زمین
سال:1390 | دوره:6 | شماره:20 |تعداد مقالات:14

مطالعه الگوی هندسه چین خوردگی یکی از مهمترین مباحث در مطالعه ساختارهای هیدروکربوری به حساب می آید. زون های گسسته میانی از عوامل موثر بر الگوی هندسه چین خوردگی می باشد. وجود زون های گسسته مانند سازندهای هرمز، دشتک و کژدمی تاثیر به مهمی در هندسه الگوی چین خوردگی تاقدیس های ناحیه فارس دارند. به همین منظور در این مقاله تاقدیس های دشتک، سلامتی و سپیدار مورد مطالعه قرار گرفتند و همچنین سعی شده تا عناصر سبک چین و سازوکار چین خوردگی در سه تاقدیس مورد نظر مورد بررسی قرار گیرند. نتایج حاصله از مقایسه مقاطع ساختمانی و همچنین اندازه گیری پارامترهای هندسی نظیر دامنه، طول موج و زاویه بین یال ها، نشان میدهد که ارتباط مستقیمی افزایش دامنه، کاهش طول موج و زاویه بین یال ها در چین ها وجود دارد. به طوری که هر چه از سمت شمال غرب به سمت جنوب شرق پیش می رویم چین ها تنگ و فشرده تر می شوند. در ضمن زون دشتک را باید به عنوان واحد جدایشی اصلی (زون گسسته) منطقه در نظر گرفت.

توده های نفوذی نسبتا کوچک زمان داغ در غرب شهرستان رزن، واقع در زون سنندج - سیرجان دارای ترکیب سنگ شناسی الیوین گابرو تا کوارتز مونزونیت بوده که به درون سنگ های رسوبی و آذرآواری سازند قم تزریق شده اند. فراوانی بافت های پورفیریک، اینترگرانولار و افی تیک و عدم حضور یک هاله دگرگونی قاطع و گسترده، نشان از عمق کم جایگیری این توده هاست. ویژگی های ژئوشیمیایی همچون ماهیت کالکوآلکالن - توله ایتی و نیز متاآلومین بودن این سنگ ها و شواهد صحرایی مانند عدم مشاهده هر گونه آنکلاو و یا عدم مشاهده هر گونه شواهد میکروسکوپی در رابطه با وجود آلودگی ماگمایی و یا آلودگی با سنگ های دیواره و فراگیر، همگی دلالت بر پدیده تفریق بلورین در ماگمای منشا گرفته از گوشته می باشد.

به منظور تشخیص سطح فعالیت های زمین ساختی نسبی در گستره چهارگوش تهران، شاخص های زمین ریختی متعددی چون انتگرال فرازسنجی، عدم تقارن حوضه زهکشی، موج سانی پیشانی کوهستان و نسبت پهنای کف دره به فرازای آن اندازه گیری شدند.بر این اساس منطقه مورد مطالعه از سطح فعالیت های زمین ساختی نسبی بالایی برخوردار است. گسل مشا و بعد از آن گسل کوه سرخ دارای بالاترین سطح فعالیت نسبی و گسل پیشوا دارای پایین ترین سطح فعالیت نسبی تشخیص داده شده اند.

سازند قم به سن میوسن پیشین (اکیتانین - بوردیگالین) در ناحیه آقبلاغ در جنوب غرب شهرستان گرماب رخنمون دارد و این مطالعه به منظور تعیین رخساره ها و محیط رسوبی انجام شده است. سازند قم در ناحیه آقبلاغ به طور عمده کربناته است و نزدیک به 405 متر ستبرا دارد. مرز زیرین و بالایی این سازند با سازند قرمز زیرین و سازند قرمز بالایی از نوع ناپیوسته و فرسایشی است. بررسی پتروگرافی مقاطع نازک از سازند قم در برش آقبلاغ به شناسایی و تفکیک 12 رخساره در سه گروه رخساره ای وابسته به محیط های لاگون، سدریفی / بایوکلستی و دریای باز انجامیده است. با توجه به وجود رخساره های سدی از نوع ریف و حضور رخساره های واریزه ای ریف که معرف شیب زیاد پلاتفرم کربناته سازند قم است و همچنین با در نظر داشتن وجود رخساره های کلسی توربیدایتی، مدل رسوبی پلاتفرم کربناته از نوع شلف حاشیه دار برای سازند قم در برش مورد مطالعه در نظر گرفته شده است.

دانش ما از فعالیت های تکتونیکی زمین از مطالعه سازوکارهای زمین لرزه ها، بویژه زمین لرزه های بزرگ حاصل شده است. سازوکارژرفی زمین لرزه ها معمولا جنبش زمین در لایه های لرزه زای پوسته را نشان می دهد و یکی از این روش ها پلاریته نخستین جنبش موج P است. بررسی سازوکارژرفی 37 زمین لرزه در مکران نشان می دهد نیروهای فشارشی در طول لبه همگرایی صفحه در زون فرورانش مکران، به دو مولفه شیب لغز خالص در زون فرورانش و امتداد لغز خالص در درون زونهای انتقال افراز میگردد. در این تحقیق درون زون فرورانش رویدادهای کم ژرفا دارای سازوکارژرفی تراستی بوده و زمین لرزه های متوسط و عمیق سازوکار نرمال را نشان می دهند. راستای بردارهای تنش در این زون متاثر از زونهای برخوردی در شرق و غرب است که چرخش بردار استرس از غرب به شرق مکران را نشان می دهد. بررسی کاتالوگ زمین لرزه ها افزایش عمق زمین لرزه ها را از 27oN نشان می دهد و در محل شیب خوردگی صفحه به 80 کیلومتر میرسد. نقشه زلزله خیزی و مقادیر a, b سطح پایین لرزه خیزی در درون زون مکران و تجمع فعالیت را در مرزهای شرقی، غربی و میانه مکران نشان میدهد. 28 حل صفحه گسل زمین لرزه ها در ضمیمه آمده است.

منطقه مورد مطالعه به مختصات 34o-37oN و 49.5o-54oE شامل تهران و نواحی پیرامون است. هدف اصلی این پژوهش، ایجاد یک مدل برای تحلیل احتمالاتی خطر زمین لرزه با استفاده از مجموعه های فازی می باشد. برای این منظور تمامی پارامترهای موجود در محاسبات تحلیل احتمالاتی خطر زمین لرزه، با روش برش در ریاضیات فازی و با استفاده از نرم افزار MATLAB، بصورت فازی محاسبه شده و پس از بکارگیری ترکیبات مختلف آنها در روابط موجود و استخراج خروجی بصورت فازی، با استفاده از روش مرکز سطح، خروجی غیرفازی شده است و در نهایت برای مرکز تهران به عنوان ساختگاه، بیشینه شتاب افقی جنبش زمین، برای %10 احتمال افزایش در 50 سال (دوره بازگشت 475 سال)، 0.35g و %63 احتمال افزایش در 50 سال (دوره بازگشت 50 سال)، 0.12g محاسبه شده و منحنی خطر برای ساختگاه (مرکز تهران) ترسیم شده است.

محدوده مورد مطالعه در برگیرنده قسمتی از بخش میانی شهر تهران است و مساحت آن حدود 57 کیلومترمربع می باشد. واحدهای آبرفتی A،Bn ،C  و بخشی از آبرفت های جوان D؛ همگی مربوط به پلیوکواترنری تا عهد حاضر می باشند و در محدوده مذکور گسترش دارند. هم چنین اکثر این توالی آبرفتی توسط مناطق شهری پوشیده شده است. در این پژوهش، بررسی سازوکار گسل ها با روند شمال باختری - جنوب خاوری در بخش کوهپایه ای شهر تهران به کمک عوارض به جامانده مورد بحث قرار گرفت؛ که این کار از طریق بررسی بر روی عکس های هوایی 1:10,000 و 1:50,000 و نقشه های توپوگرافی 1:2000 میسر شد. در این مطالعات چگونگی تاثیر گسل بر روی پشته ها و آبراهه ها و اندازه گیری زاویه خش لغز، با تایین جابه جایی شاقولی و افقی بر روی پشته ها و آبراهه ها، و ترسیم بلوک دیاگرام و تایین سازوکار گسل ها بررسی شد که با توجه به این موارد، گسل های با روند شمال باختری - جنوب خاوری با توجه به زاویه خش لغز نزدیک به افق دارای سازوکار امتداد لغز راستگرد با مولفه فشاری می باشند که این خود نشان دهنده تاثیر تنش کنونی است.

در این پروژه تحقیقاتی دو روش مکمل XRD و TEM برای تعیین اندازه ذرات، همراه با تصحیح پهن شدگی پیک XRD بدلیل عامل دستگاهی و میکروکشش (micro-strain) بکار برده شد. اینها روش هایی قابل اعتماد و ارزان قیمت می باشند. بنابراین، پودرهای نانوکریستاله هیدروکسی آپاتیت با فرایند سل - ژل توسط کلسینه کردن در دماهای 500، 600 و 700oC سنتز شدند. سپس، از داده های بدست آمده از الگوهای پراش XRD و به کمک معادلات شرر و ویلیامسون - هال مقادیر اندازه ذرات آنها و میکروکشش، تعیین و مورد بحث قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که با افزایش دمای کوره، متوسط اندازه کریستال به طور قابل توجهی افزایش و میکروکشش کاهش می یابد.

رخدادهای اولیه (سیگنال) و تکراری ها (نوفه) اغلب دامنه و انرژی متفاوتی را در مکان و زمان نشان می دهند. تخمین فیلترهای شکل دهی با نرم تطبیقی l1، بر خلاف نرم l2، هنگامی که دامنه متفاوت و مشخصی میان رخدادهای اولیه و تکراری ها وجود داشته باشد، به تضعیف مناسبی از تکراری ها می انجامد. روش معقول با نرم l1، به طور مساعد، بر پایه الگوریتم کمترین مربعات وزن داده شده بازگشتی بیان می شود که تقریب ممتازی بر حسب l1 می باشد. فیلترهای تطبیقی در نرم های l1 و l2 بر روی یک خط لرزه ای دو بعدی دریایی در یکی از میادین نفتی، اعمال شده اند. نتایج بدست آمده، اثرات تمایل هر دو روش را در تضعیف تکراری ها بیان می دارد. مقایسه فیلترهای شکل دهی ذکر شده، این موضوع را بیان می دارد که در حالتهای خاص، نرم l1 می بایست لحاظ گردد.

از مهمترین مسایل در مرحله اکتشاف تفصیلی کانسارها می توان به مدیریت اکتشاف، افزایش میزان بهره وری و کاهش هزینه های اکتشافی اشاره کرد. امروزه ورود کامپیوتر و نرم افزارهای متنوع و کاربردی به دنیای اکتشافات زمین شناسی تا حدود زیادی به حل این مسایل کمک کرده و موجب افزایش کاربری و بهینه سازی مراحل اکتشاف و دیگر مسایل مرتبط با کانسارها و معادن شده است. سیستم های اطلاعات جغرافیایی یا GIS یک سامانه برای جمع آوری، ذخیره، تجزیه و تحلیل، به روزرسانی، تولید، تلفیق و نمایش داده های جغرافیایی و زمین مرجع می باشند. ArcGIS یکی از نرم افزارهای کارا و توانمند GIS می باشد که از قابلیت های زیادی مانند تولید بانک های اطلاعاتی، امکان مدیریت داده ها و اطلاعات، تلفیق این اطلاعات و گرفتن خروجی های متفاوت به صورت نقشه، نمودار و جداول متنوع برخوردار است. تلفیق لایه های اکتشافی مختلف با جنس های متفاوت اطلاعاتی در محدوده کانسار ایپک در محیط این نرم افزار انجام شده است. هدف از تلفیق این لایه ها تعین گسترش کانه های فلزی در محدوده کانسار و معرفی قسمت های با آنومالی بالا جهت اکتشافات زیرسطحی بوده است.در این نوشته اطلاعات حاصل از مطالعات دورسنجی، توپوگرافی، زمین ریخت شناسی، زمین شناسی، ژئوفیزیک و ژئوشیمی در غالب لایه های اکتشافی برای تعین گسترش کانه های فلزی در محدوده کانسار به کار رفته است. بر اساس این مطالعات و تلفیق نتایج حاصل از آنها گسترش کانه های فلزی در بخش های غربی و تا حدودی بخش های مرکزی کانسار از بیشترین مقدار برخوردار است.

محدوده اکتشافی بیدستر در باخترکوه آتشفشان تفتان و در فاصله 100 کیلومتری جنوب، جنوب شرق زاهدان و 65 کیلومتری شمال غرب خاش واقع شده است.در عملیات اکتشاف ژئوشیمی و زمین شناسی صورت گرفته دو محدوده جداگانه به صورت شبکه 100×50 متر (شبکه کوه مادوفتی) و شبکه 100×100 متر (شبکه دره بیدستر)، به وسعت تقریبی کل 8.33 کیلومترمربع با تعداد 641 نمونه ژئوشیمی خاک طراحی شد. نمونه ها از افق B خاک و با سایز (+80 و -60) برداشت شدند. از این تعداد، 410 عدد در بخش شمالی و 231 نمونه در بخش جنوبی می باشد.نمونه های برداشت شده از خاک و نمونه های برداشت شده از بخشهای مینرالیزه پیش از ارسال به آزمایشگاه Amdel استرالیا در آزمایشگاه کانساران بینالود مرحله آماده سازی را پشت سر گذارده اند. آماده سازی در مورد نمونه های سنگ شامل مراحل خردایش و آسیاب (تا مرحله 200 مش) و در مورد نمونه های خاک فقط مرحله آسیاب می باشد. روش آنالیز برای عناصر مختلف در مجموعه ICP-MS و ICP-OES قرار دارند.روش های گوناگونی از دیدگاه فرآیند داده پردازی در معرفی و جداسازی مناطق ناهنجار از محدوده های زمینه وجود دارد. این روش ها را می توان مبتنی بر بررسی های ساده (بر اساس پارامترهای آماری توزیع) یا تجزیه و تحلیل های پیچیده (بر اساس ساختار فضایی داده) استوار کرد.در این بررسی روش تخمین مقادیر بر ساختار ژئواستاتیستیک استوار بوده که شرح و مزایای آن در تعریف روش کریجینگ و در ابزار قدرتمند آن (واریوگرام) آورده شده است.در نهایت این روش تخمین با اعمال واریوگرام اساس ترسیم نقشه های ناهنجاری عناصر مختلف گردید و بخش پیشنهادی در غرب شبکه شمالی برای مرحله بعدی اکتشاف، مشخصا برای عناصر طلا، مولیبدن، ارسنیک و آنتی موان مشخص شد.

شهرکرد، مرکز استان چهارمحال و بختیاری، در حد فاصل پهنه ایران مرکزی و زاگرس و با فاصله کم از گسل زاگرس قرار گرفته است. رخداد زلزله های فروردین 1356 ناغان (با بزرگای (Ms=6.5 و اسفند 1370 لردگان، با خساراتی در گستره های شهری این استان همراه بوده است. موقعیت شهرکرد به عنوان مرکز استان و منطقه در حال توسعه شهری، در چنین منطقه لرزه خیزی، مورد توجه ویژه است. با توجه به اینکه دشت شهرکرد توسط ارتفاعات و دامنه ها احاطه شده است، از این رو به بررسی پتانسیل زمین لغزش، با توجه به خطر زمین لرزه، از اهمیت برخوردار است. در این مقاله با استفاده از پارامتر شتاب زلزله، که در روی سنگ کف لرزه ای شهرکرد به دست آمده، و با مطالعه اطلاعات 70 چاه موجود در محدوده طرح جامع گسترش شهرستان شهرکرد، و همچنین با انجام مطالعات صحرایی و برداشت محلی، به بررسی و تحلیل لایه های مختلف ژئوتکنیک لرزه ای در محیط نرم افزار ArcGIS پرداخته شده است. به این منظور در ابتدا، نقشه توزیع جنس خاک، نقشه DEM منطقه و همچنین نقشه شیب منطقه از طریق نقشه DEM تهیه شد و نقشه نقاط هم بارش، با توجه به ایستگاه های موجود در استان و استان های مجاور تهیه گردید. به دنبال آن، و پس از تحلیل و بررسی لایه های ژئوتکنیک لرزه ای، نقشه پتانسیل لغزش منطقه تهیه شد. به این ترتیب، سه منطقه محمدآباد تا دامنه کوه بزلر، جنوب کوه برآفتاب و محدوده شهرک صنعتی به عنوان مناطق دارای پتانسیل لغزش، تعیین شدند. محدوده های محمدآباد و دامنه کوه بزلر، به دلیل نزدیکی به زون گسلی زاگرس و قرار گرفتن در محدوده شتاب g 0.45-0.40، و بارندگی 500 میلیمتر در سال، دارای پتانسیل لغزش بیشتری نسبت به دو پهنه دیگر می باشد.

محدوده خاتون آباد با وسعتی بالغ بر 78 کیلومترمربع در جنوب خاوری استان آذربایجان شرقی و در برگه زمین شناسی 1:100000 هشترود واقع شده است. این محدوده بخشی از زون ارومیه - دختر است. برای بررسی فلزات خاص در ناحیه مورد مطالعه از داده های زمین شناسی، ژئوشیمی و ژئوفیزیک استفاده گردید. در نهایت فلزات خاصی که فراوانی بالاتری نسبت به پوسته زمین داشتند مورد ارزیابی قرار گرفتند و از نمونه های سنگی و رسوبات آبراهه ای نقشه های مربوطه تعیین گردید. فراوانی فلزات اصلی به مانند مس، روی، تنگستن و مولیبدن در ناحیه بسیار اقتصادی است، بنابراین فلزات خاص با توجه به فراوانی که دارند می توانند به عنوان محصول جانبی مورد توجه قرار گیرند.

روش مگنتوتلوریک یک روش اکتشافی غیرفعال است که منشا آن امواج الکترومغناطیسی ایجاد شده در مگنتوسفر زمین می باشد. در این روش با ثبت مولفه های افقی عمود بر هم نوسانات میدان های مغناطیسی و الکتریکی در سطح زمین، می توان توزیع رسانایی الکتریکی زمین تحت مطالعه را به دست آورد. در این مطالعه به منظور بررسی مخازن هیدروکربوری تعداد 5 پروفیل متقاطع در امتدادهای مختلف با تعداد 30 ایستگاه MT در ارتفاع 1450 تا 2300 متر در یکی از مناطق نفت خیز ایران برداشت شدند. پس از حذف نوفه ها تصحیح جابه جایی ایستا بر روی داده ها اعمال گردیده است. بر اساس مقادیر بسیار کم انحراف و بیضی وارگی، منطقه مورد مطالعه دو بعدی برآورد شده است. مدل سازی دو بعدی با ترکیب هر دو مد قطبش TE و TM انجام شد. عمق مخزن هیدروکربوری از 3000 تا 6000 متری سطح زمین تخمین زده شده است. که ناحیه با مقاومت ویژه 250Wm را مشخص می کند.