تحقیقات نظام سلامت حکیم
سال:1399 | دوره:23 | شماره:3 (پیاپی 90) |تعداد مقالات:11

همه گیری کووید-19یکی از بزرگ ترین تهدیدهای سلامت بشر در سراسر جهان بوده است. کشورها اقدامات متعددی در جهت مهار بیماری از یک سو و مقابله با اینفودمیک از سوی دیگر داشته اند. در شرایطی که طوفان اطلاعاتی، تشخیص اطلاعات صحیح و علمی را از موارد ناصحیح دشوار می کند، تهیه محتواهای آموزشی مبتنی بر شواهد از اقدامات موثری بوده است که در سازمان جهانی بهداشت نیز بر آن تاکید و اقدام شده است. در همین راستا دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران با همکاری موسسه ملی تحقیقات سلامت، از اولین روزهای شناسایی کووید-19 در کشور اقدام به تشکیل کمیته تخصصی در جهت آموزش همگانی و پاسخ دهی مبتنی بر شواهد به پرسش های مردمی کرد. دستاوردهای این تلاش جمعی، تهیه محتواهای مفید و کاربردی آموزشی و مبتنی بر معتبرترین شواهد و مستندات موجود و فراهم آوری دسترسی جهت عموم مردم بود. در اینجا به اقدامات صورت گرفته و دستاوردهای این تجربه خواهیم پرداخت.

منظور از فعالیت های بهداشت عمومی فراهم آوردن شرایطی است که مردم بتوانند سالم باشند. این امر نیازمند مشارکت سایر بخش ها و جامعه است، اما تربیت نیروی انسانی بهداشت عمومی در کشور ما پیرامون برخی بیماری ها و مراقبت های بهداشتی مادر و کودک بوده است. خدمات دانش آموختگان بهداشت عمومی در کشور از نوع مراقبت فردی است، حال آن که مطابق تعریف و مصادیق آن در کشورهای پیشرفته، خدمات بهداشت عمومی باید مبتنی بر جمعیت باشد. توجه به نیاز واقعی جامعه و کارکنان نظام بهداشتی نیز نشان می دهد که لازم است در بستر طرح تحول آموزش و بحث آموزش پاسخگو و مبتنی بر نیاز جامعه، کوریکولوم آموزشی این رشته با تفکیک به آموزش مراقبت های فردی و آموزش خدمات بهداشت عمومی به منظور تربیت دو گروه جداگانه از نیروهای سلامت مورد بازنگری قرار گیرد.

بیمارستان ها در مدیریت موثر بحران ها و بلایا با شرایط مختلفی مواجه هستند. این مطالعه به منظور شناخت نقاط قوت و ضعف و فرصت ها و تهدیدات از دیدگاه اعضای کمیته مدیریت بحران و بلایای بیمارستان های دولتی ایران انجام گرفت. روش کار این مطالعه مقطعی در سال 1397 انجام گرفت. جامعه پژوهش بیمارستان های دولتی تحت پوشش دانشگاه های علوم پزشکی ایران بودند که بر اساس آمایش سرزمینی 20 دانشگاه به صورت تصادفی انتخاب و در دانشگاه منتخب، در کل 87 بیمارستان موجود با اعضای در دسترس کمیته بیمارستانی مدیریت بحران و بلایا مصاحبه شد. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته شامل 2 بخش متغیرهای فردی و نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصت ها و تهدیدات با 17 سوال باز و بسته بوده که روایی و پایایی آن مورد تایید قرار گرفت. داده ها در نرم افزار SPSS23 تحلیل شد. یافته ها از 347 نفر مورد بررسی، سرجمع با احتساب موارد تکراری 3. 524 مورد احصا شد که از این تعداد، 784 مورد (2/22 درصد) نقاط قوت، 717 مورد (3/20 درصد) نقاط ضعف، 344 مورد (8/9 درصد) فرصت، 649 مورد (4/18 درصد) تهدید و 1. 030 مورد (2/29 درصد) راهکارهای مرتبط بودند. بین شهر محل خدمت، مدت همکاری در کمیته، تعداد تخت فعال بیمارستان محل خدمت، مقطع تحصیلی، جنس، سن، حیطه شغلی، نوع بیمارستان محل خدمت و تعداد کل قوت، ضعف، فرصت ها، تهدیدات و راهکارهای مطرح شده رابطه معنا داری وجود داشت (0. 05>P). نتیجه گیری این مطالعه نشان داد بیمارستان های دولتی ایران در مدیریت بحران و بلایا ضمن برخورداری از نقاط قوت و فرصت ها با چالش ها و تهدیدات متعددی مواجه بوده و نیازمند به طراحی و اجرای برنامه های مداخله ای متناسب هستند.

مقدمه قانون ابزاری مهم برای تحقق سیاست های حوزه سلامت است و بسیار مهم است که قانون گذاری در این حوزه، طبق رویه های «قانون گذاری خوب» صورت پذیرد. براساس تشریفات قانون گذاری در ایران، ابتکار قانون گذاری در تقدیم لایحه از سوی دولت و طرح از سوی مجلس صورت می گیرد. هدف این مطالعه بررسی قوانین مصوب حوزه سلامت از منظر ابتکار قانون گذاری است. روش کار پژوهش حاضر مطالعه ای تطبیقی بوده و محیط پژوهش مشتمل بر ده دوره مجلس شورای اسلامی است. قوانین مصوب، طرح ها و لوایح ارایه شده در هر دوره مجلس شورای اسلامی احصا و استخراج شدند و مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: در ده دوره قانون گذاری از مجلس اول تا دهم بهترتیب 60، 53، 46، 48، 46، 39، 40، 44، 39 و 37 طرح و لایحه در حوزه سلامت ارایه شده اند که از این بین به ترتیب ادوار 36، 31، 27، 31، 28، 22، 25، 29، 8 و 14 قانون در این حوزه به تصویب رسیده اند. ابتکار قانون گذاری ده دوره مجلس در حوزه سلامت بیشتر از طریق لایحه بوده اما نسبت بین طرح و لایحه در ادوار مختلف متفاوت است. هر چه به زمان حال نزدیک می شویم از تعداد قوانین مصوب در حوزه سلامت کاسته می شود. نتیجه گیری: بالاتر بودن سهم لوایح از قانون گذاری در این مطالعه همخوان با اصول قانون گذاری خوب است. در نظام سلامت ایران با وجود تشکل های صنفی با قدرت قانون اظهارنظر در طرح ها و لوایح انتظار می رود ابتکار قانون گذاری از طریق طرح نیز رایج باشد. در این شرایط روندها باید به نحوی اصلاح شود تا تعامل میان نهادهای پیشنهاددهنده قانون و نهادهای مبتکر قانون تقویت شود.

مقدمه نظام پرداخت مبتنی بر گروه های تشخیصی مرتبط به دلیل افزایش مدیریت هزینه ها و کارآیی بیمارستان ها در کشورهای در حال توسعه و دولت هایی که هدف آنها مدیریت صحیح هزینه های درمانی وگسترش پوشش بهداشت است، از اهمیت بالایی برخوردار است. مطالعه حاضر بررسی استقرار این نظام پرداخت را مورد مطالعه قرار داده است. روش کار مطالعه حاضر، مقطعی و به صورت توصیفی-تحلیلی با مشارکت 34 نفر از مدیران بیمارستان ها، مدیران سازمان بیمه سلامت ایران و کارشناسان بالینی و مالی استان همدان به انجام رسید. در بخش اول، از پرسشنامه محقق ساخته برای سنجش میزان آگاهی و نگرش و در بخش دوم، از چک لیست برای بررسی نحوه ثبت اطلاعات بالینی-مالی بیماران در پنج بیمارستان دولتی استان همدان استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و از طریق نرم افزار Stata-11 انجام شد. یافته ها: عوامل مختلفی از جمله مزایا، معایب، موانع و پیش نیازهای اجرایی، افزایش کارآیی و کیفیت خدمات ارایه شده پس از اجرا، همگام شدن با سازمان های بیمه گر، استفاده از این نظام پرداخت برای بیماران سرپایی عنوان شد. تمام بیمارستان های دولتی استان همدان، اطلاعات مالی و بالینی را به طور کامل و مناسب با استفاده از سیستم طبقه بندی بین المللی بیماری ها نسخه9 و 10 به ثبت می رساندند. نتیجه گیری: تغییر نظام پرداخت در هر کشوری با وجود منابع محدود و پرسنل متنوع، در نظام سلامت امری دشوار است. اما می توان با آماده کردن نیروهای اجرایی و پشتیانی و مدیریتی، تغییر در سیستم پرداخت به ارایه دهندگان و مشکلات ناشی از آن را مرتفع کرد. با توجه به یافته ها چنین برمی آید که نظام پرداخت گروه های تشخیصی مرتبط با استفاده از تدابیر لازم و بسترسازی مناسب قابل اجراست.

مقدمه هدف این مطالعه، بررسی درس آموخته های حاصل از استقرار سامانه تلفنی 4030 از دیدگاه مدیران و مشاوران پاسخگو بود. روش کار در این مطالعه کیفی در قالب تحلیل محتوا به بررسی دیدگاه های مشاوران (21 نفر) و مدیران برنامه (5 نفر) پرداختیم. با استفاده از لیست مشخصات، مشاوران از استان های کشور انتخاب شدند. مصاحبه ها یک ماه بعد از راه اندازی سامانه 4030 و طی دو هفته به صورت تلفنی انجام شد و با کسب اجازه از مصاحبه شوندگان ضبط و بلافاصله پیاده شد. داده ها در نرم افزار OpenCode4. 2 و در چارچوب CFIR تحلیل شد. یافته ها: نظرات شرکت کنندگان در قالب 220 کد معنایی تعریف شد و در قالب 5 حیطه: 1) ویژگی های برنامه؛ 2) محیط درونی برنامه؛ 3) محیط بیرونی برنامه؛ 4) ویژگی های افراد درگیر در برنامه؛ و 5) روند اجرای برنامه طبقه بندی و توصیف شد. نتیجه گیری: برنامه ریزی های اولیه، فرآیند جذب، ارزیابی و آموزش های اولیه و دوره ای اهمیت ویژه ای داشتند که به دلیل تعجیل در شروع به کا ر سامانه، به طور مناسبی انجام نشد. تعامل داخلی (بین افراد، مدیران و مسیولان سامانه) و تعاملات با سایر سازمان های هم هدف در زمان انجام مطالعه ضعیف بود. از دیدگاه مدیران اجرایی، مشارکت به معنای واقعی (مشارکت در تمامی سطوح برنامه ریزی، اجرا، ارزشیابی و تصمیم گیری) به درستی انجام نشد و همین امر مانع بزرگی بر سر راه بسیاری از فرآیندها و اقدامات مدیریتی و اجرایی سطوح میانی بود. به نظر می رسد لازم بود با شروع اعلام همه گیری در چین و احتمال شیوع در سایر کشورها، برنامه ریزی های اولیه، بسترسازی، منابع انسانی و سایر فرآیندها با دقت بیشتری انجام شود.

مقدمه عدالت سلامت به معنای دسترسی مردم به خدمات سلامت و استفاده از آن بر اساس نیاز، پرداخت هزینه های سلامت بر اساس توان مالی و برخورداری از سطح سلامتی قابل قبول است. توزیع عادلانه تخت های بیمارستانی منجر به افزایش دسترسی به خدمات سلامت و ارتقای سلامتی مردم می شود. این پژوهش با هدف سنجش عدالت در توزیع جغرافیایی تخت های بیمارستانی استان سمنان انجام شد. روش کار از داده های وزارت بهداشت و مرکز آمار ایران برای انجام این پژوهش توصیفی و مقطعی استفاده شد. جامعه پژوهش بیمارستان های استان سمنان در سال 1395 است. میزان عدالت در توزیع تخت های بیمارستانی با استفاده از منحنی لورنز و ضریب جینی تعیین و محاسبه شد. از نرم افزار اکسل برای تحلیل داده ها استفاده شد. یافته ها: جمعیت استان سمنان در سال 1395 برابر با 702, 360 نفر بود. تعداد 11 بیمارستان با 1, 485 تخت فعال در این سال در استان سمنان وجود داشت. تعداد 6/1 بیمارستان به ازای هر صد هزار نفر جمعیت و 1/2 تخت فعال بیمارستانی به ازای هر هزار نفر جمعیت در استان وجود داشت. شهرستان های شاهرود، سمنان و دامغان بیشترین تخت بیمارستانی به ازای جمعیت را داشتند. ضریب جی نی توزیع تخت های بیمارستانی در شهرستان های استان 28/0 بود. نتیجه گیری: توزیع تخت های بیمارستانی در استان سمنان با استفاده از شاخص جینی عادلانه بوده است. تخصیص عادلانه منابع سلامت در شهرهای کم برخوردار استان برای دستیابی به هدف عدالت در سلامت ضروری است. سیاستگذاران و مدیران ارشد نظام سلامت باید اقداماتی برای بهبود عدالت در دسترسی مردم جامعه به تخت های بیمارستانی بکار گیرند.

مقدمه خودکشی یکی از معضلات عمده بهداشتی و روانی-اجتماعی دنیای معاصر است. مطالعه حاضر به منظور بررسی عوامل اجتماعی موثر بر گرایش به خودکشی در بین دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهرستان بویراحمد انجام شد. روش کار رویکرد مورد استفاده در این پژوهش کمی بوده و از تکنیک پیمایش و ابزار پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهرستان بویراحمد بوده است. براساس جدول لین، تعداد نمونه در سطح 95درصد اطمینان و 5درصد خطای نمونه گیری 373 نفر بوده است. روش نمونه گیری به صورت نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای بوده است. یافته ها: بین میزان گرایش به خودکشی با هر پنج بعد دینداری رابطه وجود داشت و این رابطه با هر پنج بعد و به طور کلی منفی بود. رابطه معنا داری بین میزان تغییر پایگاه اجتماعی-اقتصادی با میزان گرایش به خودکشی (رابطه مثبت) و بین میزان حمایت اجتماعی با میزان گرایش به خودکشی (رابطه منفی) وجود داشت. شکست تحصیلی، تجربه طلاق والدین و تجربه سوءاستفاده جنسی نیز از متغیرهای تاثیرگذار در گرایش به خودکشی بودند. این عوامل در مجموع توانستند 1/44 درصد از تغییرات متغیر وابسته (گرایش به خودکشی) را تبیین کنند و 9/55 درصد از واریانس باقیمانده را عوامل دیگری غیر از متغیرهای حاضر در این تحقیق تبیین می کنند. نتیجه گیری: زمینه های اجتماعی گرایش به خودکشی خصوصا در زمان حاضر بسیار مهم و اثرگذار هستند و باید شرایط لازم برای بهبود آنها فراهم شود.

مقدمه مدیران و سیاست گذاران به دنبال روش هایی هستند که آنها را در اتخاذ بهترین تصمیم و انتخاب بهترین گزینه برای خرید تجهیزات پزشکی مانند الکتروشوک کمک کند. باتوجه به اینکه در شرایط عملی، تنها در نظر گرفتن یک معیار برای ارزیابی گزینه های تصمیم نمی تواند واقع بینانه باشد، روش های تصمیم گیری چند معیاره با ارزیابی گزینه های تصمیم بر اساس معیارهای متعدد و غالبا متعارض، از جمله روش هایی هستند که هر روز بر میزان و گستره استفاده از آنها در سازمان های مختلف از جمله بیمارستان ها افزوده می شود. روش کار در این مطالعه برای تصمیم گیری درمورد خرید دستگاه الکتروشوک از روش های SAW, VIKOR و TOPSIS استفاده شد. با جستجو در مقالات علمی و با استفاده از روش دلفی معیارهایی به عنوان معیارهای موثر و مهم در تصمیم گیری برای خرید دستگاه الکتروشوک شناسایی و در ماتریس تصمیم گیری وارد شدند. ورودی دیگر ماتریس تصمیم گیری 4 برند دستگاه الکتروشوک بودند که باتوجه به سایت IMED و با مشورت مسیول تجهیزات پزشکی بیمارستان انتخاب شدند. ماتریس اولیه تصمیم گیری با استفاده از نظرات خبرگان تکمیل شد و به عنوان ورودی روش های TOPSIS، SAW و VIKOR در نرم افزار اکسل وارد شد. یافته ها: نتایج به دست آمده از هر 3 مدل تصمیم گیری VIKOR، TOPSIS و SAW مشابهت داشته و یکدیگر را تایید کردند و نشان داد که بهترین برند برای خرید دستگاه الکتروشوک، برند B و نامناسب ترین گزینه برای خرید در بیمارستان، برند A است. نتیجه گیری: استفاده از رویکردهای تصمیم گیری چندمعیاره در دنیای رقابتی و پرهزینه امروز امری اجتناب ناپذیر و موثر می باشد و استفاده از چندین روش تصمیم گیری با معیارهای مختلف و نیز تشابه نتایج به دست آمده، اعتبار نتایج را افزایش می دهد.

مقدمه نظام تامین مالی سلامت فرآیند جمع آوری، انباشت و مدیریت منابع مالی و خرید خدمات سلامت مورد نیاز مردم با هدف تامین، حفظ و ارتقای سلامتی مردم و حمایت مالی از آنها در مقابل هزینه های سلامت است. تامین مالی به عنوان یکی از مهم ترین کارکردهای نظام سلامت، نقش مهمی در حفظ و ارتقای رفاه مردم جامعه دارد. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف تعیین شاخص های ارزشیابی نظام تامین مالی سلامت انجام شد. روش کار این مطالعه با روش مرور حیطه ای در خرداد و تیر 1399 در دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد. کلیه مقالات منتشر شده در زمینه شاخص های ارزشیابی نظام تامین مالی سلامت در بازه زمانی اول ژانویه 1975 تا 20 می 2020 میلادی (31 اردیبهشت 1399) در 6 پایگاه داده ای جستجو و جمع آوری شدند. در نهایت، 79 مقاله با روش تحلیل موضوعی با استفاده از نرم افزار 10MAXQDA تحلیل شدند. یافته ها: 31 شاخص ارزشیابی نظام تامین مالی سلامت شناسایی شد و در 3 دسته جمع آوری منابع مالی، انباشت منابع مالی و خرید خدمات سلامت گروه بندی شدند. شاخص های درصد پرداخت مستقیم از جیب خانوار از کل هزینه های سلامت، درصد خانوارهای مواجه شده با هزینه های کمرشکن سلامت، سهم هزینه های سلامت از تولید ناخالص داخلی، هزینه کل سلامت، سهم هزینه های سلامت از بودجه عمومی دولت، هزینه های فقرزای سلامت، سهم بخش خصوصی از هزینه های سلامت و درصد مشارکت خانوارها در تامین مالی سلامت پرتکرارترین شاخص های ارزشیابی نظام تامین مالی سلامت بودند. نتیجه گیری: میزان جذب و مدیریت منابع مالی، تسهیم ریسک، کارایی، عدالت و پایداری از معیارهای مهم ارزشیابی نظام تامین مالی سلامت هستند. استفاده از شاخص ها برای ارزشیابی نظام تامین مالی سلامت ضروری است.

مقدمه مطالعه حاضر با هدف طراحی سیستم مدیریت فرآیندهای آموزشی، پژوهشی و پشتیبانی دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی تبریز از طریق مدیریت فرآیندهای کسب و کار صورت گرفته است. روش کار: در ابتدا با استفاده از رویکرد اقدام پژوهی فرآیندها و فعالیت های منتسب به آنها شناسایی و مستند شده و طی چند مرحله بحث گروهی و مصاحبه فردی فرآیندهای فاقد ارزش افزوده حذف شدند. سپس با استفاده از یک مطالعه زمان سنجی، زمان مشاهده شده ثبت شده و از طریق معیارهای پیشنهادی وستینگهاوس ضریب عملکرد، زمان نرمال و استاندارد تعیین شد. به منظور برخورد با شرایط فقدان اطمینان، مقادیر زمان سنجی با استفاده از منطق فازی استخراج شده و سپس از طریق فازی زدایی مقادیر حقیقی به شکل میانگین محاسبه شد. از نر م افزار Bizagi-Modeler برای مستند سازی فرآیندها و از نرم افزار Excel و Spss برای انجام محاسبات استفاده شد. یافته ها: تعداد 3. 729 فعالیت در قالب 384 فرآیند شناسایی و به مرحله زمان سنجی وارد شدند. میانگین و انحراف معیار پیشنهادی وستینگهاوس برای مراکز فرآیند، ضریب عملکرد، زمان نرمال و استاندارد 26/6، 12/56 و 35/57 دقیقه نشان داد. بر اساس جمع بندی جلسات کمیته های ارتقای فرآیند، یکی از دلایل مهم تآخیر فرآیندها در مدیریت روزمره در زمان پیک کاری، پیچیدگی و تغییرات بالای فعالیت ها بود. نتیجه گیری: استفاده از رویکرد مدل و نشانه گذاری فرآیند کسب و کار به همراه تقویت زیرساخت فناوری اطلاعات، دانشگاه ها را در تحقق اهداف تحول آموزش پزشکی با تدوین سامانه های مدیریت عملکرد و هزینه کمک می کند. فرآیندهای جاری در دانشکده ها وابستگی بالایی به فرآیندهای سطح ستاد دارد که می تواند با تفویض اختیار بیشتر، از پویایی بیشتری برخوردار باشد.