بیماریهای گیاهی
سال:1387 | دوره:44 | شماره:1 (پیاپی 173) |تعداد مقالات:9

بیماری پژمردگی فوزاریومی سیب زمینی از جمله بیماریهای مهم این محصول است که در مزرعه و انبار خسارت فراوان وارد می کند. به منظور کنترل بیولوژیک با این بیماری از مجموع 120 سوش باکتری جدا شده از ریزوسفر سیب زمینی، 27 جدایه با روش کشت متقابل توانایی آنتاگونیستی بالایی در برابر قارچ بیمارگر از خود نشان دادند. توانایی آنتاگونیستی باکتری های جدا شده از نظر تولید ترکیبات فرار، آنتی بیوتیک و سیدروفور مورد بررسی قرار گرفت. هشت استرین از مجموع 27 جدایه باکتریایی که دارای اثرات آنتاگونیستی بالاتری بودند و در این میان دو سوش موتان نیز وجود داشت، جهت آزمایش های گلخانه ای انتخاب گردید. این استرین ها شامل Pseudomonas fluorescens biov. III DA1, DA1m, DA3، subtilis DM1, DM1m, Bacillus DP1 B. brevis B1, و P. fluorescens CHAO (جدایه مدل) بودند. ارزیابی بیوکنترل با استفاده از غده های سیب زمینی، با دو روش پوشش بذر و محلول پاشی خاک در قالب طرح کاملا تصادفی با 37 تیمار و 3 تکرار صورت پذیرفت. در این آزمایش استرین Pseudomonas fluorescens biov. III DA1 بیشترین تاثیر را در کاهش شدت بیماری و استرین B. brevis B1 بیشترین تاثیر را روی فاکتورهای رشدی نشان داد. تغییرات جمعیت آنتاگونیست های موتان مقاوم به ریفامپیسین و نالیدیکسیک اسید و بیمارگر در طول آزمایش های گلخانه ای، همبستگی منفی بین این دو پارامتر را نشان داد (64.3%-=r).

Rhizoctonia solani یکی از قارچ های بیماریزا است که خسارت عمده ای به محصولات مختلف زراعی وارد می سازد. زیرگروه آناستوموزی AGI-IA این قارچ، برنج را مورد حمله قرار داده و باعث ایجاد بیماری سوختگی غلاف برنج می شود. این بیماری به عنوان یکی از مهمترین بیماری های قارچی در مناطق برنجکاری دنیا شناخته شده است. در این مطالعه پس از جداسازی، خالص سازی و تعیین گروه آناستوموزی، 75 جدایه قارچ R. solani AG1-IA، بعنوان عامل بیماری مورد شناسایی قرار گرفت. جهت بررسی ژنتیکی و شناسایی هر چه دقیق تر جدایه های قارچ R. solani AGI-IA، نشانگر پکتیک زایموگرام مورد استفاده قرار گرفت. در مطالعه الکتروفورزی آنزیم پکتیناز دو جایگاه یکی برای آنزیم پلی گالاکتوروناز (PG) و دیگری برای پکتین استراز (PE) شناسایی شد. حضور یا عدم حضور هر باند بوسیله محاسبه مقدار Rf مشخص گردید. پس از بررسی یافته ها، 15 باند پلی گالاکتوروناز (PG) و 3 باند پکتین استراز (PE) شناسایی شد. فراوانی باندها در الگوهای زایموگرمی بدست آمده بین 8 تا 17 عدد نوسان داشت. در نهایت شش الگوی آنزیمی برای جدایه های مورد مطالعه بدست آمد. پس از تهیه ماتریکس تشابه، بر اساس فراوانی باندها، میزان تشابه ژنتیکی بین 62% تا 88% محاسبه شد. دندروگرام رسم شده دارای دو شاخه اصلی بود که در یک شاخه تنها ZP3 قرار گرفت و در گروه دیگر الگوها آنزیمی ZP1 ZP2 ,ZP4 ,ZP5 و ZP6 قرار گرفتند. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که اگر چه گروه آناستوموزی عامل بیماری سوختگی غلاف، AG1-IA است اما جدایه های این گروه آناستوموزی خود دارای تنوع درون گروهی می باشد. این تنوع بصورت تولید الگو های آنزیمی متفاوت مشاهده می شود. این تنوع در ایزوانزیم های پکتیناز می تواند پتانسیل های مختلفی به بیمارگر بدهد.

در سال های اخیر بیماری آنتراکنوز مرکبات، در استان مازندران در تعدادی از ارقام تجاری مرکبات خسارت قابل توجهی ایجاد کرده است. این بیماری به صورت گسترده ای در باغ های مرکبات این استان شیوع دارد. به منظور جداسازی و شناسایی عامل یا عوامل ایجاد کننده بیماری، تعیین میزان آلودگی منطقه و حساسیت ارقام مهم و معرفی شده مرکبات شمال کشور، طی سال های 1383 و 1384 از باغ های آلوده به صورت تصادفی نمونه برداری شد. با انتقال نمونه ها به آزمایشگاه و کشت قطعات بافت های شاخه، برگ، گل و میوه 119 نمونه جمع آوری شده روی محیط کشت PDA، 96 جدایه از شبه جنس Colletotrichum جداسازی شد. بر اساس خصوصیات مورفولوژیکی، بعضی ویژگی های فیزیولوژیکی و دمای مطلوب رشد، تمام جدایه ها به عنوان شبه گونه gloeosporioides .C شناسایی شدند. فرم جنسی قارچ مذکور، گونه Glomerella cingulata بود که از میان جدایه های بدست آمده، فقط یک جدایه در محیط کشت YPSS پریتسیوم تولید کرد. آزمون های بیماریزایی جدایه های C. gloeosporioides با استفاده از دو روش آزمایشگاهی و گلخانه ای انجام شد. در این آزمون ها از 30 جدایه مایه زنی شده روی شاخه ها، ایجاد زخم ایجاد نمودند و از نظر قدرت بیماریزایی بین جدایه ها تفاوت وجود داشت. این جدایه ها روی میوه های مایه زنی شده تولید پوسیدگی قهوه ای کردند. آلودگی درختان مرکبات استان مازندران به بیماری آنتراکنوز بین 74-23 درصد تعیین گردید که میانگین پراکنش بیماری در استان 49 درصد بود. در زمینه رشد شعاعی جدایه ها در دماهای مختلف بین میانگین رشد شعاعی جدایه ها تفاوت وجود داشت که می تواند به عنوان یکی از ویژگی های اختصاصی جدایه مطرح شود. کمینه دما 5-10°c، بهینه 25-27°c و بیشینه 35-37°c  روی محیط غذایی PDA در شرایط تاریکی اندازه گیری شد. بررسی زمستان گذرانی قارچ نشان داد که به صورت آسروول و ریسه در بقایای آلوده زمستان گذرانی نموده و میزان دوام آن در بقایای گیاهی بیش از یک سال بود.

بیماری بوته میری گیاهان جالیزی ناشی از گونه های Phytophthora از مهمترین بیماری های خاکزاد این گیاهان در ایران می باشد. دو گونه P. drechsleri و P. melonis به عنوان عوامل اصلی بوته میری کدوییان شناخته شده اند. این دو گونه بر اساس خصوصیات مورفولوژیکی موجود از یکدیگر قابل تفکیک نیستند. با استفاده از عکس العمل گیاهچه گلرنگ، تولید پوسیدگی صورتی در سیب زمینی و تعیین دامنه میزبانی تفکیک دو گونه فوق الذکر صورت گرفت. علاوه بر این در این تحقیق عاملیت بوته میری های فیتوفتورایی کدوییان در چندین استان مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نمونه برداری هایی که در بهار و تابستان سال 1384 از مناطق جالیزکاری استان های فارس، کرمان، یزد، خوزستان، کهکیلویه و بویراحمد و بوشهر انجام گرفت، 47 جدایه (45 جدایه از خیار و 2 جدایه از طالبی) P. melonis از بافتهای طوقه و ریشه خیار و طالبی به دست آمد. این چهل و هفت جدایه بر خلاف جدایه های  P. drechsleri و P. cryptogea موجود در کلکسیون بخش گیاهپزشکی دانشگاه شیراز در گیاهچه های گلرنگ رقم نبراسکا ده و در سیب زمینی به ترتیب ایجاد بوته میری و پوسیدگی صورتی نکردند. این نتایج منجر به تایید نام گذاری جدایه های به دست آمده از کدوییان بیمار به گونه P. melonis شد. در آزمون تعیین دامنه میزبانی، تیره کدوییان، بامیه، کنجد، کلزا، آفتابگردان، بادنجان، فلفل، گوجه فرنگی، هویج و توتون مورد بررسی قرار گرفتند. تنها کدوییان و عدس توسط جدایه P. melonis  (D45 از خیار) دچار بوته میری شدند اماP. drechsleri  ( Kv3از چغندر قند) آن ها را آلوده نکرد. P. drechsleri در غیر کدوییانی مانند لوبیا و کلزا ایجاد آلودگی کرد. هندوانه تنها گیاه از کدوییان مورد آزمایش بود که توسط هر دو گونه مورد حمله قرار گرفت.

بیماری کپک خاکستری ناشی از Botrytis cinerea یکی از مشکلات عمده تولید گل رز در گلخانه های سراسر دنیا و از جمله ایران می باشد. به منظور مطالعه تاثیر نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم و غلظت کلسیم در محلول غذایی بر حساسیت گل رز به این بیماری سه آزمایش طی سالهای 1384 تا 1386 در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد انجام شد. بر اساس نتایج آزمایشهای اول و دوم، یک جدایه و غلظت مناسب از آن با توان بیماریزایی خوب برای ایجاد آلودگی مصنوعی انتخاب شد. آزمایش سوم به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو عامل نسبت نیترات به آمونیوم با سه سطح 100:00، 75:25 و 50:50 و کلسیم با دو سطح 1.6 و 4.8 میلی مولار در محلول غذایی با چهار تکرار بر روی بوته‏های رز در شرایط هیدروپونیک اجرا شد. در طول دو دوره گلدهی، گلها از تیمارهای مختلف برداشت و با سوسپانسیون 104  اسپور در میلی لیتر جدایه انتخابی مایه زنی شد. نتایج نشان داد افزایش غلظت آمونیوم محلول غذایی تا 50 درصد نیتروژن مصرفی منجر به افزایش 32 درصدی شدت بیماری کپک خاکستری گل رز (p<0.01) به دلیل کاهش غلظت کلسیم گلبرگها شد. در مقابل با افزایش کلسیم در محلول غذایی از 1.6 به 4.8 میلی مولار، شدت بیماری از 29.1 به 23.2 درصد / روز کاهش یافت (p<0.01). همچنین یک همبستگی منفی و معنی دار (p<0.05) بین غلظت کلسیم گلبرگها و شدت بیماری مشاهده گردید (r2=0.78). بنابراین با عنایت به نتایج حاصله، می توان با افزایش نسبت نیترات به آمونیوم تا حد 100:00 و نیز کلسیم تا حد 4.8 میلی مولار در محلول غذایی، حساسیت گل رز را در شرایط هیدروپونیک به بیماری کپک خاکستری به طور قابل ملاحظه ای کاهش داد.

به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی جمعیت های قارچ Puccinia striiformis f.sp. tritici عامل بیماری زنگ زرد گندم، با استفاده ار نشانگر AFLP،  86جدایه درطول فصل زراعی 84-83 جمع آوری و تکثیر شد. پس از استخراج DNA واکنش زنجیره ای پلی مراز با استفاده از چهار ترکیب آغازگر AFLP انجام شد. محصولات تکثیری بر روی ژل پلی اکریل آمید تفکیک و پس از رنگ آمیزی، امتیازدهی و تجزیه خوشه ای بر اساس 97 نشانگر چندشکل انجام شد. تنوع ژنتیکی موجود در بین جمعیت ها برای تفکیک آن ها از یکدیگر کافی بوده است. نتایج نشان داد جمعیت های گلستان و مازندران یک دودمان کلونال هستند. نزدیکی ژنتیکی بین جدایه های جنوب و شمال غرب احتمال وجود جریان ژنی بین این مناطق را نشان می دهد. جمعیت کرج کاملا متمایز از سایر جمعیت ها بود. 

نماتودهای ریشه گرهی (.Meloidogyne spp) به دلیل انتشار و دامنه میزبانی وسیع و تاثیر متقابل با سایر عوامل بیماری زای قارچی و باکتریایی یکی از پنج عامل درجه اول بیماری زا در گیاهان به شمار می آیند. در بررسی های صورت گرفته توسط اخیانی و همکاران (Akhiani et al. 1984. Iran. J. Plant Path 20) چندین گیاه دارویی از جمله بارهنگ، شاهدانه، جعفری، زبان گنجشک، نعناع و گشنیز به عنوان میزبانان گونه های مختلف نماتودهای ریشه گرهی از نقاط مختلف ایران و از جمله استان اصفهان گزارش و معرفی گردیده اند.