پیمایشی است. جامعه آماری، ساکنین شهر دهلران به تعداد 65630 نفر بوده است که بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه، 382 نفر تعیین گردید. ابزار گردآوری، پرسشنامه با ضریب پایایی 896/0 بر اساس ضریب آلفای کرونباخ بود. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی (آزمون T، تحلیل عاملی اکتشافی) با نرم افزار spss 24 استفاده شد. نتایج نشان داد بازارچه مرزی چیلات بر بهبود وضعیت اقتصادی با میانگین (03/4)، بر وضعیت اجتماعی-فرهنگی با میانگین (80/3) و وضعیت سیاسی با میانگین (09/4) تأثیرگذار است. نتایج پژوهش نشان داد بازارچه مرزی چیلات بر منطقه دهلران باعث بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی – فرهنگی و سیاسی می شود. ازاین رو توسعه بازارچه چیلات و تسریع در بازگشایی بازارچه می تواند باعث بهبود وضعیت منطقه دهلران گردد.

با توجه به حجم بالای ورود گردشگران اقلیم کردستان عراق به کشور، جهت درمان و گذراندن اوقات فراغت، توسعه گردشگری سلامت در استان کردستان می تواند به عنوان محرکی کارآ در توسعه اقتصادی و اجتماعی استان با توجه به توانمندی ها و مزیت های درمانی و گردشگری آن عمل نماید. این در حالی است که در وضعیت کنونی، استان کردستان؛ بیشتر، نقش گذرگاهی را داشته و گردشگران سلامت اقلیم کردستان عراق از این استان خارج و جذب سایر مقاصد در کشور می شوند. در این راستا؛ پژوهش حاضر با دیدی سیستمی و جامع، به بررسی وضعیت موجود مدیریت و توسعه گردشگری سلامت استان کردستان پرداخت تا بدین وسیله موانع و مشکلات پیشروی توسعه گردشگری سلامت استان به واسطه جذب گردشگران سلامت اقلیم کردستان عراق مشخص گردد. پژوهش آمیخته حاضر، توصیفی-تحلیلی بوده که با ابزارهای روش پیمایشی(مصاحبه، مشاهده و پرسشنامه) داده های آن از گروه های هدف، یعنی؛ مدیران و مسئولین گردشگری، درمانی و توسعه ای استان، آگاهان محلی، متخصصان دانشگاهی و گردشگران سلامت اقلیم کردستان عراق، گردآوری گردید. تجزیه وتحلیل داده های به روش کیفی به وسیله تکنیک تئوری بنیادی و سپس؛ آزمون تحلیل عاملی، نشان داد که 63 مانع و چالش، در قالب 4 عامل ضعف در وضعیت خدمات و امکانات و نارسایی های جاذبه های استان در راستای توسعه گردشگری سلامت؛ نارسایی های مدیریتی، ضعف برنامه ریزی و عملکردی نهادهای مرتبط با توسعه گردشگری سلامت؛ ضعف در بازاریابی، آموزش و تبلیغات و نارسایی های بعد تقاضا؛ و نارسایی های اقتصادی و اجتماعی محیط عرضه بر توسعه گردشگری سلامت استان کردستان به واسطه جذب گردشگران سلامت اقلیم کردستان عراق اثرگذار هستند.

قدرت رسانه ها در ساماندهی و کنترل افکار عمومی جهان و تأثیرگذاری بر سیاست، فرهنگ و افکار ملت ها آن چنان اهمیت یافته که گفته می شود در حال حاضر، هیچ قدرتی در دنیای امروز بالاتر از قدرت رسانه که شکل دهنده افکار عمومی می باشد، نیست. پژوهش حاضر باهدف بررسی نقش رسانه مجازی در توسعه بازارچه های مرزی استان آذربایجان غربی به انجام رسید. پژوهش ازنظر هدف کاربردی، ازلحاظ روش توصیفی-پیمایشی است. گردآوری آمار و اطلاعات به صورت میدانی و از طریق پرسشنامه جمع آوری گردیده است. جامعه آماری این تحقیق کلیه کارشناسان آگاه به موضوع تحقیق در پلیس فتا، مرزبانی، گمرک و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان آذربایجان غربی و به تعداد 94 نفر بوده که 75 نفر از کارشناسان متخصص در موضوع، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده انتخاب گردیدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS ویرایش 22 و آزمون آماری تی-تک نمونه ای استفاده شد. یافته ها نشان می دهد که هر چهار مؤلفه تحقیق 1-آگاه سازی از طریق رسانه مجازی، 2-رونق گردشگری در مناطق مرزی از طریق رسانه مجازی، 3-مشارکت اجتماعی از طریق رسانه مجازی، 4-اعتمادسازی از طریق رسانه مجازی با اطمینان 99 درصد در توسعه بازارچه های مرزی در استان آذربایجان غربی نقش دارند. نتایج نشان می دهد که آگاه سازی از طریق رسانه مجازی دارای بیشترین و اعتمادسازی از طریق رسانه مجازی دارای کمترین نقش در توسعه و رونق بازارچه های مرزی می باشند.

علوم مرزی از رشته هایی است که از ابتدای دهه هشتاد به تدریج همگام با گسترش و تخصصی شدن دیگر رشته های دانشگاهی در دانشگاه علوم انتظامی امین وارد ادبیات علمی مطالعات جغرافیایی گردید تا دانشجویان مرزبانی را با گستره وسیعی از این علوم توسط اساتید متخصص تربیت نماید. پیشینه علمی مطالعات مرزی در ایران به آغاز دهه بیست بازمی گردد و در چند سال گذشته رشد قابل ملاحظه ای در محافل علمی-دانشگاهی یافته است. این پژوهش باهدف شناخت ماهیت روند توسعه علمی و نیز درک رویه های حاکم بر نشریه با روش اسنادی به طور خاص، سوابق مطالعات مرزی در حوزه نشریه علمی علوم و فنون مرزی را تجزیه وتحلیل می کند. یافته های این پژوهش بیانگر این است که 193 مقاله تا بهار 1398 در نشریه چاپ شده است و بیشترین پژوهش ها به ترتیب در استان های مرزی آذربایجان غربی، کردستان و سیستان و بلوچستان انجام شده است. مجموعه مطالعات انجام شده با پیشتازی رشته های گروه جغرافیا در قالب جغرافیای سیاسی و شهری و همچنین رشته مدیریت قابل تقسیم به دوازده محور: انواع قاچاق و جرائم در مناطق مرزی، احساس امنیت در مناطق مرزی، عملکرد مناطق آزاد و بازارچه های مرزی، تحلیل ژئوپلیتیک مناطق مرزی، نقش پاسگاه ها و برجک های مرزی بر توسعه امنیت، تحولات تاریخی مرزها، کارکردهای روستاها در مناطق مرزی، کاربرد فناوری در توسعه یگان های مرزی، چالش ها و تهدیدات امنیتی در مرزهای بین المللی، توسعه پایدار در مناطق مرزی، آمایش سرزمینی مناطق مرزی و دیپلماسی و حل وفصل اختلافات مرزی است. یافته های پژوهش بیانگر 3 رویکرد اصلی در مطالعات مرزی است. (6/31 درصد) از کل مطالعات انجام شده دارای روش شناسی کمی، ) 5/45درصد (دارای روش شناسی کیفی و (8/22درصد) دارای روش شناسی ترکیبی است. همچنین نتایج این پژوهش نشان می دهد از مجموع تحقیقات مطالعات مرزی در نشریه، تحقیق، 4/10 درصد گذشته نگر، 6/2 درصد آینده نگر و 87 درصد نیز وضع موجود را موردتوجه قرار داده اند.