پژوهش های زراعی ایران
سال:1390 | دوره:9 | شماره:2 |تعداد مقالات:18

زمان بروز رقابت ناشی از تغییرات تراکم بوته در مراحل مختلف فنولوژیکی گیاه ذرت اثرات متفاوتی بر عملکرد گیاه دارد. لذا به منظور بررسی واکنش گیاه ذرت به تراکم بوته در مراحل مختلف رشد، آزمایشی در سال زراعی 86-1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. تیپ های رشدی شامل =V1رقم دیررس (704)، =V2رقم متوسط رس (504) و =V3رقم زودرس (260) و تغییر تراکم بوته در 5 مرحله رشد گیاه انجام شد که در زمان کاشت تراکم 40 درصد بیشتر از تراکم مطلوب هر رقم (برای دیررس، متوسط رس و زودرس به ترتیب 7، 9 و 11 بوته در مترمربع) لحاظ شد، و به ترتیب در مراحل رشدی V5، V7، Vt، R3 و R5 به تراکم مطلوب همان رقم رسیدند. آزمایش به صورت طرح کرتهای نواری بر پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. نتایج آزمایش نشان داد که تراکم بیشتر از حد مطلوب بخصوص از مرحله تاسل دهی به بعد عملکرد و اجزا آن را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. به طوری که تعداد بلال در بوته، تعداد دانه در ردیف بلال، تعداد دانه در بوته، وزن دانه در بوته، وزن دانه در بوته، وزن 100 دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی برای تیمارهای تنک شده در مراحل V7، V5 به تراکم مطلوب هر رقم معنی دار نبود، ولی برای تیمارهای تنک شده در مراحلVt ، R3 و R5 از نظر عملکرد و اجزا آن نسبت به تراکم مطلوب هر رقم اختلاف معنی داری (P£0.05) وجود داشت. به طوری که عملکرد دانه و تعداد دانه در مقایسه با تیمار تنک نشده در مرحله V5 به ترتیب 93 درصد و 106 درصد و در مرحله R5 به ترتیب 56 درصد و 55 درصد بود.

این آزمایش به منظور بررسی اثرات سطوح مختلف تنش خشکی بر پتانسیل خوددگرآسیبی سورگوم دانه ای رقم کیمیا انجام گردید. آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و در 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی و آزمایشگاه تحقیقات بذر دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در سال 1385 انجام پذیرفت. تیمارهای تنش خشکی در 4 سطح (تنش شدید در مراحل رویشی و زایشی، تنش در مرحله گل دهی، تنش در مرحله خمیری دانه و یک سطح آبیاری نرمال (شاهد))، غلضت های مختلف عصاره آبی در 5 سطح (صفر (شاهد)، 5%، 10%، 25% و 40%) و اندام گیاه در 2 سطح (اندام هوایی و بذر) به عنوان تیمارهای آزمایشی در نظر گرفته شدند. کلیه صفات مورد ارزیابی (درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و طول ساقه چه) تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفتند. تیمار تنش شدید خشکی بیشترین تاثیر منفی نسبت به دیگر تیمارهای تنش خشکی را بر شاخص های مورد ارزیابی داشت. میانگین درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی بذور با افزایش غلظت عصاره آبی کاهش یافت و به پایین ترین مقدار خود در غلظت 40% عصاره آبی رسید. سرعت جوانه زنی بذور در مقایسه با درصد جوانه زنی واکنش شدیدتری به مواد دگرآسیب داشت و غلظت های پایین عصاره آبی باعث کاهش معنی دار سرعت جوانه زنی بذور نسبت به تیمار شاهد (فاقد عصاره آبی) گردید. رشد ساقه چه در مقایسه با رشد ریشه چه تاثیر کمتری از مواد دگرآسیب پذیرفت و با افزایش غلظت عصاره آبی نسبت طول ریشه چه به ساقه چه کاهش یافت. شدت اثرات عصاره آبی اندام هوایی در مقایسه با تیمار عصاره آبی بذور سورگوم بر صفات درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و طول ساقه چه بیشتر بود، ولیکن اختلاف معنی داری میان تیمار عصاره آبی اندام هوایی و بذور سورگوم دانه ای به لحاظ سرعت جوانه زنی بذور مشاهده نگردید.

روش های مختلفی برای مدیریت علف های هرز توصیه می شود که از جمله آنها می توان به استفاده از گیاهان پوششی و آللوپاتی اشاره نمود. به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت (کشت تاخیری، کشت همزمان) بر روابط آللوپاتی ارقام گندم (شیراز، طبسی، روشن، نیک نژاد) و علف های هرز رایج مزارع گندم (چاودار، یولاف، پیچک صحرایی و ماشک گل خوشه ای) از نظر رشد اولیه علف های هرز و گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد. بر طبق نتایج بدست آمده، اثر بازدارندگی گندم بر علف های هرز تک لپه (یولاف و چچم) در کشت همزمان و در علف های هرز دو لپه (ماشک و پیچک) در کشت تاخیری بیشتر بود. در بررسی اثر علف های هرز بر گندم، در مواردی عکس این حالت صادق است. اثر ارقام گندم بر چاودار و یولاف (به استثنای طول ساقه چه) بازدارنده و بر ماشک، تحریک کننده بود. طول ریشه چه علف های هرز بیشترین حساسیت را به مواد آللوکمیکال آزادشده از ارقام گندم نشان داد که این رفتار با توجه تماس بیشتر این اندام با آللوکمیکال های موجود در خاک، قابل توجیه است.

در این تحقیق ذرت در سه تراکم (8، 12 و 16 بوته/مترمربع) و در دو الگوی کاشت تک ردیفه و دو ردیفه و بذر هفت گونه علف هرز تاج خروس وحشی، سلمه تره، تاجریزی سیاه، علف چمن، دم روباهی کشیده، تاتوره و قیاق کشت شدند. دما، کیفیت و شدت نور در سطح خاک اندازه گیری شد و تعداد گیاهچه های سبز شده از هر علف هرز در سه نمونه برداری بررسی شد. نوسان دمایی تحت تاثیر تراکم و الگوی کشت قرار نگرفت و با تشکیل کانوپی ذرت کاهش یافت. سه الگوی سبز شدن در علفهای هرز دیده شد، از گونه های بذر ریز، تاج خروس یک فلاش جوانه زنی داشت و به پوشش کانوپی پاسخی نداد. تعداد گیاهچه سبز شده علف چمن و سلمه تره و دم روباهی کشیده در تیمار بدون پوشش گیاهی نسبت به با پوشش گیاهی و الگوی کاشت تک ردیفه نسبت به دو ردیفه با اختلاف معنی داری بیشتر بود و سه فلاش جوانه زنی داشتند. از گونه های بذر نسبتا درشت، تعداد گیاهچه های سبز شده در تیمار با پوشش گیاهی نسبت به بدون پوشش گیاهی در دو گونه داتوره و تاجریزی سیاه تفاوت معنی داری نداشت ولی در گونه قیاق افزایش یافت و در هر سه گونه در الگوی کاشت دو ردیفه بیش از الگوی تک ردیفه بود. داتوره سه ولی تاجریزی و قیاق یک فلاش جوانه زنی داشتند.

به منظور بررسی اثرات کنترل مکانیکی و شیمیایی و تلفیق آنها در کنترل علف های هرز پنبه (رقم ورامین) آزمایشی در سال زراعی 87-86 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند به صورت طرح آماری بلوک های کامل تصادفی در قالب 12  تیمار و  4تکرار انجام شد. تیمارها شامل علف کش های ترفلان (تری فلورالین (EC %48 سونالان (اتال فلورالین (EC %33.3، به ترتیب با دوزهای 960 و 999 سی سی ماده موثره در هکتار بصورت خاک مخلوط یک روز قبل از کاشت، علف کش انووک) Envoke 75 WG تری فلوکسی سولفورون سدیم) با دوز 11.25 گرم ماده موثره در هکتار همراه با ماده افزودنی سیتوگیت به نسبت 2 در هزار بصورت پس رویشی در مرحله 5 تا 8 برگی پنبه، یک بار کولتیواتور در مرحله 5 تا 8 برگی پنبه، 2 بار کولتیواتور به ترتیب در مراحل 2 تا 4 و 4 تا 8 برگی پنبه، ترفلان+کولتیواتور، سونالان+کولتیواتور، انووک+کولتیواتور، ترفلان+انووک، سونالان+انووک بودند و تیمار وجین تمام فصل و تیمار بدون کنترل در تمام فصل علف های هرز با پنبه بعنوان شاهد 1 و  2منظور شد. نتایج نشان داد که تیمارهای علف کش جدید انووک به همراه سیتوگیت به تنهایی و همچنین تلفیق آن با علف کش سونالان و کولتیواتور بیش از سایر تیمارها در کاهش تراکم و وزن خشک علف های هرز موثر بودند البته در تیمارهای تلفیقی، علف کش انووک بهتر از کولتیواتور عمل نمود. تلفیق کولتیواتور با علف کش ها موثرتر از دو مرتبه استفاده از کولتیواتور به تنهایی بود.

بذرهای 12 رقم خارجی و 6 توده بومی گلرنگ برای بررسی عملکرد دانه، میزان روغن و ترکیب اسیدهای چرب آنها مورد تجزیه قرار گرفتند. بذرها در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد کشت شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین رقم ها اختلاف معنی داری در عملکرد دانه، میزان روغن و ترکیب اسیدهای چرب وجود دارد. بیشترین عملکرد دانه را رقم های S-541،PI-5376336  و توده محلی اراک به ترتیب با 3008، 2671 و 2587 کیلوگرم در هکتار داشتند. بیشترین میزان روغن را رقم Bacum92 و کمترین میزان پوسته بذر را رقم Rio-70 داشتند. اسیدهای چرب اصلی رقم ها، شامل اسید لینولئیک، اولئیک، پالمتیک و استئاریک بودند که بیش از 99 درصد از کل اسیدهای چرب را تشکیل دادند. میزان اسید لینولئیک در رقم های مورد بررسی گلرنگ 77.25–54.05 درصد، اسید اولئیک 35.44-12.98 درصد، اسید پالمتیک 7.23-6.01 درصد، اسید استئاریک 3.02-2.21 درصد و میزان اسید لینولنیک 0.41-0.01 درصد تعیین گردید. پایداری روغن رقم ها بین دو دامنه 0.655-0.168 بدست آمد. همبستگی معنی داری بین عملکرد دانه با سایر صفات مشاهده نشد. همبستگی منفی و معنی داری بین میزان روغن و درصد پوسته (0.488-r=)، اسید لینولئیک و پایداری روغن (r=-0.973) و اسید اولئیک و اسید لینولئیک (r=-0.968) بدست آمد، به علاوه یک همبستگی مثبتی و معنی داری نیز بین اسید اولئیک و پایداری روغن (r=0.992) تعیین شد. تفاوت معنی داری بین رقم های خارجی و توده های ایرانی در عملکرد دانه، میزان روغن، میزان پوسته دانه و ترکیب اسیدهای چرب وجود دارد. تنوع در صفات مورد مطالعه بالا بود. این ژنوتیپ ها دارای پتانسیل خوبی برای اصلاح عملکرد دانه و کیفیت روغن هستند، اما برای موفقیت در برنامه های اصلاحی گلرنگ توصیه می شود که از توده های بومی بیشتری و همچنین رقم های خارجی استفاده شود.

به منظور بررسی اثر شوری در سه مرحله رشدی بر فعالیت آنزیم سوپر اکسید دسموتاز و برخی از خصوصیات فیزیولوژیک دو رقم گندم، آزمایشی به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی پژوهشکده کشاورزی، پزشکی و صنعتی هسته ای کرج اجرا شد. تیمار زمان نمونه برداری در سه مرحله رشدی (پنجه زنی، گرده افشانی و 10 روز پس از گرده افشانی) در پلات اصلی و ترکیب دو رقم گندم به نامهای بم (مقاوم به تنش شوری) و تجن (حساس به تنش شوری) به همراه پنج تیمار شوری (1.3، 6، 8، 10 و 12 دسی زیمنس بر متر) به صورت فاکتوریل در پلات های فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج آزمایش نشان داد تنش شوری در طول فصل رشد مقدار نسبی آب گیاه (RWC) را کاهش داد و سبب افزایش میزان کل کلروفیل، مالوندآلدئید (MDA) و میزان پروتئین های محلول در هر دو رقم مورد بررسی شد. فعالیت آنزیم سوپر اکسید دسموتاز (SOD) نیز در شرایط آبیاری با آب شور به طور معنی داری افزایش یافت. نتایج حاکی از آن بود که رقم مقاوم بم که در شرایط تنش شوری از مالوندآلدئید پائین تر، مقدار نسبی آب کمتر، پروتئین بیشتر و میزان کلروفیل کمتری برخوردار بود، بیشترین فعالیت آنزیم سوپر اکسید دسموتاز را نیز در مقایسه با رقم تجن از خود نشان داد. رقم حساس تجن در شرایط تنش در مقایسه با شاهد RWC و میزان کلروفیل بالاتری از خود نشان داد، اما افزایش در شاخصهای فیزیولوژیکی مذکور با فعالیت بیشتر آنزیم SOD همراه نبود. بنابراین به نظر می رسد عدم افزایش کافی در فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان در رقم تجن منجر به کاهش توانائی گیاه جهت تحمل صدمات ناشی از تنش شوری می گردد، لذا رقم حساس به شوری تجن با استفاده از مکانیز م های اجتناب از شوری مانند حفظ مقادیر بالاتر RWC و افزایش میزان کلروفیل به مقابله با تنش شوری پرداخته است. بنابراین به نظر می رسد، مطالعه برخی از صفات فیزیولوژیک مهم در حساس ترین مراحل رشدی گیاه می تواند در تعیین میزان تحمل به شوری ارقام گندم موثر باشد.

در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک جهان بویژه در کشور ما، شوری خاک و آب از عوامل مهم در کاهش جوانه زنی، رشد و استقرار گیاهچه محصولات است. به همین دلیل و به منظور بررسی تاثیر اندازه بذر بر جوانه‏زنی و خصوصیات رشد گیاهچه ژنوتیپ های عدس رباط و گچساران تحت سطوح مختلف تنش شوری (0، 0.5، 0.8، 1.2 و 1.7 درصد (NaCl، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار انجام شد. نتایج به دست آمده نشان داد که ژنوتیپ رباط دارای سرعت جوانه زنی و تحمل به شوری بالاتری نسبت به ژنوتیپ گچساران بود. همچنین اندازه بذر بر سرعت جوانه زنی و وزن خشک گیاهچه تاثیر معنی داری (0.01>P) داشت. بذرهای بزرگ تر در شرایط عدم تنش شوری دارای گیاهچه های قوی تر و درصد جوانه زنی بالاتر و سرعت جوانه زنی کمتر بودند. ولی تحمل به شوری در بذرهای بزرگ کمتر از بذرهای کوچک بوده به طوریکه در بذرهای بزرگ افت درصد و سرعت جوانه زنی و وزن گیاهچه با افزایش شوری شیب بیشتری داشت. به نظر می رسد کاشت بذرهای ژنوتیپ رباط با وزن هزار دانه پایین در مناطقی که شوری عامل محدود کننده است، مناسب تر است.

به منظور تعیین مناسب ترین تناوب دو گانه گندم از نظر کارآیی زراعی نیتروژن، آزمایشی در طی سال های زراعی 87-1385 در شرایط اقلیم سرد خراسان انجام شد. این آزمایش به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. تناوب زراعی به عنوان عامل اصلی در پنج سطح (1- گندم: گندم 2- سیب زمینی: گندم 3- ذرت سیلویی: گندم 4- شبدر برسیم: گندم 5- چغندر قند: گندم) و کود نیتروژنه برای تمامی گیاهان پیش کاشت گندم به عنوان عامل فرعی در چهار سطح (1- بدون مصرف نیتروژن 2- مصرف نیتروژن 50% کمتر از توصیه کودی 3- مصرف نیتروژن به میزان توصیه کودی 4- مصرف نیتروژن 50% بیشتر از توصیه کودی) و برگشت بقایای محصول پیش کاشت گندم به خاک به عنوان عامل فرعی فرعی با دو سطح (1- بدون برگشت بقایای گیاهی 2- برگشت 50% بقایای به جا مانده از محصول پیش کاشت) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که تناوب زراعی و میزان نیتروژن مصرفی تاثیر معنی داری بر عملکرد کل، جذب کل نیتروژن، کارآیی زراعی، کارآیی فیزیولوژیکی، کارآیی بازیافت و شاخص برداشت نیتروژن داشت. در تناوب ذرت: گندم بیشترین کارآیی زراعی، کارآیی فیزیولوژیک کارآیی بازیافت و شاخص برداشت نیتروژن مشاهده شد در حالی که تناوب چغندرقند: گندم کمترین کارآیی زراعی، کارآیی فیزیولوژیک و شاخص برداشت نیتروژن را نشان داد. علت برتری تناوب ذرت: گندم نسبت به سایر تناوب ها، افزایش کارآیی فیزیولوژیک نیتروژن در این تناوب بود. افزایش مصرف نیتروژن منجر به کاهش کارآیی زراعی، کارآیی فیزیولوژیک و کارآیی بازیافت نیتروژن شد. برگشت بقایای محصول پیش کاشت گندم تاثیر معنی داری بر کارآیی زراعی و کارآیی بازیافت نیتروژن نداشت اما کارآیی فیزیولوژیک نیتروژن را اندکی کاهش داد.

با توجه به کاربرد روز افزون گراس های چمنی در فضای سبز و مراتع کشور شناخت میزان تحمل آنها به تنش های مختلف محیطی از جمله شوری بویژه در مرحله استقرار گیاه از اهمیت زیادی در حفظ و توسعه بهره برداری آنها برخوردار است. بدین منظور خصوصیات جوانه زنی و رشد گیاهچه 10 توده گراس چمنی شامل علف پشمکی سمیرم، آگروپایرون دزرتروم تبریز، چاودار یکساله فریدونشهر، دم اسبی موته، چمن جو سمیرم، قیاق اصفهان، چمن گندمی همدان، علف پشمکی فریدونشهر، جو وحشی سمیرم و چاودار چندساله فریدن در تیمارهای شوری 0، 0.5، 1، 1.5 و 2 درصد محلول نمک کلرور سدیم بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در شرایط آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که به طور کلی توده های گراس مورد مطالعه در این آزمایش را می توان بر پایه درصد و سرعت جوانه زنی به سه گروه عمده تقسیم کرد: گروه اول توده هایی که درصد و سرعت جوانه زنی در آنها بیشینه است و با افزایش سطوح شوری تاثیر کمتری می پذیرند. چاودار یکساله فریدونشهر، چمن گندمی همدان و آگروپایرون دزرتروم تبریز جزو توده های متحمل به شوری هستند. گروه دوم توده هایی که از لحاظ دو صفت درصد و سرعت جوانه زدن برعکس گروه اول هستند و با افزایش سطوح شوری این دو پارامتر افت شدیدی می یابند و جزو توده های حساس طبقه بندی می شوند و شامل: علف پشمکی سمیرم، چاودار چند ساله فریدن، علف پشمکی فریدونشهر و قیاق اصفهان می باشند. گروه سوم توده هایی هستند که به نظر می رسد بنا به دلایلی مثل خواب نتوانستند حتی در تیمار شاهد هم خوب جوانه بزنند (دم اسبی موته و چمن جو سمیرم) و برای ارزیابی مقاومت به شوری در آنها نیاز به آزمایش های بیشتری می باشد.

به منظور مطالعه روند تولید و تجمع ماده خشک و انتقال مجدد مواد فتوسنتزی به دانه، آزمایشی مزرعه ای در قالب طرح کرتهای دو بار خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سالهای زراعی 86-1385 و 87-1386 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق مشهد به اجرا در آمد. تیمار آبیاری در کرت های اصلی شامل آبیاری مطلوب در طول فصل رشد (D1) و تنش رطوبتی از مرحله گرده افشانی تا رسیدگی (D2)، تیمار ژنوتیپ در کرت های فرعی شامل هفت ژنوتیپ جدید گندم (لاین های شماره 9103، 9116، 9203، 9205، 9207، 9212، C-81-10) و رقم کراس شاهی و تیمار شرایط فتوسنتزی در کرت های فرعی فرعی شامل استفاده از فتوسنتز جاری (P1) و جلوگیری از فتوسنتز جاری (P2) بود. نتایج تجزیه مرکب نشان داد، اثر تنش رطوبتی بر عملکرد دانه، میزان ماده خشک تولیدی در مراحل خمیری نرم و رسیدگی فیزیولوژیک، میزان ماده خشک انتقال یافته، بازدهی انتقال مجدد ماده خشک، درصد انتقال مجدد ماده خشک و کاهش دمای کانوپی (CTD) و میزان نسبی آب برگ (RWC) در مراحل ظهور بساک و آبکی دانه معنی دار بود. با اعمال تنش رطوبتی، میزان ماده خشک انتقال یافته، بازدهی انتقال مجدد ماده خشک و درصد انتقال مجدد ماده خشک به ترتیب حدود 15، 18 و 50.6 درصد نسبت به تیمار آبیاری کامل (D1) افزایش یافت. با جلوگیری از فتوسنتز جاری، میزان ماده خشک انتقال یافته و بازدهی انتقال مجدد ماده خشک و درصد انتقال مجدد ماده خشک به ترتیب حدود 44 درصد کاهش، 60.8 درصد کاهش و 43.1 درصد نسبت به استفاده از فتوسنتز جاری افزایش یافت. اعمال تنش رطوبتی و جلوگیری از فتوسنتز جاری پس از گرده افشانی علاوه بر محدودیت منبع، باعث محدودیت مخزن و کاهش CTD و RWC شد. با توجه به این که ژنوتیپ های C-81-10،9103  و 9116 بالاترین عملکرد دانه و میزان ماده خشک انتقال یافته را به خود اختصاص دادند، می توان آنها را به عنوان ژنوتیپ های امید بخش و مناسب جهت استفاده در برنامه های اصلاحی مناطق خشک و نیمه خشک پیشنهاد نمود. همبستگی قابل توجه CTD و RWC با عملکرد دانه به ویژه در مرحله آبکی دانه، نشان داد که می توان از این دو صفت به عنوان معیار انتخاب در برنامه های اصلاحی استفاده کرد.

این تحقیق به منظور بررسی اثرات تنش خشکی و تاریخ کاشت حاکم بر گیاه مادری، بر میزان هدایت الکتریکی بذرهای حاصل از آن در دو بخش مزرعه ای و آزمایشگاهی در بهار 1387 اجرا شد. آزمایش در مزرعه به صورت طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با 20 تیمار و 3 تکرار اجرا شد. این 20 تیمار شامل بذور 5 رقم کلزا، دو تاریخ کاشت و دو سطح آبیاری بودند که سال قبل (86-1385) در یک آزمایش فاکتوریل اسپلیت پلات بر پایه بلوک های کامل تصادفی اجرا شده بود. در آزمایش مزرعه ای صفات درصد سبز نهایی، میانگین زمان لازم برای سبز شدن، میانگین سبز شدن روزانه و سرعت سبز شدن روزانه و در آزمایشگاه، هدایت الکتریکی محلول حاوی بذور اندازه گیری شد. نتایج نشان داد بین درصد سبز نهایی در مزرعه و هدایت الکتریکی همبستگی وجود ندارد، در نتیجه این آزمون نمی تواند برای پیش بینی درصد سبز نهایی مزرعه بکار رود. در نتایج تجزیه واریانس آزمایشگاه، رقم مودنا به علت بالا بودن میزان هدایت الکتریکی دارای پایین ترین کیفیت بود و ارقام دیگر با هم تفاوت معنی داری نداشتند. در اثر متقابل زمان اعمال تنش×ارقام کلزا رقم مودنا در قطع آبیاری از زمان ساقه دهی به بعد بیشترین و اپرا کمترین، و رقم ساریگل در آبیاری معمول کمترین میزان هدایت الکتریکی را نشان دادند. در اثر متقابل تاریخ کاشت×ارقام کلزا، رقم مودنا در تاریخ کاشت دوم بیشترین و بقیه ارقام تفاوت معنی داری با هم نداشتند. نتایج تجزیه واریانس داده های مزرعه ای نیز نشان داد که تاریخ کاشت و تنش خشکی اثر معنی داری روی صفات اندازه گیری شده نداشته اند.

به منظور دستیابی به ارقامی از کلزا با عملکرد بالا در شرایط دیم برای مناطق سرد معتدل، تعداد بیست رقم کلزا در قالب آزمایشی با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار به مدت دو سال در معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم سرارود-کرمانشاه اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد بین سالها از نظر صفات تعداد روز تا شروع و پایان گلدهی، تعداد شاخه فرعی در سطح احتمال 1% تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه و عملکرد روغن در سطح احتمال 5% اختلاف معنی داری وجود داشت. بیشترین عملکرد دانه در سال دوم (1309.15 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد. ارقام Parade،Ebonite  و Okapi از بیشترین عملکردهای دانه (به ترتیب 1697، 1526 و 1478 کیلوگرم در هکتار) برخوردار بودند. تجزیه رگرسیون به روش گام به گام مشخص نمود که دو صفت تعداد روز تا رسیدگی و تعداد شاخه فرعی اثرات منفی و مثبت (به ترتیب 100.129- و 364.035) معنی داری بر روی عملکرد دانه داشتند. در تجزیه عاملها دو عامل استخراج شد. بردار بار عاملهای مربوط به دو ریشه مشخصه اول نشان داد که دو عامل اول 98.443% کل واریانس را توجیه می کند، که سهم عوامل اول و دوم به ترتیب 55.293% و 43.150% بود. عامل اول،‏ عامل بهره وری (صفات عملکرد دانه و عملکرد روغن از بار عاملی مثبت بالا بترتیب 0.950 و 0.947)، عامل دوم، عامل سرمایه ثابت گیاه (صفات تعداد روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته و تعداد شاخه فرعی بار عاملی مثبت بالایی بترتیب 0.729، 0.644 و 0.568) نامگذاری شد. در نهایت ارقام Parade،Ebonite  و Okapi را با داشتن بیشترین عملکردهای دانه و زودرسی، برای منطقه کرمانشاه در شرایط دیم برای کشت پاییزه قابل توصیه می باشند و می توان صفت تعداد روز تا رسیدگی کمتر (زودرسی) و تعداد شاخه فرعی را به عنوان یک شاخص گزینش در شرایط دیم کرمانشاه معرفی نمود.

به منظور بررسی رابطه منبع و مخزن و همچنین سهم فتوسنتز جاری و توزیع مجدد مواد فتوسنتزی به دانه در ژنوتیپ های گندم و تریتیکاله، آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1388-1387 در منطقه اهواز اجرا گردید. از سه رقم گندم (شوا، سیمره و تارو) و دو ژنوتیپ تریتیکاله (رقم ژوانیلو 92 و لاین 45) استفاده شد و با حذف 50 درصد از سنبلچه های روی سنبله (حذف سنبلچه های یک سمت سنبله) در سنبله ساقه های اصلی و همچنین پنجه ها، تغییرات وزن دانه در سنبلچه های باقی مانده بررسی شد. نتایج نشان داد بیشترین و کمترین عملکرد دانه (به ترتیب 477 و 351 گرم در مترمربع) به ترتیب به رقم تریتیکاله ژوانیلو 92 و لاین 45 اختصاص داشت. عملکرد دانه بالا در ژنوتیپ ژوانیلو  92به دلیل عملکرد بیولوژیکی، تعداد دانه در سنبله، سنبلچه در سنبله و تعداد سنبلچه در سنبله بیشتر در این ژنوتیپ بود. وزن دانه ژنوتیپ های مورد مطالعه در سنبله های حذف سنبلچه شده افزایش یافت، بنابراین تمامی ژنوتیپ ها دارای محدودیت منبع بودند. میزان محدودیت منبع در ژنوتیپ های گندم و تریتیکاله به ترتیب  22و 30.7 درصد ارزیابی شد. ارقام گندم محدودیت منبع کمتری نسبت به ژنوتیپ های تریتیکاله داشتند. میانگین افزایش وزن دانه نسبت به سنبله های شاهد در تیمارهای حذف سنبلچه های سنبله اصلی 22.2 و پنجه ها 29 درصد ارزیابی شد. احتمالا دلیل این واکنش، انتقال مواد فتوسنتزی از ساقه های اصلی به پنجه ها در هنگام حذف تعدادی از سنبلچه های روی سنبله بود. به نظر می رسد در شرایط مطلوب، گزینش ژنوتیپ های پر محصول گندم و تریتیکاله باید بر اساس تعداد دانه در سنبله و عملکرد دانه بیشتر صورت گیرد.

به منظور بررسی اثر سایه اندازی طبق و دو برگ مجاور آن بر عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ های گلرنگ بهاره، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1387 انجام شد. فاکتورهای آزمایشی شامل سه ژنوتیپ گلرنگ بهاره (توده کوسه، اصفهان 28 و (IL111 و سه سطح سایه اندازی پس از گرده افشانی بر روی (1) طبق، (2) طبق و دو برگ مجاور و (3) شاهد (بدون سایه اندازی) بود. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری بین سطوح مختلف سایه اندازی از نظر کلیه صفات اندازه گیری شده (تعداد طبق های بارور، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، وزن دانه در طبق، عملکرد دانه و شاخص برداشت) به جزء تعداد طبق در بوته و عملکرد بیولوژیکی وجود داشت. لازم به ذکر است که بین دو سطح سایه اندازی نیز تفاوت معنی داری از نظر آماری مشاهده نشد. همچنین بین ژنوتیپ ها از نظر کلیه صفات اندازه گیری شده تفاوت معنی دار وجود داشت. بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب در ژنوتیپ های کوسه و IL111 مشاهده شد و بین ژنوتیپ های کوسه و اصفهان 28 تفاوت معنی داری در کلیه صفات اندازه گیری شده وجود نداشت. ایجاد پوشش بر روی طبق و برگ های مجاور آن به طور متوسط باعث 20.54 درصد کاهش در عملکرد دانه شد، بنابراین می توان اظهار کرد که در گلرنگ نیز مانند غلات دانه ریز فتوسنتز گل آذین و برگ های نزدیک به آن در تولید دانه سهم عمده ای دارد.

در این مطالعه به منظور مدلسازی خطر خسارت یخبندان در دشت مشهد، 12 متغیر موثر اقلیمی (دمای حداقل، نرخ کاهش دما قبل از یخبندان، نرخ افزایش دما بعد از یخبندان، طول مدت یخبندان، روز شمار وقوع یخبندان، واحدهای حرارتی تجمعی سیب، سطح محصور بین منحنی دمای روزانه و خط صفر درجه سانتیگراد) و جغرافیایی (ارتفاع از سطح دریا، طول و عرض جغرافیایی، جهت و زاویه شیب) انتخاب شدند. سپس سه یخبندان تابشی زیانبخش رخ داده در تاریخ های 31 فروردین 1382، 8 و 19 فروردین 1384 در محدوده زمانی گلدهی درخت سیب برای مطالعه انتخاب شدند. داده های هواشناسی نیز از آمار 9 ایستگاه هواشناسی واقع در داخل و بیرون محدوده مورد مطالعه استخراج گردید. برای مدلسازی خطر خسارت یخبندان از روش رگرسیون خطی چند متغیره استفاده گردید. به منظور تهیه داده های کافی برای ورود به مدل نقشه پهنه بندی هر کدام از متغیر ها با استفاده از روش وزن دهی معکوس فاصله (IDW) تهیه و مقادیر هر نقشه از شبکه ای فرضی به فاصله 5 در 5 کیلومتر استخراج و وارد مدل گردید. سپس با استفاده از معادله رگرسیون در سطح اعتماد 99 درصد، مقادیر خطر خسارت برای هر نقطه از شبکه فرضی محاسبه و نقشه مربوطه ترسیم گردید. معادله رگرسیون میان نقشه خطر خسارت برآورد شده و واقعی یخبندان با ضریب همبستگی 0.93 به دست آمده و نقشه خطا نیز ترسیم گردید. بر اساس نتایج به دست آمده ریسک خسارت یخبندان در 31 فروردین 1382 با 53.19 درصد در مناطق جنوب غربی دشت به عنوان حداکثر و با 34.5 درصد در مناطق جنوب شرقی دشت به عنوان حداقل برآورد گردید.

به منظور مطالعه اثرات تنش شوری و محلولپاشی آهن بر شاخص سطح برگ، درصد جذب نور و رابطه آنها با عملکرد دانه آفتابگردان تحقیقی در سال زراعی 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار بر روی رقم ایروفلور آفتابگردان انجام شد. کرتهای اصلی شامل سطوح سه گانه شوری آب آبیاری (1، 5 و 9 دسی زیمنس بر متر) و کرتهای فرعی سطوح چهار گانه محلولپاشی سولفات آهن (0، 1، 2 و 4 در هزار) بودند. نتایج نشان داد که با کاهش شاخص سطح برگ و درصد جذب نور در اثر اعمال شوری، عملکرد دانه آفتابگردان بصورت خطی کاهش می یابد. محلولپاشی سولفات آهن در شرایط شور، جذب نور را به مقدار زیادی افزایش داد. بیشترین درصد جذب نور بمیزان 70.34 درصد از تیمار شاهد شوری با شاخص سطح برگ 3 به دست آمد. در این تیمار عملکرد دانه آفتابگردان 4250 کیلوگرم در هکتار بود. محلولپاشی آهن تا حدی کاهش سطح برگ ناشی از شوری را جبران نمود.

مناطق خشک و نیمه خشک بخش وسیعی از اراضی دنیا را تحت پوشش قرار می دهند و بخش اعظم ایران در این مناطق واقع شده است. متاسفانه مطالعات انجام شده و یافته های موجود در رابطه با وضعیت مناطق خشک و نیمه خشک به دلیل وسعت آن ها و وجود شرایط دشوار برای بررسی های میدانی و صحرایی بسیار اندک می باشد. با استفاده از داده های سنجش از دور می توان با صرف و قت و هزینه کمتر به اطلاعات دقیقتر و قابل اطمینان تری در رابطه با ویژگی ها محیط و تغییرات آن ها در مکان و زمان دست یافت. از این رو در تحقیق حاضر به منظور بررسی امکان استفاده از تصاویر ماهواره ای با انگیزه دستیابی به مدلی مناسب برای پایش و مطالعه کربن آلی خاک منطقه خشک و نیمه خشک نیشابور و بررسی رابطه آن با خصوصیات خاک مورد ارزیابی قرار گرفت. روابط این پارامترها از طریق تجزیه و تحلیل رقومی ارزش های طیفی تصویر بررسی شدند نتایج نشان داد که انعکاس حاصل از کربن آلی خاک به دلیل مقدار کمتر از 2 درصد ناچیز بوده و بنابراین مدل حاصل از داده های زمینی برای تخمین قابل قبولی از آن مورد سنجش قرار گرفت. همچنین مدل پیشنهادی OC=1.98-0.2 pH+0.01 Clay با GMER=0.86 وGSDER=1.23  در محدوه ماده آلی خاک کمتر از 2 درصد برای خاک های منطقه مورد مطالعه از قابلیت ارزیابی بالایی برخوردارند.